«Функционалдық сауаттылық – білім беру сапасының көрсеткіші» жаратылыстану-математикалық цикл және бастауыш сынып пәндері

65 
«ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНА 
ОТЫРЫП, БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ФУНКЦИОНАЛДЫҚ 
САУАТТЫЛЫҚТЫ ДАМЫТУ» 
Омирзакова Роза Сайлаубековна,
Майқайың кенті, № 2 Майқайың жалпы орта білім беру мектебі 
Аннотация. Мақалада Заманауи педагогикалық технологияларды қолдана 
отырып, бастауыш сыныптарда функционалдық сауаттылықты дамытудың 
негізгі бағыттары қарастырылады. 
Кілт сөздер: функционалдық сауаттылық, заманауи технологиялар, пәнді 
ұтымды меңгерту, білім сапасының жоғарылауы, қызығушылығын арттыру, 
педагогикалық ойындар, дидактикалық ойындар, математикалық қабілет. 
“Адам естіп-білгені арқылы ғана жетілмейді,
Еңбек пен іс-әрекет үстінде қалыптасады”.
А. Эйнштейн 
Заман талабы бойынша біздің балаларымыз күн сайын ұтымды және 
ерекше түрде шешуді қажет ететін көптген міндеттерге тап болады. Сондықтан 
мұғалімдердің алдына жаңа міндеттер қойылады: бұл мәселелерді сауатты 
шешуге ғана емес, сонымен бірге қорытынды жасауға, жинақталған білімді 
жүйелеуге, қажетті ақпаратты өз бетінше ала білуге үйрету. Өмірлік 
міндеттердің барынша кең ауқымын шешу үшін өмір бойы үнемі алынған 
барлық білім, білік және дағдыларды пайдалана алатын, функционалды
сауатты тұлғаны қалыптастыру. 
Функционалдық сауаттылықтың негізі бастауыш мектепте қаланады, 
мұнда сөйлеу әрекетінің әртүрлі түрлеріне- жазу мен оқуға, сөйлеу мен 
тыңдауға, мәтінмен жұмыс істеуге қарқынды дайындық жүргізіледі.
Функционалдық сауаттылық –оқушының пәнді терең түсіну қабілетін 
дамытып, алған білімін сыныптан тыс жерде, кез келген жағдайда тиімді 
пайдалана білуін қамтамасыз етеді. Оқушының сыртқы ортамен қарым-
қатынасқа түсу және оған тез бейімделуіне пайдасы аса маңызды.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың заманауи технологияларын 
меңгермейінше сауатты, жан-жақты тұлға тәрбиелеу мүмкін емес.
Заманауи педагогикалық технологияларын қолдану мұғалімнің 
интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани және басқа да көптеген адами 
келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие 
үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Бүгінгі таңда мектептерде оқу-тәрбие үрдісінде түрлі заманауи 
педагогикалық технологиялар қолданылып жүргені мәлім. Сондықтан мектепте 
әрбір пәнді ұтымды меңгертуде заманауи технологияларды таңдап, іріктеу 
және осы іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіруі арқылы оқушының әрекеті-
технологияны қабылдауы, оған деген ынтасы, құштарлығына мұғалім 
тарапынан көңіл бөлінуі тиіс.
Заманауи педагогикалық технологиялар оқушылардың пәнге деген 
ынтасын арттырады. Оқушылардың білімге ынтасының болуы, олардың 

66 
сабақтағы белсенділігінің артуына, білім сапасының жоғарылауына, білім 
алудың пайдасын түсінудің қалыптасуына мүмкіндік береді.
Оқушылардың білімге ықыласын, қызығушылығын арттырудың ең жақсы 
жолының бірі-сабақта ойындарды қолдану. Ойын арқылы баланы ойлата білу. 
Оқу-тәрбие үдерісінде айтарлықтай белсенді оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдану 
арқылы оқушылардың сабаққа ынтасын арттыра отырып, білім сапасын 
жетілдіріп, сауатты болуға дағдыландырады.
Педагогикалық ойындар технологиясы дегеніміз- педагогикалық 
жұмысты ойын түрінде ұйымдастырудың әдістері мен тәсілдерінің жиыны. 
Ойын түріндегі жұмыстар сабақ үстіндегі қолайлы деген жағдайларда пайда 
болып, оқушыларды қызықтырушы құрал ретінде қолданылады. Ойын 
технологиясы әсіресе бастауыш сыныптарда өте қолайлы және тиімді. 
Педагогикалық ойындарды пайдалану оқу материалын жақсы меңгеруге қол 
жеткізуге мүмкіндік береді деп есептеймін. Осының арқасында оқушылардың 
дербестігі, белсенділігі артады, шығармашылықпен жұмыс істей алады.
Ойын-бұл 
мінез-құлықты 
өзін-өзі 
басқаруды 
қалыптастырып, 
жетілдірілетін әлеуметтік тәжірибені қайта құру мен игеруге бағытталған 
жағдайдағы қызмет түрі.
Ойын барысында оқушылар әр түрлі жаттығуларды өздері сезінбестен 
орындайды, мұнда өздері салыстырып, арифметикалық амалдарды орындап, 
есептерді шығарады. Ойын оқушыларды ізденіс жағдайына келтіреді, жеңіске 
деген қызығушылығын оятады, сондықтан балалар жылдам, тапқыр, 
тапсырмаларды тиянақты орындайды. 
Сабаққа ойындар мен ойын сәттерін қосу оқу үдерісін қызықты және 
тартымды етеді, балалардың сабаққа деген көңіл-күйін қалыптастырады, оқу 
материалын меңгерудегі қиындықтарды жеңуге ықпал етеді. 
Есту, көрнекі, қимыл-қозғалыс визуализациясы, ойын-сауық сұрақтары, 
әзіл-қалжың тапсырмалары, таңдану сәттері ақыл-ой әрекетін белсендіруге 
ықпал етеді. 
Көптеген дидактикалық ойындарға сұрақ, тапсырма, әрекетке шақыру жатады, 
мысалы: «Кім жылдам?», «Бірден жауап бер», «Кім дұрыс?», «Кім мына үйде 
тұрады?» , «Тізбек», «Буын құрау», «Сен маған, мен саған» т.б. 
Ойындардың маңызды бөлігі жаңа ғана зерттелген ережелерді жүзеге асыруға, 
жаңа байланыстарда алған білімдерін бекітуге, қайталауға мүмкіндік береді, 
бұл бар нәрсені тереңірек игеруге ықпал етеді.
Мысалы, 2 санын көбейту кестесі бойынша оқушылар алған білімдерін 
бекіткенде «Балық аула» ойыны жиі қолданылады. 
Тақтада балықтары бар аквариум бейнеленген үстел ілінеді. Әрбір балықта 
келесі мысалдардың бірі бар: 
2 х7 2х9 
2х6 2х4
2х9 2х5 
Екі оқушы тақтаға шығып, бұйрық бойынша өрнектерді шешуге кіріседі, 
қалған оқушылар дәптеріндегі тапсырмаларды орындайды. 

67 
Есепке бөлінген уақыттан кейін оқушылар жауаптарын тақтамен 
тексереді. Тақтадағы ең көп өрнекті шешкен оқушы ең көп балықты ұстайды. 
Ол осы ойында ең жақсы балықшы болып саналады. 
Бұл ойындар қарапайым, бірақ олар көбейту кестесін ойын түрінде 
қайталауға мүмкіндік береді, сабаққа жарыс элементін енгізеді, бұл 
оқушылардың белсенділігін одан әрі арттырады, оларды неғұрлым анық, 
жинақы, жылдам болуға міндеттейді. 
Көптеген жаттығуларды әртүрлі қиындықтағы материалға салуға болады, 
бұл жеке тәсілді жүзеге асыруға, білім деңгейі әртүрлі оқушылардың бір 
ойынға қатысуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. 
Мысалы, «Кім мәреге бірінші болып жүгіреді?» ойыны түрінде өзіндік 
жұмыс беруге болады. Ал бұл ойын болғандықтан, оқушылар өздерін еркін 
сезінеді, сондықтан олар сенімді, қызығушылықпен жұмысқа кіріседі. Барлығы 
тапсырма жазылған картаны алады.Тапсырма барлығына бірдей, бірақ оны 
шешуге көмектесу дәрежесі әр оқушы үшін әртүрлі. 
Мысалы, жоғары деңгейлі оқушыларға өрнек құра отырып, қысқаша есеп 
шығару тапсырылады. Орта деңгейдегі оқушыларға – қысқа жазбаға тапсырма 
құрастырып, оның шешімін аяқтауды. Мәселені тез және дұрыс шешкен адам 
өзін спортшымын деп есептей алады. 
Мұндай сабақтарда математикалық қабілеті әртүрлі оқушылардың 
математикаға деген сүйіспеншілігін ояту мақсаты қойылады. Барлығы 
тапсырмаларды орындауға тырысады, барлығы спортшы болғысы келеді. 
Тапсырма соңында тапсырманы орындаған оқушылардың аты-жөні тақтаға 
жазылады. Ал мәселені шеше алмағандарға келесі жолы батылырақ жұмысқа 
кірісуі үшін жеке көмек көрсетіледі. 
Демек, ойын немесе ойын жағдаятының оқу-тәрбие процесіне енуі 
ойынға құмар оқушылардың математикадан белгілі бір білім, білік, дағдыны 
байқамай меңгеруіне алып келеді. 
Дегенмен, ойын өз алдына мақсат емес, пәнге деген қызығушылықты 
дамыту құралы ретінде пайдаланылуы керек, сондықтан оны ұйымдастыру 
кезінде келесі талаптарды сақтау керек: 
1.Ойын ережелері қарапайым нақты тұжырымдалған болуы керек.
2.Ойынның материалы барлық балаларға қолжетімді болуы керек. 
3.Дидактикалық материал дайындауға және қолдануға оңай болуы керек. 
4.Ойынға әр бала қатысса қызықты болады. 
5.Ойынның қорытындысын шығару әділ және түсінікті болуы керек.
Сонымен, оқу-тәрбие процесінде ойындар мен әртүрлі тапсырмаларды 
пайдалану, сабақта ойын жағдайын жасау балалардың өздігінен белгілі бір 
білім, білік, дағдыларды меңгеруіне әкеледі. 
Әртүрлі типтегі сабақтарда дидактикалық ойындарды қолдану. 

жүктеу/скачать 3,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: