Сабақ. Қазақ тілі мемлекеттік тіл 1-тапсырма. Мәтіндерді мәнерлеп оқып, орыс тіліне аударыңыз

3 
1-сабақ. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл  
1-тапсырма. Мәтіндерді мәнерлеп оқып, орыс тіліне 
аударыңыз.
Қазақ тілін үйренейік 
Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі. Ол – халық 
тарихымен бірге жасап, ұрпақтан-ұрпаққа қатынас құралы 
ретінде қызмет етіп келеді. Қазақ тілі 1989 жылы 
мемлекеттік мәртебе алды. Ол енді толық мағынасында 
республикада білімді, ғылымды, техниканы үйрену тілі, 
мәдениет пен экономиканы дамыту тілі болып отыр.
Қазақ тілі түркі тілдері тобына жатады. Түркі тілдері 
тобына 
қырғыз, 
қарақалпақ, 
өзбек, 
ұйғыр, 
түрікмен,әзірбайжан, түрік, татар, башқұрт, тува, хакас, 
якут т.б. халық тілдері кіреді. 
Қазақ халқының тілі - әрі бай, әрі көркем. 
Қос тіл – қос қанатың.
Қазақстанның 
экономикасын, 
даму 
тарихын, 
мәдениетінің тарихын білу басқа ұлт жастарына да парыз.
Парыз ғана емес, әбден қажетті нәрсе. 
Сонымен, көп ұлттылық, көп тілде сөйлеу тарихи факт 
болып отырған біздің елімізде басқа ұлт студенттері
өздері қатынас жасайтын ұлттың тілін, оның тарихын, 
мәдениетін білулері керек.
Егер сендер орыс тілі мен орыс мәдениетінен басқа 
ештеңе білмейтін болсаңдар, әрине, жақсы емес. Егер 
сендер өздерің жүретін ортада, өздерің тұратын қалада, өз 
республикаңда, мысалы, біздің Қазақстанда жасалған 
мәдени байланыстарға қызықпайтын болсаңдар, ол – 
кешірілмейтін кінә. 
Сондықтан мәдениет үстіне мәдениет, білім үстіне 
білім жалғай түскілерің келсе, ең бастысы достығымызды 
әрі тереңдете бергілерің келсе, сендер қазақ тілін білуге, 

4 
Қазақстан тарихын білуге тиістісіңдер. Қазір нақ осыған 
ұмтылатын шақтарың.
(М.Әуезовтен) 
қос тіл – қос қанатың – два языка – два крыла 
жетік – знаток 
парыз – долг 
кешірілмейтін кінә - непростительная вина 
жалғай түсу – дальше продолжать 
ең бастысы – самое главное 
тереңдете беру – дальше углублять 
тиістісіңдер – должны 
нақ осыған – как раз к этому 
ҚР тілдер туралы Заңы
Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі, қазақ баласына 
ананың сүтімен сіңген тіл. Қазақ тілі түркі тілдері тобына 
жатады. Түркі тілдері тобына қырғыз, түрік, татар, 
башұүрт, тува, хакас, якут т.б. халық тілдері кіреді. Бұл 
тілдердің ішінде қазақ тіліне ең жақындары – ноғай, 
қарақалпақ, татар, башқұрт тілдері. Қазіргі қазақ тілі – 
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.
1989 жылы қыркүйектің 22-сі күні «ҚР-дағы тілдер 
туралы» Заң қабылданып, қазақ тілі ҚР-ның мемлекеттік 
тілі мәртебесін алды. Кейін, 1993 жылы қаңтардың 22-сі 
күні бұл статус ҚР-жаңа Конституциясында тұрақталып 
бекітілді. 
1997 жылы Тіл Заңы Парламентте ҚР Президентінің 
Жарлығымен бекітілді. Бұл Жарлық қазақ тілінің 
мемлекеттік статусын сақтады. Сол 1997 жылы шілденің 
7-сі күні «ҚР-ндағы тілдер туралы» жаңа Заң қабылданды. 
Бұл Заң бойынша қазақ тіл ҚР-ның мемлекеттік тілі, қазақ 
халқының ұлттық тілі болып есептеледі. 
Ұмытпаңыз! Қазақ алфавитінде 42 әріп, 37 дыбыс бар.

5 
2-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жазбаша жауап 
беріңіз. 
1) «Қос тіл – қос қанатың» деген нақыл 
сөзді қалай түсінесің? Ол туралы 
жолдастарыңызбен пікірлесіңіз. 
2) Жазушы М.Әуезовтің қазақ тілін 
үйренуге байланысты айтқан сөзіне 
пікіріңіз қандай?
1. Берілген мақал-мәтелдерге, нақыл сөздерге екпін 
қойып оқып, жаттап алыңыз. 

Сөйлей білген – үйлесе біледі. 

Сөздің көркі – мақал 
Атасы – ақыл, 
Анасы – тіл. 

Білім кілті – тіл.

Жақсының үлгісі – 
Жанып тұрған шамдай. 
Шешенннің сөзі –
Ағып тұрған балдай. 

Ана тілің – арың бұл. 

Ана тілі бой өсіреді, 
Ана тілі ой өсіреді.

Қос тіл – қос қанатың. 
. 

Тіл - тас жарады,
Тас жармаса – бас жарады.

6 

Сөздің көркі – мақал 
Атасы – ақыл, 
Анасы – тіл.

Арқанның ұзыны,
Сөздің қысқасы жақсы. 
3-тапсырма. Қалаған өлеңіңізді жаттап алыңыз.
Ана тілің – арың бұл 
Сүйемін туған тілді – анам тілін,
Бесікте жатқанымда – ақ берген білім. 
Шыр етіп жерге түскен минутымнан, 
Құлағыма сіңірген таныс ұнім. 
Сол тілменен үйрендім нәрсе аттарын, 
Сол тілменен әдетті мен жаттадым. 
Ең бірінші сол тілменен сыртқа шықты 
Сүйгенім, ұнатқаным, жек көргенім. 
/ С.Торайғыров/ 
Туған тілде сыры терең жаным бар, 
Туған тілде әнім менен сәнім бар. 
Туған тілім тіл болудан қалса егер, 
Жүрегімді суырып-ақ алыңдар 
/Д.Әбілев/
Ұқпасам өз Тіл – анамды, 
Ұлыңмын деуім әңгілік. 
Сәуле боп тұрсын санамда 
Әлдиі үні мәңгілік. 
Білмесін – білсін түсімнен, 
Ұқпасын – ұқсын түрімнен. 
Танысын дүние ісімнен 

7 
Танысын туған тілімнен. 
/Ж.Молдағалиев/ 
2. Сұрақтарға жауап беріңіз, соңынан анкетаны 
толтырыңыз.
- Сіз кімсіз? Қайдан келдіңіз? 
- Әке-шешеңіз кімдер? 
- Ұлтыңыз кім? 
- Еліңіз алыс па? Оған қалай барасыз? 
- Бұл жаққа не үшін келдіңіз? 
- Қазір қайда тұрып жатырсыз? 
- Қай топта оқисыз? 
- Қазақ тілін білесіз бе? 
- Қазақ тілін терең білгіңіз келе ме?
-
АНКЕТА 
Тегіңіз, атыңыз, әкеңіздің аты............................................ 
Туған жеріңіз, жылыңыз.................................................... 
Ұлтыңыз................................................................................. 
Біліміңіз................................................................................. 
Қазақ тілін қаншалықты білесіз ( жақсы, орташа, 
нашар)..................................................................................... 
Мекен-жайыңыз..................................................................... 
2-сабақ. Кітапхана. Кітапхананың түрлері.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, қазақ тіліне аударыңыз. 
Библиотеки – это хранилища вековой мудрости 
человечества, центры культуры. В крупнейших из них
собраны древние рукописи и автографы великих 
писателей и ученых, редкие книги, обладающие 
исторической и культурной ценностью. Но современная 

8 
библиотека – это не только учреждение, которое собирает, 
хранит и предоставляет для пользования книги и другие 
произведения печати. Библиотека – это место постоянных 
занятий учащихся, студентов, ученых, специалистов всех 
отраслей хозяйства.
По своему назначению библиотеки могут быть 
массовыми 
и 
научными, 
универсиальными 
и 
специальными. К массовым относятся городские и 
районные библиотеки, к специальным – научно-
технические библиотеки предприятий, учреждений, 
научно-исследовательских институтов и учебных 
заведений. Библиотеки страны связаны между собой
межбиблиотечным абонементом (МБА).
Широко распространенной формой обслуживания 
читателей является открытый доступ к книгам в 
библиотеках. Основной же книжный фонд помещается в 
хранилищах. Подобрать нужную книгу можно с помощью
библиотечного каталога.
 
2-тапсырма. Сүрақтарға жазбаша жауап беріңіз: 
1. Республикадағы ең үлкен кітапхана қалай аталады
және ол қайда орналасқан?
2. Астана қаласындағы кітапханалар туралы не 
білесіз? 
3. Қарағанды қаласындағы үлкен кітапханаларды 
атаңыз?
3-тапсырма. Мәтінді оқыңыз да, мәтінге сөздік құрыңыз.
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы 
 
Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы – 
ғылыми-ағартушылық мекеме. 1910 жылы 31 желтоқсанда 
Верныйда оқу залы ретінде ашылған. 1928 жылы Алматы 

9 
округтік көпшілік кітапханасы деп аталды. Ал 1931 жылы 
Қазақ КСР-нің мемлекеттік көпшілік кітапханасы болып 
қайта құрылды. Кітапхананың тұңғыш директоры – 
көрнекті қоғам қайраткері Ораз Жандосов болды. Ол 
кітапхананың басты міндеттерінің бірі Қазақстан туралы 
және қазақ тіліндегі барлық баспа өнімдерін жинау деп 
есептеді. Осыдан бастап, кітапхана Республикадағы 
мемлекеттік ұлттық кітап қорын және жазба мұраларын 
жинақтап сақтайтын, бірден бір мекеме қызметін атқарды.
Қазақ КСР Министрлігі кабинетінің 1991 жылы 9 
желтоқсандағы қаулысымен Ұлттық кітапхана мәртебесі 
берілді. Ол – кітапханатану, библиография, кітаптану, 
кітапхана жұмысын автоматтандыру, компьютерлендіру 
бағытында Қазақстанның ірі ғылыми-зерттеу және 
ғылыми-әдістемелік орталығына айналды. 
4-тапсырма. Сөйлемді талдаңыз Кітапхана көрнекті