Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет дат! 6-б етте Қуаныш СҰлтанов

халқының 99,5 пайызы сауатты. 5-24 жас-

қа дейінгі жұртшылықтың 85 пайызы білім 

алумен қамтылған. Бұдан бөлек, азамат-

тардың 30 пайызы білім және ғылым жү-

йе сіне тартылып отыр. Мәселен, 4,4 млн 

адам оқып, білім алып жатса, 405 мың 

адам осы салада қызмет етеді екен. Ал 

Денсаулық сақтау министрлігінің ресми 

статистикасына көз жүгіртсек, соңғы бес 

жыл ішінде қан айналымы ауруынан бола-

тын өлім-жітімнің саны шамамен төрт есе-

ге қысқарған. Бұл көрсеткіштерден бүкіл 

әлем болып күресіп жүрген қатерлі ауру-

лармен нақты күрес жүргізіліп жатқанын 

аңғаруға болады. Оған қоса, Қазақстанда 

ана өлімі – 1,5 есеге, нәрестелердің шеті-

неуі 15 пайызға азайғаны туралы нақты 

деректер де бар. 

5. Мемлекеттің даму динамикасына 

еліміздің энергетика ресурстары ықпал ет-

кені анық. Алайда Елбасы айтқандай, ши-

кізатты ел деңгейінде қалып қоймауымыз 

керек. Жаңа кен орындары да ашылып жа-

тыр. Десе де, қазіргі әлеуетпен индустрияға 

көңіл бөлу керек болды. Президенттің тап-

сырмасымен Үкімет еліміздің индустрия-

лық-инновациялық даму бағдарламасын 

бекітті. Аталған жоспар бойынша ел өнді-

рісінің бойына қан жүгіріп, отандық тауар-

лар шығарыла бастады. Енді ғана қарқын 

алып келе жатқан бұл өндірістер болашақта 

кеңінен қанат жайып, ел дамуына үлес 

қосады деген сенім мол. 

6. Экономикалық өсім бар жерде ин-

фрақұрылым, байланыс саласында да 

жан дану болатыны сөзсіз. Көлік саласына 

да басымдық беретін бұл бөлім бойынша 

айырықша жұмыстар тындырылды. Аймақ-

тық интеграция үшін мүдделі ел ретінде 

Қазақстан Орталық Азия, Еуразия инте-

грациясына баса көңіл бөлді. Батыс Еуропа 

– Батыс Қытай тас жолының негізгі қаты-

сушысы атанған біздің мемлекет Ұлы Жі-

бек жолын жаңғыртуға атсалысуда. Кеден-

дік одақ құрған үш ел Еуразиялық одақ 

идеясын жүзеге асырмақ. 

7. Міне, Қазақстанның әу баста таң-

даған бағыты – осындай негізгі міндеттер-

мен ғана шектелетін кәсіпқой мемлекет 

құру. Елбасы сол кездің өзінде: «Кәсiпқой-

лық, отаншылдық, ұзақ мерзiмдi мiндеттер 

қоюға қабiлеттiлiк, оларды жаңа жағдайда 

шеше алатын бiлiмдiлiк пен жiгерлiлiк – 

кадрларды iрiктеу мен жоғарылатудың 

басты өлшемдерi. Республикада кәсiпқой 

мемлекеттiк қызмет негiздерi қазiрдiң 

өзiнде қаланды. Алайда әлi де көп iс тын-

дыру керек», – деген болатын.

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№224 (676) 

16.12.2011 жыл, 

жұма

4

e-mail: info@alashainasy.kz

МЕРЕЙ

?

С А У А Л Н А М А

С А У А Л Н А М А

Роза РАҚЫМҚЫЗЫ

КӨРСЕТКІШ

Тығырықтан шығудағы маңызды қа дам-

ның бірі – 1997 жылы Президент Н.Назар-

баев қабылдаған «Қазақстан-2030» Стра-

те гиялық даму бағдарламасы елдің ұзақ 

мерзімге арналған экономикалық дамуына 

жол бастап берді. Енді Тәуелсіздік тойы ның 

қарсаңында экономикалық жү йені транс-

фор мациялау бағдарының дұ рыс болға-

нын сеніммен айтуға болады. Бұл қа дам ашық 

нарық экономикасын құ ру ға мүм кіндік бе-

ріп, елдің әлемдік шаруа шылық жүйесінің 

интеграциялануына жағ дай жасады. Тәуел-

сіздік жылдары жинақ талған эко номикалық 

даму тәжіри бесі ел тұрақ тылығының тұғы-

рына айналып, әл ем дік дағдарысқа төтеп 

беруге мүм кіндік бергені айқын. 

Ғалым БАЙНАЗАРОВ, 

экономика ғылымының докторы:

– Әрине, тарих кө-

ле  мінде  алып  қа ра-

ған 

да бұл азған 

тай 

мер зім  бол ға ны мен, 

адамзат өмі 

рі үшін 

бір талай  уа қыт.  Осы 

уақыт  іш ін де  еліміздің 

экономикасы  көп те ген 

өз герістерге  ұшы рады. 

Жоспарлы  эко но ми-

кадан  на рық тық  эко-

но ми каға  транс фор-

ма ция жасап, на рық-

тық экономика құр дық. Қаржы және банк 

жүйесі көп өз геріске ұшырады. Қазақ стан 

тер рит ория сында  ешқашан  тәуелсіз  банк 

жүйесі болмағаны белгілі. Кеңес дәуі рінде 

қаржы мен ақшаның тәуелсіз сая 

сатын 

жүргізу мүмкін болмады. Ол орта лықтан, 

Мәскеу ден реттелді. Кеңес Ода ғы құлаған-

нан кейін дағдарыс салдары ке ліп жатты. 

Басқа елдердің, Ресейдің өз проб лемалары 

жеткілікті болғандықтан, бізге көмек қолын 

созатын ешкім болған жоқ. Сол кезде дер-

бес ақша саясаты, ұлт тық валюта қажет 

болды. Сөйтіп, 1993 жылы ұлттық валюта-

ны енгіздік. Мұны Тәуел сіздіктің басты же-

тіс тігі деп қара ған жөн. 1998-1999 жыл-

дардағы дағ дарыс кезінде негізгі қиын-

дықтарды жең дік. Инфляцияны, теңге ба-

ға мының  құл ды рауын  тоқтат тық.  Ал  2000 

жылдан бастап еліміз эконо микалық өрлеу 

дәуі ріне көшті. Сөй тіп, тұрақты, мықты эко-

номика құрдық деп айта аламыз. 

Бүгінгі Қазақстан ТМД аумағында өр-

леу жолына түскен мемлекеттер қата рын да 

және Орталық Азиядағы ең дамыған ел 

болып саналады. Ең бастысы, өзге ел дер-

дегідей «гүлді төңкерістерсіз» 90-жыл-

дардың дағдарысын еңсеріп, эконо ми ка-

лық дамудың тұрақтылығын паш етті. 

Өзіндік экономикалық даму моделін жасау 

арқылы, атап айтқанда, экономи 

каның 

ашықтығы мен эволюциялық қалып тасуы-

шағын және орта бизнесті дамытуға негіз-

делген еліміз экономикалық өркендеу жа-

ғынан әлемдік лидерлер қатарына енді. 

Бүгінде ел экономикасында жинақ тал-

ған қаржы қоры қомақты. Тәуелсіздік 

жылдары алтын-валюта қоры 50 есе артты 

– 1993 жылғы 0,7 млрд доллардан биыл-

ғы жылғы қазан айында 32 млрд долларға 

жетті. Бүгінгі күні Ұлттық қорда 42 млрд 

доллардан астам қаржы жиналған. 

20 жыл ішінде еліміз әлемдік экономи-

каға терең интеграцияланды. Қазір 212 

мемлекетпен сауда қарым-қатынасын ор-

нат тық. 1994-2010 жылдары сыртқы сау да 

айналымы 6,8 млрд доллардан 90,1 млрд 

долларға жетті. 2011 жылдың қоры тын ды-

сы бойынша бұл көрсеткіш 115 млрд дол-

ларға жетеді деп күтілуде.

Светлана ЖАЛМАҒАМБЕТОВА, 

ҚР Сенат депутаты:

– Тәуелсіздік жыл-

дары біз зор эконо ми-

калық прогреске қол 

жет кіздік. Ең әуе лі, та-

би ғи  байлығымызды 

дұрыс және ха лықтың 

игілігіне жаратуды үй-

рендік. Осы Тәуелсіздік 

жылдары елімізге 130 

млрд доллар инвес-

тиция тартылды. Одан 

ке йін  ши кі заттық  экономикадан  ин дус трия-

лық-инновациялық даму бағы 

тына бет 

бұрдық. ЖІӨ жан басына шақ қанда 90-

жылдардың басында 700 дол лар бол са, 

бүгінгі күні ол көрсеткіш 10 000 дол ларға 

жетті. Халықтың әл-ауқа ты көте рілді. Білім 

болсын, жұмыс болсын, мате 

риалдық 

жағдай болсын, бар лық жа ғы нан мүлде 

өзгеше мүм кіндіктер ұсы нылып отыр.

Еліміздің дамуына үлкен серпіліс әкел-

ген үлкен бір жетістігіміз – жаңа Астананың 

бой көтеруі. Ел экономикасының дамуын-

да Астананың атқарған рөлі зор. Соның 

ар қа сында елге инвестиция көп тартылды. 

Сондай-ақ әсем келбетімен дүниежүзілік 

үл гіге айналуымен қатар, қазақ елінің әле-

уетін әлемге паш етті. Біз өзіміз де өзгер дік. 

Өзі мізді бәсекеге қабілетті сезінетін бол-

дық. Дү ние жүзіне есігімізді айқара ашып, 

ең жоғарғы деңгейге талпынып жүр міз. 

Бұрын қазақты ешкім білмейтін, себе 

бі 

кесінде қалып келдік. Бүгінде Қазақ стан 

Президентін, қазақ әскерін, қазақ спорт-

шыларын күллі дүние танитын болды. Ше-

телге барғанда, бізге «сіздерді арт та қалған 

азиялық ел деуші едік, еуро 

па 

лық ел-

мемлекет екенсіздер» деген таң 

да 

ныс-

Еліміз әлемдік қаржы дағдарысын 

отан дық экономиканы сауықтыру – келе-

шек те тиімді қызмет ету негізін құрауға 

ар налған мүмкіндік деп бағалады. Шетел 

тәжірибесі көрсеткендей, заманауи инно-

вациялық  тех но ло гияларға  негізделген 

экономи ка ны  қарқынды  индустриялан-

дыру бағы ты на түсірген елдердің даму 

әлеуеті арта ды. Айталық, биылғы жылы 

ЖІӨ өсімі 7,5 па йызды құрады. Бұл – әл-

емдік дағ 

да 

рыс 

беріп, ел эко но микасының тұрақты да-

муы ның  куәсі.

Атамұрат ШӘМЕНОВ, 

экономика ғылымының докторы: 

– Экономикалық 

тұрғыдан алып қа ра-

ғанда, біздің мемле-

кетіміз нарықтық эко-

номика жолына көшіп, 

ұлы көшке ілесті деуге 

әбден болады. Көшке 

ілескен соң, сол көштің 

соңында қалып қой-

май, ал дыңғы қатарда 

келе жатырмыз. Өткен 

экономикалық дағ да-

рыс кезінде қатты сү-

рін бей,  халықты  күй зел тпей,  нарықтық 

экономика емтиханын жақсы тапсырып, 

сынақтан өттік. Қазір елі міз посткризистік 

экономика жолында келе жатыр. 

Әрине, кейбір салаларда 90-жыл-

дар 

дағы көрсеткіштерге жете қойған 

жаңа жолында екенімізді де ескерген 

жөн. Бір есептен бастапқы кезде ірі 

көлемдегі өндіріс Қазақстанға керек 

болды ма, жоқ па, оны да есепке алу ке-

рек. Жалпы, біз бұрыннан индус триалдық 

емес, аграр лық ел бол ған быз. Сондай-

ақ шикізат бағытында едік. Сондықтан 

индустриялдық елдер қа та рына бірден 

қосылып кету мүмкін бол ма ғандықтан, 

тауар өндіру, өнімнің қазақ стандық брен-

ді есебінде көріне қой ған жоқпыз. Бірақ 

соңғы  жылдары  ин дус трия лық  страте-

гияға көштік. Үде 

мелі ин 

дус 

инновациялық бағ 

дарлама осын 

дай 

ғытталған. Соған 

сәйкес, елімізде көп те ген жобалар қолға 

алынып, жүзеге асырылуда. Бұл бағ-

дарлама тек өндіріске емес, барлық 

сала ға қатысты екенін айту керек. Әрі 

оның жемісті болуы үшін тауар өндіру 

индустрия сына басымдық берген дұрыс 

болады. Сон дықтан алдағы сайлана-

тын жаңа Парла мент осы тұрғыда заңдық 

жүйелерді қалып тастырып, индустриял-

дық бағытты ұста нуы тиіс. Сонда ши кі-

заттық экономика 

дан инно 

вациялық 

эко номикаға толық кө ше міз деп есептей-

мін.

Гүлнар АХМЕТОВА

1991 жылы егемендікке қол жеткізгеннен кейін еліміз жоспарлы 

экономикадан нарықтық экономикаға көше бастады. Бүтін бір 

державаның құлдырауынан туын даған экономикалық дағдарыс, 

оның ішінде гиперинфляция, өндірістің тұралауы, тө лем күйзелісі, 

халықтың әл-ауқатының на шар лауы – осының бәрі жас мемлекет 

үшін қатал сын болды.

Басы 1-бетте

ТҮЙІН

Қазақта «жүйелі сөз жүйесін, жүйесіз сөз иесін табады» деген сөз бар. Тәуелсіз 

Қазақстанның негізін қалап, оның дамуына бар күш-жігерін салып келе жатқан 

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың ел игілігі үшін осыдан 14 жыл 

бұрын жасаған жоспары жүзеге асып, айтқан сөздері орындалып келеді. Дәл 

осы даму жолымыз – бабаларымыздың ғасырлар бойы аңсаған ұлы арманы. 

Ал бабалар аманатын орындап жатқанымыз азаттықтың арқасы екені айтпаса 

да түсінікті. Мәңгі Қазақ идеясының мәні де – осында. Ендеше, бүгінгі дамыған 

мемлекет пен қазақ идеясының бірлігін айқын көруге болады.

А

б

о

лла

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№222 (674) 14.12.2011 жыл, сәрсенбі          

www.alashainasy.kz

5

e-mail: info@alashainasy.kz

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№224(676) 

16.12.2011 жыл, 

жұма

www.alashainasy.kz

5

e-mail: info@alashainasy.kz

Эмомали РАХМОН, Тәжікстан Республикасының Президенті:

– Құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы!

Қазақстанның ұлттық мерекесі – ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығымен Сізді және Қазақстанның достық пейілдегі 

барлық халқын шын жүректен құттықтаймын. Осы жылдар аралығында Сіздің басшылығыңызбен Қазақстан 

әлеуметтік-экономикалық және саяси үлкен жетістіктерге қол жеткізіп, өзінің халықаралық беделін нық бекіте түсті. 

Тәжікстан мен Қазақстанның дәстүрлі достығы және өзара тиімді қарым-қатынасы халқымыз бен мемлекеттеріміздің 

пайдасына орай дами беретіндігіне сенемін. Құрметті Нұрсұлтан Әбішұлы, Сізге бақыт пен денсаулық, ал достық 

ниеттегі Қазақстан халқына тыныштық пен гүлдене беруді тілеймін.

ТҰҒЫР

?

С А У А Л Н А М А

С А У А Л Н А М А

Сіз Тәуелсіздік жарияланған күнді қалай қабылдадыңыз?

Қойшығара 

САЛҒАРАҰЛЫ, 

түркітанушы 

ғалым:

Алдан 

СМАЙЫЛ, 

ғалым, жа-

зушы:

Амангелді 

АЙТАЛЫ, 

қоғам 

қайраткері:

– 1991 жылғы желтоқсанның 16-сы күні еліміз өз Тәуелсіз-

дігін жариялаған кезде мен Ақтөбе педагогикалық университе-

тін де ғылыми жұмыс жөніндегі проректор қызметін атқарып 

жүрдім. Ресей сол жылы өз егемендігін маусым айында бәрі нен 

бұрын жариялап қойған еді. Сонда, шыны керек, кеңестік за-

ман  ның тәрбиесін көргеннен болар, көптеген адамның сана-

сын  да «осы біз қалай бөлек мемлекет боламыз?» деген бір 

күдік пайда болды. Әрине, біз бәріміз бұл күнді күттік. Бірақ 

сол кездегі «менталитетке» байланысты еліміздің бас мерекесін 

өз деңгейінде атап өте алмадық. Мен өзім педагог болған-

дықтан, бүгінгі жас ұрпаққа тәуелсіздік және тәуелділік деген 

сөздердің мағы насын барынша түсіндіріп келемін. Себебі 

Тәуелсіздік алу бар да, Тәуелсіздікке қол жеткізудің мағынасы 

мүлдем басқа. Бүгінде біз Тәуелсіздік алсақ та, нағыз Тәуелсіз-

дік ке қол жеткізе алмай келеміз. Оның астарында «тіл тәуелсіз-

дігі» және «рухани тәуел сіздік» сияқты қастерлі ұғымдар бар.

– Еліміз Тәуелсіздік жариялаған кезде мен бүгінгі «Егемен 

Қазақстан», сол кездегі «Социалистік Қазақстан» газетінің әде-

биет және өнер бөлімінің меңгерушісі болып қызмет атқардым. 

Өзім қазақ халқының шығу тегін зерттеп, тарихпен етене 

айналысып жүрдім. Содан оқыған-тоқығаным бар болғаннан 

кейін, күндердің күнінде ол кездегі жүйенің құлайтынын білген 

едім. Бірақ кеңестер үкіметі осыншама тез ыдырап, Қазақстан 

бірден өз Тәуелсіздігін алып кетеді деген ой болған да жоқ. Осы 

жолда жанын қиған, қанын төккен, азап көріп, қорлық-зорлық-

қа көнген біздің ата-бабаларымыз ғасырлар бойы армандап 

кеткен Тәуелсіздіктің осындай тез бола қалуы естен тандырар-

лық тай жаңалық болды. Әрине, біздің қуанышымызда шек 

болмады. Негізі, түркі халықтарының ең басты байлығы, баға 

жетпес қазынасы еркіндік болған ғой. Мінеки, биыл Тәуелсіздік-

тің 20 жылдығын атап өтіп отырмыз. Құдайға шүкір, осы Тәуел-

сіз діктің арқасында қол жеткізген жетістіктеріміз ұшан-теңіз. 

– Ел Тәуелсіздігі жарияланған кезде мен Целиноград облысының 

«Тіл және мәде ниет» атты қазақ қоғамының төрағасы әрі осы бірлестік-

тің жанынан шыққан «Қа ра өткел» облыстық газетінің бас редакторы 

болдым. Енді ол кезде Целиноградтың Тәуелсіздікті тойлайтын ойы да 

болған жоқ қой: баяғы тың өлкесінің орталығы болып қалған, сол се-

бепті жергілікті тұрғындар, әсіресе өзге ұлт өкілдері Тәуелсіздік алғаны-

мызға қарсы болды. Өйткені Ресейдің қарамағынан Қазақстанның 

бөлініп шы ғуы, жалпы империяның құлдырап кетуі ол арға ұнаған жоқ. 

Оны ашық айту қажет. Оған қоса, біздің де кейбір ағайындарымыз 

Тәуелсіздіктің не екенін түсінген жоқ сол кезде. Оны жатырқаған адам-

дар да болды. Тәуелсіздікті аңсаған азаматтар да аз бол ған жоқ. Сонда 

кейбір әжелеріміздің аңы рап тұрып жылап жатқанын да көрдік. Арты-

нан білсек, ол кісілер талай қыспақтан өткен. Олар өмір бақи Тәуелсіздік-

ті аңсаған, тіпті соңғы кезде одан күдерін де үзген екен.

Дайындаған Арман БЕЙСЕНБАЙҰЛЫ

Азаттық қадірін ұландар да ұғынсын 

Кеше Президенттік мәдениет орталы-

ғында осы мектептің 6-ншы және 5-сынып 

жетекшілері Айзада Әбуева, Назгүл Смағұ-

лова, Гүлшат Қапшаева мен Президент тік 

мәдениет орталығындағы мұражайдың 

экскурсия ұйымдастыру бөлімі «Астана – 

Тәуелсіздіктің айшықты айғағы» атты ша-

ғын қойылымдық сабақ өткізді. «Бұл сабақ 

өзгелер үшін де сабақ боларлық екен» дедік. 

«Сабақтың мақсаты – өткен тарихымызға 

көз жүгірте отырып, болашаққа, яғни ата-

бабамыз армандаған Тәуелсіздікке қалай 

қол жеткенін ұғындыру. Тәуелсіздіктің қа-

сиетті ұғым екеніне көз жеткізу, болашаққа 

сеніммен қадам басу, жас ұрпақты отан-

шыл дық қа,  адамгершілікке,  елжандылық-

қа, Отанына адал қызмет етуге тәрбиелеу. 

Тәуелсіздікті тәтті нәр дейміз. Осы нәрді 

сезіну  –  біз  үшін  үлкен  ғанибет»,  –  дейді         

6 «б»-сынып жетекшісі Айзада Әбуева. 

1723 жылғы «Ақтабан шұбырынды, 

алқакөл сұламадан» бір сәттік көрініс 

ұйымдастырған оқушылар «Елім-ай» әніне 

салып, тоз-тозы шыққан көшті көрсетеді. 

Мұның артынан Махамбеттің «Жұмыр 

қылыш» күйімен сүйемелдеп, «Ереуіл атқа 

ер салмай, Егеулі найза қолға алмай» деп 

атқа қонған ерлерімізді еске алып, «Алаш 

туы астында, Күн сөнгенше сөнбейміз» деп 

азаттық жолында жандарын құрбан еткен 

Алаш арыстарының өлеңдерімен өреді. 

Сосын 1941 жылғы соғыс зұлматын жыр-

ла рымен жалғастырып, 1986 жылғы Жел-

тоқ сан оқиғасына тоқталады. «Желтоқ сан-

да шындық жырын шырқаймыз деп шарқ 

ұрдық, Желтоқсанда егеменді ел болсақ 

деп талпындық» деп оқушылар Қайрат 

Рыс құл бековтің тағдырын сомдап, «Сүйін-

ші!» деп Тәуелсіздік таңын өз жыр-шумақ-

та рымен жырлайды. Осылайша түгел та-

рих ты қысқа қайырған оқушылар дың бұл 

сабақтан алған әсері де жаман болмады. 

Есбол ҚАЛБАНҰЛЫ, 

6 «ә»-сынып оқушысы:

– Мен осы іс-шарадан патриоттық 

рухты көтеретін, қазақтың намысын 

оятатын сезім алдым. Өйткені 

бағанағы көріністердің барлығынан 

Тәуелсіздіктің оңай келмегенін, 

Тәуелсіздік жолында қаншама қан, 

қаншама  тер төгілгенін көресің. Міне, 

біз азаттық жолында күрескен ата-

бабаларымыз әперген Тәуелсіздіктің 

жарқын ұландарымыз, бейбіт елдің 

бәйшешектеріміз. 

Мадияр ТҰРАПОВ, 

6 «г»-сынып оқушысы:

– Шын мәнінде, осы көріністерден 

қат ты әсер алуға болады. Мен осы са-

бақтан Тәуелсіздіктің қандай 

қиыншы лықтардан өтіп келгенін естіп, 

көрдім. Ал бүгінде еліміздің 

Президенті Нұрсұлт ан Әбішұлына 

алғысым шексіз. Халық Нұрсұлтан 

Әбішұлын сайлаған нан бері еліміз 

көркейе түсті. Жиырма жылдың 

ішінде еліміз көптеген жетістік ке 

жетті.  

Ару СЕКСЕНБАЕВА, 

6 «ә»-сынып оқушысы:

– Тәуелсіздігіміздің 20 жылдығына 

орай талай ашық сабақ өткіздік. Сол 

ашық сабақтардан Желтоқсан 

оқиғасы ның қандай болғанын білдім. 

Тәуелсіз дік  жолында  баспалдақ 

болған Желтоқ сан оқиғасында 

қаншама жастардың құрбан болып, 

қаза тапқанын білдік. 

жүктеу/скачать 6,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: