Махамбет Өтемісұлы шығармалары

Махамбет Өтемісұлы 
146
«БОРАЙ ДА БОРАЙ ҚАР ЖАУСА»
ӨЛЕҢІНІҢ ӘР ЖЫЛДАРДАҒЫ 
БАСЫЛЫМДАРДАҒЫ НҰСҚАЛАРЫ 
1-нұсқа
Борай да борай қар жауса 
Қалыңға боран борар ма? 
Қаптай соққан боранда – 
Қаптама киген тоңар ма? 
Туырлығы жоқ тұл үйге, 
Ту байласаң тұрар ма? 
Ту түбіне тұлпар жығылса, 
Шаппаған нәмәрт оңар ма? 
Қарындастың қамы үшін, 
Қатын менен бала үшін, 
Қайырылмай кеткен жігіттің, 
Өзіне кәпір,
алғанын – 
Талам деп айтсақ болар ма? 
Беркініп садақ асынбай, 
Біріндеп жауды қашырмай, 
Білтеліге қол салмай, 
Қорамсаққа қол салмай, 
Қозы жауырын оқ алмай, 
Атқан оғы жоғалмай, 
Балдағы алтын құрыш болат, 
Балдағынан қанға боялмай, 
Қасарысқан жауына 

Махамбет Өтемісұлы
147
Қанды көбік жұтқызбай, 
Халыққа тентек атанбай, 
Үйде жатқан жігітке, 
Төбеден тегін атақ болар ма?!

Махамбет Өтемісұлы 
148
БОРАЙ ДА БОРАЙ ҚАР ЖАУСА
2-нұсқа
Борай да борай қар жауса, 
Қалыңға боран борар ма? 
Қаптай боран соққанда, 
Қаптама киген тоңар ма? 
Туырлығы жоқ тұл үйге, 
Ту байласаң тозар ма? 
Ту түбінен тұлпар жығылса, 
Шаппаған қар тұсар ма? 
Ағайынның ары үшін, 
Қарындастың қамы үшін, 
Қатын менен бала үшін, 
Қайырылмай кеткен жігіттің, 
Өзін – кәпір, алғанын 
Талам деп айтсаң болар ма?

Махамбет Өтемісұлы
149
ОРАЙ ДА БОРАЙ ҚАР ЖАУСА
3-нұсқа
Орай да борай қар жауса, 
Қалыңға боран борар ма? 
Қаптай соққан боранда, 
Қаптама киген тоңар ма? 
Туырлығы жоқ тұл үйге, 
Ту байласаң тұрар ма? 
Ту түбінен тұлпар жығылса, 
Шаппаған нәмәрт оңар ма? 
Қарындастың қамы үшін, 
Қатын менен бала үшін, 
Қайырылмай кеткен жігіттің 
Өзін кәпір, алғанын 
Талам деп айтсам болар ма? 
Асқар,  асқар, асқар тау, 
Асқар таудың су бүркіт,
ЬІлдидың аңын шалар ма? 
Лашын сұңқар жүн төксе,
Далада қалған сүйек деп,
Шеніне қарға жолар ма?

Махамбет Өтемісұлы 
150
ЕДІЛДЕН ҰШҚАН АҚҚУДАЙ
Еділден ұшқан аққудай 
Көшуші едік емініп, 
Дарияның шалқар көліне. 
Көлден кетілсек қонамыз, 
Елсіз жердің шөліне. 
Ішімді дерт қысқан соң, 
Қарамай айттым көңіліңе, 
Ақсүйек сұлтан, Бай-еке, 
Әкім болған сен едің, 
Алдыңа келіп арыз айтар, 
Қас қарашың мен едім. 
Іштегі толған шерімді, 
Бір толғасам деп едім. 
Алдыңа отырып, Бай-еке, 
Арызымды айтып толғадым... 
Іштегі түйін шешілді. 
Айтып-айтпай немене, 
Ер тілегі кесілді... 
Мінгенде аттың тұяғы, 
Таға салмай тесілді...

Махамбет Өтемісұлы
151
ИСАТАЙ ХАН ОРДАСЫНАН КЕТКЕННЕН КЕЙІН
 МАХАМБЕТТІҢ ХАНҒА АЙТҚАНЫ
Алдияр тақсыр, ханымыз! 
Исатай батыр кеткелі, 
Кеміді біздің сәніміз. 
Тілімді алсаң, тақсыр-ай! 
Шайтанның мойнын жұлдырып, 
Ордаңа қайтып алыңыз. 
Арыстан еді-ау Исатай, 
Не етесің, тақсыр, табалап. 
Құрттайымда өсіп ем, 
Бауырында паналап. 
Алдымда асқар тау еді, 
Соңына ерсем ағалап. 
Әй, тақсыр-ау, әй, тақсыр, 
Табаны жалпақ тарланбоз 
Шабарында есінер. 
Бір мінезі келгенде, 
Жібектей жұмсақ есілер. 
Жауда қалса жолдасы, 
Мақтанады несіне ер?! 
Тастан қатты тағдырың 
Исатаймен шешілер. 
Айтып, айтпай немене, 
Қор болды-ау, қайран есіл ер!

Махамбет Өтемісұлы 
152
НАРЫНДА
Біздің анау Нарында 
Бір төбелер бар еді 
Айналасы ат шаптырса жеткісіз. 
Қиқулап ұшқан қырғауыл, 
Күнінде құлан да басып өткісіз. 
Ерте келген жақсылар 
Кешке үйіне кеткісіз.
Қойды мыңға толтырған 
Нарынның ана құмдары. 
Түйені жүзге толтырған 
Көкпекті, шайыр, шымдары. 
Жатып қалған тайлағы 
Жардай атан болған жер!
Жабағылы тоқтысы 
Қой болып, қора толған жер! 
Аш-арығым тойған жер, 
Жылаған бала қойған жер. 
Шортаны қара бақандай, 
Бақасы сары атандай, 
Балдырғаны білектей, 
Баттауығы жүректей, 
Қымыздығы күректей, 
Сонасы қоңыр үйректей. 
Ондай қоныс маған жоқ, 
Құдай қылды, амал жоқ.

Алаша Байтоқ 
(ХІХ ғ.)

ӨЛЕҢ

Алаша Байтоқ
155
ЖӘҢГІР ХАНДЫ ЖОҚТАУЫ
Алтынды сарай, ақ мешіт 
Әуелгі хандар салмаған. 
Салмағанның белгісі 
Артында мұра қалмаған.
Атайы жұртқа қол артып,
Асылдан ару таңдап алмаған.
Атасы мұның малды деп,
Қызының беті қанды деп,
Қарадан сұлу таңдаған.
Күндердің күні болғанда,
Олардан асыл болмаған.
Атадан аса туған Жәңгір хан,
Екінші Ысмайылдан алғыр хан,
Арғы түбін болжаған.
Атаның алмаған қонысын алып,
Анда сарай салғызған,
Ол салғызған сарайдың
Айналасы – айшылық,
Көлденеңі – күншілік.
Көргендер көзі қиып кете алмай,
Кете алмасын оның білемін.
Аспаннан борайда борай қар жауса, 
Басынан борасын борап, өте алмас, 
Өте алмасын оның білемін. 
Әрбір әз нәрсеге хақ қойсаң, 
Дүниенің малын жисам жете алмас, 
Атадан аса туған Жәңгір хан 

Алаша Байтоқ 
156
Ауласын асыл тастан қалатқан. 
Алпыс аршын бой тастап, 
Әрқайсын айшық-ойшық таратқан. 
Таратқан айшық басына 
Бір-бір күмбездер қалатқан. 
Күмбездерін алтынменен сылатқан. 
Ауласының сыртынан 
Әудем бұта орлатқан. 
Орлатқанның ішінен 
Ойылмас тірек орнатқан.
Бағанасын асыл тастан қақтырған,
Мұнарасына кетпес сырлар жақтырған.
Мұнараның көркі болсын деп,
Бұрмалап бұлақ ақтырған.
Бұлақтың көркі болсын деп,
Балықтың ұрығын таптырған.
Балығы таудай тулаған,
Бақасы қойдай шулаған.
Пақырлар онда күнелтіп,
Балықтарын аулаған.
Пақыр-міскін қамы үшін
Бақшалар қандай ектірген.
Жетпіс түрлі жемістің
Ұрықтарын төктірген.
Әрбірісін бір-бір құлға көтертіп,
Адамның ақылы жетпес бұл іске
Нешеме бір ақша төктірген.
Ауласының сыртынан
Айнала соққан тас сарай.

Алаша Байтоқ
157
Тас сарайдың ішіне
Аспанменен таласқан
Асыра төбелі ақ сарай,
Атасына нәлет шебердің
Алтын менен күмісті
Балшықтай илеп соққаны-ай.
Құдай үшін салдырған
Құлазып қалды ақ мешіт.
Ақ мешітті сақтаған
Хан саламат күнінде,
Бұқара байтақ елі үшін
Бағанасын лағыл тастан қақтырған,
Төбесін һәм алтынмен жаптырған.
Алтын, күміс ала деп,
Реңін реңкпенен ақ қылған.
Аршынын алты жүзден алдырып,
Астына асыл мәуіт төсеткен.
Салтанатын сөйтіп халыққа көрсеткен.
Бір падыша хан, байтақ хан,
Жау ішінде жай тапқан.
Байтағы еркіндеп қонар жай жапқан.
Жеті жұртқа ортақ хан,
Бұл ханнан соң хан да жоқ,
Атамыз Адам салтынан
Мұндай болып өткен бенде жоқ.
Елі дарқан падышадан
Халық қонысын кең тапқан.
Қараңғыда компас көрмей жөн тапқан,
Қарбаласта халық жинамай сөз тапқан.

Алаша Байтоқ 
158
Біреудің қиын-қыстау ісін көрсе,
Патшаға жүз көрісіп,
Арызын өзі айтуға жөн тапқан.
Анасын әулие десе болмай ма?
Бұ заманда Жәңгір сынды хан тапқан.
Бұрынғы өткен хандарда
Бар ма екен ақылменен заң тапқан?
Хиуадан келген қилы халық,
Стамбулдан келген қилы халық,
Қырымнан келген қырық әжі,
Қырық әжіге бір қазы.
Намазға күнінде жүз мың шәкірт жиылған.
Баршасы бір имамға ұйыған,
Көктен нұрлар құйылған,
Зәлімдер жауыз істен тыйылған.
Әулие ханнан айрылып,
Халық тілегі қиылған.
Мұндай тумақ қиын хан,
Жарлы мен байды тең көрген,
Жалғыз бен көпті теңгерген, 
Жетімдерге жем берген, 
Жесір үшін жер бөлген. 
Тентектер үшін тебіренген, 
Сонда бір тентек жерге енген. 
Әулие ханнан айрылдық 
Астана жұртын меңгерген. 
Айламен жұртын түзетіп, 
Мәскеуден шебер жидырған. 
Қонаққа сарай салдырған, 

Алаша Байтоқ
159
Төсегін сары алтынға малдырған. 
Жиылған күнде қазаққа 
Жүзден асау шалдырған, 
Сусынын ақ шайменен қандырған. 
Дүниеде болып өткен Жәңгірхан, 
Салтанатын бүтін дүнияға қалдырған, 
Байтаққа патша хан болған, 
Қараңғы үйге шам болған, 
Дүнияға қылған ісің заң болған, 
Әділ бір туған ақ сұңқар, 
Байтағың енді бір көруге зар болған. 
Байтағың бассыз ел болар, 
Басына тарлық жеткен күн 
Көзіңнің жасы көл болар! 
Аңдып бір тұрған дұспанға 
Астана жұртың жем болар. 
Арқасы құтсыз ақмоншақ ат 
Қойшылар мінбес кер болар! 
Асылдар жиған әз бір үй 
Асулы тұрып кір болар.
Жағасы жақұт кіреуке
Жібісі жидіп жүн болар.
Бәрін айт та бірін айт,
Әуел ханнан айрылдық,
Енді байтаққа пана кім болар?
Ақ таудан аққан ақ бұлақ
Айдынға құяр аққан соң.
Айдын, айдын, айдын көл,
Қара жер екен қайтқан соң.

Алаша Байтоқ 
160
Айдан жарық нәрсе жоқ,
Қараңғы түнек батқан соң,
Арысланнан күшті жан да жоқ,
Алақандай тері екен,
Мергендер қос өкпеден атқан соң.
Алалы жылқы, ақты қой
Аңдыған бөрі кірмес пе
Иесі ұйықтап жатқан соң.
Алтын тақты әділ хан
Адасқан бір ақ ту халықтан соң.
Халық еңіреп не қылсын,
Әділ хан барар жерін тапқан соң.
Бұлдыр, бұлдыр, бұлдыр тау
Бұлдырап қалар елден соң.
Бұл, бұл үйрек, бұл үйрек
Бұлдырап ұшар көлден соң.
Көл жағасы көк терек,
Көк теректің сәні жоқ
Басындағы гүлден соң.
Байдың көркі бәйбіше,
Бәйбішенің сәні жоқ
Есіктегі күңнен соң.
Байтақтың сәні болар ма
Әділ патша өлген соң.
Бенденің ісі көнбек-ті 
Алла басқа берген соң. 
Орынборға кеткен Сақыпжан 
Мұрасын алып тез қайтар. 

Алаша Байтоқ
161
Әуелгідей халық арызын
кезге айтар
Байтақтың бағы кесілді, 
Баланың қамын ойлап сөз айтар. 
Атасы мұның Жәңгір хан 
Байтақтан озған бақтылы, 
Сүлеймендей тақтылы. 
Бұл ханға қанша айтсам да
  
 
 
хан жетпес!
Ердің құны жүз жылқы, 
Миллионда бір басына мал жетпес! 
Орынборға кеткен Сақыпжан 
Есен барып, сау келсе, 
Бізді ешкімге зар етпес! 
Орынборға кеткен Сақыпжан 
Ордаға қайтар күн бар ма? 
Ордада тұрған төрт сауыт 
Айтсақ арыз тыңдар ма? 
Айтпасын деп жар берді 
Шешен менен ділмәрға. 
Айтып, айтпай немене, 
Қош алған құда сен бар ма? 
Хан бардағы уақыттай, 
Халықтың шешен, шайырлар, 
Енді Ордаға барып 
халық алдында жылар ма? 
Арғымақтың аласын алмай,
қара алып,

Алаша Байтоқ 
162
Екі арғымақ нар алып,
Тоты құстай таранып, 
Дұшпанның көңілі өлсін деп,
Ордадан қайтар күн қайда ?
Жан-жағыма қаранып, 
Орынборға кеткен Сақыпты
Жанымызбенен сағындық. 
Сағынғанменен не қылдық. 
Төрт сауытқа бағындық!

Шернияз  
Жарылғасұлы
(1806-1867)

ТОЛҒАУЛАР МЕН 
ТЕРМЕЛЕР

Шернияз  Жарылғасұлы
165
СӨЙЛЕ ДЕСЕҢ СӨЙЛЕЙІН
Байшеркеш болысқа айтқаны
– Уа, аламан, аламан! 
Айт десең ойлап аламын. 
Мен шежіре туған жүйрікпін, 
Қай базардан қаламын. 
Сендер сөйле деген соң, 
Аулыңда қиқу саламын. 
Қос өкпемнен оқ тиді, 
Ішім толған қара қан. 
Ішімдегі дертімді
Қозғайын деп барамын.
Алдымда тұрған, ағалар, 
Осы сөзді айтайын 
Іштегі жатқан сарайдан. 
Бұрынғыдай жақсы жоқ, 
Бүгіндегі пенденің 
Көкірегі қарайған. 
Өлі айырылып өліден, 
Тірі айырылып тіріден,
Осы күнде байқасам 
Мүсәпір ел жоқ Малайдан. 
Қолда жақсым барында, 
Қызыл тілмен жанасып 
Жолды алғанмын талайдан. 
Қолымнан жақсым кеткен соң, 
Қайсысы мені таныр деп 
Бетіне жалтақ қараймын.

Шернияз  Жарылғасұлы 
166
Арғы атам Малай сұрасаң, 
Күнінде болған ер еді. 
Жарылғас, Шумақ сұрасаң, 
Дуадақ ұшқан төбе еді. 
Шерекемді сұрасаң, 
Алдымда асқар бел еді, 
Шалқып жатқан көл еді. 
Маған сеніп, ағалар, 
Босқа қалып жүрмеңіз. 
Хақтан бұйрық келген күн 
Көл суалар деп еді. 
Көкірегінде ақылы 
Ғалым байтақ көп еді. 
Көптігінің белгісі
Екі талай болғанда, 
Алыс-жақын демеді. 
Нашардың қамын жеп еді,
Айтқаны келді ақыры 
Әулиенің соңы еді. 
Әулие демей не дейін, 
Азын көпке теңеді. 
Шерекемді былай қояйын, 
Өтебалы кімнен кем еді?!
Азуын басып шайнаған, 
Дұшпанға жауап сайлаған. 
Қарсыласып келгенде, 
Хан, төреден таймаған. 
Жауаптасып тілдессе, 
Қызыл тілмен байлаған. 
Солардың тірі күнінде 
Өтекеммен егесіп, 

Шернияз  Жарылғасұлы
167
Қай дұшпаның ойнаған! 
Алла берген дәулетке 
Қайсы пенде тоймаған. 
Басымның бүтін күнінде 
Надандықпен көп жүрдім, 
Дүнияның жалғанын 
Жырауың жаңа ойлаған, 
Ойлаған соң толғаған. 
Көрмегенін көрген соң, 
Аруананың баласы 
Үйірін жоқтап боздаған.
Неғылайын боздамай, 
Тірі айырылдым маядан. 
Айырылған соң солардан 
Жар етіп жәрдем тілеймін, 
Жасаған жаппар Алладан. 
Алла кәрін тіккен соң, 
Өлмей адам қалмаған. 
Тез құрықты салған соң, 
Мен-дағы жоқты қармаған.
Ақ киіктей суырылып, 
Мен сөйлесем тіл кетер. 
Менің айтқан сөзімді 
Кейінгі бала үлгі етер. 
Бір төбенің басына, 
Бір моланың қасына 
Қоя салса бір күні 
Басыңнан шулап дүния өтер, 
Қасыңнан шулап құр кетер. 
Шеберлерден мін қалған, 
Шешендерден тіл қалған. 

Шернияз  Жарылғасұлы 
168
Болжаулы күнің біткен соң 
Жалған дүния тұл қалған, 
Дүниядан өзге кім қалған?! 
Сөйле десе кей жаман 
Бойын бағып бұлданған.
Неге керек жігітке 
Ондай ақыл қолданған. 
Ағалардың алдында 
Қызыл тілім сөйлей гөр, 
Бозжорға аттай ырғалған. 
Бір сөйлейін алдыңда, 
Атаның жаман баласы, 
Осындай керме кез келсе,
Сыбағадан құр қалған. 
Атаның жаман баласы, 
Алды-артыңа қарашы. 
Бастың бүтін күнінде 
Бұл қазақтың бар ма еді 
Қызыл тілмен таласы. 
Бір Аллаға аян-ақ 
Жаман-жақсы арасы. 
Қорашсынып көзіне 
Көрінемін шамасы. 
Жыламай қалай шыдайын, 
Ұнамайды көзіме 
Хәкімдердің қарасы.
Көңілімдегі күдікті 
Айтпай қайтып тынайын. 
Қазақ болсаң былайғы

Шернияз  Жарылғасұлы
169
Қалар едім ұстасып, 
Халық иесі хәкімсің, 
Оған не амал қылайын?
Сөйле десең сөйлейін, 
Байшеркеш, тыңда, дарханнан. 
Туысқаннан айырылып 
Қалып едім алқадан.
Сені сүйеп арқама-ай, 
Болар ма деп қалқан-ай. 
Бар сенгенім сен болсаң, 
Біздің елді қылыпсың 
Жау шапқандай талқан-ай. 
Бүйте берсең әрдайым 
Жоғалармын бір күні 
Керегімді арқалай. 
Жүр едім сырттан сынап-ай, 
Істерің отыр ұнамай. 
Ағыл-тегіл келемін 
Иін тіресіп құламай. 
Енді оңалмас деп пе едің, 
Бәйгіден келген құланы-ай. 
Еңіреп отыр ауылда 
Қатын-бала жылап-ай. 
Қатын-бала көз жасы 
Аңғарып тұрсақ болысым,
Мойнына кімнің болады-ай. 
Бұл қылығың қоймасаң 
Бір күні жалғыз қаларсың, 
Жапандағы моладай, 
Жаныңа адам жоламай.

Шернияз  Жарылғасұлы 
170
Неге қойдың, Байшеркеш, 
Нашарды мұнша жылатып. 
Жылатқанды жүрмісің, 
Шыныменен ұнатып. 
Мен сөйлеймін алдыңда, 
Шер-шерменді жұбатып.
Тыңда сөзін, болысым, 
Шежіре туған дананың. 
Парқын неге білмейсің, 
Харам менен халалдың?! 
Нашарды мұнша жылатып, 
Алдына келсе қайтесің 
Әлпештеген балаңның?!
Істеген ісің ұнамай,
Келтіріп тұр жынымды. 
Бетке айтамын мініңді. 
Бетке айта алмас деп пе едің, 
Шежіре туған ініңді. 
Шыныменен кейітсең,
Оязға ұстап берсең де 
Мініңді бетке айттың деп, 
Кесе алмассың тілімді!

Шернияз  Жарылғасұлы
171
ТОЛҒА ДЕСЕҢ ТОЛҒАЙЫН
Айдан жарық нәрсе жоқ, 
Түнде бар да, күндіз жоқ. 
Күннен жарық нәрсе жоқ, 
Күндіз бар да, түнде жоқ. 
Мұсылманшылық кімде жоқ, 
Тілде бар да, дінде жоқ. 
Көшпелі дәулет, көп зейнет 
Бірде бар да, бірде жоқ. 
Айта берсе қара өлең 
Бес-алты ауыз кімде жоқ.
Бұл сөзімнің ішінде 
Алтын да бар, мыс та бар. 
Айтқан сөзге түспейтін 
Ақылы келте қысқа бар.
Осылай деп жырауың, 
Сөздің жөнін нұсқалар.
Сөйле, сөйле, қызыл тіл, 
Бір күні солып қаларсың.
Ажал жетіп өлген соң, 
Сөйлеуіңнен танарсың. 
Ажал жетпей тұрғанда 
Жанып тұрған фанарсың. 
Біз бір ұшқан қаршыға, 
Қырменен түлкі шаларсың. 
Қызметіңді өзің біл, 
Бізден көп сөз аларсың. 

Шернияз  Жарылғасұлы 
172
Жиналып келген жақсылар, 
Жыраудың күйін білмесең 
Жаманға таба қыларсың.
Бір азырақ сөйлейін, 
Лұқсат болса ағадан. 
Көкше мұздың үстінде 
Ат таймайды тағадан. 
Талайдан бері сөйледім, 
Алған жоқ ешкім жағадан.
Толға десең толғайын, 
Толықсытып қозғайын. 
Қабат-қабат жел сөзім, 
Қайыңға біткен доздайын. 
Таусылатын нәрсе емес, 
Сүйекке біткен сондайын.
Белгілі жүйрік білінер, 
Күдерден-күдер асқанда. 
Ер қайраты сыналар, 
Жау түндігін ашқанда, 
Үстінен дұшпан басқанда. 
Жалаңаш бар да жауға ти, 
Жан шықпайды мезгілсіз, 
Қоймайды өлім қашсаң да.
Есіктің алды арайна, 
Арайнадан не пайда 
Көруге көркі болмаса? 
Көрікті баудан не пайда, 

Шернияз  Жарылғасұлы
173
Ысыған күнде болмаса? 
Ағынды судан не пайда 
Шөліңе сусар болмаса? 
Ұзын жолдан не пайда 
Адасқан күнде болмаса? 
Жақсылықтан не пайда 
Мархабаты болмаса? 
Жақсыменен сөз байла, 
Өтіп кетер сұм дүния, 
Ақылың болса мұны ойла!
Кәрі болмас көн болар, 
Көл суалса шөл болар. 
Қаса батыр қартайса
Қырық қадам жер мұң болар. 
Аспан көркі жер болар, 
Жердің көркі ел болар. 
Елдің көркін сұрасаң, 
Тоғай толы мал болар. 
Малдың көркін сұрасаң, 
Алпыс түрлі жоңышқа 
Жерге біткен дөң болар. 
Бір тентектің тілінен 
Екі ағайын жау болар.
Арқадан соққан ақ боран 
Малдың есін кетірер. 
Құбыладан соққан қызыл жел 
Қардың есін кетірер. 
Аламаны көп болса 

Шернияз  Жарылғасұлы 
174
Ханның есін кетірер. 
Жалғыздық пен жаяулық 
Ердің есін кетірер. 
Алқалы дуға түскенде 
Сонда шерім шешілер. 
Жалғыздық түсіп басына, 
Кедейлік келіп қасына 
Қор болып отыр есіл ер!

Шернияз  Жарылғасұлы
175
СӨЙЛЕЙІН СӨЗДІ ТЕРМЕЛЕП
Сөз сөйлейін бөлмелеп, 
Әр нұсқадан термелеп. 
Сөйлеген сайын кетеді 
Қызыл тілім өрмелеп. 
Өлген адам тірілмес, 
Әркімге келер бір кезек. 
Құлағың сал да тыңдап қал, 
Қалағаның сөз болса. 
Сөйлемей қалар деп пе едің, 
Біздің тұқым елбезек.
Асылдарға ой керек, 
Шығаруға сой керек. 
Жиырма бестің күнінде 
Бозбалаға той керек. 
Әр нәрсенің жөні бар, 
Сұлу қызға бой керек. 
Жұрт теңгеріп тұруға 
Әділ төре хан керек. 
Ханның көркін сұрасаң, 
Қара орман ел керек. 
Жұрт жабылып ішетін 
Айдын шалқар көл керек. 
Көл жағалай қонуға 
Көк орай шалғын жер керек.
Ел шетіне жау келсе, 
Көк бөрідей ер керек. 

Шернияз  Жарылғасұлы 
176
Ер астына мінетін 
Бәйгі бермес сұр керек. 
Ұзақшыл тарлан, тал мықын, 
Қысқа мойын сұркөжек.
Ертеден шапса, кешке озған,
ЬІлдидан салса төске озған. 
Аттан аттың несі кем 
Өзі тарланкөк болса. 
Ерден ердің несі кем, 
Айтқан сөзіне берік болса. 
Хандардан ханның несі кем 
Халыққа әділ ерік болса.
Жалы кетсе мойнынан 
Арғымақ ат шаба алмас. 
Нардан туған жампозға 
Арыса кірей сала алмас. 
Көмексіз болса ер жігіт 
Жалғыз теңдік ала алмас. 
Жалғыздық ісі оңалмас, 
Көптің ісі жоғалмас. 
Асыл сойдың баласы 
Тартысқан жерде сөз табар. 
Айқын-айқын жүйрік бар,
Бауырын жазып бір шабар. 
Азып туған жаманды 
Түйе үстінен ит қабар.

Шернияз  Жарылғасұлы

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: