192
I бөлім
•
Классикалық әлеуметтану теориясы
ғұрлым аз үйлесімді тіршілік иесі болған сайын, соғұрлым кемел, құнды
және үйлесімді бола бастайды».
(Simmel, [1907] 1978:199)
Джордж Ардити (Jorge Arditi, 1996) бұл мәселені сәл басқаша сипатта тал-
дайды. Ардити Зиммель еңбегіндегі рационалдандырудың ұлғаю тақырыбын
мойындайды, алайда ол – осы тақырыпты Зиммельдің рационалды емес ой-
лары ның аясында қарастыру қажет деп пайымдайды. «Зиммельдің пікірінше,
рационалды емес өмірдің маңызды элементі – адамзаттың ажырамас аспек-
тісі. Оның заманауи, тым рационалдандырылған әлем кеңістігінде біртіндеп
жойылуы болмыстың кедейленуіне әкеп соғатыны сөзсіз» (Arditi, 1996:95).
Рационалды болмаудың бір мысалы – махаббат (өзгелері – эмоция, сенім),
оның рационалды емес болу себебі – ол пайдасыз, интеллектуалды тәжірибе-
ге қарама-қайшы, шынайы құндылыққа ие емес, импульсивті, ғашық екі адам
арасына әлеуметтік немесе мәдени еш нәрсе түсе алмайды және ол «өмірдің
мүлдем рационалды емес түкпірінен» бастау алады (Simmel, in Arditi, 1996:96).
Рационалдандыру көбейген сайын біз рационалды еместі жоғалта бастаймыз,
ал онымен бірге біз «өзіміздің шынайылығымызды, ең маңызды деген адамгер-
шілік атрибуттарымызды... жоғалтамыз» (Arditi, 1996:103). Шынайылықты,
рационалды еместі жоғалту – шын мәнінде адамзат трагедиясы.
Кей кезде ақшаның заманауи қоғамда не себепті бәрін билеп-төстейтінін
түсіну қиын. Бір қарағанда, ақша – көптеген мақсатқа жету құралы, Зиммель-
дің пайымынша, «құралдың ең шынайы формасы» ([1907] 1978:210). Алайда
ақша – құралдың мақсатқа айналуының ең жарқын мысалы болды:
«Бұрын-соңды осындай жолмен өзінің тек құрал ретіндегі қасиеті, нақ-
ты құндылықтарға айырбасқа жарамдылығы үшін бағаланған объект
абсолютті психологиялық құндылыққа, біздің практикалық санамызды
сипаттайтын соңғы еліктіретін мақсатқа айналмаған. Ақшаға деген аса
үлкен ұмтылыс оның шынайы құрал ретіндегі қасиетінің деңгейіне қа-
тысты жоғарылауы қажет. Бұл – ақша арқылы қолжетімді заттар диапа-
зонының артып келе жатқанын, заттардың күннен-күнге ақша билігіне
көнетінін көрсетеді, ақша сапа тұрғысынан әлсіреп барады, бірақ соны-
мен қатар заттардың сапасына қатысты күшейіп отырады».
(Simmel, [1907] 1978:232)
Достарыңызбен бөлісу: