-тақырып. Оқудың маңызы. Бастауыш сынып ана

-  
дүниені  танып-білудің  өдіс-төсілдері  (логикалың 
ғылым туралы білім, біліктер). Пөндерді интеграциялау 
арңылы оқытудың кейбір үлгілерін қарастырайық,
1.  Сабақ  кестесі  арқылы  бір  оқу  күніне  синхронды 
реттелген ортаң тақырып "Төрт түлік”.
1,2  сабақ  "Ана  тілі”.  Түйе,  ботақан, 
у
  дыбысы  әрі 
дауысты, өрі дауыссыз. 3 сабақ -  дүниетану; малды қыс- 
қа даярлау. 4 сабақ -  еңбекке үйрету; ермексаздан шөк- 
кен  түйені  мүсіндеу.
2. Пәнаралық байланыс арқылы жүзеге асатын инте- 
гративтік (кірістірілген) сабақ  1 сынып -  ана тілі.
Сабақтың  тақырыбы:  "Төлді  қалай  шақырады?" 
Дауыссыз дыбыстар.
1.  Білімділік.  Өлеңді шапшаң және мәнерлеп  оқуга 
төселдіру, дауысты, дауыссыз дыбыстарды ажырата бі- 
лу, пәнге қызығушылығын арттыру.
2.  Дамытушылық:  Оқушылардың  сөйлеу  тілін,  ой- 
өрісін дамыту,  берілген сүраққа тиянақты жауап беру, 
тіл байлығын, сөздік қорын молайту, өз бетімен жүмыс 
істеуге жөне байланыстырып сөйлеуге үйрету.
3.  Тәрбиелік:  Үй жануарларының адамға пайдасын, 
төрт түліктің түрін,  өсу жолын білу,  жан-жануарларга 
қамқор  болу,  халықтық кәсіпті  танытып,  оны  бағалай 
білуге үйрету жөне адамгершілікке, табиғатты сүюге бау- 
лу, әдемі, таза, сауатты жазуға дағдыландыру.
Сабақтың түрі: Интегративті.
Пөнаралық  байланыс:  Ана  тілі,  ән  сабағы,  дүние- 
тану,еңбек.
Сабақтыңөдісі: Түсіндіру, өңгімелесу, сүрақ - жауап.
Сабаңтың көрнекілік қүралдары:  "Төрт түлігі -  бір- 
лігімнің ырысы" атты буклет, "Жайлауда" мазмүнды су- 
рет, үй жануарлары мен аңдардың суреттері, дауыссыз 
дыбыстар  (плакат),  алфавит.  Міне,  осылайша  интегра- 
тивті  оқытуды үйымдастыру білім  мазмүнының біртү- 
тастығын қамтамасыз етіп, табиғат пен қарым-қатынас- 
тағы халқымызға тән ңасиеттер жайлы табиғат пен адам- 
ды бірлігі жайлы ой-пікірлер қалыптастырып,  оқушы- 
ның ой-өрісінің дамуына жагдай жасайды.
50

1-сынып  "Ана тілі"  — интеграциялық  оқулық.  Оқу- 
лықта оқу материалдардың мазмүны маусымдық-тақы- 
рыптық принципке қүрылған. Жалпы сағаты 126, апта- 
сына 7 сағаттан оқытылады. Оқу-жазу -  тіл дамыту жү- 
мыстарын өзара байланыстыра күнбе-күн ретіне қарай 
орнын ауыстыра отырып ж үргізу қажет.
Мысалы: оқу-жазу -  тіл дамыту
жазу-оқу — тіл дамыту, т.б.
Оқулықтағы ақын-жазушылардың туындылары соң- 
ғы талаптарға сәйкес, педагогика-психология және өдіс- 
темелік ғылымдардың соңғы жетістіктеріне қарай ірік- 
телген.  Оқулықты  негізінен  3  топқа  бөліп  қарастыра- 
мыз, тақырыптары мынадай:
1.  ” Біздің Отанымыз ".
2.  " Адам және табиғат”.
3.  "Отбасыжөнебалалар".
Сонымен бірге оқушыларға ғылыми-танымдық түсі- 
ніктер беріледі. Ол қарапайым білім беру мақсатын көз- 
дейді, 1-сыныпқа жеңіл түрде беріледі: "Меніңтуғанже- 
рім",  "Табиғат  тамашалары",  "Аспан  өлемі",  "Ауа”, 
"Жер".
"Аяа тілі" оқулықтары ауыз әдебиеті үлгілерін қам- 
тиды.  1-сыныпта өлең жырлар, шешендік сөздер,мақал 
мөтелдер,  нақыл сөздер,  ертегілер,  өңгімелер берілген. 
Ақын  жазушылардың таңдамалы  шығармалары  енгі- 
зілген, өсіресе, Ы.Алтынсарин, А.Қүнанбаев, Ш.Қүдай- 
бердиев, Ж.Жабаев, К.Әзірбаев, С.Сейфуллин, М.Дула- 
тов, Ж.Аймауытов, М.Жүмабаев, М.Әуезов, Б.Майлин, 
С.Торайғыров, С.Бегалин, С.Омаров, Ә.Қоңыратбаев, т.б 
шығармалары,  өңгіме,  мысал,  ертегілері  бар.  1-сынып 
ана тілінде мынадай үш деңгейде жаттығулар мен тап- 
сырмалар берілген, олар арнайы таңбамен белгіленген. 
А  -үлгібойы нш а.П -ізденуш ілік.  X -  шығармашылық 
деңгейдегі  жаттығулар.
Авторлары:  Ш.Әуелбаев,  Ә.Наурызбаев,  Р.Ы зғүт- 
тынова, С.Төжімбетова.
Басқа сыныптың ана тілдерінен ерекшелігі, онда ана 
тілімен бірге қазақ тілі бірге байланыстыра оқытылады.
51

Тілдік және оқу материалдары грамматика мен емлені 
меңгертуді көздейді. Балалар таңырып бойынша сөйлем, 
сөз, дыбыс, өріп, алфавит, буын, тасымал затқа, қимылға 
қатысты сүрақтардан хабардар болады. Бас өріппен жа- 
зылатын сөздер қорын сан жағынан байыта түседі. Дау- 
ыстап  оқудан іштей оқуға көшу жүргізіледі жөне сөзді 
түтас, шапшаң түсініп оқу қажет. Оқу жылдамдығы қаң- 
тарға дейін 2 5 ,3 0  сөзбен өлшеніп, негізінен, 2-сьшыптан 
бастап  оңу  жылдамдығы  минутпен  дүрыс  есептелгені 
дүрыс. Сонымен қатар іштей оқуға үйретудің маңызы зор. 
Дауыстап оқыса, қалған оқушыға зиянын тигізеді.
Халық  ауыз  өдебиет  үлгілерінен  ана  тілі  хрестома- 
тиясында:
"Менің  атым  Бөлтірік",  "Досболдың  тапқырлығы" 
"Қожанасырдың тойға баруы",  "Алдар көсе мен бай ба- 
ласы",  "Арыстан  мен  түлкі  ертегісі",  "Күшік  пен  мы- 
сық"  мысалы, т.б. берілген.
Оқушылардың оқу дагдылырын, тіл дамыту, оқу қы- 
зығушылығын  арттыру,  дүниетанымын  кеңейту,  мақ- 
сатын көздейтін "Кел, балалар, оқылық!"деген атпен бе- 
рілген оқу қүралы оқулыққа қосымша үсынылады. Оқу- 
лық мазмүнына сәйкес:  "Қызықты қыс",  "Туған өлкем 
Қазақстан", "Төрт түлік толы далада", "Көктем келді, -  
қүс келді”, "Үлыстың үлы мейрамы -  Наурыз", "Кім бо- 
лам", "Бейбіт өмір сақшысы",  "Жадырап жаз шықты", 
"Ертегілер елінде" тақырыптары бар. Оқушының өз бе- 
тінше  оқуына  арналып  мүнда өлеңдер,  тақпақтар,  ма- 
қал-мәтелдер, ертегілер, жүмбаңтар,  санамақтар тақы- 
рыпқа жүйелі түрде берілген.
Кестелер  жинағы.
"Ана тілі"  оқулығының  мазмүнына сөйкес  көрнекі- 
ліктерді  пайдалануга  12  кесте  берілген.  Әр  кесте  оқу- 
лықтың  басты  бір  тақырыбына  сай  келеді.  Мысалы: 
"Кім? Кімдер? Не? Нелер?" "сүрақтарына жауап беретін 
сөздер. "Басәріппенжазылатын сөздер", т.с.с. таңырып- 
тар нақты мысалдар арқылы жүйелі берілген.
52

Үлестірмелі дидактикалық  материалдар
Бұл материалдар дидактикалық оқулыққа сөйкес оқу- 
шылардың оқу дағдыларын жетілдіру, байланыстырып 
сөйлеуін дамыту, тілдің фактілерді меңгерту мақсатын- 
да дербес жүмыс істеуіне негізделіп қүрылған.
2-сыньш.  "Ана тілі"  136 сағат,  аптасына 4 сағат.  2-сы- 
ньшңа арналған оқулыққа іріктеліп алынған материал- 
дар  негізінен  халық  ауыз  өдебиеті  үлгілері,  көрнекті 
ақын-жазушыларымыздың  шығармалары  мен  үзін- 
ділер, сонымен бірге танымдық маңызы жоғары кейбір 
ғылыми  очерктер  мен үзінділер,  мақалалар  болып  та- 
былады.  Оқулыңқа  енген  материалдар  қүрылымы  жа- 
ғынан  тақырыптық  принңипке  сәйкес  орналастырыл-
ған.
Әр бөлім оқулыққа арнайы енгізілген кейіпкерлер —
 
Зерделі  мен  Талапбектің сөздерімен  басталады.  Кейіп- 
керлер 1 -сыныпты аяқтап, балалармен бірге 2-сыныпқа 
көшкен үл мен қыз. Бөлімді кейіпкерлер сөзімен бастау- 
дың себебі -  оқушыларға түсінікті тілмен, осы бөлімде 
берілетін білімнің мақсатын түсіндіру. Әрі оларды әре- 
кетке бағыттайтын әсерлер туғызу, сондай-ақ осы бөлім- 
нен  алатын  білімнің  қажеттілігіне  оқушылар  зейінін 
аудару. Әр бөлімнің соңында тағы кейіпкерлердің қаты- 
суымен (Зерделі мен Талапбектің) оқушылардың білімі, 
біліктілігі  мен  дағдысына  орай  түрлі  сүрақтар,  тест- 
тапсырмалар мүғалімнің шеберлігіне қарай жетілдіріліп 
отыруы тиіс. Оқулықтағы білім мазмүнына сәйкес бері- 
летін білім,  білік,  дағды төрт деңгейге бөлініп  көрсеті-
леді.
1.  Алғашқы деңгей. Оқушы оқу сабақтарының негіз- 
гі маңсаттарына жетуге, дүрыс, саналы, жылдам, мөнер-
леп оқуға төселу ге тиіс.
2.  Орта деңгей. Мүнда берілген сүрақ тапсырмаларды 
(Д) оқушы  көркем  шығарманың өз ішінен,  кейбір жағ- 
дайда бүрынғы  оқығандарын  еске  түсіру  арқылы  өзді- 
гінен немесе мүғалімнің көмегімен орындай алады.
3.  Жоғары  деңгей.  Мүнда  берілген  сүрақ  тапсыр- 
маларды (с|) орындау кезінде, мүғалім оқушыларға сүрақ
53

қою арқылы оларды ізденіске тартып,  олардың іздену- 
шілік қабілеттерін арттырады.
4. 
Шығармашылық  деңгей.  Берілген  сүрақ  тапсыр- 
малар (*) ізденіс сипатында болады. Оқушылар алға қой- 
ған жүмбақ сияқты міндетті дүрыс аңғарып, іздену жос- 
парын  өздері  жасайды,  талдайды,  нақтылайды,  қоры- 
тындылар жасайды.
2-сыныптың ана тіліндегі сөздері 100-150-200 сөзден 
түрады. 10 шумақтан төмен өлеңдерден қүрылған сөздік 
жүмыстар қазақ тілінде беріліп, неологизм мен архаизм, 
синонимдердің мағынасын оқушыларға түсінікті тілмен 
жеткізеді.  Ол шартты белгі түрінде сандықшамен  көр- 
сетілген.  Ақын,  жазушылардың суреттері,  өмірбаяны, 
шығармашылығы  туралы  қысқаша  мағлүмат  беріліп, 
олардың бір-екеуімен таныстырады.
Балалардың өтілген тақырып туралы білімін кеңейту 
мақсатында жүмбақтар, мақал-мәтелдер өтіліп жатқан 
тақырыптарға сай іріктеліп берілген.
Нақыл сөздер,  7,9,12 буынды өлеңдер бар.
Сөйлегенде пайдалан"  деген  тақырып пен  тараудың 
соңында  әдемі  тіркестер  берілген.  Мысалы:  Жарқын 
шырай,  қасиетті тіл,  аялы алақан.  Халық ауыз өдебиеті- 
нің түрлерімен таныстырып, олар туралы теориялық анық- 
тама берілген, ол көк қоршауға алынған.
Әшекейлі суреттер эстетикалық талапқа сай, әрі бала- 
лардың қиялын дамытуға септігі тиеді.
Қосымша түсініктер екі көк сызықпен берілген.
Мысалы: А.Жүбанов — алғаш рет Қүрманғазы атын-
дағы  үлт-аспаптар  оркестрін  үйымдастырған  сазгер, 
өнер  зерттеуші.
7-ші тарауда туысқан елдердің шығармалары беріл- 
ген.  Мысалы:  Ш.  Айтматов,  Л.Толстой,  В.Сухомлин- 
ский, Б. Брехт, Леонардо да Винчи, И.Крылов.
3-сынып. Ана тілі 136 сағат, аптасына 4 сағат.
Өр  бөлім  сайын  сүрақтар  мен  тапсырмалар,  мақал- 
мәтелдер, жаңылтпаштар, жүмбақтар берілген. 
Жүмбақтардың шепгімі астына берілген. Әңгімелер400-500 
сөзден  түрады.  Әңгіменің  соңында  жоспар  берілген.
54

Тарих, ауыз әдебиеті, халың педагогикасымен төлім-төр- 
бие, адамгершілік, табиғат, атақты адамдар туралы әңгі- 
мелер " Абай жолынан" үзінділер бар. Сөздік жүмыстары 
да ңамтылган. Жыл аяғында 7-8 мыңдай сөзді меңгеріп, 
10-15 өлең жаттау талап етіледі.
4-сынып. Ана тілі 136 сағат, аптасына 4 сағат.
4-сынып оңулығының бөлімдері жаңартылған.
"Ана  тілі"  материалдары бойынша оңушылар  1  ми- 
нутта 140 сөз оңып, жыл аяғында 11-12 мың сөздік ңоры 
болуы керек.  Мөтіндердің, өлеңдердің соңында тапсыр- 
мал ар мен с үраңтар бері л ген.
4-сынып. Ана тілі оңулығындағы материалдар көлемі 
жағынан  күрделірек.  Жоғары сыныпта өдебиеттік  оңу 
курсына үлкен дайындық бар.
Сцрацтар мен т апсы рмалар:
1 .  Оқу принциптері.
2 .  Оқу сабағының бағдарламамен  байланыстылығы.
3 .  1-4  сынып.  Ана тілі  оқулықтарына сипаттама.  Салыс- 
тырып  талда.
4 .  Күнтізбелік жоспар жаса.
5 .  1-сынып. Ана тілі жөне онымен грамматикалық байла- 
нысы.  Анықта,  дәлелде.
2-тақырып.  Бастауыш сынып оқушыларының 
оқудағдысын  қалыптастыру  жолдары
Оқу сабаңтарында білім мен төрбие алу үшін қажетті 
өр түрлі оқу дағдылары қалыптасады. Оқу дағдысын  қа- 
лыптастыру  өдеби  жазба тілі жөне сөйлеу тілімен бай- 
ланысып жатады. Оқушылармен жүргізілетін түрлі жат- 
тығулар,  тілдің  заңдылықтарды,  ережелері  меңгертіл- 
генде ғана оқу дағдысын  қалыптастыруғаболады. Соны- 
мен  бірге  грамматиканың  жеке  бір  ережелері,  тыныс 
белгілер ережелері қажетті болып табылады.
Оқу дағдысын  қалыптастыру  оқытылатын мөтіндер- 
дің  тәрбиелік  мөнінашуғақажеттіболыптабылады. Ол 
мынадай  міндеттерді  жүктейді:
55

1.  Бастауыш сынып оңушыларының өр сынып көле- 
мінде дүрыс,  саналы  түрде  түсінік  оқу және  мәнерлеп 
оңу дағдыларын қалыптастыруда оқушы жіберетін қате- 
лерді анықтау, талдау, топтау.
2.  Қайталап  оқуды  үйымдастыруға  қажетті  жүмыс 
түрі мен тиімді әдіс-төсілдерді анықтау, түрлендіру жол- 
дары.
3.  Әр  сыныпта оқу  дағдысының  өр түрін  қалыптас- 
тыру, т.б.
4.  Дүрыс  оқу,  түсініп  оқу,  шапшаң  жөне  мәнерлеп 
оқуды бірлестікте қарау.
5.  Білім,  білік,  тәрбие  -  оқу дағдысын  қалыптасты- 
рудағы басты мөсе л е.
Бастауыш  мектептегі  оқу  сабағының  сапасы  әр  са- 
бақтың қаншалыңты дәрежеде ойланып қүрылғанына, 
қолданылатын  әдіс,  тәсілге және үйымдастыруға тіке- 
лей байланысты.
Оқудың мынадай түрлерін қалыптастырамыз:
Дүрыс оқу:
1)  оқушының оқып түрғанда (өзіне) сөз ішінен әріп- 
ті,  жеке  буынды,  не  жеке  бір  сөзді  қалдырып  кетпей 
оқуы;
2)  кейбір буынды не жеке сөзді қайталамай оқуы;
3)  кейбір  дыбыстардың,  сөздердің  орнын  ауыстыр- 
май, сөзді бүзбай оқуы;
4)  орфоэпиялық талаптар түрғысынан қате жібермей 
оқуы,  мәтіндегі  сөздердің мағынасына  қарай лайықты 
дауыс ырғағын саңтап қалуы.
Оқушылардың оқу дағдыларын байңау жүмысын жүр- 
гізген  кезде дүрыс оқудың,  жоғарыда қойылған  талап- 
тардың үнемі іске асырыла бермейтіні байңалды.
а) 
мәтінді оқуда баланың оны дүрыс қабылдауына жете 
көңіл бөлінбей, жалпы үққанын айтқызуға тырысушы- 
лық;
ө) мөтінді оқу кезінде мүғалім тарапынан оқушының 
өр  сөзді дүрыс  оқып,  өр дыбысты дүрыс  айтуына  жете 
зер  салынбайтындығы;
56

б) 
баланың  жеке  басының  ерекшеліктері  мен  оның 
ңаншалыңты  дәрежеде  оңи  алатындығын  ескермей, 
жөнсіз  асыңтырушылың.
Оңушының жіберген ңатесін түзету маңсатымен кей- 
бір  мүғалім  балага  ңайталап  оңытуды  жөн  санайды. 
Мүндай әдісті ңолдану ңатені түзеудің бірден-бір дүрыс 
жолы деуге болмайды. Оңушылар оңыганда ңате оңыса, 
сөздерді буынга бөлу кезінде гана, сүраң ңойып, сөйлем- 
дегі  сөздердің  өзара  байланысын  аныңтау кезінде гана 
түзетіледі.
Бастауыш сынып оңушыларының жіберетін
ңателері көбіне  мыналар:
1.  Оңушының  кейде бір  буынды  сөзді  ңайталап  оңи 
беруі жиі  кездеседі.
2. 2-3-сынып оңушыларының оңу дагдысында күрде- 
лі сөз тіркестерін оңу үстінде интонаңия, тыныс белгісі, 
тағы басңалардан ңате кетеді.
3.  Бала жылдам  оңуға тырысып,  соның салдарынан 
жекелеген сөздерді ңате оңиды. Мысалға:  "азыгы екен" 
дегенді  "азың екен"  немесе ,  "аз екен"  деген сияңты.
4. Қазаң тілінің  табиғатына төн сөз аралығында жиі 
кездесетін  да,  та,те  мен  бен,  пен  шылау  сөздерінің 
оңылу ында ңате жібереді.
5.  Сөздердегі дауысты, дауыссыз дыбыстарды үңсас- 
тығы салдарынан шатастырудан туатын ңате: 
ы-і, а-ц, 
ц-о
 дыбыстарын 
э-о-ц.
6.  Сөйлемдердің соңындагы тыныс белгісіне  (хабар- 
лы,  сүраулы,  лепті)  ңарап  дауыс  ырғағымен  ажырата 
оңуда, сөздердің мағынасына лайың үннің ңүбылуында 
ңате жіберіледі.
7.  Қазаң  бастауыш  сынып  оңушылары  түгіл,  кейде 
үлкен адамның өзі оңығанда қиындың келтіретін бірік- 
кен сөздер мен ңос сөздерді оңуда ңате жіберіледі.
Мүғалімнің  ескермейтін  жайлары
а) 
Бір буынды, не көп буынды сөзді оңушының  нелік- 
тен қайталайтынын жоғарыда айттық.
57

"Кітапқа қарашы" немесе  'Оқыған сөзің кітапта неше 
рет жазылған екен, байңап көрші" деген ескерту жасап
отыруы тиіс.
ө) оқушыдан оқып түрған сөз тіркесінің соңғы сөзіне 
зейін қойып, қайта оңуын талап етуі арқылы түзетіледі;
б) 
мәнерлеп оқудың талабымен байланыстырып жат- 
тығу жүмыстарын жүргізу де орынды;
г) 
оқытуға үйретуді мағыналық  қасиетін таныту ар- 
қылы практикалық жолмен жүргізу керек.
Сцрацтар мен т апсы рм алар:
1.  Оқудың  сапалы болуы  үш ін  қойылатын  талаптар.
2 .  Оқу дағдысын дамыту жолдары.
3 .  Ана тілі оқулықтарымен жүмыс жаса. Мөтіндерді тал- 
да.  Ескеретін,  ескермейтін қателерді көрсет.
3-тақырып.  Оқудың түрлері мен сапалары
Оқудың екі түрі бар: дауыстап оқу, іштен оқу. Оқудың 
бүл екі түрі де  бастауыш  сыныпта  қолданылып,  дамы- 
тылады.
Сауат ашу кезеңінде дауыстап оқу жүзеге асырылады, 
өйткені  балаларға  іштен  оқытсақ,  оның  оқу  деңгейін 
тексере алмаймыз. Дауыстап оқыту арқылы оқуға енді 
төселіп отырған оқушылардың оқу сапасын дүрыс, яғни 
түсініп, мәнерлеп оқуьга, оқуға шапшандығын байқауға 
болады.
Әліппеден кейінгі кезең материалдарын оқыту кезе- 
ңінде іштен оқуға дағдыландыра бастаймыз. Іштен оқуға 
үйретудің  маңызы  зор.  Тек  дауыстап  оқуға  үйренген 
бала мектептің негізгі білім жүйесіне көшкен кезде көп 
қиыншылыққа  кездеседі.  Біріншіден,  оқушы  сабаққа 
дайындалу үшін  жеке  өзі ғана  болуы  керек.  Дауыстап 
оқып  отырса,  қалған  оқушыларға  зияны  тиеді.  Оқу 
залдарында сабаққа дайындалу қиынға түседі. Екінші- 
ден, оқу шапшаңдығы дамымайды. Дауыстап оқығаннан 
гөрі іштей оқу жылдамдығы артады. Мысалы: 2-сыныпта 
дауыстап оқығанда, оңу шапшаңдығы минутына 35-50 
сөз болса,  іштен оқығанда,  оқу шапшаңдығы 45-60 сөз
58

болады. 3-сыныпта дауыстап оңығанда, минутына 60-75 
сөз болса, іштей оңығанда 80-100 болады.  2,3,4 сынып- 
тарда оңудың екі түрі де ңабаттаса жүргізіледі.  3,4 сы- 
ныпта дауыстап оңудан гөрі іштей оңуға баса назар ау- 
дарған жөн. ОқуШыларға ж аңа материалды өздігінен іш- 
тей  оқып  түсіну  ңиын.  Сондыңтан  тексті  іштен  оңуға 
тапсырмас бүрын  саналы,  түсініп  оқуға дайындық жү- 
мыстары  ж үргізіледі.  Ж аңа  тексті  алдымен  дауыстап
оңытып,  содан  соң ғана  іштен  оңуға  нүсңау беруге  бо- 
лады.
Оңушының іштен оқуға ңаншалыңты төселгенін бай- 
Ңау үш ін,  түсінуге  ж еңіл  материалдарды  іштен  оңуға 
беріп, оқып ш ыққан соң, өр түрлі өдіс-төсілмен түсінігін 
байңау жүмыстарын жүргізген дүрыс. Мүғалім оқудың 
бүл екі түрін де іске асыру кезінде оқу сапаларына назар 
аударуы керек. Оңу сапаларына жататындар: дүрыс оқу, 
түсініп оңу, мөнерлеп оңу, шапшаң оңу.
Мәтінді  дүрыс  оқу  жеке  сөйлемді  дүрыс  оқудан  тү- 
рады.  Дүрыс  оқу үш ін  оңушылар төмендегідей  талап- 
тарды орындауы керек:  1. Сөзді оқығанда өріптеп оқы- 
май, буындал, буындарды жалғастырып оқу, ша-на-лар, 
то-қу.  2.  Оқып  түрған  сөздің  алдынан  не  артынан,  не 
ортасына  артың  дыбыс  қоспай,  не түсірмей  оқу,  үқсас 
дыбыспен  ауыстырмай оқу.  3.  Бір дыбысты не буынды 
үзаң созып, не екі рет айтпау 
аа-на, баа- ла, а-на-на, ба- 
ба-ла,
  т.б.  4.  Бір сөз орнына екінш і бір сөзді,  /мағына- 
сына сәйкес  келетін/  айтпау,  сөйлем  соңындағы  сөзді,
буынды  жүтып  ңоймау.  5.  Үсаң  дыбыстарды,  тілі  кел- 
мейтін дыбыстарды ауыстырмау.
Сауат ашу кезеңінде оқушылар бүл талаптарды орын- 
дам ай,  оқу  кезінде  көптеген  қателер  ж ібереді.  Сон- 
дықтан мүғалім оңудың қалған сапаларын жүзеге асы- 
рып, оңу дағдысын жетілдіру үшін, оқу сапасының негізі 
болып  табылатын  дүрыс  оңу түріне  баса  назар  аудару 
керек.  Егер бала  оқуға үйрету  кезінде  қате оқыса,  мү- 
ғалім дереу дүрыс оқуға үйрету керек. Бүл жүмыстарды 
төмендегіше топтап көрсетуге болады.  1. Әр оқушының 
оқу  дагдысын  мүғалімнің  жеке  есепке  алып,  сол  бой-

жүктеу/скачать 14,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: