Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу – әдістемелік кешені Басылым: бесінші ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым
2-сурет. Кинетикалық қисықтар 2-суретте көрініп тұрғандай, бастапқы заттың реакцияға жұмсалу
жылдамдығы теріс сияқты, өйткені графиктегі А және В қисықтарға жүргізілген
жанамалар доғал бұрыш жасайды, яғни теңдеулердегі
және
туындыларының таңбалары теріс. Бірақ, жылдамдық ылғида оң шама, сондықтан
бұл жағдайда жылдамдық теңдеуінің алдына «минус» таңбасы қойылады. Реакция
өнімінің түзілу жылдамдығы оң, себебі С қисыққа жүргізілген жанамалар сүйір
бұрыш жасайтындықтан
туындысының таңбасы оң.
Күрделі реакцияларда әрбір жеке сатының жылдамдығы қарастырылады,
реакцияның қорытынды жылдамдығы математикалық күрделі есептеулер арқылы
анықталынады.
Химиялық реакцияның жылдамдығы орташа және шын (лездік) жылдамдық
деп бөледі.
Берілген уақыт аралығындағы ( ) реакцияның орташа жылдамдығы ( ), бастапқы зат концентрациясының азаюының немесе өнімнің концентрациясының көбеюінің уақыт аралығына қатынасына тең:
Ал лездік (шын) жылдамдық кинетикалық қисықтың әрбір нүктесінде концентрацияның уақыт бойынша алынған туындысы арқылы, яғни реакция өнімінің немесе әрекеттесетін заттың концентрация өзгерісінің шексіз аз уақыт аралығына қатынасы арқылы анықталынады:
, мұнда
- уақыттың шексіз аз мәніндегі (демек, лездегі) концентрацияның
шексіз аз өзгерісі.
Гетерогенді реакция үшін:
;
мұнда
- концентрацияның уақыт бірлігіндегі және меншікті беттік қабат
(А) бірлігіндегі өзгерісі.
