Н‰ктені  жаңа  орынға  ауыстыру  ‰шін,  белгіленген  н‰кте  аумаған ұстап, орнын ауыстыру керек.   •

 
79
3.3. Диаграммаларды жасау 
 
Excel  бағдарламасының  ерекшеліктерінің  бірі  оның  сандар 
қатарымен  бағаналарын  мәліметтерді  толық  көрнекті  т‰рде 
кескіндеп алатын графиктермен диаграммаларға айналдыру.  
Диаграммалар — мәліметтерді  графиктік  т‰рде  кескін-
деудің  т‰рі.  Олар  берілген  сандық  шамаларды  торларда  қара-
ғаннан,  салыстырмалы  т‰рде  бағалау  м‰мкіндігін  береді. 
Диаграммалар тордағы қатені де көрсете алады.  
Excel  бағдарламасында 14 т‰рлі  екі  және  ‰ш  өлшемді  ди-
аграмма  т‰рлері  орнатылған.  Диаграмма  немесе  графикті  тұр-
ғызу  ңДиаграмма  шеберің  функциясын  қолдану  арқылы  ж‰р-
гізіледі.  
Бұл  функция  бес  сұхбат  терезесі  арқылы  диаграмманы 
тұрғызуға  және  оны  жұмыс  парағына  шығаруға  керекті 
мәліметтерді сұрап алады.  
Стандартты  саймандар  тақтасындағы  ңДиаграмма  шебе-
рінең  басса, Excel бағдарламасы  диаграмма  кестесінің  қай 
орында  орналасуы  керектігін  сұрайды.  Мысалы,  А18  ұясын 
бағыттауышпен  көрсетіп,  тышқанды  басулы  к‰йде  ұстап 
тұрып,  А18:G35  блогын  белгілеп  алып  тышқанды  босату 
қажет.  
1-
 
қадам 
Мұнда ЕхсеІ бағдарламасында Диаграмма шеберінің <5-тен 
1-қадам>  деген  сұхбат  терезесін  шығады.  Осы  терезеде 
диаграмманы  тұрғызатын  мәліметтер  орналасқан  ұялар  белгі-
ленеді.  Егер  белгіленетін  блокты,  терезе  жауып  тұрса,  оны 
басқа  орынға  жылжытуға  болады.  Тышқанмен 13:16 блогын 
белгілеп алып, Диаграмма шеберінің Келесі сөзін таңдау керек.  
2- қадам 
Келесі  сұхбат  терезесінде Excel бағдарламасы  тұрғыза  ала-
тын  диаграмма  т‰рлерінің  ішінен  қажетті  біреуін  таңдап  алу 
керек. Гистрограмма диаграмма т‰рін тышқанды басу арқылы 
таңдап алып, Келесіге көшу қажет.  
3 -қадам 
‡шінші сұхбат терезесі қандай диаграмма т‰рін таңдағанға 
байланысты.  Гистрограмма  т‰рін  таңдағандықтан  ‰шінші  те-

 
80
резе  суретіндей  болады.  Ол  терезеден  формат  т‰рін  белгілеп 
алып, Келесіге басу қажет.  
4-қадам 
Бұл Excel бағдарламасының  бұрын  белгілеп  алған  мә-
ліметтерді  қалай  пайдалана  алатынын  көрсетеді.  Қадамда 
мәліметтердің  қайда  орналасқанын  қатарда  ма,  бағанада  ма 
көрсетіп,  олардың  т‰сіндіру  мәліметтерін  ңт‰сініктеме-
легендаңқандай  аралықтан  таңдау  керектігін  көрсету  керек. 
Т‰сініктеме  диаграммадағы  мәліметтердің  аттарын  және  оң 
жақта  орналасатын  нұсқау – маркерлерін  бейнелейді.  Егер 
шыққан нәтиже ұнамаса, қайтадан алдыңғы терезе ңКейінң-ге 
оралу қажет.  
Мысалы:  Мониторда  диаграмма  шебері  мәліметтердің 
қатарлары  дұрыс  орналасқанын  анықтаса,  өзгертудің  қажеті 
жоқ.  
5-қадам 
Бұл сұхбат терезеде т‰сініктеме (легенда) қосымша атаулар, 
нұсқаулар қажет болса соларды және диаграмма атын, X пен Y 
осьтері  бойынша  жазылуға  тиісті  мәлімет  енгізу  керектігі 
көрсетіледі.  
Т‰сініктеме  қосу  деген  сұраққа  т‰сінік  беретін  мәліметті 
қосу ‰шін, Ия пернесіне, әйтпесе  Жоқ пернесіне басып  жауап 
беру қажет.  
Диаграмма аты деген өріске “компьютерді пайдалану” деген 
сөзді  енгізіп,  Аяқтау  пернесіне  басу  керек.  Бұл  жұмыс 
парағына салынған диаграмма. Егер диаграмманың ұнамағаны 
болса, оны қайта т‰зетуге болады.  
Диаграмманың көлемін өзгерту 
Алдын  ала  диаграмманың  қажетті  көлемін  дәл  анықтау 
қиын, оны диаграмма тұрғызылып біткенде ғана білуге болады. 
Сондықтан  салынған  диаграмманың  көлемін,  пропорциясын 
өзгерте отырып, оны ойдағыдай жасауға болады.  
Диаграмманы  т‰зету,  оны  белгілеуден  басталады,  ол  ‰шін 
оның  аумағында  тышқанды  бір  рет  басса  болғаны.  Осы  сәтте 
диаграмма  жақтауларының  бұрыштарында  және  оның  сызық-
тарының  ортасында  белгілеу  маркерлері  пайда  болады.  Тыш-
қан  бағыттауышын  пайдаланып,  диаграмманың  оң  жақ  шетін 
бірінші бағанаға дейін жылжыту ‰шін, тышқан бағыттауышын 

 
81
оң  жақтаудың  ортасындағы  маркерге  апарып ( тышқан 
бағыттауышы  екі  жаққа  бағытталған  сызыққа  айналады)  оны 
келесі бағанаға дейін созу қажет.  
 Диаграмма жақтауының ортасындағы маркер оның ұзындығы 
мен  енін  өзгертуге  м‰мкіндік  береді.  Ал  оның  бұрышындағы 
маркерді жылжыту арқылы диаграмманың ұзындығы мен енін 
бірдей өзгертуге болады.  
Диаграмманың т‰рін өзгерту 
Диаграмма  шебері  арқылы  т‰рді  таңдап  алынғаннан  кейін, 
Excel  бағдарламасы  ішкі  т‰рлерін  өзгертуге  м‰мкіндіктер 
жасайды.  Диаграмманы  т‰зету  ‰шін,  оны  тышқанды  екі  рет 
басу  арқылы  белгілеп  алу  қажет.  Диаграмма  айналасында 
штрихталған жақтаулар пайда болады. Осыдан кейін диаграм-
ма саймандар тақтасы көмегімен диаграмманың т‰рін өзгерту-
ге болады:  
— мониторға диаграмма саймандар тақтасын шығару ‰шін: 
Вид - Панель инструментов - Диаграмма командасын орындау 
қажет  
—  шыққан  тақтадан  диаграмма  т‰рі  пернесіне  басып,  ди-
аграмманың т‰рлерін шығару керек.  
Белгілеген мәліметтерді бейнелеу ‰шін кез келген диаграм-
маны таңдап алуға болмайды. Мысалы, мәлімет бойынша Y, X-
н‰ктелік  диаграмма  салуға  болмайды.  Диаграмма  тұрғызу 
кезінде олардың әрт‰рлі тұрлерін қарап отырап, ең көрнектісін 
таңдап  алу  керек.  Диаграмманы  өшіру  ‰шін,  бағыттауыш 
диаграммада тұрғанда тышқанды бір басып, Del пернесін басу 
жеткілікті.  Соңынан  дайындалған  диаграмманы  жаңа  атпен 
файлға жазып сақтап қою қажет.  
Кеңістікте дөңгелек диаграмма салу және оны т‰зету 
Дөңгелек  диаграммалар  жиі  қолданылатын  графиктің  т‰рі. 
Олар  бір  б‰тіннің  құрама  бөліктерін  немесе  проценттерін 
бейнелеуге өте ыңғайлы. Дөңгелек диаграмма салу жолдары: 
1.
 
Жаңа файлды ашу керек 
2.
 
Тақырыпты  жазып,  оған  сәйкес  мәліметтер  кестесін 
жасау керек 
3.
 
Диаграмма  шебері  сайманына  басып,  диаграмма  орнату 
‰шін керекті мәліметтерді 13:16 блогын ашу керек.  

 
82
4.
 
Диаграмманы  бірнеше  қадам  арқылы  былай  тұрғызуға 
болады: 
1-ші қадам 13:16 және А3: А6 блоктарын таңдау 
2-ші қадамда кеңістік дөңгелек т‰рін таңдау 
3-ші қадамда 6-форматты көрсету 
4-ші қадамда ештемені өзгертпеу 
5-ші қадамда т‰сініктеме мәліметтерді қосу 
Бұл  қадамда  аттарын  енгізбеседе  болады,  сонда  суреттегі 
бейне  мониторға  шығады.  Осыдан  кейін  безендіру  элемент-
терін енгізу ‰шін, т‰зету режиміне көшу керек.  
Диаграммаларды т‰зету 
Диаграмманы  т‰зетіп,  толықтыру  ‰шін,  оның  саймандар 
тақтасындағы белгісіне екі рет басу арқылы таңдап алу қажет.  
Диаграмма,  оның  элементтері  деп  аталатын  бірнеше  бөлік-
терден тұрады, олар: 
•
 
диаграмманы орнату аумағы 
•
 
диаграмманың өз аумағы  
•
 
т‰сініктеме мәлімет  
•
 
тақырап 
•
 
мәліметтердің белгілеулері 
•
 
мәліметтер қатарлары 
Белгілі  бір  элементті  толықтыру  ‰шін,  оны  таңдап  алып 
белгілеу қажет. Белгілеуді тышқанмен немесе бағыттауыштың 
басқару  пернелері  көмегімен  ж‰зеге  асыруға  болады.  Белгі-
ленген элемент кішкене қара квадраттармен қоршалып тұрады. 
Белгіленген  элементтің  жеке  өзінің  контексті  менюі  шығады. 
Сол  менюдің  көмегімен  диаграмманы  т‰зетіп  толықтыруға 
болады.  
Диаграмма  элементтерінің  мөлшерін  өзгерту  және 
оларды жылжыту 
Диаграмманың  жеке  элементтерінің  көлемдерін  диаграм-
маның  көлемі  сияқты  өзгертуге  болады  және  ол  элементтерді 
белгілеп  алып  диаграмманы  ішкі  аумағындағы  өз  орнынан 
жылжытуға  да  болады.  Диаграмманы  толығымен  тышқанды 
бір  басу  арқылы  белгілеп  алып,  парақ  бетінде  жылжытуға 
болады.  

 
83
Тақырыптарды енгізу 
Тақырыптарды  енгізу  ‰шін,  диаграмманың  аумағын  фор-
маттаудың  контекстік  менюін  шақырып  немесе  негізгі  меню 
жолынан  Вставка-  Вставить  названия-  Присоеденить  текст 
командасын орындау қажет.  
Тақырыпты мәтіндік өріске бірден енгізу арқылы немесе ол 
жазылған ұяны таңдап алу арқылы жазуға болады.  
1.
 
Атын енгізу ‰шін-присоеденить текст командасын таңдау 
керек 
2.
 
Формулалар қатарына көшу қажет 
3.
 
<> таңбаларын енгізу керек 
4.
 
А1  ұясына  курсорды  алып  барып, Enter пернесін  басу 
керек 
5.
 
Атын  т‰зету,  контекстік  меню  жолындағы  Диаграмма 
тақырыбын  форматтау - Шрифт — Tіmes Kaz — қарайтылған 
— 12 сияқты пунктер арқылы орындалады.  
Секторлар т‰сін ң өрнектергең ауыстыру 
Ақ,  қара  т‰сті  баспа  құрылғыларын  пайдаланғанда,  сек-
торлар т‰сі көрінбейтіндіктен, өрнектер командасын пайдалан-
ған жөн. Ол ‰шін: 
1.
 
Диаграмма секторын белгілеу қажет 
2.
 
Контексті-менюді  шақырып,  одан  Форматировать  эле-
мент данных-Вид-Закраска области-Узор пунктерін таңдап алу 
керек 
3.
 
Секторлардың  әрқайсысына  әрт‰рлі  өрнектер  таңдау  ке-
рек 
Т‰сінік беру мәліметтерін форматтау 
Диаграммадағы  мәліметтерді  дұрыс  көрсету  ‰шін:Т‰сінік 
беру  мәліметтерін  белгілеп  алып,  контексті  менюді  шақырып, 
шрифті,  оның  т‰рін  графикте  ойдағыдай  орналасатын  таңдап 
алу керек.  
Диаграмма аумағының көлемін өзгерту 
Диаграмманың өзінің де көлемін өзгертуге болады, ол ‰шін: 
Бағыттауыштың басқару пернелері арқылы диаграмма аумағын 
белгілеп  алу  керек.  Диаграмма  қара  квадраттары  бар  жақ-
таулармен белгіленеді. Оның көлемін ортадағы немесе бұрыш-
тағы  қара  квадраттарды  әрі-бері  жылжытып  тарту  арқылы 

 
84
өзгертуге  болады.  Қажетті  көлемге  келген  соң  қара  квадрат-
тарды босату керек.  
Диаграмманы баспаға шығаруға дайындау 
Word  редакторындағы  сияқты  диаграмманы  баспаға  шыға-
рудан бұрын оны алдын, ала көру режиміне көшу керек.  
1.
 
Диаграмманы  т‰зету  ‰шін,  толықтыру  режимінен  оны 
алдын  ала  көру  режиміне  көшу  қажет.  Мұнда  әрі  кесте,  әрі 
диаграмма қағаздағыдай көрініп тұруға тиіс.  
2.
 
Ландшафты т‰рде орналастыруды таңдау керек 
3.
 
Колонтитулдарды алып тастау керек 
4.
 
Торларды  белгілеуді  т‰гел  алып  тастау  керек.  Ол  ‰шін 
Страница-Лист-Снять  флажок-Печатать  сетку  командаларын 
орындау қажет  
Функцияның графиктерін тұрғызу 
Бірнеше функциялар графиктерін салу ‰шін: мысалы, у1=х-
1, у2=х+1, у= 1О* (у1/у2) графиктерін салу ‰шін Х, У- н‰ктелік 
диаграмма  т‰рі  қолданылады.  Мұндай  диаграмма  мәндердің 
екі  тобын  керек  етеді:  Х-мәндері  сол  жақ  бағанада,  ал  У-
мәндері  оң  жақ  бағанада  орналасуы  тиіс.  Бір  диаграммада 
бірнеше  функциялар  графиктері  көрсетіле  береді.  Бұл  әдіс  Х 
айнымалысының  бір  мәніндегі  У-тің  бірнеше  мәндерін 
салыстыру  ‰шін  және  графикалық  т‰рде  теңдеулер  ж‰йесін 
шешу мақсатында қолданылады.  
Графикті салу ‰шін: 
1.
 
Ех1.  хls  файлын  дискіден  шақырып  мониторға  шығару 
керек 
2.
 
Бұл кестелік парақты оны қорғаудан босату 
3.
 
Қосалқы  кестені  негізгі  кестенің  астыңғы  жағына 
орналастыру ‰шін, қосалқы кесте В27 ұясынан бастап орнала-
сатын етіп жылжыту керек 
4.
 
Диаграммалар  шебері  сайманына  басып,  диаграмма 
тұрғызудың қадамдарын біртіндеп орындау керек: 
5. 1-ші қадамда В4:В24 блогын (Х мәндері) және D3:А24 (У 
мәндері мен олардың т‰сініктеме ретіндегі атауы).  
6. 2-ші қадамда диаграмма типін Х, У-н‰ктелік деп көрсету 
қажет 
7. 3-ші қадамда 6-форматты таңдап белгілеу керек 

 
85
8. 4-ші  қадамда  диаграмманы  т‰зету,  ол  ‰шін  Х  осі 
мәліметтері  ‰шін  бір  бағанадағы  сандарды  алып,  бір  қатарды 
оған т‰сініктеме мәлімет ретінде беру керек 
9. 5-ші қадамда диаграммаға“Біріктірілген графиктер” деген 
тақырыптық  ат  беріп,  Х  осі  бойына — “Х”,  ал  У  осі  бойына 
“У” деп жазып алу қажет.  
Диаграмма аумақтарын форматтау ‰шін: 
1.
 
Диаграмманың  көлемін  қалыптағы  қағазға  (ландшафты 
т‰рдегі)  бір  бетке  графиктер  толық  сиятындай  етіп  орналас-
тыру қажет.  
2.
 
Контексті  менюді  шақырып,  Диаграмма  аумағын  фор-
маттау — Форматировать область диаграммы-Рамка пользова-
тельская-Закраска  области-Узоры  командаларын  орындау 
керек.  
3.
 
Жақтау қалыңдығы мен өрнектер т‰рін таңдап алу керек 
Графикке нұсқауыш маркерлер салу ‰шін: 
1.
 
График  сызығын  белгілеп  алып,  контексті  менюді 
шақырып,  Форматировать-Ряд-Вид-Маркер  пользовательский-
Стиль командаларын орындау қажет.  
2.
 
Қажетті  деген  маркерді  таңдап  алып,  т‰сініктемелік 
мәліметтегі маркерлердің автоматты т‰рде өзгеріп тұратынына 
көңіл аудару керек.  
Диаграмманы қағазға шығару ‰шін: 
1.
 
Тұрғызылған диаграмманы екі рет басу арқылы белгілеу 
керек.  
2.
 
Алдын ала көру режимін енгізу керек.  
3.
 
Беттер  командасына  басып  Колонтитулдар  мен  тор 
белгілерін алып тастау қажет.  
Диаграммаларды  қою  ‰шін,  бетке  сандық  деректермен 
кестені  шығарып  алу  керек.  Саймандар  қатарынан  «Диаграм-
ма»  белгісін  таңдап,  Вставка-Диагармма  деген  осы  беттегі 
бұйрықты басу керек. Бетте маркер арқылы диагарамма белгісі 
пайда  болады.  Тышқанның  сол  жағын  басып,  оңға — төмен 
жылжыта отырып, диаграмманың орнын көрсету керек.  
Консолидация  (біріктіру) ‰шін,  көптеген  кестелердегі  бір 
тектес  формадағы  деректердің  тұтас  қорытынды  кестесі  көр-
сету қажет.  

 
86
•
 
Кестелі  құжатқа  көшу  ‰шін,  кесте  өрісінің  астынан 
көрсетіп, құжат өрісіне көшіру керек.  
•
 
Кестені  өңдеу  ‰шін,  екі  рет  оны  басу  керек.  Мәліметтер 
кестесін көрсетіп, пернеде жаңа сандарды теру керек.  
•
 
Кестенің детальдарын өңдеу ‰шін, тышқанның сол жағын 
екі рет басып немесе оң жағын қажетті детальға басу керек.  
•
 
Диаграмманы  өшіру  ‰шін,  оны  көрсетіп,  маркерді 
алғаннан кейін DEL пернесіне басу керек.  
•
 
Құжаттарды  сақтау  және  файлды  құпия  т‰рде  жасау 
‰шін,  Файл-  қалай  сақтау-параметрі  бұйрығын  орындап, 
файлды  ашу  ‰шін  парольді  теріп (15 символға  дейін),  ОК-ға 
басып, файлды сақтау керек.  
•
 
Құжаттағы парольді алып тастау ‰шін оны ашып, пароль-
ді  теріп,  Файл-қалай  сақтау-параметрі  бұйрығын  орындау 
қажет. BACK немесе DEL пернелері  арқылы  терезедегі  жұл-
дызшаны  өшіруге  болады.  Осыдан  кейін  құжатты  кез-келген 
оқи алады.  
•
 
Жөндеу  енгізгенде  бетті  қорғау  ‰шін,  қызмет-қорғану-
бетті қорғаудан кейін ОК-ға басу керек.  
•
 
Жөндеу  енгізген  кездегі  қорғауды  алу  ‰шін,  Қызмет-
Қорғау-Қорғауды  алу  бұйрығын  орындау  керек.  Бұл  әрекет 
беттегі ұяшықтарға қайта өзгертуді енгізуге м‰мкіндік береді.  
 
3.4. Excel бағдарламасының электрондық кестесіндегі  
мәліметтер базасы 
 
Excel  бағдарламасының  электрондық  кестесі  мәліметтер 
базасы режимінде жұмыс істеуге м‰мкіндік береді. Оның м‰м-
кіндіктері  арнайы  жасалған  мәліметтер  базасына  қарағанда 
әлсіз,  бірақ  оның  көмегімен  көптеген  әрекеттерді  жасауға 
болады.  
Мәліметтер базасы арқылы, әр-т‰рлі белгілері бойынша ке-
ректі информацияны іздеуге және оларды сұрыптауға болады. 
Мысалы,  к‰ннің  планеталары  туралы  мәліметтер  кестеге  тол-
тырылсын: 
 

 
87
 
A B C  D  E  F  G  H   
1 
К‰ннің планеталары 
2 
План
ета 
Пери-
од 
Қашық-
тық 
Диаметр  Мас-
сасы 
Серігі 
3 
К‰н 0 
0 
13929  20000
00 
0 
4 …  
 
 
 
 
12 
Плут
он 
247. 7 
5900 
2. 8 
0. 1 
1 
 
Сурет 3.4.1. К‰ннің планеталар сипаттамасы.  
 
Мұнадағы өлшем бірліктері : 
— Орбита бойынша айналу периоды - жыл 
— К‰ннен ара қашықтығы - млн. км.  
— Экваторлық диаметрі - мың км.  
— Массасы-х1024 кг.  
Кестенің  А2:Ғ12  аумағын  мәліметтер  базасы  ретінде 
қарастыруға болады, А, В, С, Д, Е, Ғ бағаналары өрістер, ал 3-
12  жолдары  жазулар  деп  аталады.  Мәліметтер  базасы  келесі 
талаптарға сәйкес болуы керек: 
•
 
Мәліметтер  базасының  бірінші  қатарында  қайталанбай-
тын өріс атаулары орналасуы керек 
•
 
Мәліметтер  базасының  қалған  қатарларында  жазулар 
орналасуы керек 
•
 
Өріс  бойымен  орналасқан  мәліметтер  біртектес  болып, 
олар тек сандардан немесе тек мәтіндерден тұруы керек 
Мәліметтер базасының негізгі міндеті, құрамындағы белгілі 
бір  айрықша  белгілерге  байланысты,  қажетті  ақпаратты  іздеп 
тауып  алу.  Жазулар  саны  көбейгенде  ақпаратты  іздеу  қиынға 
соғады,  бірақ Excel бағдарламасы  мәліметтерді  с‰зу  арқылы 
оны жеңілдетеді.  
Данные-Фильтр меню командасы керекті жазуларды с‰зуге 
м‰мкіндік береді. С‰зуді автоматты т‰рде Автофильтр арқылы 
немесе  қолмен  де  ж‰ргізуге  болады.  Қолмен  с‰зу 
«Усиленный» деген режимде ж‰ргізіледі.  

 
88
Автофильтрді  пайдалану  ‰шін,  бағыттауышты  мәліметтер 
базасы тұрған аумаққа алып барып, оны ерекшелеп алу қажет. 
Содан  кейін  Данные-Фильтр-Автофильтр  командаларын 
орындағанда, өріс атаулары маңында төмен қарай бағытталған 
сызық  пайда  болады.  Белгілі  пернелерге  басу  арқылы 
мәліметтерді  с‰зу  айрықша  белгілерін  беруге  болады.  Осы 
кезде  пайда  болатын  ішкі  менюдегі  ңВсең  деген  сөзді  таңдау 
с‰зуді  ж‰зеге  асырмайды,  алңНастройкаң  пунктін  таңдау 
мониторға сұхбат терезесін шақырып, онда с‰зу параметрлерін 
тағайындайды.  Әрбір  өріс  элементтерін  таңдау  ‰шін,  логи-
калық Және не Немесе функциялары арқылы байланысқан екі 
бірдей шартты беруге болады.  
Мысалы,  Автос‰зуді  пайдаланып  К  немесе  Ю  әрпінен 
басталатын  массасы 600*10 кг  мөлшерінен  кем  болмайтын 
планеталарды  іздеуге  болады.  Ол  ‰шін  Данные-Фильтр-
Автофильтр  командаларын  орындау  керек.  Сонда  С‰зу 
параметрлерін енгізетін сұхбаттасу терезесі ашылады. Планета 
өрісіне  басып, «Настройка»  пунктін  таңдап,  сұхбат  терезесіне 
қоятын  шартқа  сәйкес «=К»  немесе «=Ю»  айрықша  белгісін 
енгізіп, ОК-ға басу керек. Сонда мәліметтер базасында тек К‰н 
мен  Юпитер  планеталары  деген  сөздер  қалғанын  көруге 
болады.  
Егер  Масса  өрісіне  басып,  оның  «Настройка»  пунктін 
таңдап,  сұхбат  терезесіне  басқа  айрықша  белгіні,  мысалы, (< 
2000)  енгізсе,  онда  тізімде  тек  Юпитер  планетасы  қалғанын 
көруге болады.  
Алғашқы мәліметтер бағанасын қарап шығу ‰шін, Данные–
Фильтр–Показать все, Меню командаларын орындау қажет.  
К‰шейтілген с‰зу  
К‰шейтілген  с‰зуді  пайдалану  ‰шін,  аумақты  даярлап  алу 
қажет, олар:  
–
 
тізім аралығы, яғни мәліметтер базасы аумағы (А2:F12)  
–
 
айрықша белгілер аралығы, яғни с‰зу айрықша белгілері 
берілетін аумақ (А14:F15)  
–
 
шығарып  алу  аралығы,  яғни  с‰зу  нәтижелері  пайда 
болатын аумақ ( А17:F21)  
Барлық  аралықта  өріс  атаулары  сәйкес  болуы  керек.  С‰зу 
әрекеттерін  орындау  ‰шін,  Данные-Фильтр-Расширенный 

 
89
фильтр,  Меню  командаларын  пайдаланып,  сұхбат  терезесінде, 
аралықтар координаталары көсетіліуге тиісті.  
С‰зу нәтижелерін шығарып алу аралықтарын көрсету ‰шін, 
нәтижесін  басқа  орынға  көшіру  ңСкопировать  результат  в 
другое местоң пункітін таңдау арқылы ж‰ргізіледі.  
К‰шейтілген с‰зуді пайдаланып айналу периоды 10 жылдан 
асатын (10>) және  екіден  аз  серіктері  жоқ (<2) планеталарды 
іздеуге болады.  
Ол  ‰шін  айрықша  белгілер  аралықтары  және  шығарып  алу 
аралықтарын  көрсету  қажет.  Іздеу  айрықша  белгілерін,  сол 
айрықша белгілер аралықтарына жазып қойып, бағыттауышты 
мәліметтер  базасы  аумағына  орналастырып,  Данные-Фильтр-
Расширенный фильтр командаларын орындау керек. Нәтижені 
басқа  орынға  көшіру  пунктін  таңдап,  аралықтар  берілуінің 
дұрыстығын  А17:F21  тексеріп,  Ок-ға  басу  керек.  Осының 
нәтижесінде  Юпитер,  Сатурн,  Уран,  Нептун  планеталарын 
табуға болады.  
Данные – Сортировка командалары мәліметтер базасын сұ-
рыптап,  белгілі  бір  ретке  келтіріп  оларды  қайта  орналас-
тырады.  Ол  ‰шін  Мәліметтер  базасының  бір  аумағын  ерекше-
леп немесе сол аумаққа кестелік бағыттауышты орналастырып, 
Данные – Сортировка  командаларын  орындау  керек.  Сонда 
аралықты  сұрыптау  сұхбат  терезесі  мониторға  шығады.  Сол 
терезедегі  ңсұрыптауң  деген  жолдағы  сұрыптауға  негіз  бола-
тын  өріс  атауын  таңдап  алу  қажет.  Осыған  қоса  оның  қасын-
дағы  сұрыпталудың  өріс  мәндерінің  өсуі  бойынша,  не  кемуі 
бойынша деген екі м‰мкіндігінің бірін ерекшелеп, соңында ОК 
-ға  басу  керек.  Осы  әрекеттерден  кейін  мәліметтер  реттеледі, 
ал символдық өрістер алфавит бойынша реттеледі.  
  
3.5. Лабораториялық сабақтарға арналған тапсырмалар 
 
Тапсырма 1.  
Ұшаққа сатылатын билеттері жөнінде мәліметтер бойынша 
кесте құру керек.  
Жазудың  құрылымы:қаланың  аты,  билеттің  бағасы,  ұшақ-
тағы орынның саны, сатылған билеттердің саны.  
Келесі мәліметтерді шығару керек: 

 
90
•
 
Бос орындардың саны 
•
 
Сатылған билеттер бойынша қанша ақша т‰сті? 
•
 
Билеттердің орташа бағасы 
•
 
Егер барлық орынға билет сатылса қанша ақша т‰сер еді? 
•
 
Қаланың атын алфавит бойынша реттеу керек 
•
 
Кесте бойынша диаграмма құру керек  
  

жүктеу/скачать 1,16 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: