ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 
 
 
120
Қазіргі таңда бүкіл әлемдегі тарихи қалыптасқан ерлердің, әйелдерден қарағандағы үстемдігі өз-
геріске  ұшырауда.  Дамыған  және  әлеуметтік  жағынан  қалыптасқан  мемлекеттерде  әйелдер  толы-
ғынан құқық жағынан ерлермен теңесті. 
Тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстан да әйелдердің құқығын және әйелдер мен ерлердің заңды 
қызығушылықтарын қорғаудан белгілі прогреске жетті 1998 ж. Қазақстан әйелдердің шектеушіліктерін 
жоюға  бағыттанған  БҰҰ-ның  конвенциясына  қосылды.  «Әйелдердің  саяси  құқықтары»,  «Үйленген 
әйелдердің  азаматтығы  тұралы»  атты.  Азаматтық  және  мәденесеттік  құқтары  жөнінде  халқаралық 
пактке қол қойылды. Қазақстан барлығы 60-тан астам адамы құқықтар бойынша келісімдерге қосылды 
[1,41б]. 
Еліміздің  тарихы  бірнеше  онжылдықтарда  елімізде  болған  әлеуметтік  –  экономикалық  және 
мәдение өзгерістерді көрсетекеніне кумән жоқ . Республикамызда болып жатқан экономикалық саяси, 
білім беруде әлеуметтік өзгерістер ғылыми түрде аңықтауға итермелейді.  
Гендердің әлеуметтік мазмұны әйел мен ерлерден тұратын қоғам идеясы. Гендірлік қатанастар 
әлеуметтік  қатынастардың  негізгі  кәсіптік,  отбасылық,  туыстық,педогогикалық,  этникалық  түрлерін 
бейнелейді. Гендірлік қорым қатынастар қазақ қоғамына ықпалын тигізді және тигізуде де. Әйелдердің 
тағдыры көп ғасырлар бойы отбасының және мемлекеттің тағдырына байланысты болды. Әйелдердің 
және  ерлердің  теңдігі  болмады.  Әйелдердің  тарихи  мәселесе  бойынша  ғылыми  жұмыстар  жүргізен 
ғалымдардың  жұмыстарын  талдай  келе,  біз  А.Марғұлан,  А.  Нүсупбеков,  К.  Нүрпейісов,  К.  Есмағам-
бетов,  Б.  Сүлейменов,  Р.Сүлейменов,  М.Абусейтов,  К.Жубанов,  Р.  Сарсенова,  Э.  Сатыбекова, 
Р.Балгазинаның  еңбектеріне сүйендік. 
Қазіргі Қазақстанның гендерлік саясатын талдау  үшін, қазақ әйелімнің орынның тарихи талдауы 
қажет.  Автор  қазақ  әйелдерінің  тағдырларының  тарихындағы  ұлы  ағартушылардың  рөлін  толықтай 
ашады.  Әйелдерің,  аналардың,  апалары  мен  қыздарының  әділетсіз  тағдыр  мәселесі  қазақ 
ағартушылары,  ақындары  мен  жазушыларының  бірталай  ұрпағын  талғандырған.  Өткен  жылдар 
ағартушыларының  теоретикалық  мұрасын  іске  асыру,  қазақ  халқының  әлеуметтік  және  мәдени 
өрлеушің  одан  әрі  дамуы,  XIX  ғасырдың  бірінші  жартысының  білікті  және  дарынды  зиялылар 
өкілдерінің қызметтерінде жалғасқан тапты. Қазақтың ұлттық зиялыларының озық өкілдері әйелдердің 
тең құқықтығы мәселесін өздерінің еңектерінде жария етті [2,20б].   
Көрсетілген  зерттеуші  қазақ  халқының  ұлы  баласы  Ш.  Уәлихановтың  еліміздің  тарихы, 
мәдениеті  және  қоғамдық  ойдағы  рөлін  ашады. Оның  қоғамдық  –саяси,  ғылыми  және  әдеби  қызметі 
қазақ  даласында  прогрессивті  идеялардың  таралуына  себеп  болды.  Данышпан  қазақ  әейлі,  әжесі 
Айғанымның  ықпалында  тәрбиеліп  қазақ  әйелімнің  қиын  тағдары  жайлы  әңгімерді  естіни  ол,  бала 
кезінен  осы  мәселе  жайныда  ойлаған.  Балалық  шағында  болып,  қоғамдағы  әйел  теңсіздігінің 
жағдайын көрген.  
Автор  Ш.  Уәлихановтың  демократиялық  идеялары  байқалатың  шығармаларының  ең  көрнекті 
сәттеріне  тоқталады.  Қазақ  әйелінің  дәстүрлі  рөлін  ғана  емес,  сонымен  бірге  оның  шығармашылық 
аймағындағы  таланты  мен  өнерін  көрсетудегі  ұмтылысы  көрініп  тұр.  Қазақтың  қлы  ойшылын  қазақ 
әйелінің әлеуметтік рөлі толғандырды. Өзінің «Тарихи очерк» атты ғылыми зерттеуінде Ш. Уәлиханов: 
«Әйелдер  шашын  ақ  орамалмен  жауып,  шаштарын  өріп,  ашық  беттерімен  жүруіне  тыйым  салынған. 
Ерлер бастарына маяма тағып, мешітке үнемі барып туруға міндетті болды» деп жазады. 
«Тұрғын халық»  жұмысында Шоқан Уәлиханов Кіші Бухариядағы әйелдер мен ерлердің құқық-
тық  жағдайының  фактілерін  мысад  ретінде  көрсетеді.  Әйелдердің  ерлермен  бірдей  жиналыстарға 
қатысып,  өоғамдағы  құрметті  орын  алатынын  көрсетті.  Сонымен  қатар,  ерлер  мен  әйелдердің 
ажырасу  құқығының  балғандығын  ерекше  көніл  бөлді.  Өзінің шығармаларында  ол  «Әйелдер  бостан-
дығы»  түсінігіне  сүйенеді.  «Оңтүстік  Сібір  тайпаларының  тарихы  туралы  пікірлер»  атты  еңбегінде 
қазақ даласында ислам дінінің таралуы әйелдердің бостандығы мен қоғам өміріне қатысуына шектеу 
қойғандығы  жайлы  өкінішпен  көрсетеді.  Ш. Уәлиханов  «әйелдер  бостандығын»  қоғамдық  прогресстің 
өлшемі  ретінде  түсінді.  Қазақ  ойшылы  өзінің  шығармаларында  әйел  затын  тарихтан  оқшаауламаған; 
ол әйелдердің өткеннің шынайы оқиғаларына қатысуын зерттеді  [3, 6б]. 
Ұлы  ағартушы  ақын  -  А.  Құнанбаев  XIX  ғасырдың  екінші  жартысында  қазақстың  тарихында 
ерекше із қалдырған. Саяси ой-пікірлер мен концепсиялар, әлеуметтік қозғалыстар тарих әдебиетінен 
бөлінбейді. Бұл жазушы-өмірден еш шаршамайтын ойшыл қоғамдық қайраткер, азамат. 
Қазақ ойшылы өз заманында ықпалды қатардағылардың бірі болды. Отбасы мен некеге байла-
нысты  көзқарасыерекше.  Абай  әркезотбасыбасшысын  ер  депесептеген,  ол  отбасының  материалдық 
жағдайына  жаупты  деп  есептеген.  Экономикалық  және  саяси  өмірде  қазақ  әйелінің  бостандығы 
қоршағанортасынабайланыстыдегенпікірайтады.  Ол  сал-дәстірлер  мен  әдептерге  мағына  беруді 
қарастырды. Абай әділ заңның болуын қарастырды.  
Ол 74-баптан тұратын Қарамолда қабылданған "Заң қағидасы" атты заңгерлік құжаттың авторы 
болды. 
Әйелдердің азаматтық жәнемуліктік құқықтары мен отбасы-неке қатынастарының мәселесіні 18-
бапты  арнапжазды.  қазақ  даласының  демократиялық  қалпынбекіту,  қазақ  әйелдерінің  эмаксипа-
циясына әрекетіарнайы баптық саяси және құжаттық мазмұнынажазушы ұмтылыс жасады. 

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
 
121
Ұлыойшыл    неке  қию  міндеттерінің  бұзылуынабайланысты  «жесір»  туралыжанжалдарды 
толықтырып,  қазақ  қоғамынаәлеуметтіккелісімдердібекітуді»  үндеді.  «Заң  қағидасында»  «Жесір  мен 
күң  жағайы  20  жылда  анықталады»  деп  анық  жазылды».  Некеістері  әр  уақытта  би  төрелерінің 
шешімімен қарастырылған. Егер іс өте ескі және кінәлі тұлға болмаған жағдайдажалпыережебойынша 
оладың туыстарымен үшінші жақта шешілді.». 
Абай  әйел  қоғамының  қорғаушысы.  «Зорлық  тұрмысқа  беруді  арнайыбапқа  енгізді.Заң  қағи-
дасының  46-бабында  қайтыс  болған  әйелдің  орнына,  оның  сіңілісінкелісімісіз  беру  міндеттіемес, 
төленген қалың мал кайтарылу қажет» депжазылған. «Жесір әйелкүйеуінің ағасынанемесбасқа туған-
дарына оның келімісіз тұрмысқашығу міндетті емес»-деп 47-бапта көрсетілген. Карамалда Заң қағида-
сында  күйеуіәйелінен  25  жастан  артықүлкен  болмакы  қажет.  Абайдың  азаматық  тұғыры  ашық  демо-
кратия  болып  өзгешеленеді.  Ол  гуманизм  мен  прогресс  жақтаушылар  мен  демократтардың 
жақтаушысыболды. 
XIX-XX  жүзжалдықта  халқымызда  қоғамға  үлес  қосқан  қазақ  ұлттық  зиялы  қауым  көп  болды. 
Қоғам қайраткерлері, жазушы, ақындар деп Мухамеджан Сералин, С. Торайғыров, А. Байтурсынов, М. 
Дулатов, А.Бөкейхановтардыайтуғаболады [4,3-4б]. 
Қоғамның  прогрестіжалын,  қазақ  халқының  көне  дәстүріменшаршамай  шайқасып,  оларға  бөгет 
бола алды. Оларқазақхалқына Европа елдеріқатарынантәжерибе мен жетістіктералуғаүндеді.  
Өзінің  «Ел  халқы»  ғылыми  жұмысында:  «Кіші  Бухария  әйелдері  қоғамда  құрметті  орын  алған, 
және көбісі тарихи атаққа ие болған» деп жазғаның белгілеу керек. «Барлық түрікмен әйелдері, өнерлі 
кілемдер,  киіз,  жабу  және    жұқа  шекпендерді  жақсы  істеді,  -  деп  жазған».  Ш.Уалиханов  қарапайым 
шығыс  әйелдерінің  жақсылығына,  шеберлігіне  және  ептілігіне  сұқтанады.  Ұлы  ойшылы  шығыс 
әйелдерінің  ерен  сапасын  байқаған,  жақсылығын,  қарттарға  инабаттылығын,  «болмасқа  дейн  бала 
сүйгіштігі». 
«Ф. Достоевскийге  хатында  сұлтан болу калай болады екен, өзімді отандастарыма пайда болу 
үшін  арнауға,  оларды  жауыз  және  мешеу  бай  қырғыздардан,    бишікештерден  қорғауға  деп    мен 
ойладым, – деп жазған Ш.Уалиханов». 
Ш. Уалиханов қазақ халқы арасынан шыққан жаңа еуропалық түрінің бірінші ғалымы.  Өзінің хал-
қына махаббаты қазақ қоғамының сүйекке сіңген дерті  парасатты бағамен байланысқан. Өзінің уақыт 
жағдай бойынша, 19 ғасырдың ортасында Қазақстанның дамуының жағдайы бойынша әйелдерді азат 
етудің басты көзін  көрсете алмады. 
«Қазақстанда  әйелдер  білімінің  бастауы  Ыбырай  Алтынсариннің  атымен  байланысты–  деп 
Р.Балгозина жазған. Ы.Алтынсарин еңбегінде басты ой – ол білім. Ол әрдайым білімнің маңызын және 
мағынасын  білдірді».  Ы.Алтынсаринның:  «Мектеп  –  ол  қырғыз  білімінің  бас  тетігі»  тарихи  ойдың 
классикалық  формуласы  алтын  қорына    кірді.  1888  жылы  қазақ  қыздарын  оқыту  үшін  мектеп  –
интернат ашты,  патша әкімшілігінен әйелдерге училище интернат ашуға рұқсат алуына қол жеткізді,  
Торғай,  Қостанай,  Қарабұтақ  поселкесінде,  Ақтөбеде  жұмысын  бастады.  Училищеде  211  қыз  оның 
ішінде 70 қазақ оқыды. 
Ыбрай  Алтынсарин  ойлаушы-демократ,  білім  таратушы  және  заңгер  болды.  Ол  сол  кездегі 
уақытта әйелдер мен еркектердің білім алуға теңдігі туралы ең бірінші  ілгерішіл және батыл идеясын 
айтты.  Бірақ  қазақ  жұртшылығы    қыздардың  көп  уақыт  үй  сыртында  болуы  әдепсіз  және  ресіздік деп 
насихаттады. Ол кыздарғы қарағанда жарамсыз болып саналды. Ыбырай Алтынсарин әйел халкының  
білім  аясында    кемістушілігін  терен  уайымдады.  Өзінің  демокартиялық  көзқарастарын  ол  әйелдерге 
білімнің  қажеттілігі  туралы  тұжырымдамасында    білдірді.  Ол  адамнынң  ықпалы  мүмкіндікке  және 
мақсаттылыққа  ақиқаттылығын  көрсетті,  білім  беру  дамыумен  қазақ  елі  тарихында  жаңа  дәуір 
келетінің алдын ала болжады. 
Ыбырай  Алтынсариның  әйелдер  біліміне  бірегей  тұжырымдамасы  теориалық  ұғуы  және 
практикалық  іске  асыруына  өзінің  мазмұны  бойынша  жаңашыл,  болжау  тереңдігі  және  дәлелдеме 
саралдығы  болды.  Ыбрай  Алтынсаринның  қызметі әйелдердің  білімі  өмірлік  қажеттілігіне,  өркениетті 
жағдайға  бекітілгенің  болып  тұрады.  Ойлаушының  шығармашылығы  сендіріп  көрсетеді  ғалами 
проблемалардың нақты дәуірін елестетіп халықтың сана-сезіміне   нақты енеді. 
Үздікқазақақын-ағартушы  Сұлтанмахмұт  Торайғыров  саяси  памфле  ттерде,  жас  қыздың 
жағынышты  некесін  мен  қарт-қариялармен  бекіткенмолдаларды  оны  қаттысенушілікті  білдірді,  бұл 
сөзсіз ержәне әйел абатшылық күн болып табылады. 
Бұқарашылмен  А.Байтурсынов  айқындамаларының  әйелдің  орталық    мәселелеріне  келген 
болатын.  Ол  шұғыл  жолсыздықтың  және  туынды  деректерін  қазақ  отбасылық  қатынастарында 
мінеді.Ойшыл-гуманист  дәйекті  түрде  құқықты  әйел  білімге  қорғады.  Ахмет  Байтурсынов  зарды 
бірлескен  тәлім-тәрбие  ұлдың  және  қыздардың,  қалың  малдың  және  аменгерлік  басқармасының 
орындатпауының қалдырды. 
Үлкен үлесті тең құқықтықтың мәселесінің дамуына дарынды саяси көркем сөзші және жазушы 
Мыржақып Дулатов енді. 1907 жылы М.Дулатов «Жесір даулары» тарихи памфлетін жазып қойды. 
Ол  әйелдің  азаматтың  құқығының  ығына  деген  жұрт  алдында  сөйледі.Әлеуметтік,  құқықтықтар 
ең күрделі саяси мәселелерінің  бірі - оларға ашық түсті көркем бейнелерге көрсеткен болатыны олар 

АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ 
 
 
122
қолжетімді  кең  алқаларға  апарды.  Өзінің  туындыларында  М.Дулатов  бесіктің  сыбайласуын 
қорытындылаушы  әке-шешелерді  айыптаған,  жас  қыздармен  некеге  деген  кіретін  қарт-қарияларды 
айыптаған.Ойшыл-гуманист есепте- қажеттілігін  ұстап беруі - қыздардыің тек өз келісімен 17-18 жас-
тан ғана күйеуге беру керек деп санаған. ол да тағы да  тындырымды тәлім-тәрбиені  8 жастан бастап 
үйретуін тырысты,  не ұлдар не қыздар болса да, ал соған кедергі жасайтын  әке-шешелерінің өзінің 
бала-шағасының  біліміне  оны  тыйым  салуын    ұсынды.Жазушы  әйелдерді  білімге,  мәденитке  шақыр-
ды.  М.Дулатов  кімде  айқындаманың  белсенді  азаматтықты  болды.  Әлеуметтік  ойшыл  көз  жеткізетін  
болатыны,  әйелдерге өз құқықтарын  білуге  тиіс және оны қорғай алуын болатын. 
Қазақстанның  тарихи  ойларын  дамытуда  өз  үлесін  қосқан  танымал  кісінің  бірі  Алихан 
Нурмухамед  ұлы  Бөкейханов  болды.  Ол  өзінің  қиын  да  әрі  қызықты  еңбек  жолында  талай  ауыр 
кездерін  өткізіп,  күш  жігерін  аямай,  нағыз  еңбекқор  әрі  үлгі  тұтарлық  жұмыстар  атқарды.  Оны  саяси 
көзқарастары  Қазақстанның  ХХ  ғасырындағы  адамдардың  қоғам  мүшесіндегі  нақты  орнын 
айқындайтын  заманауи  білім  біліктің  міндеттерін  таба  білді  әрі  қазақ  елінің  100  жылдық  бай 
мұрасының нәтижесін айқындайтын қорытындысы болды.  
Әлихан  Бөкейханов  құқық  негіздерінің  теориялық  және  тарихи  негіздерін  өте  терең  түсінетін, 
оның  дәлелі  ретінде  оның  «Избирательное  право»  деген  мақаласынан  көрініс  табады.  Оның  айтуы 
бойынша, ауылдық демократияның дамуы барысында қазақ әйелдері дауыс беру құқығына ие болып, 
өз еріктерін білдіріп, ойларын да жеткізе алды. Соның салдарынан олар таңдау құқығынан айырылып 
қалады.  Ойшыл-демократтын  сөзінше,  таңдау  құқығына  тіпті  25  тен  астам  ғана  ер  адамдар  қатыса 
алды, 35 жасында Әлихан Бөкейханов ең алғаш күш жігерін жинап алып, политикалық арыздарға ене 
бастайды 
Әйелді  құқықтық  талғамнан  айыру,  бұл    ежелгіден    оның  құқықтарының  бұзушылығы,  -  деп 
жазды  қазақтың  ғұлама  ойшылы.  Саяси  өмір  қатты  назарылыққа  қарамастан,  әйелдердің  белсенді 
және бейтарап талғамал құқықтарын жүргізуден бас тартты. Бірақ әйелдерде де өзінің мәселері және 
сұраныстары  бар.  Ең  маңыздысы  әйелдер  мен  еркектердің    теңдігі  туралы  жариялау  ғана 
емес,олардың  теңдігіне, бостандығына және бақытты болуына құқық беру [5,21-22б]. 
Қазақ  ағартушыларының  еңбектерімен  таныса  келе,    қоғамдағы  әйелдердің  рөліне  деген 
көрегендігі көрініп тұр. Гендерлік мәселе әлі күнге дейін қазақстандық қоғамның ең маңызды арқаулы 
мәселесі болып тұр.  
ХХІ  ғасырдың  басында  елбасы  Н.Ә.Назарбаев  Қазақстан  Республикасының  гендерлік  саяси 
тұжырымдамасын  бекітті.  Ол  нағыз  демократиялық  мемлекет  құру  үшін  тиесілі  әсерін  тигізеді.  Осы 
мемлекетте азаматтардың құқықтары шынайы мүмкіндіктермен бекітілген болады.     
Гендерлік  зерттеулер  үшін  болашағынан  зор  үміт  күттіретін  ол  күнделікті  тарих  пен  жеке  өмір 
тарихы.  Гендерлік  тарихшылар  ойластырған  ойларын  іске  асырмай  қоймады,  өздерінің 
көзқарастарына  сүйене  отырып  жасаған   «жаңа  жалпы  тарих»  жобасы   персоналды,  локалды, 
структуралық  және  социо  мәдениеттік  тарих  шеңберінде  алынған  микро-  және  макропроцесстердің 
зерттелу  нәтижесін  интеграциялап  және  қайта  ойластыртуға  мүмкіндігі  бар.  Гендерлік  тарих 
социомәдени – жыныстық бөлігі қоса ала отырып қоғамдық процестер түсінігідегі тарихи синтезді іске 
асыруға  таласып  отыр.  Гендерлік  тарих  шынымен  –ақ  жалпы  тарих  жыныстық  емес  түрде  жазыла 
алатынын  көрсетіп  бере  отырып,  ол  қоғамдағы  гендерлік  қатынастарды  «  жаңа  әлеуметтік  тарих» 
ретінде  есепке  ала  отырып  іске  асатынын  анықтады.  Бұл  өз  кезегінде  тұлғааралық  қатынастардың 
барлық жақтарын қоса ала отырып әлеуметтік түсінікті кеңейтуге]. Ұмытылады. 
 Гендерлік  мәселе  бойынша  қазіргі  кездегі  Қазақстандық  зерттеушілерді  атап  кетейік:  Б.Х. 
Хасанов,  Г.Г.  Соловьева,  С. Шакирова,  М.А. Өскембаева,  Н. Шеденова,  К.А.  Тохтыбаева,  Б.  Қылыш-
баева.  Оларды  алғашқы  феминистік  қозғалыстың  либералды,  марксистік,  радикалды  бағытына  қосу 
қиын. Республикада жаңа қазақстандық философияның қалыптасуына байланысты ерекше гендерлік 
тәсілдер  қалыптасуда.  Бұл  философия  марксистік  философиядан  бас  тарта  отырып,  руханилықтың 
артықшылығына  және  қазақтың  дәстүрлі  мәдениетіне  тән  ақыл  мен  жүректің,  ой  мен  ожданның 
бөлінбес бірлігіне сүйенеді. 
ХІХ  ғ.  аяғында  жазушы  әйелдер  эмансипацияның  қажеттігі,  әйелдердің  әлеуметтік-
экономикалық  құқыққа  қол  жеткізуі  туралы  жаза  бастады.  В.  Микулич  оқырманның  алдында  орасан 
зор  қызығушылығын  80-90-жж.  контексінде  кең  түрде  білім  алу  ретінде де,  кәсіби  білім  ретінде  әйел 
мәселесін шешуге болатынын айтады. Мәдениеттегі әйел үні ХХ ғ. бастап қана айқын шыға бастады. 
Осы  ғасырдың  бас  кезінде  қазақ  тілінде  үзбей  шығып  тұрған  “Айқап”  журналы  қазақ  халқының 
әлеуметтік,  саяси  өмірінен  хабардар  етіп,  қазақ  бұқарасын  мәдениетке,  білім  мен  өнерге  шақырған 
басылым еді. Осы журнал беттерінде жарияланған Сақыпжамал Тілеубайқызының “Қазақ қыздарының 
аталарына”,  “Ұзақ  күткен  үмітім  һәм  бас  адамдарға  бір-екі  сөз”  атты  арнайы  мақаласы  мен  “Қыз 
батасы”  атты  өлеңі,  Күләйім  Өтегенқызының  “Қазақ  қыздарына”,  Мәриям  Сейдалинованың  “Зарлау” 
және “Тұр қазақ!” атты өлеңдері арқылы қазақ даласына келген кеңестік жаңа заманның жаңа өмір мен 
жаңа  мәдениетке  деген  қазақ  қыздарының  ішкі  сұранысын,  өзіндік  ойын  байқауға  болады.  Кеңестік 
жаңа заманның алғашқы қарлығаштарына айналған, қаламгерлікті қайраткерлікпен ұштастыра білген 
қазақ  қыздары  Нәзипа  Құлжанова,  Нағима  Арықова,  Сара  Есова,  Шолпан  Иманбаева,  Алма 

ӘЛЕУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН ҒЫЛЫМЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
 
 
123
Оразбаевалардың  суырылып  алға  шығуы  қазақ  әйелдері  арасынан  мемлекет  билейтін,  бұқараға 
бағыт сілтейтін белсенділердің тез арада тәрбиеленіп шыққандығын көрсетеді. 
Сонымен,  гендер  дегенміз  –  ерлер  мен  әйелдердiң  мiнез-құлқын,  сондай-ақ,  олардың 
арасындағы  әлеуметтiк  өзара  қарым-қатынасты  айқындайтын,  олардың  әлеуметтiк  және  мәдени 
нормалары мен рөлдерiнiң жиынтығы. «Gender» сөзi ағылшын тiлiнен аударғанда жыныс (еркек, әйел) 
дегендi бiлдiредi. Ал, гендерлiк саясат қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң 
теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық қызмет 
 

жүктеу/скачать 39,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: