Атты III халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция жинағЫ
"SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD
жүктеу/скачать 8,11 Mb. Pdf көрінісі
|
III TOM
- Бұл бет үшін навигация:
- Умаров Тўхтасин Ислом ўғли
| "SCIENCE AND EDUCATION IN THE MODERN WORLD:
CHALLENGES OF THE XXI CENTURY" NUR-SULTAN, KAZAKHSTAN, JULY 2019 281 УЎТ:581.133.633.63 ИСТИҚБОЛЛИ ҒЎЗА НАВЛАРИНИНГ БИОЭКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Аҩмедова Дилфуза Маҩаммадовна Фарғона давлат университети табиий фанлар факультети экология кафедраси доценти Умаров Тўхтасин Ислом ўғли Фарғона давлат университети табиий фанлар факультети экология ва атроф-муҩит муҩофазаси талабаси The bioecological features of the promising cotton sort C-8292 were studied in gray virgin conditions. The research results showed, the experimented sort is 3,4 centner more fruitful than the controlled sort C-6524. Мамлакатимизда пахта етиштириш, уни қайта ишлаш, жаҩон бозоридаги рақобатбардошлилигини ошириш, янги районлаштирилган ва истиқболли, тезпишар, серҩосил, тола ва чигит сифати юқори, касаллик ва ҩашоротларга чидамли, вилоятларнинг табиий тупроқ-иқлим, мелиоратив шароитларига мос келадиган ғўза навларини парваришлаш, агротадбирларини ишлаб чиқиш ҩамда илмий асосланган деҩқончилик тизимига киритиш пахтачиликни ривожлантиришнинг асосий мезонидир. 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устивор йўналиши бўйича Ҩаракатлар стратегиясининг мақсади, олиб борилаѐтган ислоҩотлар самарадорлигини ошириш, давлат ва жамиятнинг ҩар томонлама ривожланишини таъминлаш учун шарт-шароитлар яратиш, мамлакатни модернизациялаш ва ҩаѐтнинг барча соҩаларини эркинлаштиришдан иборатдир(1). Мазкур Ҩаракатлар стратегияси мақсад вазифаларидан келиб чиқиб, бугунги кунда мамлакатимиз иқтисодиѐтини янада юқорига кўтаришда пахта хом ашѐ сифатини ошириш, замон талабига, тупроқ-иқлим шароитига мос келадиган истиқболли навларни экиш талаб этилади. Шу боисдан Фарғона вилоятининг иқлим шароитида истиқболли ғўза навларининг биоэкологик хусусиятларини ўрганиш мақсад қилиб олинди. Д.Аҩмедова, М.Назаров (2013) бир хил шароитда экиб ўстирилган ғўза навларига абиотик омиллар, яъни ҩарорат, ѐруғлик, намлик, об-ҩавонинг кескин ўзгариб туриши ғўзанинг ўсиб, ривожланишига турлича таъсир кўрсатади. Бу ҩолат навларнинг биологик ва экологик хусусиятлари билан боғлиқлигини қайд этади (2). 2015-2016 йилларда Фарғона вилоятининг оч тусли бўз тупроқларида С-6524 ва С- 8292 ғўза навларининг биоэкологик хусусиятларига экологик омилларнинг таъсири ўрганилди. ―С-8292‖ ғўза навлари шўрга чидамли, тез унувчан бўлиб, толасининг сифатлилиги ва вегетация даврининг қисқалиги билан ажралиб туради. Ҩосилдорлиги гектарига ўртача 35-37 центнерни ташкил этади. Нав қуйидаги морфо-биологик хусусиятларига эга. Поясининг баландлиги 110-120 см бўлиб, конуссимон шаклда ва ўртача тукланган. Ҩосил шохлари 1-2 типга мансуб, 1-2 та моноподиал шохлар ҩосил бўлади. Баргининг тузилиши 3-5 бўлакли, кафтимон учли, ранги яшил, кам тукланган. Гулининг ранги оч сариқ бўлиб, доғсиз. Кўсагининг шакли овалсимон, учли, очилиш суръати юқори (чаноқлардан пахтаси тўкилиб кетмайди). Бир дона кўсакдаги пахтанинг вазни 5,7-6,5 граммни, ўсув даври 114-119 кунни, ҩосилдорлиги ўртача, 2 ц/га ни ташкил этади. 1000 дона чигитнинг вазни 120-127 граммни ташкил қилади. Пахта тола чиқими 36,0-37,0 % га тенг. Нав тезпишар бўлганлиги сабабли барча агротехника тадбирларини тез ва эрта ўтказилишини талаб қилади. Тажриба жараѐнида ўтказилган фенологик кузатишлар навларнинг биологик, экологик хусусиятларини ўрганишда улар ўртасидаги ўхшашлик ва фарқ қилувчи белгиларни асослашга имкон берди. Фенологик кўрсаткичлар кўчатнинг тўлиқ униб |