227
толықтауыш болады («күресуге», «жүру үшін» етістіктің есімге
айналған түрлері, «қорушыны», «сыйлағанды» есімшенің осы
шақтық, өткен шақтық түрлері).
Алтыншы – толықтауыш болатын –
үстеу. Мысал: «
Әні»-
ден «
міні» көп айтылады. Не көп айтылады? – «міні». «Міні»
не етеді? – көп айтылады. «Міні» неден көп айтылады? – «әні»-
ден. Мұнда «әні»-ден деген «көп айтылады» деген баяндауыш-
ты толықтап тұр жана «неден?» деген толықтауыш сұрауына
жауап беріп тұр. Сондықтан бұл сөздер толықтауыш болады.
«Әні» – үстеу. Осы сияқты демеу де, жалғаулық та, одағай да,
қатта буын сөйлем де толықтауыш бола алады.
1. «
Әше»-ден «
тағы» көп жұмсалады. Не көп жұмсалады?
– «тағы» (бастауыш). «Тағы» не қылады? – көп жұмсалады (ба-
яндауыш). Неден көп жұмсалады? – «әше»-ден (толықтауыш).
Әше, тағы – үстеулер.
2. Мен «
дейін»-нен «
шейін»-ді көп айтамын. Кім «дейін»-
нен «шейін»-ді көп айтады? – мен (бастауыш). Мен не етемін?
– көп айтамын (баяндауыш). Мен нені көп айтамын? – «шейін»-
ді (толықтауыш). Мен «шейін»-ді неден көп айтамын? –
«дейіннен» (толықтауыш). «дейін», «шейін» – жалғаулықтар.
3. «
Ой, Аллаңнан» ойбайым тыныш. Не тыныш? – ойбайым
(бастауыш). Ойбайым қалай? – тыныш (баяндауыш). Ойбайым
неден тыныш? – «ой, Аллаңнан» (толықтауыш). «Ой, Алла!» –
одағай.
4. «
Бай бол» дегеннен адам байымайды. Кім байымай-
ды? – адам (бастауыш). Адам не қылмайды? – байымайды
(баяндауыш). Адам неден байымайды? – «бай бол» дегеннен
(толықтауыш). «Бай бол» деген бүтін сөйлем.
Достарыңызбен бөлісу: