smb) in the (very) ~ (of doing smth) бірнəрсе
үстінде, кезінде ұстау♦I caught her in the ~ (of reading my letters). – Оның мен хаттарымды оқып жатқан кезде үстінен түстім. *to read the Riot Act (ескерте, тиым сала) ұрсу В.v 1.іс,
əрекет ету ♦the time to ~ - дəп əрекет қылар кез ♦The police refused to ~ without more evi- dence. – Жеткілікті айғақсыз əрекет етуден полиция бас тартты.2(a) (театр) рөлде
ойнау ♦She ~s well. – Ол (рөлде) жақсы ойнайды. ♦Who is ~ing (the part of) Hamlet? – Гамлеттің рөлін кім ойнап жүр? (b) қылымсу,
жасамық қылықтар істеу, түр көрсету ♦He's not really angry — he's just ~ing (the stern fa- ther). – Ол шынында ашулы емес – жай əшейін (қатал əке) болып көрінгені ғой.3.(idm) *to ~/play the fool ақымақ болып көріну4.(phr
v) *to ~ as smb/smth біреудің/ бірнəрсенің
қызметін атқару ♦You '11 have to ~ as inter- preter in this situation. – Мына жағдайда сен тілмаш міндетін атқаруың керек. *to ~ for/ on behalf of smb біреу үшін/біреудің атынан
əрекет ету *to ~ on smth (a) бірнəрсеге
сəйкес, байланысты əрекет ету ♦Acting on information received, the police raided the club. – Алынған ақпарат бойынша əрекет ете отырып полиция клубқа басып кірді.(b)
əсер ету, əсері болу ♦Alcohol ~s on the brain. – Алкоголь миға əсер етеді *to ~ smth out (a)
қалай болғанын көрсету ♦The children started to ~ out the whole incident. – Балалар болған оқиғаны (қимылдарымен) сала бастады. (b)
өзінің көңіл күйін қылықтарымен білдіру ♦The teenagers can ~ out their anxieties in various aggressive ways. – Жасөспірімдер өздерінің мазасыздығын түрлі ерсі қылықтармен көрсете алады.*to ~ up (ауызекі) ауырту,
мазасын алу; нашар жұмыс істеу (техника ж.)
acting [‘æktiŋ] А.n (театр, кино) ойнау В. adj уақытша міндетін атқарушы ♦the ~ manager – уақытша менеджер, менеджер міндетін уақытша атқарушы actinia [æk’tiniə] n (зоол) актиния (теңіз жəндігі)
actinie [æk’tinii:] pl of actinia actinic [æk’tinik] adj(физ, хим) актиникалық
♦~ rays – актиникалық сəулелер (күлгін, əсірекүлгін) actinism [‘æktinizəm] n (физ, хим) актинизм,
актиникалылық (химиялық өзгерістер
енгізетін қысқа толқынды радиация қасиеті)
actinium [æk’tiniəm] n (хим) актиний (хим.
элемент, күміс түсті радиоактивті металл)
action [‘ækʃn] n 1.іс, əрекет, қимыл ♦I only like fi lms that have got plenty of ~. – Мен тек қана іс-қимылы көп фильмдерді жақсы көремін. ♦The time has come for ~. – Əрекет ететін кез келді. ♦a man of ~ – іс адамы ♦Her quick ~ saved his life. – Оның шалт қимылы қасындағы адамның өмірін сақтап қалды.
♦to judge a person by his ~ – адамды ісінен тану 2.акт, пьесадағы не кинодағы оқиға
♦The ~ is set in France. – Оқиға Францияда өрбиді (болған).3.~ on smth бірнəрсеге əсері ♦The ~ of salt on ice causes it to melt. – Тұздың əсері мұзды ерітеді. 4. ұрыс, шайқас, шабуыл
♦killed in ~ – ұрыс кезінде қаза тапқан ♦the de- struction caused by enemy ~ – жау шабуылынан болған бүліну ♦He saw ~ in North Africa. – Ол Солт. Африкадағы ұрысқа қатысқан.5.(заң)
арыз, талап, айып, шағым ♦He brought an ~ against her. – Ол оның үстінен сотқа арыз берді.6.(a) қызмет, функция ♦to study the ~ of the liver – бауырдың функциясын зерттеу (b)
қозғалыс, қозғалу 7.(idm) *~s speak louder than words (мəтел) адамды көрсететін сөзі
емес – ісі *а course of ~іс-қимыл барысы *in ~ əрекет үстінде, əрекет етіп жатқан ♦to see someone in ~ – біреуді іс (əрекет) үстінде көру *into ~іске, қолданымға (енгізу дег
мағ)♦to put a plan into ~ – жоспарды жүзеге асыру, іске қосу ♦The troops went into ~ action. – Əскерлер ұрысқа кірісті. *out of ~–істен
шыққан, жарамсыз♦This machine is out of ~. – Мына жабдық – бұзық. ♦to put out of ~ – істен шығару, жарамсыз ету*a piece/slice of the ~(ауызекі) үлес, бірнəрсеге қатысу ♦Foreign fi rms will all want a piece of the ~ if the new air- port goes ahead. – Жаңа əуежайдың құрылысы басталатын болса, шет елдік фирмалар одан дəмелі болады. *toswing into ~тез, шапшаң
қимылдау *totake ~ шара қолдану ♦to take ~ to stop the fi re – өрт сөндіру үшін шара қолдану *to take evasive ~ жалтару, бұрылу *where the ~ is (ауызекі) қызу, қызық өмір бар жер ♦Life in the country can be dull - London is where all the ~ is. – Провинция өмірі іш пыстыруы мүмкін – өмірдің бар қызуы Лондонда. actionable [‘ækʃnəbl] adj заң жүзінде
қудалауға себеп болатын♦Be careful what you say - your remarks may be ~. – Аңдап сөйле – айтқандарың өзіңе тиіп кетіп жүрмесін (заң жүзінде қудаланып жүрме). action group іс-шара тобы
action painting живописьтің абстракті түрі
(бояуды кенептің бетіне шашырата, бүрке салу)
action radius ұшақтың, т.с.с. іс-қимыл
радиусы
action replay қайталап көрсету (м.: спорт
сайыстарының кейбір эпизодтарын баяу
қайталау)
action stations жауынгерлердің ұрыс
алдындағы позициялары activate [‘æktiveit] v 1.іске қос(ыл)у ♦The fi re alarm was ~d by mistake. - Өрт қоңырауы (дабылы) байқаусызда қосылып кетіпті. 2.(физ) радиоактивтеу 3. (химия) реакцияны
үдету, тездету
activation [,aekti’veiʃn]n active [‘æktiv] А. adj 1.(a) белсенді, ширақ,
қуатты ♦Although he's quite old he's still very ~. – Кəрі болғанымен ол өте ширақ. ♦to lead an
36
37
~ life – белсенді өмір кешу (b) шапшаң, алғыр, зерек ♦He has an ~ brain. – Оның миы шапшаң. 2.сөнбеген, тоқтаусыз ♦an ~ volcano – сөнбеген вулкан 3.қуатты, күшті, əсерлі ♦~ resistance – қуатты қарсылық 4.радиоактивті 5.(грам) негізгі В.n негізгі етіс м.:active voice, passive
voice – негізгі етіс, ырықсыз етіс ♦The children
ate the cake (active voice). The cake was eaten by
children (passive voice). actively adv белсенді, қызу, тығыз. т.с.с. ♦~ in- volved in the project – жобаға қызу араласқан ♦Your proposal is being ~ considered. – Сенің ұсынысың қызу қаралуда. activeness n active service (US кейде active duty) толық
мерзімді қызмет
active voice = active В. n activist [‘æktivist] n белсенді, активист
activity [æk’tivəti] n 1.(a) белсенділік,
ширақтық (b) қам-қарекет, іс-əрекет ♦The house has beenfull of ~ all day. - Күні бойы үй қам- қарекетке толы болды.2. [pl – көбіне көпше
түрде] əрекет, қызмет, іс-əрекет, т.с.с. ♦sport- ing, classroom activities – спортпен шұғылдану, кластағы жұмыс ♦Her activities include tennis and painting. – Оның айналысатын нəрселеріне теннис пен сурет кіреді. actor [‘æktə(r)] n актер
actress [‘æktris] n актриса, актер əйел
actual [‘ækʧuəl] adj нақты, анық♦What were his ~ words? – Ол нақты не айтты? ♦~ cost – нақты баға(сы) actuality [æk’ʧuələti] n 1.нақтылық, шындық,
ақиқат 2. [pl] actualities нақты жағдай, жайттар
actualise, -ize [‘ækʧuəlaiz] v жүзеге асыру;
нақты ету
actually [‘ækʧuəli] adv шындығында, нақты,
шынымен, іс жүзінде ♦What did he ~ say? – Ол нақты не айтты. ♦Actually, I’m busy at the mo- ment. – Шынын айтсам, қазір бос емеспін.
actuary [‘ækʧuəri] n қамсыздандыру
агенттігінің эксперті
actuarial [,ækʧu’eəriəl] adj actuate [‘ækʧueit] v (кітаби) 1.(жабдықты,
қондырғыны) іске қосу 2.түрткі болу ♦He was ~d solely by greed. – Оның бұлай істеуіне тек сараңдық түрткі болды. acuity [ə’kju:əti] n (кітаби) өткірлік, зеректік;
ащылық
acumen [‘ækjumen, кейде ə’kju:mən] n көрегендік, қырағылық ♦to show/display great political ~ – зор саяси қырағылық көрсету/ таныту acupuncture [‘ækjupʌŋkʧə(r)] n (медиц) инемен
емдеу, ине терапиясы
acupuncturist [‘ækjupʌŋkʧərist] n (медиц) инемен емдеуші acute [ə’kju:t] adj (-r, -st) 1.(a) өте қатты, өте,
тым ♦to suffer ~ hardship – өте қатты қиналу ♦There is an ~ shortage of water. – Су өте тапшы болып тұр. 2.зерек, алғыр; өткір (ой ж.) ♦He is an ~ observer. – Ол зерек қадағалайды. ♦Her judgement is ~. – Оның пайымдауы зерек.3.
(ауыру ж.) асқынған, меңдеген, сал ♦~ ap- pendicitis – меңдеген соқыр ішек ♦an ~ patient – ауруы асқынған, сал пациент 4.(дыбыс ж.)
сүйектен өтетін acutely [ə’kju:tli] adv ♦I am ~ aware of the diffi - culty we face. – Кезігіп тұрған қиындықты мен жақсы білемін.
acuteness [ə’kju:tnis] n acute accent дауысты дыбыстың үстіне
қойылатын екпін белгісі,м: café дегендегі é acute angle [ə’kju:t æŋgl] сүйір бұрыш (90º-тан
кіші бұрыш)
AD [,ei ‘di:] abbr біздің эрамыз(дың), б.э.
немесе біздің дəуіріміз(дің), б.д. (латынша
anno domini [‘ænnɔu ‘dɔminai]): ♦in (the year)AD 55/ in 55 AD – б.э. (біздің эрамыздың) 55-жылы ad [æd] n (ауызекі) = advertisement adage [‘ædiʤ] n мақал, мəтел
adagio [ə’da:ʤiəu] n,adj, adv (музыка) адажио,
баяу, баяу əрі əсем ырғақпен
Adam [‘ædəm] n 1.(Інжіл, Құран) Адам ата, ең
алғашқы адам 2.(idm) *not to know smb from Adam біреуді мүлде білмеу
adamant І [‘ædəmənt] adj қыңыр, бірбеткей;
қайсар, қайтпас ♦an ~ refusal – үзілді-кесілді бас тарту ♦On this point I am ~. – Бұл жерде мен (пікірімнен) айнымаймын.
adamant ІІ [‘ædəmənt] n 1.адамант, қатты
минерал не металл 2.қатты, мызғымайтын
3.(idm) *will of ~ темірдей ерік, жігер
adamantine I [,ædə’mæntain] n (бұрғылауға
арналған) болат бытыра
adamantine II [,ædə’mæntain] adj өте қатты,
берік
adamantly adv [қ-з adamant I]
Adam’s apple [‘ædəmz ,æpl] n жұтқыншақ
(кеңірдектегі)
adapt [ə’dæpt] v 1.(a) ~ smth(for smth) бейімдеу,икемдеу, ыңғайлау, лайықтау,
ықшамдау ♦This machine has been specially ~ed for use underwater. – Бұл жабдық сы астында қолдануға лайықтап жасалған.
♦These styles can be ~ed to suit individual tastes. – Сəннің мына стильдерін жеке талғамдарға ыңғайлауға болады.(b) ~ smth (for smth) (from smth) ықшамдау, бейімдеу ♦This novel has been ~ed for radio from the Russian original. - Мына роман орыс тіліндегі түпнұсқасынан аударылып арнайы радио үшін ықшамдалған. 2.~ (oneself) (to smth) бейімделу, үйрену ♦Our eyes slowly ~ed to the dark. – Біздің көзіміз қараңғылыққа ақырындап бейімделді. ♦She ~ed (herself) quickly to the new climate. – Ол өзін жаңа ортаға тез үйретті.
adaptability [ə,dæptə’biləti] nбейімделгіштік,
бейімдік
adaptable [ə’dæptəbl] adj (a)бейімделе алатын,
бейімделгіш, үйренгіш♦He is not very ~. – Ол тез бейімделе алмайды. (b)бейімдеуге,
лайықтауға болатын
adaptatіon [,ædæp’teiʃn] n ~ (of smth) (for/ to smth) 1.(биол) адаптация, бейімделу
2.ықшамдама, ықшамдалған нəрсе ♦an ~ for children of a play by Shakespeare – Шекспир пьесасының балаларға арнап ықшамдалған түрі adapter = adaptor adaptor [ə’dæptə] n 1.(техн) адаптер(бір-
біріне сəйкес емес бөлшектерді қосатын
құрал, деталь) 2.(эл) адаптер 3.өзгертуші,
ықшамдаушы адам
ADC [,ei di: ‘si:] abbr aide-de-camp add [æd] v 1. ~ smth (tosmth) қосу ♦to ~ sig- nature, to ~ milk, to ~ sugar, to ~ some words – қол қою, сүт қату, қант салу, кейбір сөздерді қосу ♦This was an ~ed disappointment. – Бұл
қосымша реніш болды. 2.(матем) ~ A to В; ~ А and В (together) қосу ♦If you ~ 5 and 5 (together), you get 10. – 5-ке 5-ті қоссаң 10 болады. 3.~ smth (to smth) сөз сабақтау, сөзін
жалғастыру♦І have nothing to ~ to my ear- lier statement. – Менің бұрынғы айтарыма қосар ештеңем жоқ. ♦'Don't be late,' she ~ed. – «Кешікпегін» деді ол сөзін сабақтай келе. 4.(idm) *to ~ fuel to the fl ames отқа май
құю, ушықтыру *to ~ /insult to injury жараға
тұз жағу, жығылғанға жұдырық 5.(phr v) *~ smth in бірдеңені қосу, салу, құю *~ smth on (to smth) үстінен қосу ♦to ~ on a 10% service charge – үстінен 10% қызмет салымын қосу *~ to smth ұлғайту, көбейту♦The bad weather only ~ed to our diffi culties. – Нашар ауа-райы жағдайымызды мүлде қиындатып жіберді. *~ up ауызекі) қисынды, орынды болу, ұйқасу ♦His story just doesn't ~ up - he must be lying. – Оның бір сөзі екіншісімен ұйқаспайды – осы алдап жүрмесе болды.*~ (smth) up есептеу
♦Add up all the money I owe you. – Мен саған қарыз ақшаның бəрін есептеші. *~ up to smth (a) тең болу, құрау ♦These numbers ~ up to 100. – Бұл сандар 100-ге тең. (b) (ауызекі) бірнəрсеге
пара-пар болу, білдіру ♦These clues don't re- ally ~ up to very much. – Мына айғақтар онша ештеңе айтпайды (жеткіліксіз).
addenda [ə’dendə] pl of addendum addendum [ə’dendəm] n (pl–da [-də])
1.қосымша 2. addenda кітаптың соңындағы
қосымша
adder [‘ædə(r)] n улы сұр жылан
addict [‘ædikt] n 1.нашақор, нашақұмар, ішкіш,
алқаш ♦ a heroin ~ - героин құмар, героинқор 2.
бірнəрсеге берілген адам ♦a chess, TV, football ~
- шахматқұмар, телевизордан (теледидардан) бас алмайтын, футболқұмар addicted [ə’diktid] adj ~ (tosmth) бірнəрсеге
салынған, бой алдырған, беріліп кеткен ♦to become ~ to drugs, alcohol, tobacco – нашаға, араққа , темекіге салынған ♦to be ~ to TV soap operas – телевизордағы (теледидардағы) «сабын операларына» құнығу, дəнігу addiction [ə’dikʃn] n ~ (tosmth) бірнəрсеге
берілу, салыну (-шылық, -шілік), құмарлық
♦heroin ~ - героинге салыну ♦to overcome one's ~ to alcohol – арақкештігін (араққұмарлығын) тыю addictive [ə’diktiv] adj құмартқызатын,
берілгізетін, салындыратын ♦~ drugs – құмартқызатын есірткі (наркотиктер) ♦Coffee is ~ in a mild way. – Кофеге адам бара-бара бой алдырады. addition [ə’diʃn] n 1.(сандарды) қос(ыл)у 2.~ (to smth) бірнəрсеге қосымша ♦ They’ve just had an ~ to the family. – Олардың жанұясына тағы
38
39
бір сəби қосылды. ♦He will be a very useful ~ to our team. – Ол біздің тобымыздың пайдалы жаңа мүшесі болады. 3.(idm) *in ~ (to smth) қосымша, бұдан басқа, оның үстіне
additional [ə’diʃənl] adj қосымша
additionally [ə’diʃənəli] adv қосымша
additive [‘æditiv] n, adj қоспа (белгілі бір
мақсатпен аз мөлшерде қосылатын зат) ♦
chemical ~s in food – тамаққа қосылатын химиялық қоспалар addle [‘ædl] А.v 1.шатасу, былығу, шым-
шытырық болу ♦My brain feels ~d. – Миым былығып тұр. 2.борсу, бұзылу, сасу ♦~d eggs – сасыған жұмыртқалар В.adj 1.борсыған,
сасыған 2.есалаң, жын қаққан, шатасқан
address [ə’dres; US ‘ædres] А. n 1.адрес,
мекенжай ♦My home ~ is 3 West St, Oxford. – Үйімнің адресі: Оксфорд қаласы, Уэст көшесі, 3 үй. 2.(көпшілікке) арнау, сөйлеген
сөз 3.(компьютердегі) адрес, мəлімет сақталған
бөлік, орын 4.(idm) *a form of ~ сөйлеу, жазу
стилі В.[ə’dres] v 1.~ smth (to smb/smth) (біреуге, бірнəрсеге хат, т.с.с.) жолдау, жіберу
♦The letter was wrongly ~ed. – Хат дұрыс жолданбапты.
2.(ресми түрде) сөз сөйлеу, үндеу♦The chair- man will now ~ the meeting. – Төраға қазір (жиналысқа арнып) сөз сөйлейді. 3.~ smth to smb/smth (шағым, арыз, сəлем) жолдау,
жіберу ♦Please ~ all complaints to the manager. – Шағымдардың барлығын да менеджерге жазыңыз.4.~ smb as smth (біреуді бірнəрсе
ретінде) атау ♦Don't ~ me as ‘Colonel’: I’m only a major. – Мені «полковник» демеңіз: мен тек майор ғанамын.
5. ~ oneself to smth (кітаби) (мəселені)
қолға алу, қарау, назар аудару♦It is time we ~ed ourselves to the main item on the agenda. – Күн тəртібінің бастытармағын ( пункітін) қарайтын уақыт келді. 6. допты көздеу (м:
гольфта)
addressee [,ædre’si:] n адресат, хат алушы;
естуші
adduce [ə’dju:s; US ə’du:s] v мысал, дəлел, айғақ
келтіру, себебін айту ♦I could ~ several reasons for his strange behaviour. – Мен оның оғаш жүріс- тұрысына бірнеше себеп айта алар едім.
adduction [ə’dʌkʃn] n 1. дəлел, айғақ келтіру
2.(анат) аддукция, бұлшық етті қозғалту
adductor [ə’dʌktə(r)] n (кейде adductor muscle)
(анат) аддуктор, дене органдарын қозғалтатын
бұлшық ет
adenoids [‘ædinɔidz; US -dən-] n pl (анат)
аденоидтар
adenoidal [,ædi’nɔidl] adj adept A.n [‘ædept] білгір, майталман ♦He is an ~ in carpentry. – Ол майталман ағаш шебері.
В.adj [‘ædept, ə‘dept] ~ (in smth); ~ (at/in doing smth) шебер, білгір ♦She is ~ at growing roses. – Ол раушан өсірудің шебері.
adequacy [‘ædikwəsi] n жеткіліктілік;
лайықтылық, тиістілік
adequate [‘ædikwət] adj~ (to/for smth) тиісті,
жеткілікті; лайықты, талапқа сай ♦to take ~ precautions – тиісті сақтық шараларын қолдану ♦Their earnings are ~ (to their needs). – Олардың тапқандары (жалақылары) (күнделікті қажетке) жеткілікті. ♦Your work is ~ but I’m sure that you could do better. – Сенің жұмысың талапқа сай, дегенмен де бұдан да жақсырақ істей алатыныңа сенімдімін. ♦She has ~ grounds for a divorce. – Онда ажырасуға жекілікті негіз бар. ♦~ defi nition – дəл анықтама adequately [‘ædikəwtli] advтиісінше,
жеткілікті; лайықты, талапқа сай ♦Are you ~ insured? – Сен дұрыс (тиісінше) қамсыздан- дырылғансың ба? adhere [əd’hiə(r)] v1.~ (to smth) жабысу,
жабыстыру ♦Paste is used to make one surface ~ to another. – Паста бір бетті екінші бір бетке жабыстыру үшін қолданылады. 2.~ (to smth) ұстану, адал, берік болу ♦to ~ to one’s opinions, a promise, a political party – пікіріне берік болу, уəдеге берік болу, саяси партияны қолдау ♦to ~ to one’s principles, a treaty, a schedule – өз принциптерін ұстану, шартқа адал болу, кестені ұстану adherence [əd’hiərəns] v1.адалдық, беріктік
2.(заңды, т.с.с.) қатал сақтаушылық, ұстану
adherent [əd’hiərənt] A.n(партияны, идеяны)
қолдаушы, жақтаушы ♦The movement is gaining more and more ~s. – Қозғалысты қолдаушылар саны барған сайын артуда. B.adj жабысқақ
adherer [əd’hiərə(r)] = adherent A.
adhesion [əd’hi:ʒn] n 1. ~ (to smth) жабысып
тұру, қалу2.~ (to smth) (идеяны, т.с.с.) қолдау,
жақтау(шылық)
adhesive [əd’hi:siv] А.adj жабысқақ, жабысатын,
жабыстыратын ♦~ side of a stamp – марканың жабысатын жағы В.n желімдегіш,
жабыстырғыш (зат) ♦quick-drying ~s – тез кебетін жабыстырғыштар adhesiveness [əd’hi:sivnis] n жабысқақтық,
жабысқыштық, желімденгіштік
ad hoc [,æd’hɒk] adj,adv (латын) 1.арнайы
(белгілі бір мақсатқа ғана) ♦an ~ committee – арнайы комитет 2.бейресми, өзара ♦Prob- lems were solved on an ~ basis. – Мəселелер бейресми жағдайда шешілді.