Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі

170

учителя. -Астана, 2015. 

2 Елухина Н.В. Роль дискурса в коммуникации и методика формирования дискурсивной компетенции. // 

Иностранный язык в школе. 2002. №3. -С. 9-13. 

Аңдатпа.  Мақалада  мектеп  мазұнын  жаңарту  аясында  орыс  тілі  піні  сабағында  оқушылардың  сөйлеу 

дағдысын дамыту арқылы тіл мәдениетін жоғарлатуға арналған әдіс-тәсілдер қарастырылады. 

Аннотация. В статье рассматривается влияние развития навыков говорения на развитие речевой культуры 

школьников на уроках русского языка в контексте обновления содержания школьного образования. 

Abstract.  The  article  discusses  the  influence  of  the  speaking  skills’  development  on  the  development  of 

speech culture of pupils at Russian lessons in the context of updating the content of school education. 

РАЗВИТИЕ ПОЛИТИКИ ТРЕХЪЯЗЫЧНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В РАМКАХ ОБНОВЛЕНИЯ 

СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ 

М.Е. Мукатова, Л.С. Сырымбетова 

Национальная Академия образования им. И. Алтынсарина МОН РК, г. Астана 

Рецензент – Мамырханова А.М., к.и.н., доцент, Национальная Академия образования им. И. Алтынсарина 

В  Казахстане,  который  является  полиэтническим  и  поликонфессиональным  государством,  статус 

полиязычного образования объективируется известными факторами: 

−

поступательной интеграцией Казахстана в мировую цивилизацию и экономическое пространство; 

−

ориентацией республики на путь научно-технического и индустриального развития; 

−

ежегодно увеличивающимся потоком иностранных инвестиций в экономику страны, увеличением 

числа  иностранных  фирм,  повышающих  спрос  на  высококвалифицированных  специалистов  со  знанием 

иностранного языка, с технологическими умениями и деловыми навыками; 

−

необходимостью повышения конкурентоспособности республики на глобальном рынке; 

−

международной  интеграцией  в  области  образования,  возможностью  получения  качественного 

образования у себя в стране и за рубежом; признанием казахстанского диплома на международном рынке 

образовательных услуг; 

−

правом свободного передвижения (мобильности) и повсеместного проживания в пределах стран, 

входящих в Европейское Содружество; 

−

способностью человека адаптироваться к современным условиям проживания в мультилингвальном 

и мультикультурном обществе; его доступом к опыту и знаниям в мире, большому информационному полю, в 

том числе в результате развития мультимедийных средств коммуникации. 

По мнению Президента Н.А. Назарбаева, «... Казахстан уникален и силен своей многонациональностью. 

На его земле сформировалось уникальное поликультурное пространство… Поликультурность Казахстана – 

это прогрессивный фактор развития общества. Евразийские корни народов Казахстана позволяют соединить 

восточные, азиатские, западные, европейские потоки и создать уникальный казахстанский вариант развития 

поликультурности». 

Объективные  реалии  на  сегодня  складываются  таким  образом,  что  свойственный  для  казахстанского 

общества билингвизм постепенно начинает сменяться полиязычием. 

С 2007 года началась поэтапная реализация культурного проекта «Триединство языков», согласно которому 

предусмотрено развитие многоязычия населения: владение казахским языком как государственным, русским 

– как языком межнационального общения и английским – как языком успешной интеграции в глобальную 

экономику. 

Культурный проект «Триединство языков» нацелен на равномерное и одновременное овладение тремя 

языками, которые объективно востребованы для устойчивого развития всего казахстанского сообщества в 

условиях интеграции в мировую экономику. Вместе с тем, Казахстан – это государство, в котором вместе 

с коренным этносом проживают представители свыше 140 этносов и этнических групп. Конституцией РК 

закреплено  право  каждого  гражданина  на  изучение  родного  языка.  Именно  поэтому  лингвистическая 

палитра Казахстана не может быть ограничена изучением только трех языков. 

На сегодняшний день в республике функционируют 33 специализированные школы «Мурагер» с обучением 

на  трех  языках;  115  специализированных  школ  для  одаренных  детей,  20  Назарбаев  Интеллектуальных 

школ, 2 школы «Мирас», 2 школы «Хэйлибери», 29 казахско-турецких лицеев с полиязычным обучением. 

В  казахско-турецких  лицеях  обучение  ведется  на  4–х  языках:  математика,  информатика  и  предметы 

естественного цикла – на английском языке; казахский язык и литература, история и география Казахстана, 

основы государства и права, всемирная история – на казахском языке; всемирная география, турецкий язык – 

171

на турецком языке; русский язык и литература – на русском языке. Учебный план Школа «HaileyburyAlmaty» 

основан на стандартах обучения Великобритании, Преподавание в 1-2–х классах школы осуществляется 

учителем и двумя его помощниками. Помощники владеют тремя языками: казахским, русским, английским. В 

учебном плане для уровня основной и старшей школы введены обязательные экзаменационные предметы: 

английский язык, казахский язык (для граждан Казахстана), математика. 

Особо отметим, что традиционно функционируют школы с уйгурским, узбекским, таджикским языками 

обучения, для которых разработан отдельный Типовой учебный план. 

В  связи  с  этим  идея  триединства  языков  не  должна  быть  трансформирована  или  просто  переведена 

в  плоскость  трехъязычного  образования.  В  теории  и  практики  языкового  образования  концептуально 

обоснованы понятия билингвизма, или двуязычия, но никак не триязычия. Все, что больше двух, всегда много 

(поли-). 

Терминологическая  вольность  в  любой  теории  чревата  нарушением  понятийного  строя,  логики 

исследований и т.д. В соответствии с этим трехъязычие рассматривается в контексте культурного проекта 

«Триединство языков», а трехъязычное образование – в рамках полиязычия. 

В рамках обновления содержания образования требованиям времени и языковой политики в Казахстане 

в большей степени отвечает разработанная в АОО «НИШ» модель трехъязычного обучения. 

Не стоит забывать, что уровень владения английском языком не должен превышать или приравниваться к 

уровню владения государственным (казахским в Казахстане). Предлагаемая Назарбаев Интеллектуальными 

школами программа ориентирована на постепенное овладение языками всеми учащимися на высоком уровне 

в понимании, говорении, в чтении и письме, а также знании грамматики и структуры всех трех языков. Кроме 

того, языковые цели достигаются через интеграцию содержания предмета и языка. Сводится к минимуму 

переключение из одного языка в другой, и нет необходимости перевода из казахского языка при выражении 

мыслей  на  русский  или  английский  языки.  В  противном  случае  это  может  привести  к  взаимозависимой 

системе мышления (смешанный билингвизм). 

Что характерно для данной программы: 

1. Тревога в овладении языком сведена к минимуму, и унижение при допущении ошибок в овладении 

языком учащимися не имеет место. Это может быть достигнуто в том случае, если ошибки воспринимаются 

как недостаточное развитие речи учащихся. 

2. Изучение языка – это развивающийся процесс; учащиеся проходят через одинаковые этапы усвоения 

языка, но у каждого учащегося это занимает разное время, так как у каждого учащегося разный уровень 

восприятия материала. 

3. Грамматике обучаются после того, как учащиеся развивают свои коммуникативные навыки. 

4.  Учебная  программа  при  коммуникативном  подходе  обучения  языка  является  тематической,  а  не 

основанной на грамматическом подходе, что гарантирует предоставление широкого лексического материала. 

Тематический подход гарантирует, что учащимся будет представлен широкий спектр лексики как в нескольких 

предметных областях, так и в контексте, а не изолированные знания. 

Начиная с апреля 2012 г., сеть НИШ выступает в качестве инновационных «Обучающих школ». Обучаемые 

ими  базовые  школы  республики  в  дальнейшем  должны  стать  «стратегическими  партнерами»  МОН  РК  в 

вопросах  обновления  содержания  среднего  образования.  Для  этого  очень  важно  пересмотреть  целевую 

установку базовых школ с точки зрения их направленности на «моральную цель» обучения, т.е. улучшение 

качественных  характеристик  образования,  ощущаемых  обучающимися.  Без  установки,  унифицированной 

на  основе  указанного  приоритета,  трансляция  опыта  АОО  в  базовые  школы  будет  лишена  устойчивости 

в  предстоящие  периоды,  и  не  будет  в  должной  мере  способствовать  реализации  политики  обновления 

содержания среднего образования, вступающей в активную фазу с 2015 года. 

Осуществляемый по опыту НИШ в 33 школах Республики Казахстан пилотный проект по полиязычному 

образованию  предусматривает  ежегодное  увеличение  классов  и  постепенный  переход  всей  школы  к 

обучению на трех языках общеобразовательных предметов с 7 класса: изучение одного или нескольких 

предметов естественно-математического цикла на английском языке, казахского языка и литературы, истории 

Казахстана в школах с русским языком обучения – на казахском языке, по программе школ с казахским 

языком обучения; русского языка и литературы в школах с казахским языком обучения – на русском языке, 

по программе школ с русским языком обучения. 

При этом доля учебного времени, отводимого предметам на казахском языке, по годам распределяется 

неравномерно,  динамика  данных  показателей  колеблется  от  10%  до  20%.  Причем  в  последние  годы 

наблюдается постепенное снижение этого показателя. 

Такой же спад наблюдается и в показателях по дисциплинам, преподаваемым на русском языке, для школ 

с казахским языком обучения. 

Во всех школах на английском языке ведутся предметы «Английский язык», «Биология», в отдельных 

школах – «Математика», «Физика», «Химия». 

172

Здесь, в отличие от преподавания отдельных предметов на казахском и русском языках, наблюдается 

постепенный  и  стабильный  рост  в  показателях  доли  учебного  времени,  отводимого  на  английский  язык 

обучения. 

Мониторинг, проведенный в пилотных школах, показал следующее: 

Контингент  школьников,  чаще  использующих  в  повседневной  жизни  русский  язык,  превышает  число 

казахоязычных приблизительно на 20%, при этом в динамике показателей число русскоязычных школьников 

растет  менее  интенсивно  –  прирост  составляет  около  1,0%,  чем  численность  казахоязычных –  прирост 

составляет чуть более 4,0%. 

Контингент казахо-русских билингвов составляет порядка 50% от всего контингента школьников пилотных 

школ, при этом их число намного превышает численность казахо-английских и русско-английских билингвов. 

Сравнительные показатели численности казахо-английских и русско-английских билингвов указывают на 

большее число последних; приблизительная разница составляет 3,0%. 

Контингент трехъязычных детей в динамике показателей свидетельствует о стабильном росте из года в 

год, но не превышает числа билингвов. 

Иными словами, складывающаяся картина в пилотных школах за годы эксперимента отражает общую 

ситуацию,  характерную  для  казахстанского  сообщества  в  целом,  т.е.  наблюдаемый  рост  показателей 

полиязычных  школьников,  задействованных  в  эксперименте,  подчиняется  общим  закономерностям 

языкового строительства в Казахстане. 

Языковая политика государства направлена на нормативное, методологическое, учебно-методическое 

обеспечение планомерного перехода на полиязычие на всех уровнях образования, что требует приведения 

в  единую  систему  фрагментарно  наработанной  практики  полиязычного  образования  в  пилотных  школах 

республики. 

Основным механизмом в этом плане выступает Дорожная карта развития трехъязычного образования до 

2020 года, разработанная Министерством образования и науки РК с участием всех заинтересованных сторон. 

В  соответствии  с  Дорожной  картой  предусмотрена  разработка  и  утверждение  Единого  языкового 

стандарта обучения казахскому, русскому и английскому языкам в школах Казахстана. 

Важное место в Дорожной карте отводится государственному языку, так как одной из проблем в РК является 

неравномерный  уровень  владения  государственным  языком  в  обществе.  Необходимо,  чтобы  казахский 

язык стал языком полноценного каждодневного функционального и профессионального общения каждого 

казахстанца.  Немаловажное  значение  имеет  повышение  мотивации  изучения  государственного  языка, 

который предполагает обязательное прохождение программа «Казтест» всеми педагогами и руководителями 

организаций  образования  всех  уровней,  а  также  всеми  иностранными  гражданами,  пребывающими  в 

Казахстане по программам академических обменов. 

В  соответствии  с  Дорожной  картой  будет  осущестляться  комплексный  мониторинг  трехъязычного 

образования  для  отслеживания  результатов  соответствующего  направления  деятельности  организаций 

образования  всех  уровней.  Такой  мониторинг  должен  в  комплексе  охватывать  деятельность  субъектов 

полиязычного образования: педагогов и обучающихся. 

Внедрение стандартизированного обучения языкам, начиная с начальной школы, требует соответствующей 

подготовки педагогических кадров. В частности, учителей иностранных языков для начальной школы, учителей 

казахского/русского  языка  как  неродного  языка.  Подготовка  педагогов  новой  формации  предполагает 

разработку концептуальной модели педагога, способного работать в условиях полиязычного образования. 

Кроме  того,  необходимо  совершенствование  УМК  дисциплин  на  языке  обучения  (начальная  ступень 

школы);  разработка  и  поэтапное  использование  УМК  языковых  дисциплин  (казахский/русский  язык  как 

неродной язык, английский); разработка и поэтапное использование УМК по казахскому языку, казахской 

литературе,  истории  Казахстана  –  на  государственном  языке;  по  русскому  языку,  русской  литературе  и 

всемирной истории – на русском языке; по дисциплинам естественнонаучного цикла – на английском языке. 

Первые шаги уже сделаны. 

Начиная  с  2013-2014  учебного  года,  в  общеобразовательных  школах  республики  введено  изучение 

английского языка с 1-го класса. В соответствии с Государственным стандартом начального образования 

обновленного содержания в 1-ом классе начато параллельное изучение казахского как государственного, 

русского как второго языка и английского как иностранного. 

Таким  образом,  государственная  поддержка  полиязычного  образования  имеет  плановый  характер. 

Создаются все условия для формирования действительного, а не декларируемого полиязычия, чтобы наши 

выпускники органично вписались в мировое образовательное пространство, осознавая при этом свою на-

циональную самоидентичность. 

Использованная литература 

1 Государственная программа развития и функционирования языков в Республике Казахстан на 2011-

173

2020 годы. Указ Президента PK от 29 июня 2011 года № 110 [Электронный ресурс]. -Режим доступа: http://

ru.government.kz/docs/u110000011020110629.htm 

2  Государственная  программа  развития  образования  Республики  Казахстан  на  2011-2020  годы.  Указ 

Президента PK от 7 декабря 2010 года № 1118 [Электронный ресурс]. -Режим доступа: http://www.edu.gov.

kz/ru/zakonodatelstvo/gosudarstvennaja_programma_razvitija_obrazovanija/gosudarstvennaja_programma_

razvitija_obrazovanija_respubliki_kazakhstan_na_2011_2020_gody/ 

3  Послание  Президента  Республики  Казахстан  –  Лидера  Нации  Н.А.  Назарбаева  народу  Казахстана 

«Стратегия  «Казахстан-2050»:  новый  политический  курс  состоявшегося  государства»  от  14  декабря  2012 

года. 

4  Послание  Президента  Республики  Казахстан  –  лидера  Нации  Н.А.  Назарбаева  народу  Казахстана 

«Казахстанский путь – 2050: единая цель, единые интересы, единое будущее» от 17 января 2014 года. 

5 Национальный план действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012 – 2016 

годы, утвержденный постановлением Правительства РК от 25 июня 2012 года № 832 [Электронный ресурс]: 

[сайт]. – Режим доступа: http://www.testent.ru/ 

6 Научно-методические основы функционирования полилингвального образования в контексте новой 

образовательной парадигмы. – Астана: НАО им. И. Алтынсарина, 2015. – 134 с. 

Аңдатпа.  Мақалада  мектептегі  білім  мазмұнын  жаңарту  үшін  елдегі  жүргізіліп  жатқан  реформалар 

тұрғысынан үш тілде білім берудің қазақстандық моделін қалыптастыру мәселелерін көрсетеді. 

Аннотация. В статье освещены вопросы формирования казахстанской модели трехъязычного образования 

с позиции проводимой в стране реформы по обновлению содержания школьного образования. 

Abstract. The article highlights the issues of forming of the Kazakh model of trilingual education from the 

perspective of ongoing reforms in the country to update the content of school education. 

174

№4 ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ

ДӘСТҮР МЕН ИННОВАЦИЯ ИНТЕГРАЦИЯСЫ 

КРУГЛЫЙ СТОЛ №4

ИНТЕГРАЦИЯ ТРАДИЦИЙ И ИННОВАЦИЙ

ROUNDTABLE DISCUSSION №4 

INTEGRATION OF TRADITION AND INNOVATION

ДӘСТҮР МЕН ИННОВАЦИЯ ИНТЕГРАЦИЯСЫ 

М.А. Абдихожаева, У.С. Манахова, Д.А. Буркеева 

«Ақыртөбе орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі, Жамбыл облысы, mairash70@mail.ru, 

manakhova_62@mail.ru, damira_69@mail.ru 

Пікір беруші – А.Б. Самбеталиева, д

иректордың ғылыми-әдістеме ісі жөніндегі орынбасары 

Егемендік  алған  кез-келген  елдің,  халықтың  ең  басты  міндеті  –  жас  ұрпақтың  ұлттық  санасын 

қалыптастырып, шыңдауға қызмет ететін білім жүйесін қалыптастыру. Білім берудің ұлттық жүйесін құру – 

ұлттық мәдениетті оқу-тәрбие процесінде пайдалану арқылы ұлтжанды ұрпақты тәрбиелеу. Болашақ ұрпақты 

этнопедагогикалық біліммен қаруландыру мақсатында халықтық дәстүрлердің тәрбиелік мүмкіндіктерін ашу 

– осы мәселені шешу жолдарының бірі. 

Мектептің оқу-тәрбие процесінде халық педагогикасының тәрбиеде алатын орны мен маңыздылығын 

түсіндіру, жас ұрпаққа этнопедагогикалық білім арқылы ұлттық тәрбие беру, ұлттық сана-сезімін қалыптастыру, 

ұлтжанды азамат тәрбиелеп шығаруға даярлау қажеттілігі туып отыр. 

Қазіргі қоғамда бізге жетіспей жатқаны – өзіміздің қазақи өмір салтымыз бен шығыстық дүниетанымдағы 

ұлтттық мектебімізді құру. Қазақылық дүниетанымның өзегі – адамшылдық. Атадан балаға ұласатын ұлттық 

құндылықтар  үлкендердің  ұлағатты  сөздерінен,  іс-қимылынан  танылып,  сезім  арқылы  жүректен-жүрекке 

беріліп  отырған.  Ұлттық  құндылықтар  арқылы  тәрбиелеу  дегеніміз-халықтың  ғасырлар  бойы  жинақтап, 

іріктеп алған тәжірибесі мен ізгілік қасиеттерін жас ұрпақтың бойына сіңіру. Бүгінгі таңда жаhандану үрдісі 

жүріп жатқан жағдайда ұлттық мүдде, ұлттық тәрбие, ұлттық құндылық, ұлттық рухымызды сақтап қалу – 

алдымызда тұрған үлкен міндет. Бүгінгі ұрпағымызды бірнеше ғасырлардан жинақталған ата-бабамыздың 

мол мұрасымен, ұлттық құндылықтарымен сусындату – біздің басты парызымыз. 

Қазіргі  қоғамда  құндылықтардың  алар  орны  ерекше.  Қазақ  педагогикасында  құндылықтың  түрі  мен 

маңызына,  сыры  мен  сипатына  алғаш  философиялық  мән  беріп,  оны  жан-жақты  талдай  білген  Абайдан 

асқан зор тұлғаны атау мүмкін емес. Абай – қазақ халқы үшін парасат биіктігінің, ақыл-ой толықтығының, 

адамгершілік пен рухани байлықтың өлшемі. Абайдың қара сөздерінің жас ұрпақ үшін маңызы зор. 

Оқушының ұлттық қасиеттері: меймандостық, кісілік, сыйластық, имандылық, кішіпейілділік, салауаттылық, 

инабаттылық,  қайырымдылық,  ізгілік,  еркіндік,  өнерпаздық,  шешендік,  ақынжандылық,  сыпайылылық, 

мәдениеттілік,  шығармашылық,  рухани-байлық,  махаббат  сияқты  қасиеттер  арқылы  ерекшеленеді. 

Құндылықтар – шынайы ғана болады, ол адамға тәуелді емес, дей тұрғанмен, ол адам санасында орын алады. 

Құндылықтар сезім арқылы қабылданады, ал, сана арқылы оны түсінуге болады, сол арқылы тұлға құндылығы 

қалыптасады. Рухани тұлға көрсеткіштері: ойы озық, еркін, кісілігі, намысы биік, өрелі, білімді, рухани бай, 

кемелденген, саналы, іскерлік. 

Білім берудің басты мақсаты мен нәтижелілігі – білім алумен бірге, біліктілік дағдыларына қол жеткізе 

отырып, заман талабына сай ұлттық құндылықтарды бойына дарытқан өз Отанының патриоты, жан-жақты 

дамыған білімді, өз ісіне және өзгенің ісіне әділ баға беретін, функционалдық сауаттылығы қалыптасқан 

жеке тұлға қалыптастыру болып табылады. 

Мектептегі білім мен тәрбие жұмысын ұлттық ерекшеліктерге негіздеп, мазмұнына халықтық ұғымдар 

енгізу, уақыт күтірмейтін мәселе. Мұны өмір талабы, заман ағымы қажетсінуде. Ұлттық ерекшеліктер ұғымын 

жалаң  тұрғыда  емес,  әр  пәннің  мазмұнына  үйлесімділікпен  енгізе  білуіміз  керек

.  Мектеп  –  тұлғаның 

толық  қалыптасуына  жағдай  жасайтын  әлеуметтік  орта.  Бүгінгі  жас  ұрпақ  мектептен  білім  мен  тәрбиені 

қатар алып шығуы керек. Сонау замандардан жинақталған ата-бабамыздың мол мұрасымен, яғни ұлттық 

құндылықтарымен сусындату – ұстаздардың басты парызы. Демек, ұлттық құндылықтарды пайдалана отырып, 

тәрбиелеу арқылы мұғалімдер ұлттық құндылықтарды қалыптастырмақ. Жас ұрпақ тәрбиесі – адамзаттың 

мәңгілік тақырыбы. Ұлттың бүгіні де, болашағы да тәрбиелі ұрпаққа байланысты. Жас ұрпақты тәрбиелеуде 

құндылықтардың бірнеше саласын қарастыруға болады: білім беру құндылықтары, адамзаттық құндылықтар, 

ұлттық құндылық, рухани құндылық, адамгершілік құндылық, мәдени құндылық болып жіктеледі. Жас ұрпақты 

ұлттық құндылықтар арқылы тәрбиелеуде халқымыздың сан ғасырлық тәжірибесі бар екендігі айдан анық. 

175

Ұстаз алдындағы негізгі мақсат – ұлттық болмыс ұғымдары арқылы оқушы дүниетанымын кеңейту, өздігімен 

пайымдауға,  терең  ойлауға  ұмтылдыру.  Қазақи  ұлттық  құндылықтар  жойылып  кетпейді,  биологиялық 

заңдылықтар сияқты жаңарып отырады. 

Білім  сапасын  арттыру  және  нәтижеге  бағытталған  үлгіге  ұмтылу  барысында  мұғалімдер  мемлекеттік 

стандартта белгіленген нәтижелерге жетуде кәсіби шеберлікпен меңгерген зерттеу біліктері мен дағдылары 

нәтижесінде проблеманың шешімін таба алатын, ақпараттық-коммуникативті мәдениеті жоғары тұлғалық-

дамытушылық функцияны атқарады. Қазіргі заман адамының осы құзыреттілікті меңгере отырып тек «кәсіби 

икемділігін оңтайландыруды қамтамасыз ету ғана емес, іске асырылу мүмкіндігін «үнемі оқып-үйрену және 

өзін-өзі жасау» талабын қалыптастыра алады. 

Қазақстанда білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында білім 

алушыларды сапалы біліммен қамтамасыз ету, халықаралық рейтингілердегі білім көрсеткішінің жақсаруы 

мен қазақстандық білім беру жүйесінің тартымдылығын арттыру үшін, ең алдымен, педагог кадрлардың мәр-

тебесін арттыру, олардың бүкіл қызметі бойына мансаптық өсуі, оқытылуы және кәсіби біліктілігін дамытуды 

қамтамасыз ету, сондай-ақ педагогтердің еңбегін мемлекеттік қолдау мен ынталандыруды арттыру мәселе-

леріне үлкен мән берілген. Осыған байланысты қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар 

мен сындарлы саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, 

келешегі жайлы толғануына, жаңа идеялармен және жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. 

Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, зиялы қауымның 

деңгейіне байланысты. 

Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлайтын кәсіби білім беретін оқу орындарының басты 

мақсаты – мамандықтарды игерту ғана болса, қазіргі таңда әлемдік білім кеңестігіне ене отырып, бәсекеге 

қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім 

беру жүйесін ұсыну – негізгі өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Қазақ мектебінің бүгінгі жағдайы мен 

ертеңі, оқушылардың білімділік және тәрбиелік деңгейі шешуші дәрежеде мұғалімге, ата-анаға және қоғам 

қауымдастығына жүргізілген жұмыстар мен ізденіске байланысты. 

Мұғалім  сабақта  әдіс-тәсілдерді  пайдалана  отырып,  балалардың  ұсыныс-пікірлерін  еркін  айтқызып, 

ойларын ұштауға және өздеріне деген сенімін арттыруға мүмкіндік туғызып отыруы қажет. Әдіс-тәсілдер 

арқылы өткізген әрбір сабақ оқушылардың ойлануына және қиялына негізделіп келеді, баланың тереңде 

жатқан ойын дамытып оларды сөйлетуге үйретеді. Түрлі әдістемелік тәсілдер пайдалану арқылы қабілеті 

әртүрлі  балардың  ортасынан  қабілеті  жоғары  баланы  іздеп,  онымен  жұмыс  жасау,  оны  жан-жақты  тану, 

шығармашылық деңгейін бақылап отыру – әрбір мұғалімнің міндеті. 

Қазіргі мұғалім: 

• педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алады; 

• педагогикалық өзгерістерге тез төселеді; 

• жаңаша ойлау жүйесін меңгере алады; 

• оқушылармен ортақ тіл табыса алады; 

• білімді, іскер, шебер. 

Бұрынғы оқушы тек тыңдаушы, орындаушы болса, ал қазіргі оқушы – өздігінен білім іздейтін жеке тұлға 

екендігіне ерекше мән беруіміз керек. 

Қазіргі оқушы: 

• дүниетаным қабілеті жоғары; 

• дарынды, өнерпаз; 

• ізденімпаз, талапты; 

• алдына мақсат қоя біледі. 

Тәуелсіз ел тірегі – білімді ұрпақ десек, жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе – білім беру, ғылымды 

дамыту. Өркениет біткеннің өзегі – ғылым, тәрбие екендігіне ешкімнің таласы жоқ. Осы орайда білім ордасы – 

мектеп, ал мектептің жаны – мұғалімдердің басты міндеті – өз ұлтының тарихын, мәдениетін, тілін қастерлейтін 

және оны жалпы азаматтық деңгейдегі рухани құндылықтарға ұштастыра білетін тұлға тәрбиелеу. 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында мектеп оқушылары бойында адамгершілік және 

тұрмыс негіздерін қалыптастыру, азаматтыққа тәрбиелеу және олардың ақыл-ойын айқындау – басты міндет 

екендігі айтылған. Аталған Заңда мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет әр баланың қабілетіне қарай 

интеллектуалдық дамыту, жеке адамның дарындылығын таныту сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны 

белгілі. Бүгінгі таңдағы негізгі мақсат – ұлттық құндылықты әлемдік деңгейге шығаруға қабілетті, өзіндік 

жеке көзқарасы қалыптасқан тұлға тәрбиелеу. Ол үшін оқушылардың белсенділігін арттыру, ізденімпаздыққа 

үйрету және білімді өз бетінше алу мен қолдануға қабілетті дарын иесін тәрбиелеу қажет. 

Олай болса, қоғам болашағы – жас ұрпақтың бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, ақыл-ой, сана-

сезім қалыптастыратын салауатты тәрбие беру мазмұнын жаңаша құру қажет. Осы орайда, «Сабақ беру – 

үйреншікті жай шеберлік емес, ол – үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» – деген Ж. Аймауытовтың сөзін 

176

еске салу артық болмас. 

К.Д.  Ушинский  айтқандай,  «Мұғалім  тек  өз  пәнінен  сабақ  беріп  қана  қоймауы  керек,  сонымен  қатар 

тәрбиеші, адал, әділетті, шыншыл адам болуы керек». Олай болса, әр мұғалім сабаққа қойған үш мақсатының 

үшеуіне де жетіп, білім мен тәрбиені ұштастыруы тиіс. 

Жас жеткіншектердің бойындағы ерекше қабілеттілікті, дарындылықты тани білу, оның одан әрі дамуына 

бағыт-бағдар беру, оны сол бағытта жетелеу – ұстаз парызы. Ұлы ойшыл Плутарх кезінде: «Көптеген табиғи 

талант дарынсыз ұстаздардың кесірінен жойылып кетеді. Сондықтан, әрбір ұстаз бұған жол бермеуі керек», – 

деген екен. Педагогика ғылымы еш нәрсеге бейімі жоқ, қабілетсіз адам болмайды деп дәлелдейді. 

ХХI ғасырда әлемдік өркениет төрінен орын алуы үшін, Қазақстанның жан-жақты дамуының бірден-бір 

жолы ғылымды әр қырынан меңгеру қажет болып отырғаны белгілі. Елбасымыз «Бәсекеге қабілетті Қазақстан 

үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін!» атты Қазақстан халқына арнаған 

жолдауында:  «Білім  беру  реформасы  –  Қазақстанның  бәсекеге  нақтылы  қабілеттілігін  қамтамасыз  етуге 

мүмкіндік беретін аса маңызды құралдың бірі» – деген. Қазіргі заман талабына сай білім беру ісінде де 

жыл сайын өзгерістер енгізіп отыр. «Жаңа технологиялық құзырет – бағдарлай білу, өз бетінше білім беруде 

стратегиялық міндеттерін табысты шешуге мүмкіндік береді: таңдай білу, талдай білу, өзгерте білу, сақтай білу, 

жеткізе білу, жүзеге асыра білу», – деп атап көрсеткен. Осыны жүзеге асыруда жаңа формацияның педагогы 

қажет. Мұғалімдердің жаңа ұрпағы білім деңгейі жөнінен әрдайым жоғары болуы тиіс. 

Бұл – уақыт талабы. Білім берудегі ескі мазмұнның орнына жаңасы келуде. Ол – оқу қызметінің субъектісі 

ретінде балаға жүзеге асырылуы орынды. Оқушының жаңа тұлғасын дамыту жолдары өзін-өзі өзектендіру, 

өзін-өзі тану, өзін-өзі дамушы тұлға ретінде қалыптастыруға бағытталған. Демек, мектеп оқушыларын ғылым, 

білімнің  қоғамдық  қажетті  деңгейімен  қамтамасыз  ету,  оларды  отандық,  ұлттық  және  әлем  мәдениеті 

арналарынан сусындату қажет. 

Болашақтың  бәсекесіне  қабілетті  XXI  ғасыр  шәкіртін  тәрбиелеу  білім  беру  саласының  назарынан  тыс 

қалған емес. Соған сай ұстаз – ізденімпаз ғалым, нәзік психолог, тынымсыз еңбеккер, ортаның ұйытқысы, 

жан-жақты шебер, терең қазыналы білімпаз, гуманист, белсенді патриот болғанда ғана қоғамның мықты да 

білікті,  жоғарғы  мәдениетті,  жан-жақты  дамыған,  шығармашылығы  жоғары  жеке  тұлғаны  қалыптастырып, 

тәрбиелеу мүмкін. 

Әр ұстаз ХХІ ғасыр мұғаліміне қойылатын талапқа сай болуы үшін ізденімпаз ғалым, нәзік психолог, жан-

жақты шебер, тынымсыз еңбекқор, терең қазыналы білімпаз, кез-келген ортаның ұйытқысы болуы тиіс. 

Ежелгі  грек  материалисі,  философ  Демокрит  айтқандай,  «Еңбек  үздіксіз  үйренгендіктің  арқасында 

жеңілдей түседі». Олай болса, жас ұрпаққа үйретері мол аға ұрпақтың ісі өрге жүзіп, еңбектері үстем болсын. 

Мұғалім. Бұл адамның ардақты аты, 

Білімдік бар биікке шығар саты. 

Ең алғаш басталады осы адамнан, 

Сүйеді сондықтан да жақын, жаты ... 

Бар ғалым, барлық қоғам мұғалімді, 

Сыйлайды мәңгі бақи беріп төрін, – деп, Сәбит Мұқанов айтқандай, үнемі сыйлы, қадірлі, сүйікті болып, 

шәкірттерді білім нәрімен сусындата, белестерге жетейік. Сондықтан, баланы жеке тұлға ретінде өздігінен 

дамуға  итермелеуіміз  керек.  Себебі,  жаңа  білім  парадигмасы  бірінші  орынға  баланың  білім  алу  арқылы 

өздігімен дамуын қойып отыр. Бұл мақсатқа жетуде дәстүрлі оқыту мен инновациялық әдістерді оңтайластыра 

кіріктіре білудің алар орны ерекше. 

Әлемдік  білім  кеңістігіне  шығу  үшін  Қазақстан  жастарының  білім  деңгейі  әлемнің  дамыған  елдерінің 

білімімен деңгейлес болуы қажет. Қалай болғанда да, біз білім беруді өз ұлтымыздың менталитетіне қарай 

жүзеге асыруымыз және этнопедагогика бағыттарын басты назарда ұстауымыз қажет деп есептейміз. 

жүктеу/скачать 23,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: