Алматы мектегь 1989
жүктеу/скачать 4,18 Mb. Pdf көрінісі
|
syzdykova rabiga shalabaev belgibai korkem mtindi lingvistik
| А т и ш б а р — ең кі ші «ә кі м», ол — б о л ы с т ы ц е л м е н н е ме с е ж о -
ғ а р ғ ы - т ө м е н г і ә к і м ш і л і к о р ы н д а р ы м е н а р а с ы н д а ж ү р е т і н ә мі р- ж а р л ы қ , х а т - х а б а р т. б. т а с и т ы н « ө к і м е т » қ ы з м е т і н д е г і а д а м . О р ы с ш а а т ы — « в е с т о в о й » . Қ а з а қ т а р б ү л сөзді п о ш та б а й деп « о р ы с ш а л а п » т а п а й д а л а п ғ а н . П о ш т а б а й д ы ң қ ы з м е т і — « ш а у ы п ж ү р і п » е л г е о я з д ы ң , б о л ы с т ы ц , с т а р ш ы н н ы ң ү к і м - б ұ й р ы қ т а р ы н , әр а л у а н х а б а р л а р д ы ж е т к і з у не ме с е б о л ы с қ а ж о ғ а р ғ ы ж а қ т ы ң ж а р л ы қ - б ү й р ы ғ ы н ж е т к і з у . С о н д ы қ т а н о б р а з д ы ат қ о ю ғ а ш е б е р қ а з а қ т а р б ұл қ ы з м е т иесін и і а б а р м а н н смесе атшабар ( а т қ а мі- ніп, ш а у ы п ж ү р і п х а б а р т а с и т ы н ) деи д ол а т а ғ а н . А б а й осы үш в а р и а н т т ы ң атіиабар т ү р і н к о л д а н ғ а н . XI X ғ а с ы р д ы ң е к і н ші ж а р т ы с ы н д а б ұл с ө з д і ң қ а з і р г і д е й к е л е к е л е у реңк і ж о қ , кері сі н- ше, т е р м и н д і к м а ғ ы н а с ы б а р сөз б о л ғ а н . А б а й т е кс ін д е г і атша б а р — б о л ы с с а й л а у ы б о л а т ы н х а б а р д ы « ж о ғ а р ы д а н » — о я з д а н елге, б о л ы с к а ж е т к і з у ш і р е с м и а д а м . Б ү л ө л е ң н і ң т е к с і н д е ә к і м ш і л і к к е , с а й л а у а к т і с і н е ж о н е ко- г а м н ы ң ә л е у м е т т і к ж а й - к ү й і н е , қ ү р ы л ы с ы н а , қ о г а м м ү ш е л е р і н і ң і с - ә р е к е т і н е қ а т ы с т ы с ө з д е р мен т і р к е с т е р б ар . О л а р : с ыяз , л а у , к ә те л е шк е , ш а р түсу, б асы с о г ң а айшал у , өтірік қ а ғ а з , темір көз- ді с арай. А б а й д ы ң « Б о л ы с б о л д ы м , мі не к п » д ег ен ш ы ғ а р м а с ы н ж а қ с ы түсі ні п о қ у үші н о с ы л а р д ы ң ә р қ а й с ы с ы н ы ң д ә л м а ғ ы н а - сын, к ө н е - ж а ц а л ы ғ ы н , к і р м е не қ о л т у м а е кеиді г і н, п о э т н к а л ы қ ж ү г і н бі лг е н а б з а л . С ы я з ( с и я з ) — А б а й т ұ с ы н д а ғ ы қ а з а қ т ы ң од еб и т і л і н д е де, а у ы з е к і с ә й л е у т і лі н д е д е а к т и в қ о л д а п ы л ғ а н с ө з д е р д і ц бірі. О л — ш ы ғ у тегі ж а ғ ы н а н к і р м с сәз, о р ы с т ы ц « с ъ е з д » д ег с н сәзі- нен а л ы н г а н . Б і р а қ м ұ н ы ц м а г ы н а с ы қ а з і р г і б і з д і ң т үс і ні гі мі з - дегі с ъ е з д с ә з і не н м ү л д е а л ш а қ . Қ а з і р д е о р ы с ті лі нен ө зг с р т і л - мей а л ы н ғ а н « с ъ е з д » сөзі м е м л е к е т т і к , с анси, мә д е н н т. б. у йым- д а р д ы н , т о п т а р д ы н р с с м и ж п ы н ы п ы и а т а у ы : партия съезі, жа- з у ш ы л а р съезі, м у г а л і м д с р с ъе з і т. т. Ал от к е н ғ а с ы р д а г ы қ а з а қ т і л і н д е қ о л д а и ы л г а н с ы я з — о р ы с т і лі ндег і «бір ж е р г е ж и н а л у » ( с ъ е х а т ь с я ) м а ғ ы н а с ы н д а ғ ы « с ъ е зд » с ө з і ні ц б а л а м а с ы , я ғ н и бо- 28 л ы с с а й л а у ы н ө т к і з у ү ш і н ж и н а л а т ы н ж и ы н д ы с ы я з деп а т а ғ а н . Б і р ж е р г е " — с ы я з ғ а ж и н а л а т ы н д а р : ә р б і р 50 ү й д е н бір с а й л а у - шы б о л ып б ө лі нг ен е л у б а с ы л а р , б о л ы с т ы қ қ а с а й л а н а т ы п д а р — т а л а с у ш ы л а р , о л а р д ы ж а қ т а у п і ы л а р ж ә н е с а й л а у д ы ө т кі з у ш і - л е р — оя з а д а м д а р ы . С ы я з д ег е н — осы. А б ай ө л е ңі н д е к е з д е с е ті н с а й л а у сөзі де ( Ен д і г і с а й л а у б ол- г а н д а , Түсе ме деп т а г ы ш а р ) қ а з а қ т і лі н д е е т к е н г а с ы р д а тер- ми н д і к мәнг е ие б о л ғ а н ж а ц а сөз. С а й л а у — і с - э р е к е т т і ц а т а у ы д а, с ы я з — сол і с- ә р е к е т т і ж ү р г і з у үіпін б о л а т ы н ж п ы и н ы и а т ау ы. жүктеу/скачать 4,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|