Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 23,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Список литературы
- Аннотация.
- ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУДЕ ТИІМДІ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ БОЙЫНДА ДАҒДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ А.П. Төлжан, С.Б. Касимова
- Пікір беруші
- Инклюзивті оқушылардын оқуға қалыпты көзқарасын қалыптастыру жөніндегі жұмыс жүйесі Оқушы көзқарасы Бірінші кезең Екінші кезең
- Үшінші кезең Төртінші кезең
М. Ж. Темирбаева Управление образования Акмолинской области, г. Кокшетау, mtemirbayeva@mail.ru Рецензент – М.У. Ибраев, соискатель научной степени кандидата политических наук, ГУ «Акмолинский региональный центр новых технологий в образовании», г. Кокшетау Одним из приоритетных вопросов образования во многих странах мира является обучение детей с особыми образовательными потребностями. По данным Министерства труда и социальной защиты населения РК в 2012 году количество детей в возрасте до 18 лет, живущих с инвалидностью в Казахстане составило 1,33 % от общего количества детей данной возрастной группы [1, с. 21]. Актуальность вопроса защиты прав детей подчеркнута Президентом Республики Казахстан Н. А. Назарбаевым в Стратегии «Казахстан-2050: Новый политический курс состоявшегося государства» подчеркнул важность обеспечения защиты прав детей: «Дети – наиболее уязвимая и самая незащищенная часть нашего общества, и они не должны быть бесправными» [1, с. 21]. Государство проводит последовательную политику по развитию инклюзивного образования – процес- са, обеспечивающего равный доступ к образованию для всех обучающихся с учетом особых образователь- ных потребностей и индивидуальных возможностей [2, с. 4]. Право на получение гражданами образования гарантировано Конституцией РК [3, с. 9], а также регламентировано рядом международных и государственных нормативно-правовых актов. Включение детей с особыми образовательными потребностями в общее образование в Акмолинской области проводится с 2010 года по 4 основным направлениям: мероприятия организационно-методического характера, по подготовке кадров, по созданию условий для обучения и воспитания детей с особыми образовательными потребностями, по организации взаимодействия различных структур по вопросу развития инклюзивного образования. Основополагающим мероприятием организационно-методического характера стало проведение в феврале 2010 г. областного семинара-совещания по итогам международной конференции «Инклюзивное образование: совершенствование реализации образовательной политики», проведенной в 2009 году в г. Астана.
В феврале 2011 г. вопросы создания условий для инклюзивного образования рассмотрены на заседании расширенной коллегии управления образования. Непосредственное внедрение инклюзивного образования началось в январе 2013 г. в 5 школах об- ласти, в которых при поддержке Фонда Сорос Казахстан стартовал пилотный проект «Внедрение модели инклюзивного обучения, направленной на получение качественного образования всех учащихся». Совместно с Научно-информационным Центром гражданского образования в ноябре 2013 г. проведена областная научно-практическая конференция в целях развития инклюзивного образования. По итогам конференции с целью упорядочения и координирования действий всех структур, вовлеченных в этот процесс, в феврале 2014 года при управлении образования создан Координационный совет инклюзивного образования. Координационным советом в апреле-мае 2014 года проведены 5 кустовых обучающих семинаров-совещаний с охватом руководства отделов образования, методических кабинетов, директоров и работников опорных школ и детских садов всех 19 регионов области. Также, в мае 2014 года проведено заседание секции Координационного совета по высшему и профессиональному педагогическому образованию и повышению квалификации, на котором принята рекомендация руководству Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова, Кокшетауского и Щучинского педагогических колледжей, филиалу АО «НЦПК «Өрлеу» «ИПК ПР по Акмолинской области» о необходимости разработки и гармонизации 50 учебных модулей по методике инклюзивного образования при подготовке будущих и повышении квалификации действующих педагогов. Координационный Совет работает в соответствии с планом работы, в рамках общего плана управления образования. Заседания Совета проводятся ежеквартально с выездом на места. Для распространения опыта по внедрению инклюзивных практик на базе СШ № 19 г. Кокшетау создан ресурсный центр по развитию инклюзивных практик, научно-методическое сопровождение которого осуществляется Национальным научно-практическим центром коррекционной педагогики г. Алматы. Вместе с тем, приказом управления образования созданы 42 опорные организации образования по внедрению инклюзивных практик. Определив опорные организации образования по внедрению инклюзивных практик, управление образо- вания инициировало проведение мероприятий по подготовке кадров. Совместно с Научно-информационным Центром гражданского образования с 2013 года в рамках Проекта по гранту Фонда Сорос Казахстан и за счет внебюджетных средств проведены 12 тематических обучающих семинаров для конкретных категорий работников образования области с общим охватом 363 педагога. Совместно с филиалом АО НЦПК «Өрлеу» в рамках государственного заказа прошли обучение 50 педагогов, по заявке отделов образования – 46. Вместе с тем, в мае 2015 года в целях устранения дефицита кадров управлением образования достигнута договоренность с ТОО «САТР» (г. Алматы) о проведении выездных годичных курсов переподготовки педагогов Акмолинской области по специальности «Дефектология», специализация «Олигофренопедагогика» с выездом преподавателей в г. Кокшетау. С целью повышения профессионального статуса педагогов-дефектологов в течение 2 лет управлением образования Акмолинской области проводится областной конкурс «Дефектолог года». Помимо мероприятий организационно-методического характера, подготовки кадров для работы с детьми, имеющих особые образовательные потребности, в области на системной основе создаются конкретные условия для обучения и воспитания детей данной категории. С целью обследования и оказания психолого-медико-педагогического обследования и консультирования детей с ограниченными возможностями и их психолого-медико-педагогической коррекции и социальной реабилитации в 2015 году в области функционировали 4 психолого-медико-педагогические консультации, 12 кабинетов психолого-педагогической коррекции, 2 кабинета коррекции и инклюзивного образования для неорганизованных детей при детских садах, 71 логопедический пункт, в т.ч. 25 в детских садах. В детских дошкольных организациях общего типа функционируют санаторные и специальные коррекционные группы. В школах области функционируют как классы интегрированного обучения, так и специальные классы для детей с задержкой психического нарушения и нарушения интеллекта. Коррекционную поддержку детям данной категории оказывают педагоги-психологи, учителя-логопеды, учителя-дефектологи. Создаются условия для безбарьерного доступа детей с особыми образовательными потребностями в организациях образования. Техническое и профессиональное образование ребята получают в колледжах области, в 2-х из которых созданы условия для обучения детей с нарушениями слуха, опорно-двигательного аппарата. Наряду с проведением мероприятий по организации обучения детей с особыми образовательными потребностями, большое внимание уделяется развитию творческих, спортивных способностей детей с ограниченными возможностями. В области проводится фестиваль творчества детей с ограниченными возможностями «Жұлдызай», по итогам которого наши ребята участвуют в республиканском фестивале в г. Астана, где занимают призовые места. Ведется тесное сотрудничество с Акмолинским филиалом «Спешиал Олимпикс Казахстан». Ежегодно около 200 ребят с особыми образовательными потребностями принимают участие в областных, республиканских соревнованиях по летним и зимним видам спорта. Следует подчеркнуть, что не менее важным для развития инклюзивного образования в области является сотрудничество с различными государственными и негосударственными структурами. В результате совместной проведенной работы с общественными фондами «Жұлдызай» и «Добровольное общество «Милосердие» (г. Алматы) в 2014 - 2015 годах организовано обследование и лечение 2-х детей-инвалидов в международных госпиталях Тайланда и Китая, открыт кабинет психолого-педагогической коррекции в городе Кокшетау при содействии акимата Акмолинской области и благотворительного фонда «Дара» (г. Астана). Значимым событием в ноябре 2015 года в Акмолинской области стало проведение межрегиональной научно-практической конференции «Сетевое взаимодействие организаций образования Акмолинской области по внедрению инклюзивных практик обучения учащихся с особыми образовательными потребностями в условиях общеобразовательной школы». С целью реализации Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2011
51 - 2020 годы [5, с. 17, 20], Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2016- 2019 годы [6, с. 17-18] в части включения обучающихся с особыми образовательными потребностями всех уровней образования в общеобразовательную среду и создания необходимых условий для их обучения и воспитания управлением образования разработаны и утверждены: 1. План мероприятий по совершенствованию коррекционно-педагогической поддержки детей раннего возраста в Акмолинской области на 2014-2018 гг.; 2. План мероприятий по развитию инклюзивного образования в Акмолинской области (с 2014-2018 годы); 3. Программа развития территорий Акмолинской области на 2015-2020 гг; 4. План мероприятий по развитию инклюзивного образования на 2015-2020 гг. в Акмолинской области. В заключении, необходимо отметить, что в период с 2010-2015 годы в Акмолинской области накоплен определенный опыт по внедрению инклюзивного образования, который необходимо использовать в даль- нейшей совместной работе всех заинтересованных структур, направленной на включение всех лиц с особы- ми образовательными потребностями в процесс обучения и их социальную адаптацию с целью обеспечения равного доступа к качественному образованию [4, с. 18-19].
1 Анализ положения прав детей с инвалидностью: развитие инклюзивного общества в Республике Казах- стан. - Астана, 2014. 2 Закон РК «Об образовании» от 27 июля 2007 года № 319-III ЗРК (с изменениями и дополнениями от 09.04. 2016 г. № 419-V). 3 Конституция РК (c изменениями и дополнениями, внесенными Законами Республики Казахстан от: 7 октября 1998 года № 284-I, 21 мая 2007 года № 254- III, 2 февраля 2011 г. № 403-IV). - Алматы, 2014. 4 Концептуальные подходы к развитию инклюзивного образования в Республике Казахстан. – Астана. 2015. http://www.open-school.kz/glavstr/inclusiv_obraz/inclusiv_obraz_101.htm. 5 Указ Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118 «Об утверждении Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2011 - 2020 годы». 6 Указ Президента Республики Казахстан от 1 марта 2016 года № 205 «Об утверждении Государственной программы развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 - 2019 годы».
7 желтоқсандағы № 1118 «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға ар- налған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы» Жарлығын жүзеге асыру аясындағы ерекше білім беруге қажеттіліктері бар балаларды жалпы білім беруге қосудың Ақмола облысындағы тәжірибесі ұсынылған. Одан басқа, автор 2016 - 2020 жылдарға арналған инклюзивті білім беруді дамытудың негізгі бағыттарын анықтайды. Аннотация. В данной статье представлен опыт включения детей с особыми образовательными потребностями в общее образование в Акмолинской области в рамках реализации Указа Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118 «Об утверждении Государственной программы развития образования Республики Казахстан на 2011 - 2020 годы» в период с 2010-2015 годы. Более того, автор определяет основные направления развития инклюзивного образования на 2016-2020 годы.
in Akmola region in the frameworks of implementation of President’s Act “About the approval of the Republic of Kazakhstan’s governmental programme of education’s development for 2011-2020” (№ 1118, dated December 7-th, 2010) in the period between 2010 and 2015 is presented. Furthermore, the author defines the basic direc- tions of the inclusive education’s development for 2016 - 2020.
Жеңістің 30 жылдығы атындағы орта мектебі, Аса ауылы, Жамбыл ауданы, Жамбыл облысы, Қазақстан Республикасы, aizhan_1963@mail.ru, sabira_kasim@mail.ru
Тараз қаласындағы филиалының аға менеджері, тренер Бүгінгі таңда инклюзивті білім беру – жұртшылық тарапынан өзекті мәселе ретінде көтеріліп отыр.
52 «Инклюзив» сөзі латын тілінен «includio» аударғанда – «кірістіремін, қосамын» деген мағынаны, ал ағылшын тілінен аударғанда «араластырамын» деген мағынаны білдіреді. Инклюзивті оқыту дегеніміз – мүгедек немесе дамуында сәл бұзушылығы мен ауытқулары бар балалардың дені сау балалармен бірге олардың әлеуметтендіру және интеграция процестерін жеңілдету мақсатындағы бірлескен оқыту. «Кемтар балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау» туралы Заңның 4 тарауында кемтар балалардың құқықтары бекітілген, 15 бапта психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың қорытындысына сәйкес арнаулы бiлiм беру ұйымдарында немесе мемлекеттiк жалпы бiлiм беретiн оқу орындарында тегiн мектепалды және жалпы орта бiлiм алуға құқылы екендігі атап көрсетілген [1]. Қазіргі кезеңде еліміздегі мүмкіншілігі шектеулі балалар санының көбеюі, денсаулық сақтау, білім және әлеуметтік қорғау салаларының осы мәселеге ерекше көңіл бөлуін талап етіп отыр. Жыл санап мүмкіншілігі шектеулі балаларға деген қоғамның көзқарасы өзгеріп, оларды қоғамның бір мүшесі ретінде қарауға бет бұрғаны қуанарлық жайт. «Бала құқықтары туралы Конвенциясының» 23 бабында денсаулық сақтау және медицина саласында, жарымжан балаларды психологиялық және функционалды емдеу саласына қатысты ақпараттармен алмасуға, соның ішінде, қатысушы мемлекеттердің осы саладағы мүмкіндіктері мен білімін жақсартып, тәжірибесін кеңейту үшін реабилитация, жалпы білім беру және кәсіби даярлық тәсілдері жөніндегі ақпараттарды таратуға және оған қол жеткізуіне ықпал ететіндігін, мүмкіндігі шектеулі балалардың ерекше күтімін, білім алуын, әлеуметтік ортада, қоғамда толық құқылы өмір сүруін қамтамасыздандыру мазмұны белгіленген [2]. Неміс педагог-дефектологы П. Шуман «Бала кемістігінің даму деңгейі неғұрлым төмен болса, соғырлым мұғалімнің білім деңгейі жоғары болу керек,- деп айтқандай, инклюзив балалармен жұмыс жасау барысында көп жауапкершілік сол сыныпқа сабақ беретін мұғалімге түсетіні түсінікті. Әсіресе, бастауыш сынып жасындағы инклюзивті баланың өзінің іс-әрекетін психологиялық тұрғыдан қайта құруы өте маңызды қадам. Бастауыш сынып жасындағы бала бұрын ойынмен айналысса, енді оқумен айналысуына тура келеді. Оқу – ойынға қарағанда өте күрделі процесс. Бұл процесті қабылдау инклюзивті балаға өте ауыр [3]. Бастауыш сыныптағы инклюзивті оқушының тағы бір мәселесі – ол балалардың сыныптағы өзара қарым- қатынасы. Бұл жерде де мұғалімнің рөлі ерекше. Себебі бастауыш сыныптағы балалар қатынасын үйлестіретін – мұғалім. «Сабақ беру үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер» - деп Ж. Аймауытов айтқандай, инклюзивті оқушыға сабақ өту үрдісі арқылы шәкірттерімізді тарихи саналы, құқықтық тәрбиелі азамат етіп тәрбиелеуге міндеттіміз. Ол үшін: 1.
Баланың қабілетін, зейінін, қызығушылығын арттыру мақсатында ойын элементтерін пайдалану, оқушының оған белсенділігін арттыру. Сабақта дидактикалық материалдарды, техникалық құралдарды молынан пайдаланып жүргізу. Жеке жұмыстарда да көрнекіліктер пайдалану. 2. Есте сақтауын дамыту мақсатында шағын да тілге жеңіл көркем мәтіндерді, мақал-мәтелдер мен жұмбақ, жаңылтпаштарды жаттауға ұсынып отыру. Барлық жеке жұмыстарда «оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге» принципін басшылыққа алып, қайталауға көбірек мән беру. 3. Инклюзивті оқушының еңбектерінің жақсы жақтарын дер кезінде байқап, тиісінше мадақтап, өз күшіне сенімін ояту, т.б. [4]. 4.
Жұмыс барысында инклюзивті оқушылардың жеке пәндер бойынша біліміндегі оқылықтарды анықтап, жүргізілетін жұмыстарға орай нәтижесін жазып отыру. Қазіргі кезеңде сабаққа қойылатын талаптарға байланысты сабақты тек оқытумен ғана шектеп қоймай, сонымен бірге тәрбиелеу, әрбір сабақ барысында оқушыны өздігінен еңбектеніп, қорытынды жасай білетін азамат етіп тәрбиелеуге болады. 5. Білім негізі – бастауыш сыныпта қаланатыны жұртшылыққа белгілі жағдай. Инклюзивті оқушылармен жұмыстың алға басуы, инклюзивті оқушылардың алған білімінің тиянақты, сапалы болуы, қорыта келгенде, мұғалімдердің күнделікті дайындығы мен оның педагогикалық шеберлігіне, ізденгіштігіне, жеке басының білімі мен ерекшелігіне байланысты. 6.
Сондай-ақ отбасымен қарым-қатынас жасау. а) Ата-анасымен тығыз байланыс жасау. Үйдегі күн тәртібін белгілеп, оны орындаудың қажеттілігін ата- анаға түсіндіру. Оқушының ұжыммен байланысын нығайту мақсатында арнайы әңгімелер, тәрбие сағаттарын өткізу, мінез-құлқының жақсы жақтарын жетілдіру мақсатында сабақта жұмыстар жүргізу, белсенділігін жандандыру, оқуға ынталы, алғыр балалардың жолдастық көмегін ұйымдастыру қажет [5]. б) Ата-аналармен жеке әңгіме-сұхбат өткізу, олардың сабаққа келіп қатысуын, балаларын бақылауын, мұғаліммен бірге зерттеу жүргізуге атсалысуын қадағалау, жалпы ата-ана жиналысын өзгеше түрде, мысалы коучинг, дөңгелек үстөл, және т.б. түрінде ұйымдастыру қажет. Әрине, қазіргі таңда мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс жүргізу барысында шешімін таппаған мәселелер жеткілікті. Соның алдын алу жолдарын анықтау үшін тәжірибе алмасу жұмыстары жүзеге 53 асырылуы керек. Осы орайда мектеп көшбасшысы ретінде фокус топтағы мұғалімдермен өзара ақылдаса келе, мектебіміздегі бастауыш сыныптардағы инклюзив оқушыларды сырттай бақылап, іс-әрекеттегі зерттеу жүргізу қолға алынды. Белгілі психолог Л.С. Выготский «Оқыту үрдісінде балалардың ақыл-есінің дамуы» атты еңбегінде «Жақын арадағы даму аймағында болған бала ертең тиісінше даму деңгейінде болады, яғни, бала бүгін басқаның көмегімен жасағанды ертең өзі орындай алады. Сондықтан баланың өзі не істей алатындығын анықтау ғана маңызды емес, басқаның көмегімен не орындай алатындығын анықтау маңызды, себебі бүгін оның басқаның көмегімен орындай алатындығы анық белгілі болса, ертең соны өзі орындайтындығы анық», - деп жазған. Біз де өзіміздің іс-әрекеттегі зерттеуімізге Выготскийдің осы қағидасын ұстаным ретінде алуды жөн көрдік. Зерттеу барысында алдымен мектеп психологымен және мектептің әлеуметтік педагогымен сұхбат жүргізілді. Сұхбат кезінде бастауыш сыныпта неше инклюзив бала бар екендігі, олардың медициналық диагнозы, қай сыныптарда оқитындығы, отбасы жағдайы анықталды. Бір қуанарлық жағдай, бастауыш сыныптағы 4 инклюзив баланың біреуі 4-сыныпта, үшеуі бір сыныпта, яғни тәлім алушының 3-сыныбында болғандығы, бұл зерттеу жүргізуге ыңғайлы болды. Осы оқушылардан тест сұрақтары алынып, олардың ойлау, сөйлеу, оқушылармен жолдастық қарым-қатынас деңгейі анықталды. Бұл оқушылардың жалпы ұқсастық қасиеттері сыныптастарымен араласпауы, бұйығы тұйық жүруі, берілген сұраққа жауап бермеуі, сабаққа ынтасының болмауы. Әрине, мұның бәрі мұғалімнің алдындағы кедергілер, зерттеу барысында осы кедергілерден шығу үшін сабақ үдерісінде топтық жұмыстың ұйымдастырылуы маңызды екендігі байқалды. Топтық жұмыс кезінде инклюзив оқушы тек қана мұғалімнің демеуіне ғана емес, топ басшысының және сыныптастарының көмегіне де арқа сүйеуіне болатындығы, құрдас-достарымен өзара диалогқа түсу мүмкіндігі бар екендігі анықталып, оқушыны басқа қырынан тану мүмкіншілігі туатындығы, сабаққа деген ынтасының артуы жан-жақты зерттелді. Бұл жерде ата-ананың ықпалы да зор екендігін ескере отырып, сынып ата-аналарымен коучинг өткізілді. Коучинг барысында ата-аналардан «инклюзив балаларға көзқарастары қандай?», «ұл-қыздарының ондай балалармен бір сыныпта оқығанына қарсы емес пе?» - деген сияқты сұрақтардан құралған сауалнама алынды. Сауалнама нәтижесі бойынша ата-ананың 70 пайызы инклюзив балалардың мектепте оқуына қарсы емес екендіктерін білдірсе, 20 пайызы жауап беруге қиналатындықтарын айтты. Көп ата-ана өздерінің құқықтарын, заңдарды толық білмейтіндіктері анықталды. Төменде жүргізілген зерттеу бойынша инклюзивті оқушылардың оқуға қалыпты көзқарасын қалыптастыру үшін жұмыс жүйесін ұсынып отырмыз. Инклюзивті оқушылардын оқуға қалыпты көзқарасын қалыптастыру жөніндегі жұмыс жүйесі Оқушы көзқарасы Бірінші кезең Екінші кезең Үшінші кезең Төртінші кезең Оқу материалының мазмұнына көзқарас Ең оңай қызықты материал Маңызы бар оңай материал Маңызды, негізгі, бірақ қиынырақ материал Мазмұнды қиын материал Оқу үрдісіне көзқарас Мұғалім әрекет етуші, оқушы қабылдаушы Мұғалім жетекші, оқушы үрдістің кейбір кезеңдеріне ғана қатысушы Оқушы жетекші, мұғалім үрдістің кейбір кезеңдеріне ғана қатысушы Оқушы өз бетімен әрекет етуші Өзіне, өз күшіне деген көзқарас Өз күшіне деген сенімсіздік Азғана сенімділіктің пайда болуы Жартылай сенімділік Толық сенімділік Мұғалімге (ұжымға) көзқарас Бейтараптық Көңіл бөлуі, қызығушылық танытуы Өзіндік пікірінің болуы Өзіндік пікірінің қалыптасуы Қорыта келе, атап айтатын нәрсе, инклюзив оқушыларды оқытуда дәстүрлі педагогикадан гөрі соңғы уақытта көп қолдау тауып отырған сындарлы оқыту теориясының әдіс-тәсілдерін пайдалану тиімді екендігіне көз жеткіздік. жүктеу/скачать 23,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|