Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы ғылыми-педагогикалық журнал

 
68 
Қашықтықтан оқыту – бұл білім беру мекемесі қабырғасынан тыс, ӛз бетінше оқу 
және білімдегі «жоғары технологияла.  
Қашықтықтан оқытудың екі жүйесі бар: 
-
 
асинхронды оқыту студенттердің бір уақытта бір жерде болуын қажет етпейді. 
Студент  оқу  жоспарына  сәйкес  келетін  пәнді,  оқу  мерзімін  ӛзі  таңдап  алады. 
Асинхронды  жеткізудің  формасы  -  электронды  почта,  аудио  және  бейне  касетаға 
жазылған курстар және WWW курстары. 
-
 
синхронды  оқыту  барлық  студенттер  мен  оқытушының  қатысуын  талап  етеді, 
жеткізудің  бұл  жүйесінің  артықшылығы  -  ӛзара  қарым-қатынасты  қалыптастырады. 
Синхронды  тарату  формалары  интерактивті  телекӛріністі,  аудио  графикті, 
компьютерлік конференцияны қамтиды [1]. 
 Дәстүрлі жүйелерге қарағанда қашықтықтан оқыту: әр адамға арналған жеке оқу 
траекториясын құруға, одан арнайы құрылған ақпараттық технологияларға қатынасу 
арқылы ӛтуге; ыңғайлы және тиімді режимде білім беру қызметіне деген қажеттілігін 
қанағаттандыруға мүмкіндік береді. 
 Қашықтықтан  оқыту  студенттерге  белгілі  бір  жауапкершілік  жүктейді.  Бұл 
оқытуда  білімді  меңгеру студенттің  ӛзіне  тәуелді.  Оқытудың  бұл  түрі студенттердің 
оқуға  деген  ынтасын,  курстастары  мен  оқытушылардың  ескертуінсіз-ақ  ӛз  бетінше 
дайындалуды,  оқытылып  жатқан  пән  бойынша  тапсырмаларды  уақтылы  орындауды 
талап етеді. Егер студент оқу үрдісіне осылайша саналы түрде қарайтын болса, онда 
қашықтықтан оқытудың келесі сипаттары ерекшеленеді [2]: 
-
 
иілгіш  жүйе,  орта  ӛзгерісіне  жылдам  бейімделеді.  Қашықтықтан  оқыту 
жүйесінде  оқитындар  кӛбінесе  лекция,  семинар  түріндегі  сабақтарға  қатыспайды, 
ӛзіне  ыңғайлы  жерде,  ыңғайлы  уақытта  және  ыңғайлы  ырғақпен  жұмыс  істейді. 
Әркім  пәнді  меңгеруге  және  таңдалған  курс  бойынша  сынақтан  ӛтуге  қанша  қажет 
болса, сонша оқиды; 
-
 
оқудың экстремальды жағдайларына жақсы бейімделген; 
-
 
жұмыс істейтін студенттерге ӛз уақытын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді; 
-
 
оқу жүктемесі семестр соңына дейін тең бӛлінеді; 
-
 
 Қашықтықтан  оқыту  бағдарламасына  модульдік  принцип  енгізілген.  Әрбір 
жеке курс қандай да бір пән аймағы бойынша толық түсінік береді. Бұл тәуелсіз курс 
–  модульдер  жиынтығынан  жеке  және  топтық  қажеттілікке  жауап  беретін  оқу 
программасын қалыптастыруға мүмкіндік береді; 
-
 
экономикалық  тиімділігі:  әлемдік  білім  беру  жүйесінің  орта  бағасы 
қашықтықтан  оқыту  дәстүрлі  оқыту  жүйесіне  қарағанда  арзандау  болатынын 
кӛрсетті.  Отандық  мемлекеттік  емес  қашықтықтан  оқыту  орталықтары  тәжірибесі 
олардағы  маманды  дайындауға  кеткен  шығын  күндізгі  форма  бойынша  маман 
дайындауға кеткен шығынның 60%-ын құрайтындығын кӛрсетті. 
-
 
оқытушының  жаңа  рӛлі:  оған  таным  процесін  үйлестіру,  сабақ  беріп  жүрген 
курсына түзету енгізу, оқу жоспарын құруда кеңес беру, оқу жобасын басқару сияқты 
функциялар жүктеледі; 
-
 
білім  беру  сапасын  арнайы  бақылау:  бақылау  формасы  ретінде  қашықтықтан 
ұйымдасқан емтихандар, әңгімелесу, тәжірибелік, курстық және жобалық жұмыстар, 
компьютерлік тестілеу жүйелері пайдаланылады. 
-
 
арнайы  техникалар  мен  оқу  құралдарын  пайдалану:  қашықтықтан  оқыту 
технологиясы  –  бұл  ӛз  бетінше,  бірақ  анықталған  білім  массивін  меңгергендігі 
бақыланып  отыру  процесінде  адаммен  ӛзара  әрекеттесу  құралдарының,  әдістерінің 
және формаларының жиынтығы; 

 
69 
-
 
студенттердің ӛз бетінше жұмыс істеу белсенділігін арттыру. 
Қашықтықтан оқыту жүйесінде студенттерге ақпаратты жеткізу: 
-
 
баспа материалдары (әдебиеттер мен тапсырмалардың оқу-әдістемелік кешені); 
-
 
электронды  материалдар  (компьютерлік  оқыту  орталары,  мәліметтер  қоры, 
білім қоры, электронды оқулықтар); 
-
 
аудио және видео ӛнімдер; 
-
 
теледидарлық бағдарлама арқылы жүргізіледі. 
Сәйкесінше, қашықтықтан оқыту жүйесінде оқыту құралы ретінде: 
-
 
оқу-әдістемелік кешендер; 
-
 
компьютер, теледидар, телефон, магнитафон; 
-
 
бейне магнитофон; 
-
 
арнайы мультимедиа техникасы қолданылады. 
Қашықтықтан  оқыту  үш  интеграцияланған  бӛлімнен  тұрады:  техникалық 
(ақпараттық-технологиялық), 
педагогикалық 
(ӛндірістік-әдістемелік) 
және 
ұйымдастырушылық (оқыту-ұйымдастыру).  
 Бірінші  бӛлімнің  міндетіне  оқу  курсын  және  оқу  үрдісін  қолдауға,  жеткізуге, 
ӛңдеуге  арналған  ақпараттық  технологияларды,  автоматтандырылған  жүйені, 
қашықтықтан  оқытудың  ақпараттық  ресурстарын  және  экспорттық  жүйелерді  ӛңдеу 
кіреді. 
 Ӛндірістік-әдістемелік  бӛлімнің  мазмұны  оқу  үрдісі  кезінде  қолданылатын 
әдістер  мен  тәсілдер  жиынтығымен  анықталады,  оның  қызметіне  қашықтықтан 
оқытуды  бағдарламалық  және  ақпараттық  қамтамасыз  ету  кіреді.  Бұл  кезеңде 
мультимедиалық  курсты,  экспортты  оқыту  жүйесін  ӛңдеуші,  ІNTERNET-тің  жаңа 
техникасын енгізу бойынша инженер–жүйетехник, мультимедиялық курсты ӛңдеуші 
әдіскер  және  ЭЕМ  операторлары  жатады.  Мультимедиялық  курсты  ӛңдеуші  әдіскер 
мен  инженер–жүйетехниктің  міндетіне  қашықтықтан  оқытуға  арналған  электронды 
оқулықтар мен әдістемелік құралдарды жасау жатады.  
Сонымен  қатар, олар қашықтықтан  оқыту бойынша  тестілеу жүйесін жасаумен, 
электронды  жұмыс  дәптерін  тексеру  мен  қалыптастыру  әдістемесін  ӛңдеумен 
айналысады. 
 Үшіншісі,  қашықтықтан  оқыту  мекемесінің  білім  беруді  ұйымдастыру 
құрылымын 
сипаттайды. 
Бұл 
оқыту-ұйымдастыру 
бӛлімі 
студенттермен 
қашықтықтан  оқытуды  жүргізу  келісім–шартына  тұрумен,  қашықтықтан  форма 
бойынша  оқу  үрдісін  жоспарлау  мен  ұйымдастырумен,  сонымен  қатар  құжаттарды 
енгізумен  айналысады.  Құжаттар  электронды  оқулықты  беруді  есепке  алу  және 
бақылаудан;  жұмысшы  дәптерді  тексеруді  есепке  алудан;  қашықтықтан 
консультацияны  ұйымдастырудан;  оқытушылардың  оқу  жүктемесін  есепке  алудан; 
студенттер  мен  оқытушылардың  үздіксіз  байланысын  қамтамасыз  етуден;  білім 
аттестациясын  құжатқа  енгізуден  тұрады.  Осы  бӛлімнің  міндетіне  оқытушылардың 
білімін  жоғарылату  кіреді.  Бұл  бӛлімде  әр  түрлі  мамандықты  оқыту  бойынша 
әдіскерлер  жұмыс  істейді,  олардың  саны  қашықтық  форма  бойынша  оқытылатын 
пәндерге байланысты [3]. 
 Осы  факторлардың  бір-бірімен  байланысы  қашықтықтан  оқыту  технологиясын 
модельдеуге мүмкіндік туғызады. Моделдеу процесі тӛмендегілерге негізделуі тиіс:  
-
 
жоғары  арнайы  білім  берудің  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  стандартымен 
толық сәйкестігі;  
-
 
білімнің  әр  саласындағы  соңғы  жетістіктеріне  сәйкестендіре  отырып,  оқу 
курстары мазмұнын оңтайландыру;  

 
70 
-
 
танымдық іс-әрекетті белсенділендіру және оқу үрдісін интенцификациялау; 
-
 
оқыту  үрдісін  тиімді  басқаруға  мүмкіндік  беретін,  білімнің  меңгерілуін 
бақылау жүйесіне бейімдеу. 
Қашықтықтан  оқытудың  тӛмендегідей  негізгі  ерекшеліктерін  атап  кӛрсетуге 
болады: 
1. Құнының тӛмендігі: қашықтықтан оқыту кӛптеген адамдарды аз шығын жібере 
отырып, оқытуға мүмкіндік береді; 
2.  Жоғары  ӛнімділік:  оқушылар  жұмыс  орнында  отырып-ақ,  ең  соңғы 
ақпараттарға қол жеткізе алады; 
3.  Оқытудың  жоғары  сапасы:  оқу  үрдісіне  әлемдегі  ірі  мамандарды  тарту 
арқылы, олармен тікелей байланысқа түсе алады. 
 Бірақ,  қашықтықтан  оқыту  жүйесінде  оқитын  студенттердің  ерекшелігіне 
негізделген қиындықтар кездеседі: 
1. Қашықтықтан оқытуда студент жекеленген;  
2.  Басқа  студенттердің  араласуынан  және  жарысудан  туындайтын  ынталандыру 
факторлары болмайды. 
3. Қажет кезде мұғаліммен байланысқа түсу кӛп уақытты талап етеді; 
4. Оқытушы  мен  студентке  ақпарат дұрыс  жеткізіліп тұрғанда ғана, оқу  үрдісін 
сәтті деп есептеуге болады. 
 Жоғарыда  атап  ӛткен  қиындықтар  студенттердің  оқуға  атүсті  қарауына  алып 
келуі  мүмкін.  Сондықтан  да  студенттер  мен  оқытушылар  жауапкершілікті  және  ӛз 
бетінше білім алуды жоғарылату, білімнің әлсіз және күшті жақтарын түсіну, ӛзін-ӛзі 
бағалауды  кӛрсету,  ӛзін  басқа  студенттермен  салыстыру,  оқытылып  жатқан 
материалдарды ӛз бетінше түсіну, оны ӛмірлік тәжірибелермен байланыстыру сияқты 
мәселелерді шешуі қажет. 
 Мемлекеттегі  жоғары  оқу  орындары  қашықтықтан  оқыту  мүмкіндігін  белсенді 
түрде  пайдалануда,  шет  ел  қызметтестерімен  бірлесіп  еңбек  етуде.  Бірақ, 
қашықтықтан  оқытудың  тиімділігі  мен  нәтижесі  туралы  айту  әлі  ертерек. 
Қашықтықтан оқытудың мемлекет шеңберінде жақсы жұмыс істеуі үшін: 
-
 
орталық  және  аймақтық  телестудиядан  тұратын  спутниктік  телеарна  желісін 
құру; 
-
 
компьютерлік  коммуникацияның  аймақтық  жүйесін  дамытуды  және 
интеграциялауды жүзеге асыру; 
-
 
компьютер  коммуникациясы  арқылы  байланысқа  түсуге  болатын  оқыту 
мақсатындағы ақпараттық ресурстар жүйесін құру; 
-
 
электронды кітапхана жүйесін дамыту; 
-
 
оқу және оқу-әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету; 
-
 
студент пен оқытушының арасындағы кері байланысты қамтамасыз ету қажет. 
____________________ 
1.Ізтілеуова  Г.  Дистанциялық  оқытудағы  телекоммуникациялық  технологиялар 
//Информатика негіздері, №1, 2002.  
2.Бӛрібаев  Б.,  Қожамбердиева  Б.  Қашықтықтан  оқыту  жүйесі.  //Информатика 
негіздері, №1, 2, 3. 2002 ж.  
3.Арын  Е.М.  Дистанционное  обучение  в  системе  высшей  профессиональной 
подготовки //Жаһандану жағдайларындағы дистанциялық білім берудің жай күйі мен 
даму  стратегиясы.  Халықар.  ғылыми-практикалық  конф.  материал.  Қарағанды 
қаласы: ҚРУ баспасы, 2003 ж.  
 

 
71 
А.Г. Шуканов 
 
САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ РАБОТА СТУДЕНТА В УСЛОВИЯХ 
 КРЕДИТНОЙ СИСТЕМЫ ОБУЧЕНИЯ 
 
УДК 37.1 
       Ш 95 
 
Государственная  программа  развития  образования  Республики  Казахстан  на 
2011-2020  годы,  нацеленная  на  подготовку  квалифицированных  работников 
соответствующего  уровня  и  профиля,  конкурентоспособных  на  рынке  труда, 
компетентных, свободно владеющих своей профессией, предусматривает повышение 
роли  самостоятельной работы студента в процессе обучения. 
Самостоятельная  работа  студента  как  деятельность  представляет  собой 
многостороннее, 
полифункциональное 
явление, 
которое 
обусловливается 
индивидуально-психологическими и личностными особенностями обучающегося как 
ее субъекта. 
Самостоятельная  работа  –  это  целенаправленная,  внутренне  мотивированная, 
структурированная  самим  студентом  в  совокупности  выполняемых  действий  и 
коррегируемая им по процессу и результату деятельность.  
Самостоятельная  работа  студентов  есть  средство  усвоения  системы 
профессиональных 
знаний, 
способ 
познавательной 
и 
профессиональной 
деятельности; средство формирования навыков и  умений творческой деятельности и 
профессионального мастерства с помощью выполнения различных заданий учебного, 
исследовательского  и  самообразовательного  характера,  с  применением  средств 
телекоммуникаций  и  компьютерной  техники,  текстуальных  занятий  (работа  с 
текстами), работы с лекционным материалом и т.д. 
Самостоятельная работа – это средство обучения, которое: 
- в каждой конкретной ситуации соответствует конкретной дидактической цели и 
задаче; 
-  формирует  у  студента  на  каждом  этапе  его  движения  от  незнания  к  знанию 
необходимый объем и уровень знаний, навыков и умений для решения определенного 
класса познавательных задач и соответственного продвижения от низших к высшим 
уровням мыслительной деятельности; 
-  вырабатывает  у  студентов  психологическую  установку  на  самостоятельное 
систематическое  пополнение  своих  знаний  и  выработку  умений  ориентироваться  в 
потоке  научной  и  общественной  информации  при  решении  новых  ситуационных 
задач; 
-  является  важнейшим  фактором  педагогического  руководства  и  управления 
самостоятельной познавательной деятельностью студента в процессе обучения.  
Роль  самостоятельной  работы  студентов  неизмеримо  возрастает  в  условиях 
кредитной  системы  обучения,  когда  в  общем  объеме  учебной  работы  студента 
самостоятельная  работа  занимает  более  половины  всего  времени,  отводимого  на 
освоение образовательных программ. Поэтому самостоятельной работе должно быть 
уделено  не  меньше  внимания,  чем  проведению  аудиторных  занятий,  она  должна 
постоянно направляться, корректироваться и контролироваться преподавателем. 
Самостоятельную  работу  студентов  необходимо  строить  на  основе  общих 
методологических  принципов:  систематичности,  логики,  анализа,  обобщения, 

 
72 
структурирования,  с  учетом  специфики  каждой  учебной  дисциплины  и  с 
использованием разнообразных методических подходов для решения преподавателем 
конкретных задач на разных этапах. 
Анализ  деятельности  вузов  позволяет  сделать  вывод  о  том,  что  прием, 
осмысление,  переработка,  интерпретация  и  фиксирование  необходимой  учебной 
информации  вызывает  у  большинства  студентов  существенные  затруднения,  кроме 
того,  можно  констатировать  несформированность  у  студентов  психологической 
готовности  к  самостоятельной  работе,  незнание  общих  правил  ее  самоорганизации, 
неумение реализовать предполагаемые ею действия. 
Способность  студентов  к  самостоятельной  работе  надо  формировать  на  первом 
курсе,  а  это  возможно  при  целенаправленном  обучении  их  содержанию 
самостоятельной работы. 
Обучение  студентов  самостоятельной  работе  включает  формирование  приемов 
моделирования  самой  учебной деятельности,  определение  студентами  оптимального 
распорядка  дня,  осознание  и  последовательную  отработку  ими  рациональных 
приемов работы с учебным материалом, овладение приемами углубленного и в то же 
время  динамичного  (скоростного)  чтения,  составления  планов  разнообразных 
действий, конспектирования, постановки и решения учебно-практических задач. 
Специальная программа обучения самостоятельной работе должна включать 
обучение следующим приемам учебной работы: 
-  приемам  смысловой  переработки  текста,  укрупнения  учебного  материала, 
выделения  в  нем  исходных  идей,  принципов,  законов,  осознания  обобщенных 
способов решения различных задач; 
-  приемам  культуры  чтения  и  культуры  слушания,  приемам  краткой  и  наиболее 
рациональной  записи  (выписки,  планы,  тезис,  конспект,  аннотация,  реферат, 
рецензия, общие приемы работы с книгой); 
- общим приемам запоминания; 
-  приемам  сосредоточения  внимания,  опирающимся  на  использование 
студентами  разных  видов  самоконтроля,  поэтапную  проверку  своей  работы, 
выделение «единиц» проверки, порядка проверки и т.д. 
- 
общим  приемам  поиска  дополнительной  информации  (работа  с 
библиографическими 
материалами, 
справочниками, 
каталогами, 
словарями, 
энциклопедиями) и ее хранения в домашнем архиве; 
-  приемам  подготовки  к  практическим  занятиям,  лабораторным  работам, 
рубежным контролям, экзаменам  и т.д.; 
-  приемам  рациональной  организации  времени,  учета  и  затрат  времени, 
разумного чередования труда и отдыха, общих правил гигиены труда и др. 
На  предварительное  обучение  студентов-первокурсников  самостоятельной 
работе  целесообразно  выделить  4  часа  в  каждой  академической  группе  из  общего 
количества часов, отведенных учебным планом на СРС. Кроме этого, на любом курсе 
по  мере  необходимости  обучение  студентов  самостоятельной  работе  должно 
осуществляться как коллективно, так и индивидуально. 
Опыт  некоторых  университетов  [1]  показывает  продуктивность  разработки 
«Положения  о  самостоятельной  работе  студентов»  в  каждом  конкретном  вузе  с 
учетом  его  профиля,  имеющихся  специальностей  и  уровня  подготовленности 
студенческого контингента. 
 

 
73 
Самостоятельная  работа  в  вузе  (СРСП)  проводится  коллективно  и 
индивидуально  в  учебных  аудиториях  и  специализированных  помещениях  с 
использованием  различных  средств  телевизионной  и  компьютерной  техники  с 
выходом  в  Интернет,  текстовых  материалов  и  т.д.  СРСП  должна  иметь  расписание, 
которое  составляется  отдельно  и  вывешивается  рядом  с  расписанием  аудиторных 
занятий  или  вручается  каждому  студенту  индивидуально,  с  обязательным 
обозначением рабочего места. 
Не рекомендуется использовать часы СРСП в целях: 
-  контроля  и  оценки  знаний  и  умений,  приобретенных  в  процессе 
самостоятельной работы; 
- проведения контрольных работ; 
- проведения традиционных практических занятий; 
- приема задолженностей; 
- самостоятельной проработки нового вузовского учебного материала. 
Самостоятельная работа вне вуза (СРС) включает: 
- работу с лекционным материалом; 
- изучение учебников и учебных пособий; 
- изучение различных учебных  методических материалов по дисциплине; 
- выполнение домашних заданий по каждому модулю или по конкретной теме; 
-  самостоятельную  научно-исследовательскую  (творческую)  работу,  в  которую 
входят рефераты, научные (проблемные) статьи, эссе, курсовые работы и выпускная 
квалификационная (дипломная) работа. 
Определенного  мастерства  требует  работа  с  рекомендуемой  литературой 
(основной  и  дополнительной).  Это  не  механическое  чтение,  а  целый  ряд  приемов 
структурирования, анализа, сопоставления, запоминания и последующего смыслового 
воспроизведения прочитанного в устной или письменной форме. 
Работая с литературой, студент должен уметь: составлять рабочий план изучения 
книги;  использовать  приемы  рационального  чтения;  работать  со  справочной 
литературой,  структурировать  и  анализировать  содержание  книги,  статьи,  составляя 
тезисы, конспекты, логические схемы, терминологические словари и т.д.; запоминать 
изученный  материал;  конкретно  формулировать  вопросы  в  устной  и  письменной 
форме; составлять рефераты книг, статей. 
После  изучения  теоретического  курса  студент  приступает  к  выполнению 
домашних заданий. По каждому модулю предусматривается разработка логической 
схемы базы знаний. 
Последовательность  действий  при  разработке  логической  схемы  базы  знаний 
может быть представлена следующим образом: 
-  просмотр  тематического  (научного)  обзора  и  выписки  на  отдельные  листы 
заголовков разделов и подразделов; 
-  выписки  из  каждого  раздела  тематического  обзора  основных  понятий  и 
категорий; 
- прочтение текста и поиск взаимосвязи между понятиями и категориями внутри 
раздела,  а  затем  выявление  в  тексте  или  установление  путем  умозаключений 
обобщающих понятий и категорий; 
-  выбор  наиболее  общих  понятий  и  категорий,  объединяющих  содержание 
текста; 
- построение логической схемы, включающей выбранные понятия и категории с 
учетом взаимосвязи с ними. 

 
74 
При  наличии  обобщающих  понятий  и  категорий  эта  схема  будет  представлять 
собой так называемое «дерево» (иерархическая структура), отдельные ветви которого 
– либо логические цепочки, когда установлены причинно-следственные связи между 
понятиями,  либо  хронологические  последовательности,  если  понятия,  категории  и 
факты связаны хронологически. 
Построенная таким образом логическая схема должна быть проанализирована на 
предмет  выявления  и  исключения  дублирования  понятий  в  различных  ветвях  и 
уточнена в соответствии с выводами, имеющимися в тексте обзора. 
При  составлении  логических  схем  баз  знаний  следует  руководствоваться 
следующими требованиями: 
-  простота  схематического  представления,  выражающаяся  в  минимальном 
количестве элементов  и их связей в схеме; 
-  целевая  и  смысловая  значимость  элементов  схемы,  связей,  их  иерархическое 
расположение в пространстве схемы (например, основные, вспомогательные и др.); 
- согласование элементов и связей как внутри схемы, так и вне ее (взаимоувязка с 
подобного рода смежными схемами); 
-  наглядность  представленных  схем  (графика,  диаграммы,  формы,  цветовая 
гамма, табличный, цифровой, иллюстративный материал). 
При  кредитной  системе  обучения  весьма  существенна  роль  выполнения 

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: