125
4-тарау
•
Макс Вебер
Макс Вебер 1864 жылы 21 сəуірде Германияның Эр-
фурт қаласында орта тапқа жататын отбасында дүние-
ге келген (Radkau, [2005] 2009). Ата-ана мен бала ара-
сын дағы айтарлықтай түсініспеушілік оның интеллек-
туалды бағыты мен психикалық дамуына да қатты əсер
етті. Әкесі маңызды саяси лауазымды шенеунік болды.
Ол саяси жоғары топқа жатқандықтан, жеке құрбан-
дықты қажет ететін және өзінің жүйедегі жағдайына
қауіп төндіретін қандай да бір əрекеттер мен көзқарас-
тардан бас тартты. Сонымен қатар үлкен Вебер пен-
делік қуа ныштардан ләззат ала білетін адам еді, осы
және бас қа да қатынастарда өзінің әйелімен қарама-
қай шылықта болды. Вебердің анасы Құдайды қастер-
лейтін кальвинист және күйеуі аңсайтын рақаттардан
бас тар тып, аскеттік өмір салтын ұстануға тырысатын
тақуа әйел еді. Ата-ана арасындағы осы келіспеуші-
лік отбасылық шиеленісті тудырды, әке-шешесінің екі
түрлі мінез-құлқы мен үй ішіндегі ұдайы дүрдараздық
Веберге үлкен әсер етті.
Вебер бірден әкесіне де, анасына да еліктей
алмағандықтан, есейе келе таңдау жасауына тура
келді (Marianne Weber, 1975:62). Әуелгіде əкесінің өмірге деген көзқарасын ұстанып жүргендей
болғанымен, кейінірек оған анасының өмірлік ұстанымдары жақын болып кетті. Мұндай поляр-
лы қарама-қайшылықтар арасында таңдау жасау – Макс Вебердің психикасына айтарлықтай жа-
ғымсыз əсер еткен.
18 жасында Макс Вебер Гейдельберг университетіне оқуға түсу үшін аз уақытқа үйінен кетіп
қалады. Вебер сол уақытта-ақ өзінің интеллектуалдық жағынан ерте дамығанын көрсете білді,
соған қарамастан, оның өзгелермен қарым-қатынас жасауда, əлеуметтік байланыстар орнатуда
айтарлықтай проблемалары болды. Гейдельбергке оқуға түскен уақытта ол өте нəзік жəне тұ-
йық болатын. Алайда ол əкесінің өмір сүру салтына ұмтыла бастағаннан жəне əкесінің бұрынғы
дуэльді бауырластығы қатарына қосылғаннан бастап жағдай тез өзгерді. Өзін еркін сезінуіне
достарымен бірге сыраханада жиі болуы көмектесті. Одан бөлек осындай бауырластық қарым-
қатынастың белгісі ретінде дуэльдерден қалған тыртықтарын аса зор мақтанышпен көрсетіп
жүрді. Вебер əкесінің өмір сүру салтын ұстанатынын көрсетіп қана қоймай, сол уақытта əкесінің
мансап жолы – құқықты таңдады.
Үш семестрден кейін Вебер əскери борышын өтеу үшін Гейдельбергтен кетеді , сөйтіп 1884 жылы
Берлин университетінде курстан өту үшін ата-анасының үйіне қайтып оралады. Сол жерде ке-
йінгі сегіз жылының басым бөлігін өткізеді, осы уақыт аралығында оқуын аяқтап, доктор дəре-
жесін алып, заңгер болады (Вебер теориясына құқықтық ойлардың әсерін талқылау үшін келесі
еңбекті қараңыз: [Turner and Factor, 1994]) және Берлин университетінде оқытушылық қызметін
бастайды. Уақыт өте келе Вебердің экономика, тарих жəне əлеуметтану сияқты ғылымдарға қы-
зығушылығы арта түседі, нəтижесінде бұл салалар оның өмірлік таңдауына айналды. Берлинде
өткізген сегіз жылда ол қаржылық тұрғыдан әкесіне тәуелді болды. Бұл жағдай оны одан əрі
тығырыққа тіреді. Сол уақытта Веберге анасының құндылықтары маңызды бола бастады, ал
керісінше əкесіне деген жеккөрініші күн санап ұлғая берді. Ол тақуалық өмір салтын ұстанып,
жұмысқа толық беріліп кетті. Мысалы, студенттік кезеңдегі бір семестрдегі оның жұмыс істеу
əдеті былай сипатталыпты: «Ол қатаң жұмыс тəртібін ұстанады, өзінің əр күнін – сағаттарға,
күнделікті атқарылуы тиіс əртүрлі жұмыстарын нақты бөліктерге бөліп, кешкілік қуырылған төрт
жұмыртқа жеп, үнемшіл болды» (Mitzman, [1969]1971:48; Marianne Weber, 1975:105). Осылайша
Вебер анасынан үлгі алып, тақуалық өмір салтын ұстанып, алға ұмтылғыш, талмай еңбек етуші,
қазіргі тілмен айтқанда, «еңбекқор» болды.
Достарыңызбен бөлісу: