Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті



Pdf көрінісі
бет30/83
Дата12.04.2022
өлшемі1,77 Mb.
#30688
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   83
Байланысты:
disser

Ешкі  жүні бөрте  екен...;  Баяғы өткен заманда,  дін  мұсылман аманда;  
Бұрынғы өткен заманда...; Баяғыда...; Бір күні...; Өткен уақытта...; Өткен 
заманда...; Ертеде...;  Бұрынғы  уақытта...; Ерте  заманда...;  Баяғы  бір 
заманда...» және т.б. Сондай-ақ, орыс ертегілері де осылайша басталады: «
В 
некотором  царстве,  в  некотором  государстве,  в  давние  времена...;  Жили-
были...; Давным давно...
» т.б. 
Ал,  ағылшын  ертегілері  мынадай  дәстүрлі  тілдік  құрылымдар  арқылы 
басталады:  «there  was  once  a  man/boy/woman…;  once  upon  a  time…;  in  the 
reign of …». Зерттеушілер ағылшын ертегілерінің бастамасын екі топқа бөліп 
көрсетеді:  «Баяндау  диктемасы  және  пайымдау  диктемасы»  [75].  Баяндау 
диктемасы  дегеніміз  –  жанрдың  тұрақты  қалыптасқан  бастамасы,  ол  оқиға 
үдемелілігін  айқындайтын  тілдік  құрылымдар  мен  клишелер  арқылы 
беріледі:  «Once  upon  a  time  there  was  a  boy  named  Jack,  and  one  morning  he 
started  to  go  and  seek  his  fortune»  («How  Jack  went  to  see  his  fortune»). 
Бастамада кейіпкер жайында негізгі ақпарат, оқиға орны мен уақыты айқын 
көрініс  тапқан.  Бұл  ретте,  уақыт  көрсеткіштері  мына  қарама-қарсылық 
арқылы анықталады: «once upon a time / one morning».  
Мәселен,  «The  Golden  Arm»  ертегісінің  «There  was  once  a  man  who 
traveled  the  land  all  over  in  search  of  a  wife.  He  saw  young  and  old,  rich  and 
poor, pretty and plain, and could not meet with one to his mind. At last he found a 
woman, young, fair, and rich, who possessed a right arm of solid gold. He married 


 
42 
 
her  at  once,  and  thought  no  man  so  fortunate  as  he  was.  They  lived  happily 
together,  but,  though  he  wished  people  to  think  otherwise,  he  was  fonder  of  the 
golden arm than of all his wife’s gifts besides» бастамасында мынадай қарама-
қарсылықтарға  мән  беруге  болады:  «once/at  last»  уақыт  маркерлері;  «who 
traveled  the  land  all  over  /  they  lived  happily  together»  кейіпкер  бейнесінің 
сипаты үйленгенге дейін және кейін. 
Пайымдау-диктемасы ағылшын ертегілерінде сирек кездесетін бастама 
түріне  жатады.  Бұл  бастамаға  ертегішінің  ұстанымы  автордың  төл  сөзі 
формасында  эксплицитті  түрде  берілуі  тән  .  Мысалы,  «Ghosts  in  the  Fen» 
ертегісі  сипаттау  элементтері  бар  пайымдаумен  басталады:  «Ghosts,  bor? 
Why, the old Fen’s full of them. The best time to see them is during what we call 
chiming hours: four, eight and twelve o’clock. Have I seen any of them? Of course 
I  have,  and  so  will  you  if  you  live  as  I’ve  done  and  spend  five  nights  out  of  six 
poaching or fishing like I do. I used to go fishing in the finest swim for bream that 
there was in the river; it was down by that blasted ash tree just before you come to 
Littleport Chair. Years ago there was a house quite close up to the bank there, but 
it’s  gone now».  Бұл бастамадан байқағанымыз,  осы  шақ  (The  Present  Perfect, 
The  Present  Indefinite)    және  өткен  шақ  (The  Past  Indefinite)    етістіктерінің 
түрлі  уақыттық  формаларының  предикация  деңгейіндегі  қарама-қарсылығы. 
Бастамадағы тілдік құралдардың синтаксистік құрылымы екі уақыт үзіндісін 
анық көрсетеді – өткен уақыт пен қазіргі уақыттағы оқиғалар желісін. 
Сонымен,  қорыта  келгенде,  ағылшын  қиял-ғажайып  ертегілерінде  «су 
кеңістігі»  ерекше  мәнге  ие  болатын  болса,  қазақ  ертегілері  үшін  «жерасты 
кеңістігі»  аса  маңызды.  Мұның  себебі  ертегілердің  мифпен  тікелей 
генетикалық  байланысымен  айқындалады.  Қазақ  мифологиясына  өзіндік 
ерекшеліктер  тән  келеді  және  ол,  ең  алдымен  ,көшпелі  тұрмыс-тіршілікпен 
түсініледі.  Басқа  халықтардың  мифтері,  негізінен  ғалам  мен  адам 
жаратылысының пайда болуымен өлшенеді. Ал, көшпенділер мифтері рулар 
пайда  болуының  генеалогиялық  аңыздарымен  сипатталады.  Жалпы,  уақыт 
пен  кеңістік  ұғымдары  ағылшын  ертегілерінде  қазақ  ертегілеріне  қарағанда 
нақтылық мағынасында беріледі.  
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   83




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет