Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі балалардың ҚҰҚЫҚЫҚтарын қОРҒау комитеті

Хатшының көмекші кітабы
42
оның кемелдену дәрежесі ескеріледі. Кәмелетке толмағандардың барлық 
басқа істері отбасылық соттарда қарастырылады.  
К
ӘМЕЛЕТКЕ
 
ТОЛМАҒАНДАРҒА
 
АРНАЛҒАН
 
ӘДІЛ
 
СОТ
 
ЖҮЙЕСІІ
 
Отбасылық сот жеткіншекке әсер етудің келесі шараларын тағайындай 
алады:
сөгіс; түрлі сипаттағы шектеулер; залалды өтеу; баланың мінез-құлқы 
туралы сотқа тұрақты хабарлап отыруға міндетті ата-аналары тарапынан 
бақылау  (тәжірибеде  мұндай  шара  тиімсіз  болып  шықты);  балалармен 
жұмыс істейтін ұйымның немесе жауапты тұлғаның тарапынан бақылау; 
кәмелетке  толмағандармен  жұмыс  жөніндегі  отбасылық  сот  қызметкері 
– куратордың тарапынан бақылау; «куратор орталығына» бару (бұл ба-
лалар мектептен кейін бірнеше сағат өткізетін күндізгі панажай тәріздес); 
тәрбие орталығында (балалар үйінде) ұстау. Ол жерге жетімдер немесе 
ата-аналары ата-ана құқығынан айырылған балалар жіберіледі. Мұндай 
орталықтар  Әлеуметтік  қамтамасыз  ету  министрлігінің  қарамағына  жа-
тады; әлеуметтік тәрбие орталықтарында ұстау (Әлеуметтік қамтамасыз 
ету министрлігі). Бұл орталықтардағы тәртіп неғұрлым қатал, оған «қиын» 
жеткіншектерді  жібереді;  психикалық  ауытқулары  бар 13-17 жастағы 
кәмелетке  толмаған  құқық  бұзушыларға  арналған  мамандандырылған 
орталықтары  болады;  түзету  орталықтарында  (Әділет  министрлігі) 
ұстау; бұл – 17 және одан үлкен жастағы жастарға ең қатал жаза. Түзету 
орталықтары тәртіптің қаталдығы бойынша ашық, жартылай ашық және 
жабық түрдегі орталықтарға бөлінеді. Жабық түрдегі орталықтарда қоғам 
үшін  ерекше  қауіп  төндіретін  және  ашық  және  жартылай  ашық  режим 
орталықтарынан  қашқан  жас  адамдар  ұсталады;  белгілі  бір  мерзімге 
(мәселен, 2 жыл) үкімнің орындалуын кейінге қалдырған шартты жазалау.
Ә
ЛЕУМЕТТІК
 
ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ
  
КӘМЕЛЕТКЕ
 
ТОЛМАҒАНДАРМЕН
 
ЖҰМЫС
 
ТҮРЛЕРІ
 
Польшада  балалармен  жұмыс  істеуде  психологтардың,  әлеуметтік 
қызметкерлердің жеткілікті мол тәжірибесі жинақталған. Заңға қайшылық 
әрекет  жасаған  балалармен  жұмыс  істеуге  кураторлар  (педагогтар, 
әлеуметтік  қызметкерлер,  психологтар  немесе  заңгерлер)  тартылады. 
Кураторлар  түрлі  құрылымдар:  мектептер,  отбасы,  әлеуметтік  қызмет, 
полиция,  медициналық  мекемелер  арасында  үйлесімділік  байланысын 
жүзеге асырады. 
Куратор (судья көмекшісі) лауазымы Польшада 1920 ж. енгізілген. Қазіргі 
кезде Польшада 3600 астам кураторлар бар. 2000 мүшеден тұратын Кура-
торлар қауымдастығы әрекет етеді. Педагогтар, әлеуметтік қызметкерлер, 
психологтар немесе заңгерлер куратор бола алады. Үміткерлердің жасы 
24  аспауы  керек,  аталған  салаларда 5 жылдық  жоғары  білімі  (магистр 
дәрежесі) болуы және арнайы дайындық курсынан өтуі тиіс.
К
УРАТОРДЫҢ
  
ФУНКЦИОНАЛДЫҚ
 
МІНДЕТТЕРІ
:
Жеткіншектің  отбасына  бару,  жеткіншекпен  және  отбасы  мүшелерімен 
әңгімелесу;  мектепке,  жеткіншектің  жұмыс  орнына  бару;  судьяның  тап-

3 бөлім
43
сырысы  бойынша  жеткіншек  тұлғасы  және  отбасы  жағдайы  туралы  есеп 
жасау;  түрлі  құрылымдар:  мектеп,  отбасы,  әлеуметтік  қызмет,  полиция, 
медициналық мекемелер арасында үйлесімділік байланысты жүзеге асыру. 
Польшада  кураторлардың  қызметінен  басқа  әлеуметтік  қызметтер 
жүйесі  тиімді  әрекет  етеді.  Әлеуметтік  қызметкерлер  қатерлі  топтағы 
жеткіншектерге  әлеуметтік-психологиялық  қолдау  көрсетеді.  Әлеуметтік 
қызметкердің  жұмысына:  қызығушылықтар  бойынша  клубтар  мен 
секциялардың сабақтарына қатысу, мұғалімдермен және ата-аналармен 
әңгімелесу  кіреді.  Мұндай  әлеуметтік  қызметтің  мақсаты  жастар 
арасындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу болып табылады.
АҚШ
П
РОФИЛАКТИКА
АҚШ-та  балаларға  әлеуметтік-психологиялық  қолдау  көрсетудің  жет-
кілікті  мөлшерде  мол  тәжірибесі  жинақталған.  АҚШ-та  қатерлі  топтағы 
жеткіншектермен және кәмелетке толмаған құқық бұзушылармен әлеуметтік 
жұмыс бірқатар бағдарламалар негізінде құрылады: полицияның базалық 
бағдарламалары;  кәмелетке  толмағандардың  ісі  бойынша  соттардың 
базалық бағдарламалары; мектептердің базалық бағдарламалары.
Ә
ЛЕУМЕТТІК
 
ҚЫЗМЕТТЕРДІҢ
 
КӘМЕЛЕТКЕ
 
ТОЛМАҒАНДАРМЕН
 
ЖҰМЫС
 
ТҮРЛЕРІ
 
Балаларға әлеуметтік көмек көрсететін арнайы мекемелердің жұмысын 
ұйымдастыру түрлері (жеткілікті қамтамасыз етілмеген отбасылары үшін 
тегін):  ата-аналар  үшін  арнайы  кәсіби  оқыту  топтарын  ұйымдастыру, 
еңбекпен қамтамасыз ету бойынша көмек көрсету; ата-аналары күндізгі 
және  кешкі  уақытта  жұмыс  істейтін  балаларды  қарауды  қамтамасыз 
ету; қалалық денсаулық орталықтары жанынан күйеуі жоқ аналар үшін 
қызметтер құру; зорлық көрген балаларды қорғау қызметтерін құру және 
қолдау көрсету; балалар үйін құру және тексеру, асырап алушы отбасы-
лармен жұмыс, баланың жаңа отбасына бейімделуін бақылау; әлеуметтік 
қызметтердің  балаларға  білім  алуда  көмек  көрсетуін,  ата-аналарға  үй 
шаруашылығын жүргізуде көмек көрсетуді дамыту. 
АҚШ-та басқа да бірқатар батыс елдердегідей, үйлерінен қашып кет-
кен және баспанасыз балалармен келесі жұмыстар жүргізіледі: панажай-
лар мен жатақханалар жұмыс істейді; жеке және топтық кеңес берулер 
жүргізіледі;  баланы  отбасына  қайтару  мақсатында  ата-аналарымен 
әңгіме  жүргізіледі;  балаларымен  қайта  қосылған  отбасыларына  көмек 
көрсетіледі және т.б.; «сенім телефондары» қызметтері құрылады. 
Мектептегі әлеуметтік қызметкердің негізгі қызметі - қиын жағдайларға 
ұшыраған  балаларды  әлеуметтік-психологиялық  көмекпен  қамтамасыз 
ету.  Бұл  оқушылардың  өзімен,  отбасымен,  мектеппен  және  әлеуметтік 
ортасымен өзара ықпалдастығы арқылы жүзеге асырылады. 
Мектептегі  әлеуметтік  педагогтың  кәсіби  қызметіне  үйді  аралау;  жеке 
және топтық кеңес беру; дағдарыс жағдайында жаңашылдық (делдалдық); 
тәрбиеленушіні  бақылау,  оны  қорғау;  бала-ата-ана  қатынастарын  тал-
дау; кесте жасауда көмек көрсету жатады.

Хатшының көмекші кітабы
44
№ №
Өлшемдер
 
ФРАНЦИЯ
ШВЕЦИЯ
ВЕНГРИЯ
ПОЛЬША
АҚШ
12
3
4
5
6
7
1
Омбудс
-
ме
ннің
  
ұлттық
 
атауы
 
Делдал
 
Әділ
ет
 
Омбудс
-
ме
ні
 (Justitie Am-
buds 
mannen) 
жә
 не
 
Балалар
 
ме
н  
жас
 
адамдар
 іс
 тері
 бо
й-
ын
ша
  Ом
 будсме
н
Парламе
нттік
 
уәкі
-
летті
  
комиссар
 
Балалард
ың
 
ісі
 
бо
-
йын
ша
 
Омбудсме
н 
Бю
 ро
 
Омбудсме
н
2
Омбудсме
н 
ин
ститутын
 
құру
 тарихы
 
Үкімет
 
енгізге
н 
1972 
жылғы
 
үде
  тілге
н 
пар
-
ла
  ме
нттік
 
пікір
-
са
 йыстан
 
ке
йін
, 
03.01.73 
ж
. 
заң
 
қа
 былданд
ы
. 
Бала
 лар
 
істері
 
бо
йын
-
ша
 
Омбудс
-
ме
н 
бо
 лып
 2000 
жылы
 
ма
 мырда
 
Француз
 
Рес
-
публикасының
 
Пре
 зиде
нті
 
таға
-
йын
  далд
ы
.
1809 
ж
. Кон
ститу
ция
 
бо
йын
 ша
 Justitie-
0m 
buds 
man 
nen
 
(әділ
ет
 омбудсме
ні
) 
ин
ституты
 
енгізілді
. 
Ол
 
бұрынғыша
 
ко
-
рольға
 
бағынатын
 
жән
е 
оның
 
ше
 неу
-
нігі
 болып
 табыла
-
тын
 
Әділ
ет
 
Канц
-
ле
рі
нен
 бөлініп
 шы
-
ғарылд
ы
. 
01.07.1993 
жылы
 
балалар
 істері
 бо
й-
ын
ша
 алғашқы
 ом
-
будсме
н 
құрылд
ы
.
Парламе
нт
 
2001 
жылы
 
Пар
-
ламе
нттік
 
уәкі
-
ле
т ті
 комиссард
ы
 
сайлад
ы
. 
Комис
-
сард
ың
 бас
 орын
-
басары
 бар
.
Польша
 
Кон
ститу
-
циясына
 1997 
жылы
 
балалар
 
ісі
 
бо
йын
-
ша
 
Омбудсме
нді
 
та
 ғайындау
 үшін
 құ
-
қықтық
 
негізді
 
қам
-
тамасыз
 ететін
 рет
-
те
у 
қо
сылд
ы
(72 
б
., 4 
тармақ
). 
06.01.2000
ж
.
Парламе
нттік
 
тың
-
дауларда
 
Балалар
 
ісі
 бо
йын
ша
 Омбудс
-
ме
н 
ин
ститутын
 
құру
 туралы
 заң
 қа
-
былданд
ы
.
Федералд
ық
 
Ом
-
будсме
н 
идеясы
 
қабылданбад
ы
, 
бірақ
 
ол
 
кел
есі
 
бірқатар
 
штат
-
тарда
 пайда
 бол
-
ды
: 
Гавай
 (1967), 
Небраска
 (1969), 
Ай
 ова
 (1972), 
Нью
-
Джерси
 
(1974) 
жән
е
 
Аляс
 ка
 (1975).
3.3. 
ОМБУДСМЕН
 ИНСТИТУТЫ
: 
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
 ТӘЖІРИБЕ
№
3-
кесте
.
 
Кест
е «
Бала
 құқын
 сақт
ау
 монит
орингі
. 
Балалар
 құқын
 сақт
ау
 монит
орингі
, 
олар
дан
 түск
ен
 шағымдар
дын
 қарастыр
у 
жəне
 б
алаға
 к
ешенді
 көмек
 
көрсе
ту
 мақса
тында
 б
асқа
 орг
андармен
 қарастыр
уға
 бе
ру
 бойынша
 жа
ттықтыр
ушыларға
 арналған
 б
асшылық
.» ». © 
ЮНИСЕФ
, 
Қа
зақст
ан
 2007. © 
Адам
 құқықт
ары
 мен
 демокра
тия
 бойынша
 Еу
ропалық
 Баст
ама
 Комиссиясы
 EIDHR/2005/1
10-891, 
Қа
зақст
ан
, Аст
ана
, 2007. 
кіт
абы
 негізінде
 жасалды

3 бөлім
45
12
3
4
5
6
7
3
Омбудсме
нді
 
сайлау
 (
та
-
ға
  йындау
),
 
өкі
 л
еттік
 
мер
 зімі
 
жән
е
 
қыз
 метте
н 
кетуі
 
«
Делдал
 
алты
 
жыл
 
мерзімге
 
Ми
 нистрл
ер
 
Ке
 ңесінің
 
жар
-
лығыме
н 
таға
-
йын
 далад
ы
» 
(Заң
, 2 
бап
). 
Қайта
 
сайлауға
 
бол
 майд
ы
, 
сотпе
н 
қуда
-
ланбайд
ы
. 
Парламе
нт
 
та
-
ғайын
 дайд
ы
, яғни
 
құрамы
 
омбудс
-
ме
н нің
 
пар
 тия
-
лық
 әді
 ле
т сіз
 дікті
 
болд
ыр
 мау
 
үшін
 
мұқият
 
қа
 лып
-
тас
 ты
 ры
 латын
 
ар
 найы
 
құ
 рыл
-
ған
 
Рикстаг
 
ко
-
миссиясыме
н 
сайланад
ы
. 
Төрт
 
жылға
 
тағайындалад
ы
. 
Ба
 ла
 лар
 
ісі
 
бо
-
йын
ша
 
алғашқы
 
Омбудсме
н 
01.07.1993 
ж
. 
та
-
ғайын
 далд
ы
. 
Офисті
 құру
 күні
: 
2000 
жыл
 6 
қаңтар
.
Штат
 Омбудсме
ні
:
Гавай
, 
Небраска
, 
Ай
о ва
, 
Аляска
 жә
-
не
 
Нью
-Джерси
 
штат
 тарында
 
ле
 -
гис
 ла
-тура
 
та
 ға
-
йындайд
ы
 
жә
 не
 
оған
 
есеп
 
бе
 реді
. 
Басқа
 
қал
 ған
 
штаттарда
 
штат
 
губернатор
 
та
-
ғайындайд
ы
, 
сая
  си
 
фак
 тор
-
лар
 ға
 
тәу
ел
-
ді
 
болад
ы
 
жә
 не
 
омбудсме
ннің
 бас
-
тапқы
 
ұғымына
 
ғана
 
қатысты
 
жа
-
уап
 
береді
. 
Мә
-
се
лен
, 
Нью
-Мек
-
си
 кода
, 
омбудс
-
ме
н 
лауазымын
 
ви
 це
-губарнатор
 
атқаруы
 
тиіс
. 
Үш
 
мәртеге
 де
йін
 қай
-
та
 
сайлану
 
мүм
-
кіндігіме
н 
үш
 жыл
-
дан
 
алты
 
жылға
 
де
йінгі
 
мерзімге
 
сай
 ланад
ы
. 

Хатшының көмекші кітабы
46
12
3
4
5
6
7
4
Омбудсме
н 
құзыретінің
 
аясы
 
Делдалд
ың
 
тер
-
ге
у 
аясы
 
ме
 ке
-
ме
нің
 
құқықтық
 
немесе
 
әкімшілік
 
құрылымыме
н 
емес
, 
оған
 «
қо
-
ғамд
ық
 
қыз
 мет
 
функциясының
» 
жүктелуіме
н 
анық
-
талад
ы
.
Балалар
 ісі
 жөнін
-
дегі
 
Омбудсме
н 
ба
 лалар
 
құқығын
 
қор
 ғау
 туралы
 заң
 -
ның
 
орындалуына
 
бақылау
 
жүргізуді
 
жүзеге
 
асырад
ы
. 
Алайда
 
балалар
 
құқығы
 
бо
йын
ша
 
омбудс
 ме
н 
басқа
 
билік
 
органдарын
 
бақы
 ламайд
ы
 
жә
-
не
 заңға
 сәйкес
 же
-
ке
 
істерді
 
қа
 рау
 ға
 
араласа
 алмайд
ы
.
Тек
 
Парламе
нт
 
ал
 д
ында
 ғана
 жа
-
уапкершілікке
 
ие
 
арнайы
 
уәкіл
еттік
 
берілге
ндер
 
неме
-
се
 комиссарлар
.
30 
күн
 
ішінде
 
іс
 
жүргізуді
 
аяқтау
 
ту
 ралы
 
ереже
 
тер
 ге
уге
 
қатысты
 
емес
.
Қызмет
 
адресатта
-
ры
 - 
ол
 төме
ндегіл
ер
 
туралы
 сұраным
 жа
-
сайтын
 
мемл
екеттік
 
органдар
, 
ұйымдар
 
ме
н 
мекемел
ер
:
 
со
т 
мұрағаттары
 
ме
н 
құжаттарына
 
рұқсат
 
туралы
 
түсі
-
нік
 темел
ер
 
ме
н 
ақ
-
параттар
 беру
;
өздерінің
 құзыры
 ше
-
гінде
 
балалард
ың
 
мүд
 десінде
 шаралар
 
қа
 былдау
 туралы
.
Штат
 Омбудсме
ні
: 
Әкімшіліктің
 
аза
-
мат
 тарға
 
қатысты
 
әрекеттерін
 
ба
-
қы
 лау
. 
Құзырлық
 
аясынан
 
әділ
 
со
т 
органдары
, 
заң
 на
-
малық
 
жиналыс
, 
гу
 бернатор
 
жән
е
 
оның
 жұ
 мыс
 аппа
-
раты
, 
со
н дай
-ақ
 
үкі
 мет
 бөлімшел
ері
 
ме
н 
мекемел
ері
 
алы
 нып
 
тасталы
-
над
ы
.
5
Ом
б
удсмен
 ге
  
қо
л
 
же
т кі
 зу
Тек
 
жеке
 
тұл
-
ғалар
 
ғана
. 
Бұл
 
жағдайда
 
азамат
 
шағымға
 
де
 йін
 
тікел
ей
 
әкім
 ші
-
ліктің
 
тиісті
 
ме
-
кемесі
 
ме
н 
бай
-
ланыс
уы
 
тиіс
. 
Өз
 
бас
 тамасы
 
бо
й
-
ын
ша
 
ә
 рекет
 
ету
 
құқығы
 жоқ
.
Кез
 
келге
н 
адам
 
жеке
 
хабарласа
 
алад
ы
. 
Балалар
 
Омбудсме
нме
н 
пош
 та
 
арқылы
, 
қо
 ңырау
 
шалу
 
немесе
 
вебсайт
 
кө
 мегіме
н 
бай
-
ланыса
 
алад
ы
. 
Ол
 
балалардан
 
жылына
 
екі
 
рет
 
балалард
ың
 
құ
-
қығын
 
қорғау
 
мәсел
ел
ері
 
бо
й
-
ын
ша
 
сауалнама
 
сұрақтарына
 
жау
-
ап
 алад
ы
. 
Балалар
 
комис
-
сарме
н 
пошта
 ар
-
қылы
 
хабарласа
 
алад
ы
, 
қоңырау
 
шалад
ы
 
немесе
 
вебсайт
 
арқылы
 
байланыса
 алад
ы
. 
Штат
 Омбудсме
ні
: 
Тікел
ей
 
қа
 ты
-
науд
ың
 
клас
 си
-
ка
 лық
 
сұлбасы
, 
тараптард
ың
 
қол
-
дау
 хаттары
 
бо
й
-
ын
ша
 да
, 
өз
 баста
-
масы
 бо
йын
ша
 да
 
терге
у 
жүргізу
. 

3 бөлім
47
12
3
4
5
6
7
6
Ом
бу
дсмен
 
өкіле
ттік
тері
Сын
 
құқына
, 
ке
-
ңес
 
құқына
, 
тәр
-
тіптік
 
немесе
 
қылмыстық
 
жа
 за
 
құқына
, 
жария
-
лы
 лық
 
құқына
, 
кепілдеме
 
ме
н 
ұсы
 ныс
 
құқына
 
ие
. 
Баяндамалар
-
да
 нақты
 аттары
 
атал
 майд
ы
.
Жоғары
 
тұрған
 
ше
не
уніктің
 
рұқ
-
сатыме
н, 
бар
-
лы
 ғы
 
ол
 
сұраған
 
құжаттард
ы
 
бе
-
руге
 
міндетті
. 
Аппарат
 14 
қыз
-
меткерде
н 
тұра
-
ды
.
Лауазымд
ы
 
тұл
-
ғаны
 с
отқа
 беру
;
 оны
 қылмыстық
 
тәртіпте
 
айып
 
тақ
 пай
 ескерту
;
оған
 
жұмысты
 
жақ
 сарту
 
бо
йын
-
ша
 
ұсыныстар
 
беру
;
мемл
екеттік
 
ор
-
гандарға
 
заң
 на
-
маны
 
жетілдіру
 
жөнінде
 
хабар
-
лас
у;
мемл
екеттік
 
ор
-
гандардан
 
ақ
-
параттар
 
сұрау
; 
мем
 лекеттік
 
ор
-
ган
 дард
ы
 
тал
-
қылауларға
 тарту
 
құқықтарына
 ие
. 
Клие
нттерге
 
олард
ың
 
ша
 ғым
-
дарының
 тірке
 ле
-
тіндігі
 ме
н 
оларға
 
нөмір
 беріл
етіндігі
 
туралы
 хабарлай
-
ды
. 
Содан
 
ке
йін
 
шағымның
 
тірке
у 
нөмірін
е
 
сәйкес
, 
олар
 
өздерінің
 
сұранымдарына
 
тел
ефон
 
арқылы
 
жауап
 
ала
 
ала
-
ды
. 2003 
жылдан
 
бастап
 
істі
 
қарау
 
жағдайы
 
туралы
 
ақпаратты
 
үкімет
 
порталы
 
арқылы
 
немесе
 
кеңсе
 
веб
 сайты
 арқылы
 
алуға
 болад
ы
. 
Ко
-
миссарлард
ың
 
есеп
 терін
 
алу
 
мүмкіндігі
 де
 бар
.
Ол
 
органдарға
 
ха
-
барласып
, 
заң
 на
-
малық
 
бастаманы
 
қабылдау
 
тура
-
лы
 
ұсыныс
 
беріп
, 
басқа
 
құқықтық
 
рет
 те
ул
ерді
 
өз
-
гер
 те
 
алад
ы
. 
Ол
 
балалард
ың
 
жағ
-
дайы
 
туралы
 
ақпарат
 
беріп
, 
нақты
 
шешімдер
 
ұсына
 
алад
ы
; 
бала
 
құқығының
 
жән
е
 
оның
 
тұрмыс
 
жағдайының
 
бұзылуына
 
ерекше
 
назар
 
аудара
 
оты
-
рып
, 
нақты
 шаралар
 
қабылдайд
ы
. 
Ол
 
балалард
ың
 
құ
 қықтары
 
ме
н 
заңд
ы
 мүддел
ерін
 
бұзуы
 мүмкін
 ҮЕҰ
 
ме
н 
жеке
 
тұл
-
ғалард
ың
 
әре
 кет
-
терін
 бақылау
 құ
-
қығына
 ие
. 

Хатшының көмекші кітабы
48

4 бөлім
49
2009 жылдың көктемінде ӘЗИ Қазақстанның бес аймағында: Ақтөбе және 
Оңтүстік  Қазақстан  облыстарында,  Алматы  және  Астана  қалаларында 
әлеуметтік  зерттеулер  жүргізді.  Зерттеу  тақырыбы  біздің  еліміздегі  түрлі 
жас  топтарының  респонденттерінің  балалардың  құқықтарын  қорғау 
мәселесіне көзқарасын зерттеу болып табылды. Зерттеудің басты құралы 
ретінде мектеп оқушылары, халық және сарапшылар арасында сауална-
ма жүргізу алынды. Сауалнаманың үш түрі жасалды: оқушылар үшін (500 
респондент),  халық  үшін  (ата-аналар,  мектеп  жасындағы  балалары  бар 
24 жастан 49 жасқа дейінгі тұлғалар арасында жүргізілді; 500 респондент) 
және  сарапшылар (150 респондент)  үшін.  Зерттеу  негізі  ретінде  мектеп 
оқушыларына арналған сауалнама алынды. 
Сауалнама  мазмұны  шартты  түрде  бөлімдерге  бөлінді,  оларға 
берілетін  жауаптар  жағдайды  талдауға  негіз  болды.  Ал  сұрақтар  мен 
оларды  құрастыру  респонденттердің  барлық  үш  санатының  жауаптары 
арасындағы байланысты факторлық талдау мен бақылау жүргізуге мүмкін 
болатындай жасалған. Бұл бөлімде тек кейбір бөлімдердің ғана қысқаша 
сипаттамасы берілген.  

жүктеу/скачать 1,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: