р-дың соңында, 3-інші сөзде б-ның соңында естілетін дыбыс.
Бұл дыбыс орысша «ы» харфімен жазылады.
Араб харфінен бұл үшін жарты дауысты ى (й) харфін арнап
отырмыз. Мұны алудағы мәніс: әуелі, бұл екі дыбыстың үндері
жақын; екінші жарты дауысты ى дауысты дыбыстан соң һеш
орында естілмейді. Солай болған соң дауысты харіфден соң
тұрған ى (й) харфін «ы» дыбысы шығар деп күдіктенуге орын
жоқ.
5) Араб харфі тура келмейтін дыбыс: мен, сен, жем де-
ген сөздерде: 1-інші сөзде м-нің соңында, 2-нші сөзде с-ның
соңында, 3-нші сөзде ж-ның соңында естілетін дыбыс Бұл
дыбыс орысша «э» харфімен жазылады. Бұл дыбысты бұрын
ى харфімен жазушы едік. ى харфі екі дыбысқа тел болып тұр.
Оны да амалсыздықтан теліп отырмыз; енді үшінші дыбысқа
телу қаншама амалсыздық дегенмен өте қолайсыз. Әсіресе
қолайсыз болатын себебі: «э» дыбысының ى (е) дыбысына
ешбір ұқсастығы, жақындығы жоқ. ى дыбысы «э» дыбысы ا (а)-
ға жақын. «э» дыбысына арабтың «ه ،هـ» харфі үйлесімді.
Сүйтіп «э» дыбысына «ه ،هـ» (е) харфі алынды, бірақ сөздің
басында келетін орында бұл харіфтердің жазуға қолайсыздығы
болғандықтан, бас буынға ғана «ـي» харфі жазылады.
Жаңа бір айтарлық сөз: қазақша ақша, неше, жетінші, үш,
уа ғайри сондай сөздер ش (ш) дыбысымен айтылса да, ондай-
дыбыс үшін ش харфін алмай, ج харфін алдық. Олай айтудағы
мәніс: басқа түркілерден тым алыс кетпес үшін. Оны алғаннан
қазақ тіліне келерлік еш кемшілік жоқ.
63
64
Жер жүзінің еңбекшілері, бірігіңдер! БАЙТҰРСЫН ҰЛЫ АҚЫМЕТ
