Адам физиологиясы
Жүрек етінің жимрмлу касиетінің ерекшеліктері
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Жүрек етінің жимрмлу касиетінің ерекшеліктері. Жиырылу дегеніміз
сттің белгілі бір тітіркендіргіш эсерінен ширығуы (катаюы) жоне кыскаруы. Бұл - жауап реакция (әссрленіс). Каңка еттің жиырылу күші (амплитудасы) тітірксндіргіштің күшінс байланысты. Тітіркендіргіш күшін біртіндеп өсірсе, еттің жиырылуы да оған сәйкес күшеиеді. Жүрек етінің жауабы тітіркендіргішгің күшіне байланысты емес. Жүрек еті тітіркендіргіштің козу табалдырығына бар күшімсн жауап бсреді. Тітіркендіргіш күшін біртіндеп одан әрі күшсйтксңде еттің жиырылу күші өзгермейді. Ал козу табалдырығынан томен күшке жауап болмайды. Бүл заңдылықты Боудич ашкан. Оны "түгел не тук жоқ" ("все или ничего ") заңы деп атайды. Қаңка ет талшықтарының оркайсысыныц козу табалдырығы эртүрлі, сондыктан тітіркендіргіш күші өскенде жиырылатын талшыктар саны да арта түседі, Ал жүрек еті талшыктарының аралығында нексус жалғамасы (синцитий) болғандықтан бір миоцит козса болтаны әрекет потенциалы несустар аркылы көптеген миоциттерге жайылып үлгіреді де, бэрі бір мсзгілдс бар күшімсн жиырылады. Сөйтіп жүрск миоциттсрі синцитий тэрізді кызмст стсді. Журек етінің "түгел не түк жок" заңына бағынбайтын жері де бар. Бүл көбінесе миоциттер ішінде өтетін үрдістерге байланысты болады. Тігіркендіргіщ күшін бірқалыпты ұстап, оның жиілігін біртіндеп көбейтсе, алгашкы кезде сттің жиырылу күші тітірксндіру санына карай арта түседі. Мүны Боудич "сатысы" деп атайды. Тітіркендіргіш белгілі бір жиілікте эсер еткенде, оның эрбір келесі әсері жүрек етінің қозғыштык дәрежесінің күшейген (супернормалдык) кезеңіне тап болғандыктан, онымен тығыз байланысты қасиеті - жиырылу кабілеті де жоғарылайды. Жүрск стінің жиырылу жэнс босаңсу мсханизмін түсіндіру ушін А. Хаксли жэнс X. Хакслидің (1954), нротофибрилдср жылжуы атты тсориясы колданылады. Осытан орай жүрек етінің жиырылу күшінің екі түрлі өздігінен реттелетін гетерометрлік жэне гомеометрлік тетігі болады. Бүлар миоциттер ішінде өтетін козу үрдісіне жиырылудың ілесуі (электромеханикалык) механизміне байланысты. Гетерометрлік тетікте жүрек етінің жиырылу күші оның диастола мезгілінде созылу дәрежесіне сәйкес өзгереді: жүрек еті диастола кезінде неғүрлым катты созылса, солтұрлым оныңжиырылу күші күшейе түседі. Жүрск еті талшыктарын алдын-ала созып, сонан соң тітіркендіргенде, олардың жиырылу күші созу дәрежесіне сәйкес күшейетін қасиетін алдымен О.Франк көлбақа жүрегіне, ал одан кейін Е. Старлинг жылы канды жануар жүрегіне жасатан гәжірибелерінде байкаған. Бұл заңдылык казір Франк- Старлинг заңы не "жүрек заңы" деп аталады. Гомеометрлік тетікте жүрек етінің жиырылу күші оның созылу дәрежесіне байланысты емес, ол алдын ала созылмай-ак қатты жиырылып карыншадан қанды артык қысыммен шыгара алады. Осы айтылған екі тетікте де миоциттерде катехоламиндердің, Са2+ мөлшерінің кобеюіне, ондагы зат алмасу каркынының күшеюімен бөлінген энергия толыгынан пайдалануына байланысты. Ет талшыгы қозған кезде адреналин мен норадреналин Са21 иондарының жасушаның сыртынан ішінс қарай өтуін күшсйтсді дс, сол мезгілде пайда болган әрекет потенциалы ретикулум цистернасынан Са2+ ионының саркоплазмаға шыгуын үдетеді. Мұның салдарынан орекет потенциалы созыңқы болады жэне Са2+ ионы тропонинмсн арскеттесіи тропонин мсн тропомиозин комплсксін құрайды, жиырылатын актомиозин пайда болады, яғни миозиннің көлденең өсінділерініц тропонингс жабыеуына жағдай жасалады жэне АУФ қышқылы ыдырайды. Бүдан босаған энергия актин жіпшесінің миозиндердің арасына кіруіне пайдаланылады. Сөйтіп, козу үрдісіне жиырылудың ілесуі іске асырылады. Сонымен қозу мен жиырылу үрдістерінің қарым-қатынасын камтамасыз ететін құрылымдарга миоцигтер мембранасыныц көлденец оеінділер жүйелері мен ретикулум түтіктері жоне олардыц кеңіген цистсрналары жатады. Саркоплазмада Са2+ ионының саны көбсйген сайын актин мен миозин жіпшелері арасындагы көлденсң көпіршслсрініц саны көбсйсді. Осыган байланысты актиннің миозин протофибрилдері арасына енуі герецдсй іүееді, еттің жиырылу күші жоғарылайды. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|