Тұрақтылық түрлерінің графикалық кескінделуі

15
1-кестенің жалғасы
Даралық 
айырмашылықтардың 
сақталуы 
(дифференциялы 
тұрақтылық). Мысалы, 
біз əртүрлі сыналушылар 
интелектілерінің 
коэффицентін 
өлшейміз. График 
«А» сыналушының 
интеллектісі ең төмен 
екендігін көрсетеді əрі 
жас ұлғайған сайын ол 
өзгермейді 
А й ы р м а ш ы л ы қ -
тардың тұрақтылығы
Айырмашылықтардың 
тұрақсыздығы
Тұрақтылық 
дамудың 
«шамасына» 
сəйкестік 
ретінде.
«Шаманың» 
идеалды 
қисығы (тұтас сызық)
Дамудың экспериментті, 
шынайы барысы (үзік 
сызықтар)
(1-кестеге анықтама. Кестеде тұрақтылық пен тұрақсыздық 
белгілері графикалық кескіндеулер арқылы түсіндіріледі. Мəселен, 
түзу сызық тұрақтылықты анықтаса, ирек сызық күрделі қалыпты 
білдіреді жəне басқа кескіндер де осындай мəнге ие).
3. Даму объектісінің ерекше болуы. Дəл не нəрсе дамиды? 
Психика, ес, зейін, бала, индивид немесе əлеуметтік байланыс-
тар жүйесіндегі индивид пе? Дамудың нысанын түсінудің екі 
тұрғысы бар:
●
дəстүрлі классикалық психологияда индивид (оның ныса-
ны немесе санасы) даму объектісі ретінде анықталады;
●
мəдени-тарихи тұғырда даму нысаны ретінде əлеуметтік 
қатынастар жүйесіндегі адам болып табылады, оқшауланған ин-
дивид емес, əлеуметтік қатынастар мен байланыстар жүйесіндегі 
субъект (бала) дамиды. Аталмыш тұғыр кеңестік ғалымдар
Л. С. Выготскийдің, А. Н. Леонтьевтің, Д. Б. Элькониннің,
А. В. Запарожецтің, сондай-ақ шетелдік зерттеушілер У. Брон-
фенбреннердің, М. Коулдың еңбектерінде көрсетілген. 

16
4. Дамудың құрылымы немесе механизмі (1-сызба). 
Психикалық дамудың заңдылықтарын зерттеудің ақырғы 
мақсатын құрайды. Дамудың құрылымы:
●
бастапқы жəне ақырғы күйіндегі даму нысаны;
●
нысанның бастапқы күйінен ақырғы күйіне (даму үдерісіне 
əсер ететін факторлар мен шарттардың жиынтығы) заңды алма-
суын қамтамасыз ететін даму шарттарын қамтиды.
5. Дамудың бағыттылығы. Даму бағыттылығының: алға жəне 
кері шегінуші екі түрі болады. Алға жетелейтін даму төменгі 
реттегі құрылымнан жоғарғысына көшуді білдірсе, кері шегінуші 
даму керісінше бағытта жүреді. Қалыпты жағдайда алға жылжи-
тын даму басымырақ. Тұлғаның кері дамудың себептері мен бары-
сын анықтаумен клиникалық психология айналысады. Кəріліктегі 
кері даму міндетті шарт емес. Дəстүрлі психологияда кəріліктегі 
психикалық даму тек кері жүретін үдеріс ретінде қарастырылған. 

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: