Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті



Pdf көрінісі
бет33/83
Дата12.04.2022
өлшемі1,77 Mb.
#30688
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   83
Байланысты:
disser

lady was well enough to mind the baby, she asked the old fellow to take her back 
home.  So  he  came  round  to  the  door  with  the  coal-black  horse  with  eyes  of  fire, 
and  off  they  went  as  fast  as  before,  or  perhaps  a  little  faster,  till  they  came  to 
Dame Goody's cottage, where the squinny-eyed old fellow lifted her down and left 
her, thanking her civilly enough, and paying her more than she had ever been paid 
before for such service»
6)  Тану: «Now next day happened to be market-day, and as Dame Goody 
had been away from home, she wanted many things in the house, and trudged off 
to get them at the market. As she was buying the things she wanted, who should she 
see  but  the  squinny-eyed  old  fellow  who  had  taken  her  on  the  coal-black  horse. 
And what do you think he was doing? Why he went about from stall to stall taking 


 
46 
 
things  from  each,  here  some  fruit,  and  there  some  eggs,  and  so  on;  and  no  one 
seemed to take any notice»; 
7)  Жаза  тарту:  «Now  Dame  Goody  did  not  think  it  her  business  to 
interfere,  but  she  thought  she  ought  not  to  let  so  good  a  customer  pass  without 
speaking. So she ups to him and bobs a curtsey and said: Gooden, sir, I hopes as 
how your good lady and the little one are as well as. But she couldn't finish what 
she was a-saying, for the funny old fellow started back in surprise, and he says to 
her, says he: What! do you see me today? See you, says she, why, of course I do, as 
plain  as  the  sun  in  the  skies,  and  what's  more,  says  she,  I  see  you  are  busy,  too, 
into the bargain. Ah, you see too much, said he; now, pray, with which eye do you 
see all this? With the right eye to be sure, said she, as proud as can be to find him 
out. The ointment! The ointment!' cried the old pixy thief. Take that for meddling 
with what don't concern you: you shall see me no more.'And with that he struck her 
on the right eye, and she couldn't see him any more; and, what was worse, she was 
blind on the right side from that hour till the day of her death». 
Қазақ  ертегілеріне  келер  болсақ,  мысалы,  «Есекмерген»  халық 
туындысында  әкесі  о  дүниеге  аттанбас  бұрын  баласына  бірнеше  тыйым 
жайында айтып кетеді: «Балам, сен аң аулап жүріп жалғыз орманға барма. 
Бара  қалсаң,  тақыр  жердегі  молаға  түнеуші  болма».  Алайда,  баласы 
әкесінің  үш  тыйымын  да  бұзып,  айдаһардың  екі  бірдей  туысын  жезтырнақ 
пен  Таутайлақты  өлтіреді.  Сол  үшін  айдаһар  Есекмергенді  басқа 
айдаһарлармен  күреске  шығуға  мәжбүр  етеді  де,  кейіпкер  басқа 
айдаһарлардың  барлығын  өлтіргені  үшін:  «ат  басындай  алтын,  қой 
басындай күміс береді» де ,үйіне қайтарады.  
Дегенмен,  қазақ  ертегілерінің  барлығы  тыйым  салу  мен  оны  бұзудан 
бастала  бермейді.  Қазақ  ертегілері,  көп  жағдайда  мал  жоғалуымен  немесе 
оны  біреу  айдап  кетуімен  және  жұт  секілді  табиғаттың  қолайсыз 
құбылыстарымен басталады да, басты кейіпкер жалғыз өзі иә бауырларымен, 
көмекшілерімен  іздеуге  аттанады  («Ер  Төстік»,  «Қасқыр  мен  жігіт»  т.б.). 
Жалпы,  қалыптасқан  дәстүр  бойынша  басты  кейіпкерлерді  екіге  бөліп 
көрсетеді:  іздеуші-кейіпкер  және  құрбан  болушы  кейіпкер.  Қазақ 
ертегілеріне біріншісі тән келеді. Бірақ та, екінші тип те жоқ емес. Мысалы, 
«Еркем  Айдар»  ертегісінде  басты  кейіпкердің  көзін  туған  қарындасы 
құртпақшы болады.  
Жалпы, қазақ ертегілері де ағылшын ертегілері де құрылымы жағынан 
ғылыми  дәстүр  бойынша  қалыптасқан  қиял-ғажайып  ертегілерінің 
құрылысына  толық  сәйкес  келеді  деуге  әбден  болады.  Барлық  аталған 
қызметтер тек «Ер Төстік» ертегісінде орын алады, ал қалғандары ағылшын 
ертегілері  секілді  қысқартылған,  ықшам  формаға  ие.  Уақыт  тұрғысынан 
келгенде  ,бастапқы  ертегілердің  мифпен  ұқсастығы  айқын  көрініс  табады, 
бірақ  ислам  дінінің  элементтері  сақталған.  Осы  тұрғыдан  келгенде,  қазақ 
ертегілерінің  басқа  халық  ертегілеріне  қарағанда  кейінірек  пайда  болғанын 
аңғартады.  Себебі,  олар  мынадай  қарама-қарсы  құбылыстар  және 


 
47 
 
қасиеттермен сипатталады: ислам мен шаманизм, эндогамия мен экзогамия, 
кек алу мен кешірім т.б. 
Алайда ағылшын ертегілерінің пайда болу кезеңі  одан да кейін болып 
табылады. Оған дәлел ретінде, жоғарыда талдауға алынған ертегіні келтіруге 
болады:  басты  кейіпкер  бала  күтушісі  болып  жұмыс  жасайды;  өз  еңбегіне 
белгіленген  ақша  алады  т.б.  Яғни,  қоғамдағы  әлеуметтік  тұрмыс-тіршілік, 
қарым-қатынас  экономикалық  тұрғыдан  әбден  қалыптасып  қойған.  Сол 
себепті  де,  ағылшын  ертегілерінің  басты  ерекшеліктері:  нақты  ақпарат, 
деректер  жайында  тұжырымдар,  т.б.  Яғни  ағылшын  ертегілері  «қиял-
ғажайыптан»  гөрі  көңілсіз,  нақты    бір  нәрсені  үйретуге,  танып  білуге, 
түсінуге  бағытталған  оқиға  желісі  іспетті  және  аяғы  мен  соңы  да,  барлық 
жағдайда  жақсылықпен  аяқтала  бермейді.  Ағылшын  ертегілерінің  басым 
көпшілігінде  басты  кейіпкер  дүниені  кезіп,  белгілі  бір  оқиғаларды  бақылап 
жүреді.   
Әрине, 
қазақ 
ертегілері 
осы 
күнге 
дейін, 
ең 
алдымен, 
әдебиеттанымдық,  сонымен  бірге  тілтанымдық  аспектіде  жан-жақты 
зерттелген.  Бірақ,  оларды  мүлдем  түрлі  тектес,  мәселен,  ағылшын  ертегі 
болмысымен  салғастырып  зерттеулер  жоқтың  қасы.  Сондықтан  да,  біздің 
зерттеумізде  салғастырудың  бастапқы  нысаны  ретінде  ағылшын  ертегілері 
алынып отыр. Ағылшын ертегілері мәнмәтінінің басты концептілері «wood», 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   83




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет