Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- 4 - а р т р и о в ен т р и к у л я р л ы қ т ү й ін ; 5 - Г и с ш оғы р ы ; 6 - Г и с ш о ғы р ы н ы ң аяқш алары ;
| 3 2 -сур ет .
Ж ү р е к т ің о т к із г іш ж ү й е с ін ің қ үр ы л ы сы (ү л г і). 1 - ж о ғ а р ы к уы сты вен а; 2 - с и н у с т ы к -а р т е р и а л д ы қ т ү й ін ; 3 - ж ү р е к си н у сы ; 4 - а р т р и о в ен т р и к у л я р л ы қ т ү й ін ; 5 - Г и с ш оғы р ы ; 6 - Г и с ш о ғы р ы н ы ң аяқш алары ; 7 - е м із ік ш е ет т ер ; 8 - т ө м е н г і к уы сты в ен а; 9 - П у р к и н ь е талш ы к тар ы (ө т к із г іш м и о ц и т т е р ); 10 - Б ахм ан ш оғы р л ар ы . Бірак олар бірдей емсс, жүрск автоматиясында айырмашылык - граидент болады. 1883 жылы ағылшын ғалымы В. Гаскелл жүректің өткізгіш жүйесіндегі бөлімдер синоатриалдық түйіннен алыстаған сайын олардың автоматиялык дәрежесі төмендейді деген түжырымға келді (автоматия градиенті заңы). Бүл заң бойьнша атриовентрикулярлык түйін автоматиясы синоатриалдық түйін автоматиясынан төмен, Гис шоғырының автоматиясы бүдан да томен, Гис аяқшаларының автоматиясы Гис шоғыры автоматиясынан томен, ал Пуркинье талшыктарынан автоматиясы бұдан да томен. Бұлардың автоматиялык дәрежссі өздігінсн туатын козу санына байланысты. Демек, синоатриалдык түйінде өздігінен туатын козу саны оте коп. Бұл сан жүрек соғуының жиілігіне сэйкес келеді. Демек, жүрек соғуы осы түйінде туатын қозуға байланысты. Әдетте өткізгіш жүйенің синоатриалдык түйіннен басқа бөлімдері өздігінен козбайды, синоатриалдык түнін олардың автоматиялык қасиетін басып, өздігінен козуына жол 2 1 4 бермейді. Сондықтан бұлар тек синоатриалдык түйіннен шыққан козуды өткізеді. Синоатриалдык түйіннің атриовентрикулярлық түйінге тигізетін эсерін тоқтатып тастаса, соңғы аталған түйін ездігінен қозып, жүрек еті жиырыла бастайды. Бірак жүректің согу жиілігі көп төмен болады. Сонымен жүректің автоматиялық қасиеті эсіресе синоатриалдык түйінде өте жоғары, жүрек етінің жиырылуы осы түйіннің әсеріне байланысты. Осыган орай бүл түйін жүректің пейсмекері деп аталады (ағылш. Расе - кадам, адым, maker - алый жүреді, жетектейді). Сонда пейсмекер - жүрек согуының жетекшісі дегенге келеді. Синоатриалдык түйіннің автоматиялык касиеті эр түлікте эртүрлі, мэселен, пілдің жүрегі минутына 25 рет, адам жүрегі - 70-72, қоян жүрегі - 150, торғаи жүрегі - 600 рет соғады. Жүрек соғуы зат алмасу қарқынына қарай өзгеріп отырады. Мәселен, торғайда зат алмасу деңгейі өте жоғары, сондықтан да оның жүрегі өте жиі согады. Демек синоатриалдык түйінде туатын қозудың саны - зат алмасу деңгейін сипаттайтын көрсеткіштердің бірі. Синоатриалдык түйіннің пейсмекерлік рөлі және автоматиялык градиент заңы коптеген тәжірибелерде дәлелденген. 1 .Жасуша культурасына жасалған тэжірибе. Жүрсктің өткізгіш жүесінің эр жерінен алынған кесінділерді ішінде плазма кұйылған бірнеше ыдысқа салып, оның үстіне трипсин ферментін қосқанда жасушааралық дәнекер тін ыдырайды. Плазмада жүзіп жүрген миоциттер біраздан соң жиырыла ' бастайды. Бірак олардың жиырылу жиілігі эртүрлі 'болады. Енді олардың бэрін біріктіріп бір ыдыска салса, барлық миоциттер синоатриалдык түйін жасушалары жиілігіне сәйкес жиырылады: пейсмекерлік жасушалар басқа жасушалардың автоматиясын басыгі тастайды да, өз "билігін" жүргізеді 2. Станниус әдісімен лигатура салу жэне жүрекке жылумен эсер ету тэжірибелері де синоатриалдык түйіннің жүрек ырғағының жетекшесі екенін дэлелдейді. 3. Эмбрион жүрегінде бірінші қозу синоатриалдык түйінде пайда болады: қозган жер өзіне ғана тән ырғақпен жиырыла бастайды. Адам өлген бойда оның жүрегі тоқтайды, бірак синоатриалдык түйінде қозу бүрынгысынша жүріп жатады: түйін айналасы біразга дейін белгілі бір ыргақпен жиырылып тұрады. Мұны латынша "бірінші боп туады, ең соңынан оледі" деп өткір қысқа сөйлеммен сипаттайды. Синоатриалдык түйіннің осы айтылған касиеті де оның песмекерлік маңызын корсетеді. Сырттан ешқандай тітіркеніс эсер етпесе де синоатриалды түйінде козу туады, бұл түйін авгоматиясы, мембраналық потенциалдың (МП) өздігінен әрекет потенциалына айналуының нәтижесі. Жүрек етінің өз миоциттері мен түйін миоциттерінің эрекег потенциалдарын салыстырсак олардъщ арасында едэуір айырмашылык бар екенін байкау қиын емес. Мүны жогарыда аталган екі түрлі миоциттердің ӘІІ-ың үлгі сызығынан байқауга болады (33-сурет). Жүрек етінің мембраналык потенциалы 80 мв. Олар козган кезде мембраналық потенциал белгілі уақыт ішінде толқынға үқсап өзгереді: 215 алдымен ол "О" -гс дейін төмендеп, қарама-карсы заряд алған сон біртіндеп жоғарылайды (деполяризация - кері үйектеліс). Әбден жоғарылап, шыркау шыңына жеткен соң қайтадан төмендеп алғашқы калпына келеді (реполяризация - қайта үйектеліс). Әбден жогарылап, шыркау шыңына жеткен соң қайтадан төмендеп алгашқы қалпына келеді (реполяризация - кайта үйектеліс). Ең жогары потенциал әрекет потенциалының молшерін көрсетеді. МП 80 мВ-ке тең болса, әрскет потенциалы 100 мв-ке тең. Жүрек миоцитінің әрекет потенциалы 4 кезеңнен тұрады: жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|