Оқулық Алматы, 012 ƏОЖ
жүктеу/скачать 3,28 Mb. Pdf көрінісі
|
Әбдиманұлы-Ө.-ХХ-ғасыр-басынд.-қазақ-әдебиеті-Оқулық-2012ж
| Он жеті, он сегізге жасы келсе,
Ұл, қыз бірін-бірі жақсы көрсе. Өзінің сүйгеніне бармақ болып, Атасына сонан мал алсын десе. Жалпы алғанда, ұлтының азаттығын аңсаған азамат ақынның “Оян, қазақ” атты жинағындағы өлеңдері, негізінен, саяси- əлеуметтік тақырыпқа жазылған. Өлеңдерінің басым көпшілігі – патша өкіметінің отаршылдық, озбырлық саясатын əшкерелеуге арналған саяси лирика. “Оян, қазақ!” жинағындағы өлеңдерінің соңғысы “Сөз ақыры” деп аталады. Бұл өлеңі жинақтағы азды-көпті дүниесін жазудағы мақсатын қорытындылауға жəне өлең өлкесіне келуіне шығармашылығымен түрткі салып, үлгі болған ұстаз тұтар ақындар тобын таныстыруға бағытталған. Орыста Пушкин, Гоголь һəм Лермонтов, Крылов, Тургеневтер кеткен өтіп. Қартайып бұл уақытта, Толстой тұр, Өзіне мəслихаттан ерлерді ертіп. Қазақта бұлар теңдес бар ғой шешен, Халықтан мойны озып болған көсем, Семейден шықты Абай Құнанбаев, Сөзінде қате бар ма сынап көрсең. Ақын аз Байтұрсынов Ахметтей, Сөзі алтын, мағынасы меруеттей. Оқыған ғибрат алып, жас жігіттер, һəммəсі өз халқына қызмет еткей… Ендеше Міржақып – ұлтына еңбек етудің үлгісін танытқан, ұлт азаттығына бар саналы ғұмырын арнаған, осы бағытта талай тағдыр талқысына түсіп, соның бəрін туған елі үшін мойымай көтерген аза- мат ақын. “Оян, қазақ!” қазақ халқы үшін қаншалықты бағалы болғандығын “Қазақ” газетіндегі Міржақып берген хабар дəл айқындайды. Пат- ша жандармеясының тіміскілеуіне, 1916 жылғы маусымнан кейінгі жазалау мен аласапыран күйзеліске қарамастан бұл кітапты елдің көзі ашық азаматтары көзінің қарашығындай сақтаған. Əлгі ха- барламада фельдшер Жұмағали Тлеулиннің үйінен “Оян, қазақ” 291 кітабының 1 мың данасының сақталғаны, іздеушілерге сатып алуға болатындығы айтылған (“Қазақ” 1917, №247). Əрине, “Оян, қазақ!” – Міржақыптың ақындықтағы алғашқы қадамы. Сондықтан онда ақындық шеберлік, тіл қолданысы төңірегіндегі кемшіліктер кездеседі. Кезінде бұл туралы С. Торайғыров кейінгі “Азаматты” қоса отыра “Айқапта” басылған “Қазақ тіліндегі өлең кітаптары жайынан” (1913 №19, 22, 23) атты сыни мақаласында пікір білдірген. Тіл кемшілігі болғанын Міржақып өзі де мойындайды. “Қазақ” газетінің 1915 жылғы 112 санында жарияланған “Тіл құралы” атты мақаласында: “…Ноғай газеті, кітаптарында көп ұшырасатын араб, фарсыны шын əдеби тіл осы екен деп аңғардым. 1908 жылы (О.Қ.)-ды жазып жүргенімде əлгі “Əдеби тілдерді” неғұрлым көбірек кіргізу жағын ескерусіз қалдырмадым. Сол жыл- дарда Абай кітабы һəм “Қырық мысалды” көргенімде өзімнен өзім ұялдым. Өзімнің һəм өзім секілділердің адасып жүргенін сонда білдім”, – деп жазады. Осындай тіл шұбарлығы болғанына қарамастан, “Оян, қазақ!” азаттықты өзек еткен мұрат-мақсұтымен ХХ ғасыр басындағы əдебиетте өз орнын ойып алар өрелі туынды болып табылады. Міржақыптың екінші өлеңдер жинағы “Азамат” деген атпен 1913 жылы Орынборда басылып шығады. Бұл кітаптың сыртқы бетінде ақынның: Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш, Емеспін жемісі көп тамаша ағаш. Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі, Пайдалан шаруаңа жараса, алаш, – деген бір ауыз өлеңі басылған. Бұл – бүкіл ғұмырын туған елінің азаттығына арнаған азамат ақынның жан сыры. Ақынның “Азамат” жинағындағы өлеңдері езілген елінің, еркіндік көкреген халқының мұңлы күйін суреттеп, ар-намысын оятуға, көңіл көзін ашуға арналған. Бұл жинақта ел мұңын жоқтаған өршіл өлеңдердің ғана орын тепкені шындық. Көп құлағы мақта менен тығулы, жүктеу/скачать 3,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|