2-сурет
Н ейрогуморальды ретгеу схемасы.
1- нейресекрец и ялы қ торшалар;
2- нейресекрециялық торшалар мен
гипоталамус нейрондарына
бағытгалған жолдар;
3-гипоталамустьщ нейросекрециялық
торшалары на бағьпталған
катехоламинэргиялық жолдар;
4-моноаминэргиялық
нейросекрециялық торшалар;
5-артқы гипофиз; 6-аралық төмпешік;
7-нейрогормондардьщ алдыңғы
гипофизге әсері; 8-алдьщғы гипофиз;
9-артқы гипофиз нейрогормондарының
эсер жолы
ретгейді. Нерв жүйесінің өсерімен организм құрылымдарының қызметі
ш апш аң өзгереді. Нерв жүйесінің өсері нақтылығымен, белгілі ай-
м аққа шектелуімен ерекшеленеді, сондықтан жауап реакциялар си-
паты да нақтылы болады.
2-ТАРАУ
ҚАН ЖҮЙЕСІ
29-сурақ. Организмнің ішкі ортасы дегеніміз не?
Бір торшалы қарапайым организмдер сыргқы ортадан өзіне қажетті
заттарды бүкіл денесі арқылы қабылдап, керексіз ыдырау өнімдерін
сол арқылы бөліп отырады. Ал адам мен жоғары сатыдағы жануарларда
мүңдай мүмкіндік жоқ. Олардың сыртқы қабығының рөлін орындай-
тын терісі қоршаған ортадан қажетгі затгарды сіңіре алмайды, ал торша
лары сыртқы ортамен тікелей жанаспайды, арнаулы ішкі ортамен қор-
шалады. Ішкі ортаға қан, торшааралық (ұлпалық) сұйық және лимфа
(сол) жатады. Торша өзіне қажетгі затгарды осы ортадан сіңіріп, қажетсіз
заттарды сбл ортаға бөледі. Бірақ қан тамырлардан шықпайды да,
торшалармен тікелей жанаспайды. Организм торшалары қан қүрамы-
нан пайда болатын торшааралық сұйықпен ғана жанасады, сол себеіггі
қанды шартгы түрде ғана организмнің ішкі ортасы, ал лимфа мен ұлпа
аралық сүйықты шын мөнісіндегі ішкі орта деп санайды.
22
30-сурақ. Қан дегеніміз не, оның қандай қызметтерін білесіз?
Қан қызыл түсті, мезодермадан түзілетін сұйық ұлпа. Ол ұлпалық
сұйық, лимфамен бірігіп, организмнің ішкі ортасын құрайды, денеде
көп қырлы қызмет атқарады, солардың арасында бастылары:
-
тасымалдаушы қызмет - қан торшаларға қорек жеткізіп, олар-
дан алып ш ы ққан алмасу өнімдерін бөлу мүшелеріне (бүйрек, тер
бездері, өкпе т.б.) тасымалдайды. Қ анм ен денеге гормондар тара-
лып, үлпаларға оттегі жеткізіледі, торшалардан көмір қы ш қы л газ
алынып кетіледі;
-
қорганыстық қызмет. Қ ан н ы ң ақ түйіршіктері фагоциттік
белсенділік көрсетеді (торшалық иммунитет) жөне лимфоцитгер бөлген
антиденелер бөгде затгарды жойып отырады (гуморальды иммунитет);
-
жылу реттеуиіі қызмет. Толассыз айналыста болудың арқасында
қан денеде жылудың біркелкі таралуына мүмкіндік береді. Қанның
жәрдемімен жылудың артық мөлшері тері арқылы сыргқы оргаға бөлінеді;
-
байланыстырушы (коррелятивтік) қызмет. Әр түрлі мүшелер мен
торшалар өрекеті кезінде түзілген өнімдер мен ішкі секреция бездері
бөлген гормондарды тасымалдап, қан организм торшаларын, ұлпала-
рын, мүшелерін өзара байланыстырады.
Достарыңызбен бөлісу: