Хаймулданов ерлан сеилханович
жүктеу/скачать 3,24 Mb. Pdf көрінісі
|
Хаймулданов-Е-С-диссертациясы
| 1.2 Оқушылардың
оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың психологиялық-педагогикалық аспектілері Қазіргі уақытта көптеген әлеуметтік, экономикалық, саяси және басқа да әлеуметтік міндеттерді шешу, егер қоғам мәдени дамудың жеткілікті жоғары деңгейіне ие болса, ал жас ұрпақ жоғары рухани және адамгершілік қасиеттерге ие болса ғана мүмкін болады. Осыған орай, кәсіби дайындық енді уақыт талаптарына жауап бермейді, түлектің жеке және кәсіби маңыздылығы кәсіптік білім берудің маңызды критерийіне айналуда. Жоғары білім тек кәсіби болып қана қоймай, ол адамның жалпы мәдениетінің элементіне айналады. Университет түлегінің тұтас бейнесін көптеген ғалымдар әлемдік және ұлттық мәдениеттің құндылықтарына бағдарланған, үнемі өзгеріп отыратын әлеуметтік-мәдени ортада өзін-өзі шығармашылық тұрғыдан жүзеге асыруға және бейімделуге қабілетті еркін, рухани тұлға ретінде ұсынады. Осыған байланысты білім берудің оңтайлы жүйесі дамып келе жатқан мәдениеттің жаңа түріне мүмкіндігінше сәйкес келуі керек. Білім мазмұны-белгілі бір дәуір мәдениетінің көрінісі. Сонымен бірге, қазіргі білім беру жүйесі негізінен өткеннің мәдени доминанттарына – әлемге ұтымды көзқарасқа, жоғары интеллектке, утилитарлыққа негізделген. Білім беру мазмұнының біржақтылығы оның технократтық шамадан тыс жүктелуінде, шығарылған, жеке емес түрде таратуда, мағынасы болмаған кезде мазмұнды біліммен қанықтыруда айқын көрінеді. Л.С.Выготский, С.Л.Рубинштейн, А.В.Брушлинский тұлғаның психикалық дамуы туралы, А.Н.Леонтьевтің іс-әрекеттің дамуы жайлы тұжырымдамасы, С.М.Жақыповтың белсенді оқыту әдістері мен танымдық іс-әрекеті жайлы еңбектері оқушылардың оқу іс-әрекетінің психологиялық- педагогикалық аспектілерін ашуға арналған. 22 Қазіргі педагогиканың өзекті міндеттерінің бірі-оқушылардың оқу іс- әрекетін ұйымдастыруға сәйкес және өзекті болатын білім беру модельдерін іздеу. Сонымен қатар, оқытудың мазмұны, әдістері және ұйымдастырылуы сияқты санаттарға қатысты тұтас оқу процесінің теориялық негіздерін дамыту қажеттілігі алға қойылады. Бұл мәселелерді шешу білім берудің іргелі көздеріне жүгінуді, оны оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың бір бөлігі ретінде қарастыруды талап етеді [68]. Білім беру мен оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың табиғи сипатын, олардың изоморфтық сәйкестігін теориялық тұрғыдан түсіну оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыруды мектептегі білім мазмұнын модернизациялаудың тұжырымдамалық негізі ретінде қолданудың болашағы мен өнімділігі туралы гипотезаны алға тартуға мүмкіндік береді [69]. Оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру контексіндегі білім беру зерттеулерінің аналитикалық шолуы білім берудің негізінде келесі тұжырымдамалар жатқанын көрсетті: іс-әрекеттік, құндылық, құрылымдық. Білім беру жағдайының проблемаларын талдау және шешу үшін қолданылатын бірқатар жүйелік модельдер белгілі, олар «пәнаралық байланыс»; «тестілеу»; «функционалды ұйымдастырушылық және білім беру» моделі және т.б. Білім беру жүйесінде оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру адамның әлеуметтік функциясын түсінудегі гуманистік көзқарасты жүзеге асыру ретінде қарастырылады, ол білім мазмұнын контекстке оның әртүрлі көріністерінде, ең алдымен оқуда қосуды қамтиды. Білім беру мазмұнының компоненттері оқушылардың оқу іс-әрекетін жалпы, базалық және кәсіби ұйымдастыру болып табылады [70]. Білім беру мазмұнына бағытталудың интегралды нәтижесі-гуманистік бағдарланған мамандықты таңдауға дайын адамның қалыптасуы. Білім беру мазмұны оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру негізінде дамитын және жұмыс істейтін белгілі бір тұтастық ретінде қарастырылатын ұстанымды дамытады. Педагогикалық шындықты зерттеуде қолданылатын оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру тұжырымдамасы оны білім беру мазмұнының көзі ретінде ғана емес, сонымен қатар оны зерттеу және жобалау әдісі ретінде де қарастырады. Осылайша, оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға қатысты негізгі қорытындылар келесідей: 1) оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру білім беруді дамытудың маңызды шарты және идеяны іске асыру құралы болып табылады; 2) білім берудің мақсаты-жоғары мәдениетті ақылды адамды тәрбиелеу; 3) білім беру арқылы адамға білім беру, оның кәсіби және жеке қасиеттерін дамытудың шешуші факторы ретінде танылуы. Білім беру мазмұнының тұтастығының педагогикалық негіздері туралы тұжырым білім беру жүйесінің моделінде көрсетілген білім беру жүйелерінің 23 изоморфтық сәйкестілігіне негізделген. Білім беру мазмұнының тұтастығы келесі аспектілердің бірлігінде қарастырылады [71]: - білім беру мазмұнының мәні; - білім беру мазмұнын жобалауға кәсіби және жеке көзқарас; - білім беру мазмұнының тұтастық категориясының дидактикалық құрамы; - қарастырудың жүйелік-құрылымдық әдісі. Білім беру мазмұнын модернизациялаудың тұжырымдамалық негіздерін синтездейтін және анықтайтын тұтастықтың педагогикалық принципі келесі ережелерде жүйелі түрде ұсынылған: 1) тұтас әдіснамалық тәсіл мазмұнды ғылыми зерттеудің жалпы стратегиясын айқындайтын әдіснамалық тұтастық өлшемі болып табылады. Тәсілдің тұтастығы ғылымның эмпирикалық және теориялық негіздерінің бірлігі негізінде құрылады; 2) оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың тұтас көрінісі артефактілердің, рухани, әлеуметтік және технологиялық компоненттердің мәндері мен мағыналарының бірлігі ретінде көрінеді; 3) даму прогресінің тұтас көрінісі өркениет дамуының біртұтастығын қамтамасыз етеді; 4) маманның толымды тұлғасы бәсекеге қабілетті түлектің кәсіби- тұлғалық моделінде көрініс табады, ол оның технологиялық, әлеуметтік және рухани салалардағы интеллектуалдық, адамгершілік-эстетикалық элементтермен, уәждемелік-құндылық қатынастарымен ғана емес, сонымен бірге туындайтын мәдени мағыналармен де, сондай-ақ тұлғаның барлық салаларының: сана, ерік, сезім теңгерімді дамуын болжайды. 5) тұтас педагогикалық жүйе оның ішкі жүйелерінің: мақсаттар, принциптер, мазмұн, әдістер және т.б. бірлігін құрайды. 6) мазмұнның тұтастығы білім мазмұнының элементтерін және оны жүзеге асыру құралдарын ұсынудың ішкі үздіксіздігін көрсетеді, ал тұтас тұлға тұтас педагогикалық процесте ғана дами алады; 7) тұтастық педагогикалық процестің сапасы ретінде оның дамуының жоғары деңгейін сипаттайды [72]. Осылайша, білім мазмұны: мәдениет адамының белгілі бір түрін ғана емес, оған қол жеткізу жолдарын да айқындайтын даму мен өркениеттің, мәдениеттің тарихи заңдылықтары мен ерекшеліктерін ескере отырып қалыптастырылуға тиіс; құндылықтар мен мағыналар жаңартылған білім беру мазмұнының жаңарған өзегін құрайтындай етіп тәрбиелеу мен оқыту мазмұнының рухани, әлеуметтік және технологиялық компоненттерінің біртұтас бірлігінде ұсынылуы. Оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру білім беру технологияларын тиісті түзетуді қамтиды. Нормативтік деңгейде ол «тестілеу» болуы мүмкін мазмұндық компонентке қойылатын талаптарда көрінеді; оқыту мен тәрбиелеудің іс жүргізу жағына; педагогикалық қызметті 24 басқаруға; «білім беру ортасына» айналатын мектептің ғылыми-білім беру және білім беру кеңістігіне»; оқушылардың кәсіби және жеке даму деңгейін объективті және саралап бағалауға мүмкіндік беретін білім беру сапасын диагностикалау және мониторингтеу құралдарына; жаратылыстану-ғылыми және гуманитарлық зерттеу әлеуетін біріктіретін педагогикалық болмысты зерттеу әдістеріне және оны инновациялық жобалауға көрінеді [73]. Сонымен, оқушылардың оқу іс-ірекетін ұйымдастырудың педагогикалық-психологиялық аспектілері айқындалды. Математикаға бағытталған оқыту принциптеріне тоқталайық: жүктеу/скачать 3,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|