compulsively [kəm’pʌlsivli] adv [қ-з: compulsive]
♦a ~ readable book - оқуға өте қызықты кiтап compulsory [kəm’pʌlsəri] adj мiндеттi,
орындалуға тиiстi ♦~ education - мiндеттi бiлiм алу ♦~ military service - жалпыға бiрдей əскери қызмет ♦~ measures - күштеу шаралары compunction [kəm’pʌηkʃn] n~ (about doing smth) (кiтаби)ұят, өкiнiш сезiмi; күнə сезiмi
♦She kept us waiting without the slightest ~. - Ол бiздi ешбiр қымсынбастан күттiрiп қойды.
computation [,kɒmpju:’teiʃn] n есептеп
шығару, есептеу
compute [kəm’pju:t] v~ smth (at smth) 1.
(компьютермен) есептеу
2.(кiтаби) есептеу
computer [kəm’pju:tə(r)] n компьютер
computing [kəm’pju:tiη] n компьютерлiк
операциялар
computerization, - isation n[қ-з: computerize, - ise]
computerize, - ise [kəm’pju:təraiz] v (a)
компьютерлеу, компьютермен жабдықтау (b)
(информацияны) компьютерде сақтау
comrade [‘kɒmreid; US -ræd] n 1. жолдас
♦We must fi ght for our rights, ~s! - Бiз өз хақтарымыз үшiн күресуiмiз керек, жолдастар! 2. жолдас, серiк, дос ♦We were ~s in the war. - Бiз соғыста жолдас болғанбыз.
comrade-in-arms [,.. . ‘.] n қарулас дос, бiрге
қызмет еткен солдат
con- [kən; kɒn] pref бiрге, бiрлесе деген
мағынаны бiлдiредi ♦a confederation, to con- spire - конфедерация, жасырын əрекет жасау (конспирация жасау) conI [kɒn] (slang)A.n өтiрiк, алдау,
қитұрқылық, кəззаптық B.v (-nn-) ~ smb (into doing smth/out of smth) (ауызекi)алдау,
жүлiктiк iстеу, көз бояу, кəззаптық iстеу
conII [kɒn] n (slang) = convictn conIII [kɒn] n (idm) *the pros and ~s жақ
жəне қарсы дəлелдер
con-artist [‘.,..] n (ауызекi) қитұрқы, кəззап,
көз бояушы
concatenation [kən,kæti’neiʃn] n~ (of smth) (кiтаби)(бiрнəрсенiң) тiзбегi, тiркесi;
тiзбек, тiркес ♦an unfortunate ~ of mishaps - бақытсыздықтардың қайғылы тiзбегi, бiрiнен кейiн бiрi келген сор concave [‘kɒηkeiv] adj iшке кiрген, ойыс,
батыңқы, iшi шұңқыр
concavity [,kɒn’kævəti] n (a) iшке кiргендiк,
ойыстық, батыңқылық (b) iшке қарай батқан я
қисайған бет
conceal [kən’si:l] v~ smth/smb (from smb/ smth) жасыру, тығу, көзден тасалау
concealment [kən’si:lmənt] n жасыру, тығу
(əрекетi); жасырыну, тығылу
concede [kən’si:d] v 1.~ smth (to smb) мойындау ♦~ defeat - жеңiлгенiн мойындау 2.~ smth (to smb) беру, берiп қою ♦We cannot ~ any part of our territory. - Бiз территориямыздың ешбiр бөлiгiн бере алмаймыз. ♦England ~d a goal in the fi rst minute. - Англия бiрiншi минутта-ақ гол жiберiп алды. 3.жеңiлгенiн
мойындау
conceit [kən’si:t] n 1. өркөкiректiк,
мақтаншақтық, даңғазалық, менмендiк
♦The ~ of the man - comparing his own work with Picasso’s! - Менменiн қарашы мынаның - өз туындысын Пикассоныкiмен салыстырып! 2.(кiтаби) даналықпен айтылған фраза, тамаша
тауып айтқан сөз (əсiресе, əдеби еңбектерде)
conceited [kən’si:tid] adj өркөкiрек, мақтаншақ,
даңғаза, менмен
conceitedly [kən’si:tidli] adv [қ-з: conceited]
conceivable [kən’si:vəbl] adj түсiнуге болатын,
елестетерлiк, сенерлiк, сенуге болатын ♦It is hardly ~ that she would do such a thing. - Ол осындай iске барады деу адам сенгiсiз.
conceivably [kən’si:vəbli] adv [қ-з: conceivable]
conceive [kən’si:v] v 1. жүктi болу, ауыр аяқ
болу, бала көтеру 2.~ of smth; ~ smth (as smth) түсiну;ойға алу, елестету ♦The ancients ~d (of) the world as (being) fl at. - Ежелгi адамдар əлемдi жайпақ деп түсiнген. 3.ойлау, ойға алу
♦Scientists fi rst ~d the idea of the atomic bomb in the 1930’s. - Ғалымдар атом бомбасын 1930 жылдардан бастап қолға ала бастады.
concentrate [‘kɒnsntreit] A.v 1. ~ (smth) (on smth/doing smth) баса назар аудару, күшiн бiр
жерге шоғырландыру; шүйiле ойлау, шүйлiгу
♦I can’t ~ (on my studies) withall that noise going on . - Мына шу-дабыр менiң ойымды бөлуде. ♦We must ~ our efforts on improving education. - Бiз күшiмiздi оқуды жақсартуға жұмсауымыз керек. 2.шоғырлану, топталу
3.қойылту, қоюландыру, концентрациялау
4.(idm) * to ~ the/one’s mind бiрнəрсенi
жатпай-тұрмай ойлау, бiрнəрсеге оймен
қадалып қалу B.n концентрат (құрамындағы
сұйықты я суды шығару арқылы алынған зат)
♦an orange ~ which you dilute with water - суға араластыратын апельсин концентраты concentrated [‘kɒnsntreitid] adj 1. баса назар
аударған; шоғырланған; бар күшiн жиған ♦~ study, hate - берiле оқу, жан-тəнiмен жеккөру 2.қоюланған, қойылтқан, концентратталған
concentration [,kɒnsn’treiʃn] n 1.~ on smth баса назар аудару, күшiн бiр жерге
шоғырландыру; шүйiле ойлау, шүйлiгу 2.~ of smth шоғыр, топ (бiрнəрсенiң) concentration camp конц(ентрациялық) лагерь (нацистiк
Германия тұсында болған тұтқындар қамалған
лагерьлер)
concentric [kən’sentrik] adj~ (with smth) центрлес, ортақ центрi бар ♦~ rings - центрлес шеңберлер
408
409
concept [‘kɒnsept] n~ (of smth/that ...) концепция, тұжырымдама; жалпы түсiнiк
conception [kən’sepʃn] n 1. ауыр аяқ болып
қалу, бала көтеру, жүктi болу 2.(a) ойды,
идеяны қолға алу; долбар (b) ~ (of smb/smth/ that ...) ой, жоспар; ниет ♦I have no ~ what you mean. - Сенiң не деп тұрғаныңды ұқсам бұйырмасын.
conceptual [kən’septʃuəl] adj концептуалдық,
тұжырымдамалық
concern [kən’sз:n] A.v 1.(a) бiреуге қатысты iс
болу; бiреуге маңызды болу; əсер ету ♦Don’t interfere in what doesn’t ~ you. - Өзiңдiкi емес iске араласпа. ♦The loss was a tragedy for all ~ed. - Қаза талай адамды еңiретiп кеттi. ♦To whom it may ~ - Қажет етушi адамға, талап етушi адамға (бұл сөз тiркесi бiреу жөнiнде
жазбаша анықтама я мiнездеме бергенде
хат текстiнiң басына жазылады) (b)бiрнəрсе
жайлы болу; бiрнəрсеге қатысты тақырып
болу ♦a report that ~s drug abuse - есiрткi қолдану жөнiндегi баяндама 2.~ oneself with/in/about smth бiрнəрсемен айналысу;
бiрнəрсеге көңiл қою ♦More and more people are ~ing themselves with environmental prob- lems. - Жұртшылық экология проблемаларына көңiл қоя бастауда. 3.алаңдау, қобалжу,
мазасыздану ♦Our losses are beginning to ~ me. - Бiздiң шығындарымыз менi алаңдата бастады. 4.(idm) *as/so far as smb/smth is ~ed (егер) бiреу/бiрнəрсе жайлы айтсақ/айтқанда
♦The rise in interest rates will be disastrous as far as small fi rms are ~ed. - Шағын фирмалар жайлы айтсақ, проценттiк ставканың көтерiлуi оларды есеңгiретiп тастайды.
*be ~ed in smth бiрнəрсеге қатысы болу я
жауапты болу ♦He was ~ed in the crime. - Оның қылмысқа қатысы болған. *to be ~ed to do smth бiрнəрсемен айналысу, шұғылдану *to be ~ed with smth бiрнəрсе жайлы болу ♦Her late documentary is ~ed with youth unemploy- ment. - Оның соңғы деректi фильмi жастар арасындағы жұмыссыздық жайлы. B.n 1.(a) ~ (for/about/over smth/smb); ~ (that ...) алаңдаушылық, алаң, мазасыздық, қобалжу (b)
алаңдататын нəрсе, себеп 2.бiреуге маңызды
я қызықты нəрсе 3.концерн, компания
♦a huge industrial ~ - аса iрi өнеркəсiптi (индустриялы) концерн 4.~ (in smth) үлес
(акция) ♦He has a ~ in the business. - Оның бизнесте (кəсiпорында) өз үлесi бар. 5.(idm)
*a going ~ белсендi əрi табысты бизнес,
институт
concerned [kən’sз:nd] adj~ (about/for smth/ that ...) алаңдаған, мазасызданған
concernedly [kən’sз:nidli] adv [қ-з: con- cerned]
concerning [kən’sз:niη] prep (бiреуге/бiрнəрсеге)
қатысты, жайлы ♦a letter ~ your complaint - сенiң арызың жайлы хат concert [‘kɒnsət] n 1. концерт 2.(idm) *at ~ pitch толық дайындықта, толық əзiрлiк
жағдайында *in ~ фонограммамен емес, тiрi
концерт ♦Frank Sinatra in ~ at the Festival Hall. - Франк Синатра Фестивал Холлда тiрi концерт беруде. *in ~ (with smb/smth) (кiтаби)
бiреумен қоян-қолтық, бiреумен бiрлесе ♦work- ing in ~ with his collegues - əрiптестерiмен қоян-қолтық жұмыс iстей жүре concert-goer n концертке барғыш адам,
концертқұмар
concert grand n концерт роялi, концерттiк
пианино
concert master (US) = leader2 concerted [kən’sз:tid] adj бiрлескен, тiзе қоса
iстеген ♦a ~ effort, attack - бiрлескен əрекет, бiрлесе жасаған шабуыл concertina [,kɒnsə’ti:nə] A.n концертино
(шағын гармонь) B.v (pt, ppconcertinaed;
pres p concertinaing) гармоньша жиырылу;
мыжылу ♦The lorry had concertinaed after crashing into the tree. - Жүк машинасы ағашқа соғылып, кептелдi де қалды.
concerto [kən’ʧeətəu, -’ʧз:t-] n (pl~s)концерт
(музыкалық шығарма)
concession [kən’seʃn] n 1. ~ (to smb/smth) (a) көну; беру; шегiнiс ♦There is a call for the ~ of certain rights. - Кейбiр хақтардан (праволардан) бас тарту жөнінде үндеу бар.
(b)(келiссөз я айтыстан кейiн) бiреуге берiлген
зат т.с.с. ♦Employers made ~s to the workers in negotiations. - Жалдаушылар келiсөздер барысында жұмысшылыр талаптарына көндi. 2.бағаның арзандатылуы 3.~ (to do smth) (бiрнəрсе iстеуге берiлген) хақ, хұқық,
концессия ♦oil/ mining ~s - мұнай/қазба байлық кендерiн игеруге деген хақтар concessionaire [kən,seʃə’neə(r)] n бiрнəрсемен
айналысуға хақ, право, хұқық берiлген адам,
концессионер
concessionary [kən’seʃənəri; US -neri] adj арзандатылған
concessive [kən’sesiv] n, adj (грам) бағыныңқы
conch [kɒnʧ] n (a) қабыршақты моллюск, теңiз
ұлуы, раковина (b)теңiз ұлуы қабығы
conchology [kɒη'kɒləʤi] n теңiз моллюскiлерi
мен ұлуларын зерттейтiн ғылым
concierge [,kɒnsi’eəʒ; ,kα:nsi’erʒ] n 1.
консьерж, кезекші (мекеме я ғимарат
қараушысы я күзетшiсi) 2. (US) консьерж,
мейманхана күтушiсi
conciliate [kən’silieit] v 1. жұбату, көңiлiн
табу, тыныштандыру 2.~ (between smb and smb) екi жақты татуластыру, келiстiру ♦to ~ (between) the parties in a dispute - айтысып жүрген жақтарды татуластыру, келiстiру conciliation [kən,sili’eiʃn] n жұбату, көңiлiн
табу, тыныштандыру; екi жақты татуластыру,
келiстiру
conciliatory [kən’siliətəri; US - tɔ:ri]
adj жұбататын, көңiлiн табатындай,
тыныштандыратын; екi жақты
татуластыратын, келiстiретiн
concise [kən’sais] adj қысқа, ықшамды,
сығымдай берiлген, қысқа да нұсқа
concisely [kən’saisli] adv [қ-з: concise]
conciseness [kən’saisnis] n қысқалық,
ықшамды(лы)қ
concision [kən’siʒn] = conciseness
conclave [‘kɒηkleiv] n жеке жағдайдағы не
құпия кездесу
conclude [kən’klu:d] v 1. ~ (smth) (with smth) (көбiнесе кiтаби)аяқталу, бiту ♦The meet- ing ~ed at 8 o’clock. - Кездесу сағат 8-де аяқталды. 2.~ smth from smth қорытындылау,
қорытындыға келу ♦Those are the facts: what do you ~ from them? - Мiне - фактiлер: бұлардан нендей қорытынды шығарасың? 3.~ smth (with smb) келiсiмге отыру, байламға келу,
келiсiмшартқа қол қою ♦Britain ~ed a trade agreement with China. - Британия Қытаймен сауда келiсiмшартына қол қойды.
4.деп шешу, шешiмге келу, ұйғарымға келу
conclusion [kən’klu:ʒn] n 1. аяқталу, бiту
♦to bring smth to a speedy ~ - бiрнəрсенi тез аяқтау 2.~ (that ...) қорытынды ♦I came to/ reached the ~ that he’d been lying. - Мен ол осы уақытқа дейiн алдап келген деген қорытындыға келдiм. 3.келiсiмге отыру,
байламға келу, келiсiмшартқа қол қою ♦Hos- tilities ended with the ~ of a peace treaty. - Қарулы қақтығыстар бейбiт шартқа қол қойғаннан кейiн тоқтады. 4.(idm) *a foregone ~ foregone*in ~ сөз соңында, қорыта келе
♦In ~ I’d like to say that ... - Қорыта келе ... деп айтқым келедi. *jump to ~s (jump B)
conclusive [kən’klu:siv] adj бұлтартпас, күмəн
келтiрмейтiн ♦Her fi ngerprints on the gun were ~ proof of her guilt. - Қарудағы саусағының iздерi оның кiнəлi екендiгiне бұлтартпас дəлел болды.
conclusively [kən’klu:sivli] adv [қ-з: conclu- sive]
concoct [kən’kɒkt] v 1. (көбiнесе жақтырм)
үйлеспейтiн заттарды я шикiзаттарды
араластырып жаңа бiр нəрсе түзу ♦to ~ a drink out of sherry and lemon juice - шие мен лимон шырындарын араластырып сусын жасау 2.(жақтырм)ақталу я алдау мақсатында
өтiрiк ойлап табу
concoction [kən’kɒkʃn] n (a) [қ-з: concoct]
(b) үйлеспейтiн заттарды я шикiзаттарды
араластырып түзген жаңа нəрсе (көбiнесе
сұйық); қоспа, шылама
concomitant [kən’kɒmitənt] A.adj~ (with smth) (кiтаби) бiрге iлесе жүретiн; бiрге болып
жататын B.n~ (of smth)(кiтаби)бiрге iлесе
жүретiн я бiрге болып жататын нəрсе ♦the in- fi rmities that are the ~s of old age - қарттықпен бiрге келетiн əлсiздiктер concord [‘kɒηkɔ:d] n 1. (кiтаби) гармония,
үйлесiм, татулық 2. (грам) қиысу
concordance [kən’kɔ:dəns] n 1. үйлесiм,
келiсiм 2. алфавиттiк, əлiпбилiк тiзiм
concordant [kən’kɔ:dənt] adj~ (with smth) (кiтаби)сəйкес, үйлесетiн, лайықты
concordat [kən’kɔ:dæt] n конкордат (мемлекет
пен шiркеудiң арасындағы келiсiм)
concourse [‘kɒηkɔ:s] n 1. (вокзалдың т.б.
ғимараттың) үлкен залы, холы 2. (кiтаби)
жиылған жұрт, топ
concrete ['kɒηkri:t] A.adj 1. нақты өмiр сүретiн,
бар 2. нақты, анық ♦~ proposals, facts - нақты ұсыныстар, фактiлер B.n бетон (құрылыс ма-
териалы) С.v бетондау, бетонмен жабу
410
411
concrete mixer n цемент шылағыш, бетон
шылағыш
concretion [kən’kri:ʃn] n (кiтаби)жұмсақ
я сұйық қатайған кезде түзiлетiн масса,
қатайған, қатқан масса
concubinage ['kɒηkjubiniʤ] n (кiтаби)ер мен
əйелдiң заңды некесiз бiрге өмiр сүруi
concubine ['kɒηkjubain] n 1. тоқал 2. кəнизак
(бiреудiң заңды некедегi емес əйелi я ерiксiз
əйел)
concupiscence [kən’kju:pisns] n (кiтаби көбiнесе жақтырм)нəпсi құмарлық, нəпсiге
ынтықтық; құштарлық; секске ынтықтық
concur [kən’kз:(r)] v(-rr-) (кiтаби)1. ~ (with smb/smth) (in smth) келiсу, келiсiм бiлдiру 2. бiр-
бiрiне дəп келу, сəйкес келу, бiр мезгiлде болу
♦Everything ~red to produce a successful result. - Бəрi бiр мезгiлде болды да оң нəтиже бердi.
concurrence [kən’kʌrəns] n (кiтаби)1.
келiсiм, келiсу, ұштасу 2. бiр-бiрiне дəп келу,
сəйкес келу, сай келу ♦a strange ~ of events - оқиғалардың таңғаларлықтай бiр бiрiне дəп келуi concurrent [kən’kʌrənt] adj~ (with smth) бiр
бiрiне дəп келетiн, сəйкес келетiн; бiр мезгiлде
болған
concurrently [kən’kʌrəntli] adv [қ-з: concurrent]
concuss [kən’kʌs] v қатты соққы я сiлкiнiс
арқылы миын шайқау, жарақаттау
concussion [kən’kʌʃn] n (a) қатты соққы я
сiлкiнiс арқылы миға келген зақым я жарақат;
контузия (b) қатты сiлкiнiс; шок
condemn [kən’dem] v 1. ~ smb/smth (for/as smth) сөгу, айыптау ♦The papers were quick to ~ him for his mistakes. - Газеттер тез арада оны қатесi үшiн сөге бастады. 2.~ smth (as smth) жарамсыз деп тану ♦a ~ed building - жарамсыз деп танылған ғимарат 3.(a) ~ smb (to smth/ to do smth) (заң) белгiлi бiр жазаға
кесу, үкiм ету, үкiм шығару ♦to ~ smb to death/ hard labour - бiреудi өлiм жазасына кесу/ ауыр жұмысқа кесу (b)кiнəлi етiп көрсету,
кiнəлi екенiн бiлдiру ♦His nervousness ~ed him. - Оның дегбiрсiздiгi өзiнiң қуыстанып тұрғанын бiлдiрiп қойды. 4.~ smb to smth/ to do smth бiреудi мəжбүр ету ♦people ~ed to a life of poverty - кедейлiк маңдайына жаз(ыл) ған адамдар condemnation [,kɒndem’neiʃn] n [қ-з: condemn]
condemned cell [.,.’.] n өлiм жазасына кесiлген
адамның камерасы
condensation [,kɒnden’seiʃn] n 1. конденсация,
қойылту; ықшамдау, қысқа ету, сығымдау ♦the ~ of steam to water - будың суға айналуы ♦The report is a brilliant ~ of several years’ work. - Баяндама - бiрнеше жылғы жұмыстың тамаша қорытындысы. 2.беттегi будың суға
айналғандағы тамшылары ♦His shaving mir- ror was covered with ~. - Оның қырынатын айнасын бу тамшылары басып кеттi.
condensationtrail =vapour trail
condense [kən’dens] v 1. ~ (smth) (into/ to smth) (a) қойылту, қоюлану (b) газдан
я будан сұйыққа айналу, сұйылу 2. ~ smth (into smth) ықшамдау,қысқарту, қысқа да
нұсқа ету, сығымдау ♦to ~ a long report into a brief summary - ұзақ баяндаманы ықшамды мазмұндама ету condenser [kən’densə(r)] n 1. сұйылтқыш, буды
сұйыққа айналдырғыш жабдық, конденсатор
2. (эл) конденсатор, электр зарядтарын жиып
сақтайтын аспап 3. (оптикада) конденсор,
жарықты шоғырландыратын айна не линза
condescend [,kɒndi’send] v 1. (көбiнесе жақтырм)менсiнбеу, көзге iлмеу, iлтипат
көрсетпеу, назар аудармау ♦She actually ~ed to say hello to me in the street today. - Ол бүгiн көшеде менiмен тiптi сəлемдесуге жара- мады. ♦She’d be a better teacher if she didn’t ~ to her students. - Ол өз оқушыларымен санасса, жақсы мұғалiм болар едi. 2.~ (to smb) (жақтырм) мейiрiн төгу, көзге iлу,
көңiл аудару ♦The managing director ~ed to have lunch with us in the canteen. - Басқарушы директор бiзден бөлектенбей бiрге асханада тамақ iштi. condescending [,kɒndi’sendiη] adj менменсiген,
өзiне өзi көңiлi толған, шiкiрейген [қ-з: conde- scend]
condescendingly [,kɒndi’sendiηli] adv [қ-з: con- descending]
condescension [,kɒndi’senʃn] n [қ-з: condescend]
condign [kən’dain] adj (кiтаби)лайықты,
тиiстi (жаза)
condiment [‘kɒndiment] n тұздық, ас қатық (м:
тұз, бұрыш я кетчуп т.с.с.)
condition [kən’diʃn] A.n 1. жағдай, күй ♦the weather ~ - ауа райы(ның күйi) ♦to be in ~ - жағдайы жақсы болу ♦She is in no ~ to travel. - Оның жол жүруге күйi жоқ.
2.шарт, жағдай ♦He was allowed to go out, but his parents made it a ~ that he should get home before midnight. - Оған тысқа шығуға рұқсат етiлдi, бiрақ оған əке-шешесi түн ортасы аумай үйге оралатын боласың деп шарт қойды. ♦the terms and ~s of the lease - жалдың (аренданың) мерзiмi мен шарттары 3.~s жағдай, жағдайлар ♦under existing ~s - қазiргi кезде, қазiргi жағдайда ♦poor working ~s - қиын жұмыс жағдайы 4.ауру, нақастық
♦She has a serious heart ~. - Оның жүрегi қатты ауырады. ♦What is the treatment for this ~? - Мына ауруды қалай емдеуге болады? 5.
(көне қолд) қоғамдағы дəреже; шен, дəреже
6.(idm) *in mint ~ mint*on ~ that ... егер ...
болса, болса ғана ♦You can go out on ~ that you wear an overcoat. - Жылы киiмiңдi кисең ғана далаға шығасың. *on no ~ (кiтаби)мүлде,
не болса да, тiптi ♦You must on no ~ tell him what happened. - Сен оған не болғанын мүлде айтпа. B.v [,kən’diʃn] 1. əсер ету, бақылау,
анықтау, шешушi рөл атқару ♦Environment ~s an animal’s development. - Қоршаған орта жануардың дамуына шешушi ықпал етедi.
2.~ smb/smth (to smth/to do smth) үйрету,
көндiктiру ♦It didn’t take them long to become ~ed to the new environment. - Олар көп ұзамай жаңа ортаға үйренiп кеттi. 3.дұрыс күйге
түсiру; қалыпқа түсiру, оңалту, жақсы ету
♦leather ~ed by a special process - арнайы өңдеуден өткен былғары ♦a lotion that ~s the skin - терiнi күтуге арналған лоцион