ні, екі ел шекарасы; солтүстігінде-Қарақоңыз бөгені бар. Ол Қырғызстанның
(Жынгылды) – Қордай ауданындағы өзен. Іле алабында. Ұзындығы. 82 км,
ҚОРДАЙ АУДАНЫ
ҚОРДАЙ АУДАНЫ
128
129
Қоңыр құрғақ арасына 9 км жетпей тартылып қалады. Өзен алабы – Қордай ау-
даны шар уашылықтарының қысқы мал жайылымы.
Сарыбұлақ
(Сарыбулак) – Сарыбұлақ бұрыннан келе жатқан тарихи атауы. Бұлақтан
шық қан. Таудан келген сумен ілесе келген жыныстардың түсі сарғыш болған.
Сол себептен Сарыбұлақ деп атаған.
Қаракемер
(Каракемер) – а. о. Қордай ауданы,
(Каракемер) – а. Қордай ауданы.
Бұл сияқты ауыл аттары Алматы, Ақтөбе облыстарында да бар. Атаудың бі-
рін ші құрамындағы қара сөзі бұл арада «үлкен», «зор» мəнінде қолданылып тұр-
са, екінші сыңарындағы кемер «бір жақ қабағы су ораған биік арна», «қарайып
жат қан тік қабақ» дегенді білдіреді.
Қарақоңыз
(Караконыз) – Қордай ауданындағы өзен. Ұз. 52 км, су жиналатын алабы 652
шаршы км. Қарақоңыз Жетімжол жотасының оңтүстік беткейінен басталып,
Шортөбе а. тұсында Шу өзеніне құяды. Аңғары жоғарғы бөлігінде тар, төменде
кеңейеді, беткейі тік келген. Қар жəне жер асты суымен толығады. Жылдық ор-
таша су ағыны Қаракемер ауылы тұсында 2, 65 м/сек. Ауданның егістігін суара-
ды. Кен алабында Қарақоңыз шатқалы атты мемлекеттік қорықша орналасқан.
Георгиевка каналдары
(Георгиевка) – Қырғыстан мен Қазақстан аралығындағы ірі суару-суланды-
ру жүйелерінің бірі. Қордай ауданында орналасқан. Каналдың құрылысы 1931
ж. басталып, 1935 ж. пайдалануға берілген. Оның Шу өзеніндегі бөгеттен екі
тармаққа бөлінгенге дейінгі аралығы 4, 2 км, табанының ені 12 м, тереңдігі 2, 5 м.
Қордай а. тұсында канал оң жəне сол тармақтарға бөлінеді. Оң жақ каналының
ұз. 40, 5 км, табан ені 1 – 3 м, тереңдігі 1 – 1, 77 м, су өткізгіштігі 7, 92 м/с. Сол жақ
каналының ұз. 48, 7 км, табан ені 7 – 12 м, тереңдігі 0, 7 – 2, 5 м, су өткізгіштігі
11 – 31 м/с. Қордай ауданының бірнеше мыңдаған га егістігі суарылады.
Алтыайғыр
(Алтыайгыр) – Қордай ауданындағы тоған. Алтыайғыр өзені бойында салынған
жə не осы өзен суымен толығады. Сыйымдылығы 1, 7 млн. м
2
. Алтыайғыр тоғанының
суы мен аудан аумағындағы шаруашылықтардың егістігі мен шабындығы суғар-
ыла ды.
Иірсу
(Ийрсу) – тау суының аты. Көне түркілердің діни нанымдарымен байланыс-
ты атауы болатын да жобасы бар. Өйткені орхон жазуларында ийр-суб атауы
«су атасы» делінген жерлер бар жəне алтай тіліндегі дьер су («əулие») да сол
ма ғынада.
Көкқайнар
(Коккайнар) – елді мекен аты. Əуелде қайнар аты. Түспен бай ланысты атау.
Қасық атауы туралы зерттеулерде Е. Қойшыбаевтың «Қазақстанның
жер-су аттары атты еңбегінде: «Қасық
– Оңтүстік жəне Орталық Қазақстандағы
ме кен-жай, ауыл аттары. Түр. этникалық топ аттары. Фонетикалық жағынан түр-
кі лердің этнотермині ретінде: аз-аз-һаз-һазық-қазық-қасық түрлерінде эволю-
ция лануы заңды құбы лыс (19. 2-т., 1-б. 1963, 553-б.) - деген.
Қарақоныс
(Караконыс) – мекен аты. Ол жердегі елді мекен Масанчи аталады (Жамбыл
обл.). Қаз. «байырғы қоныс, атамекен» мағынасындағы атау.
Қордай асуы
(Кордай) – Іле Алатауының батыс сілемі Жетіжал таулары мен Кіндіктас жо-
та сының аралығында, Қордай ауданы аумағында орналасқан. Абс. биіктігі 1233
м. Қордай асуындағы Шу жəне Іле өзендерінің су айырығы жазығының (ені 11
км) бойымен Алматы-Тараз автомобиль жолы өтеді. Қыстың қалың қар түскен
күн дері асудан өту қиындайды.
Атжайлау
(Атжайлау) – Жетімжол жотасының солт. -батысындағы Кіндіктас сілемінде
орналасқан таулы массив. Қордай ауд. жерінде орналасқан. Солт. Алматы обл-
ның Жамбыл ауд. жерінде жатыр. Абс. биікт 2405 м. Тау солт. -батыстан оңт.
-шығысқа жəне шығысқа қарай 35 км-ге созылып жатыр, ендірек жері 15-17 км.
Негізінен, тас көмір кезеңінің кристалдық тақтатасынан, гнейстен жəне грани-
тоидтерден түзілген. Жер бедері орта таулық, оңтүстік, оңт. – батыс беткейлері
тіктеу жартасты келген. Таудың бұл тұсынан Ырғайты жəне батысы Ырғайты
өзендері бастау алады. Солтүстік беткейлері көлбеуленіп, Қопа жазығына ұла-
сып жетеді. Таудың шығыс баурайынан шығысы Ырғайты өзені басталады. Ат-
жайлау тауының оңт. беткейлерінде бидайық, тарғақ шөп, бозшағыл, етегінде
жусан, көкпек, баялыш, теріскен, күйреуік өскен. Жоғарғы белдемдерде бұта ара-
лас орман шоқтары кездеседі. Атжайлаудың баурайы мал жайылымына пайда-
ланылады. Батыс бөлігінде Сұлутөр, Үлкен Сұлутөр елді мекендері орналасқан.
Аққайнар
(Аккайнар) – тау. Жаңатұрмыс ауылының солтүстік-шығысында, Қордай
ауы лы оңтүстік-батысында орналасқан.
ҚОРДАЙ АУДАНЫ
130
Ақмұнар
(Акмунар) – тау. Жаңатұрмыс ауылы солтүстік-шығысында, Қордай ауылы
оң түстік-батысында орналасқан.
Батыс Аралтөбе
(Батыс Аралтобе) – тау. Үлкен Сұлутөр ауылы оңтүстік шығысында, Үйтас
тауы солтүстік батысында орналасқан.
Көкқайнар
(Коккайнар) – тау. Қаскат оңтүстік шығысында, Қушоқы тауы солтүстік ба-
тысында орналасқан.
Берiктас
(Бериктас) – тау. Үйтас оңтүстік батысында, Кастек жотасы орталығында ор-
на ласқан.
Алтыайғыр
(Алтыайғыр) – тау. Қайнар ауылы солтүстігінде, Кіндіктас тауы оңтүстік ба-
тысында орналасқан.
Шөладыр
(Шоладыр) – тау. Солтүстігінде Тасөткел су қоймасы, Сарыбұлақ көлдерінің
арасында орналасқан.
Желдiбел
(Желдибел) – тау. Дегерес тауы онтүстік бөлігінде, Қараой жағалауы солтүстік
бө лігінде орналасқан.
Шу-Iле
(Шу-Иле) – тау. Қордай ауылы солтүстік батыс бөлігінде, Кіндіктас тауы оң-
түс тік батыс бөлігінде орналасқан.
Сарыбастау
(Сарыбастау) – тау. Каскаат кұдығының оңтүстік-шығысында, Қараой аңға-
ры ның солтүстік бөлігінде орналасқан.
Берiктас
(Бериктас) – Қастек жотасының орта шенінде, Ұйтас тауының оңтүстік- ба-
тысында орналасқан тау. Қордай ауданының территориясында. Мағынасы:
«берік, мықты жартасты тау» ұғымын білдіреді.
МЕРКІ АУДАНЫ
МЕРКІ АУДАНЫ
132
133
ОЙКОНИМДЕР, ГИДРОНИМДЕР, ОРОНИМДЕР
Əкімшілік орталығы – Меркі ауылы
Халық саны – 81 700 адам
Аудан аумағы 4300 шаршы шақырымды құрайды
Аудандағы ауылдық округтар саны: 14
Құрылған жылы: 27 желтоқсан, 1933 жыл.
Ерекшеліктері мен көрнекті орындары
Аудан аумағында көптеген тарихи-мəдени мемлекеттік маңызы бар Меркі
қалашығы (VII-XII ғғ.) орналасқан.
Қалалар, жергілікті маңызы бар сəулет өнерінің ескерткіштері мен архео-
ло гия лық нысандар – Жамбыл Жабаевқа, жерлес-сарбаздарға арналған ес-
керткіштер, шіркеу, Сыпатай батыр атындағы мазар, Жамбыл Жабаев мүсіні,
темір дəуірінің қорымы, түріктердің «Меркі» ғибадатханасы, Аралтөбе салттық
жи ынтығы, Маханды қалашығы бар.
Меркенский_район'>Меркі ауданы Меркенский район
Орталығы – Меркі ауылы Центр – аул Мерке
Əкімшілік-аумақтық бірліктер
Административно-территориальные единицы
р/с
Ауылдық
(ауыл, кент)
округтердің
атауы
Наименования
аульных округов
(аулов (аул),
кент)
Ауылдық округтің
бұрынғы атауы
Прежнее
наименование
округа
Округ атауларының
(орталығының)
орыс тіліндегі атауы
Наименования округов
(центров)
на русском языке
Округ
орталығының
атауы
Наименование
центра округа
1
2
3
4
5
1.
Ақарал
ауылдық
округі
Сарымолдаев
а/о құрамынан
бөлініп шыққан
Акаралский аульный
округ – аул Акарал
Ақарал ауылы
2
Ақермен
ауылдық
округі
Кеңес а/о
құрамынан
бөлініп шыққан
Акерменский
аульный округ – аул
Акеремен
Ақермен
ауылы
3
Ақтоған
ауылдық
округі
Жамбыл а/о
құрамынан
бөлініп шыққан
Актоганский
аульный округ – аул
Актоган
Ақтоған
ауылы
4
Андас батыр
ауылдық
округі
Новоскресеновка
ауылдық округі
Андасбатырский
аульный округ – аул
Андас батыр
Андас батыр
ауылы
5
Аспара
ауылдық
округі
Ақермен а/о
құрамынан
бөлініп шыққан
Аспаринский
аульный округ – аул
Аспара
Аспара ауылы
6
Жамбыл
ауылдық
округі
жаңадан
құрылған
Жамбылский
аульный округ – аул
Жамбыл
Жамбыл
ауылы
7
Жаңатоған
ауылдық
округі
жаңадан
құрылған
Жанатоганский
аульный округ – аул
Костоган
Қостоған
ауылы
8
Кеңес
ауылдық
округі
жаңадан
құрылған
Кенесский аульный
округ – аул Кенес
Кеңес ауылы