139
4-тарау
•
Макс Вебер
нысты). Мәртебе иерархиясының жоғарғы сатысындағылар төменгі сатыда-
ғыларға қарағанда өзгеше өмір салтына ие. Бұл жағдайда өмір салты немесе
мәртебе таптық жағдаймен байланысты. Бірақ тап пен мәртебенің бір-бірімен
байланысы міндетті емес: «Ақша және кәсіпкерлік позиция мәртебе болып
саналмайды, дегенмен сол мәртебеге алып келуі мүмкін; ал мүліктің жоқты-
ғы мәртебені
дисквалификациялау емес, бірақ бұл оған себеп болуы мүмкін»
(Weber, [1921] 1978:306). Тап пен мәртебе арасындағы байланыстың күрделі
жиынтығымен бірге партиялар өлшемін қосқанда, ол одан да күрделірек бола
түседі.
Таптар экономикалық жағдайда және мәртебелі топтар әлеуметтік жағдайда
болғанымен, партиялар саяси жағдайда болуы мүмкін. Вебердің пайымдауын-
ша, партиялар – «әрдайым билік ету үшін күресетін
құрылымдар» (Gerth and
Mills, 1958:195; italics added). Осылайша, партиялар – Вебердің стра тификация
жүйесінің ең белсенді элементтері. Вебер партиялар туралы кең ауқымды ойла-
ғанда, олардың тек мемлекетте ғана емес, сонымен бірге әлеу меттік топтарда да
болуы мүмкін түрлерін атайды. Партиялар әдетте
тапты немесе мәртебелі топ-
тардың мүдделерін қорғайды. Нені қорғайтынына қарамастан, партиялар билік-
ке қол жеткізуге бағдарланған.
Ол кездері Вебер әлеуметтік стратификация туралы өзінің идеясындағы
әрекет ету тәсіліне жақын болғанымен, бұл идеялар
макродеңгейдегі қауымдас-
тықтар мен құрылымдар бағытындағы қозғалысты әлдеқашан көрсетті. Көпте-
ген басқа жұмыстарында Вебер осындай кең ауқымды талдау бірліктеріне назар
аударды. Бұл – Вебер іс-әрекеттен көз жазып қалды дегенді білдірмейді; актор
әрдайым Вебер дің назарында болып, көптеген кең ауқымды күштермен анық-
талатын тәуелді айнымалыға айналды. Мысалы, көріп отырғанымыздай, Вебер
жеке кальвинистер нормалары, құндылықтары мен өз діни нанымдары бойын-
ша әртүрлі әрекеттер жасауға мәжбүр болғанына сенді, бірақ ол индивидтерден
гөрі акторды түрткілейтін ұжымдық күштерге ден қойды.
Достарыңызбен бөлісу: