Ä – таңбасы арқылы ғалымдаә – езулік, дауысты дыбысы
берілген, алайда түсініксіз болып келетін жай қазақ-қырғыз тілінде
е дыбысы сөз басында іä дифтонг түрінде айтылады дегені болмаса
(17 тарау), кейін қолданған мысалдарында е позициясында үнемі ä фонемасының жүргендігін байқауға болады. Қазіргі ғалымдардың
пікірінше, В. Радлов қазақ сөзіндегі е дыбысының қолданылу
позициялығын толық ажырата алмаған болса керек. Біз де осы
пікірге қосыла отырып, ғалымның «Опыт словаря тюркских
наречий» сөздігінен мысалдар келтіру арқылы растай түспекпіз.
Мысалы, іäңкäі (еңкей), іäңбäк (еңбек), іäн (ен), іäнтік (ентік), іäнді (енді), іäр (ер), іäрік (ерік), іäрін (ерін), іäріт (еріт), іäртäң
46
(ертең), іäсік (есік), іäм (ем) т.б» /20 ,1411-1412/.
Сөз ішінде қолданылуына келетін болсақ, ä алғашқы буында
тұрса, келесі буындарда і, ä (В. Радлов бойынша) дыбыстарының
қолданысын талап ететін фонема ретінде қарастырылған. Қазіргі
қазақ тілінде ä (ә) дыбысы негізінен сөздің алғашқы буынында
келіп, өзінің соңында і, е дыбыстарының іліктесуін, е дыбысы да і,
