Сабақ. Қазақ тілі мемлекеттік тіл 1-тапсырма. Мәтіндерді мәнерлеп оқып, орыс тіліне аударыңыз

48 
«...«шаңырақ» молодой семьи поднимает только старый 
многодетный зять». Для выполнения этого важного обряда 
за зятем едут специально. Для большой юрты (отау) 
«шаңырақ» поднимается на шесте сидящего на лошади 
зятя. За поднятие шанырақа зять получает лошадь или 
верблюд.
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз. 
1) Тағы да қандай салт-дәстүрлерді білесіз? 
2) Бұл салт-дәстүрлер осы заманға лайық па? 
3) Экономикалық, қаржылық жағы туралы не 
айтасыз? 
4) Салт-дәстүрді сақтау - міндет пе?
5) Қаржыны қайдан алуға болады?
6)
3-тапсырма. Мысалы: Сіз үйленесіз, сонда қаржыны 
қайдан аласыз? Сұраққа жауап беріңіз.
 
Варианттарды таңдаңыз:
Жақсы 
жағы 
Жаман 
жағы 
a) 
жинаған қаржымды жұмсаймын 
b) 
әкемнен қаржы сұраймын 
c) 
туысымнан қаржы сұраймын 
d) 
достарымнан қаржы сұраймын
e) 
өз еңбегіммен табамын 
4-тапсырма. 
Мақалдарды 
оқыңыздар 
да, 
оның 
экономикалық жағына мән беріңіз. 

Ақшаны ақша жасайды. 

Шығысыға иесі басшы. 

Кіріссіз шығыс болмайды 

49 

Әділ байлық – бағың ол 

Береген қолым – алаған 
5-тапсырма. «Өз елімнің салт-дәстүрін білемін бе?» 
тақырыбына шағын әңгіме құраңыз.
18 – сабақ. Жеті қазынаның мәні неде?
1-тапсырма. Аңызды оқыңыз, мазмұнын айтыңыз. 
... Өмірден өз орнын таба алмай ренжіп жүрген жас жігіт 
кездейсоқ қарт кісіге жолығып, сәлем береді. Қарт кісі 
Қызыр баба еді. 
- Қызыр баба, сізден сұрайтын тілегім бар, - деді жас 
жігіт. 
- Айта ғой, - деді қарт. 
- Таусылмас қазынаға қолым жетіп қуансам деген 
арманым бар, - деді ол. 
- Тілегің қабыл болады. Бірақ біліп қой, қазына сені 
ісзеп келмейді. 
- Оны өзің іздеп табуың керек. Асықпай тыңдап ал. 
Қазына жетеу. 
Бірінші қазына – білімде, екінші қазына - өнерде, 
үшінші қазына – тілде, төртінші қазына – диірменде, 
бесінші қазына – саудада, алтыншы қазына – шаруашылық, 
диқаншылықта, жетінші қазына – ит болады. 
Табиғи дарының мен қабілетіңе қарай; өзіңе лайығын 
таңдап ал. Жігіт өз қабылетіне қарай шаруашылық; 
диқаншылықты таңдапты. Жігіт еңбектің арқасында бай 
болыпты, қазыналы болыпты. 
«Жас алаш», 2002, ақпан.
2-тапсырма. Мәтінді оқыңыз (таныс емес сөздерді 
сөздіктен қараңыз.) 

50 
«Жеті қазынаны – жеті ырыс» деп атауының да мәні бар.
«Жеті ырысқа» мыналар жатады: 
Бірінші – адамның ақылы, ой-санасы. Өйткені, 
адамзат ақылы хайуанаттар дүниесінен бөлініп, ғарышқа 
самғады. Әр дүниенің қожасы болады. 
Екінші – дененің саулығы. «Денсаулық – зор 
байлық» деген сөзімен байланысты. 
Үшінші - ақ жаулық. Халқымыз ежелден әйелді 
тіршілік иесі, адам өмірін жалғастырушы серігіміз деп 
пікір тұтып қастерлеген. 
Төртінші – бала. Бала – адам өмірінің жалғасы, 
қуанышы. 
Бесінші – көңіл. Көңіл мен пейіл болса, ынтымақ 
пен береке орнайды. 
Алтыншы – жер. «Жерсіз – еш тұл, жер – елдің 
анасы». 
Жетінші – ит.
көрік – красота, облик 
қасиет- свойство, качество, достоинство 
қорғаушы – защитник 
несібе – доля, удел 
тірек – опора 
шуақ – тень 
шуақтану – проясниться 
шуақты күн – солнечный, светлый, погожий день
3-тапсырма. Сұраққа жазбаша жауап беріңіз. 
Сіз аңыздағы «Жеті қазынаны» қолдайсыз ба? Неге?
4-тапсырма. Сіздіңше «Жеті қазынаға» не жатады?
Бірінші –
Екінші –
Үшінші –
Төртінші –
Бесінші –
Алтыншы – 

51 
Жетінші –
5-тапсырма. Сіз қандай қазынаны таңдар едіңіз? Өз 
ойыңызды жазыңыз.
19 - сабақ. Қаржы жүйесі. Қаржы дегеніміз не? 
1-тапсырма. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
Қаржы дегеніміз – экономикалық категория. Ол 
ұлттың табиғаты, қоғамдық өнімді бөлу кезінде пайда 
болған орталықтандырылған ақшалай қорлардың 
қалыптасуы және оларды өндіріске қолдану, қоғам 
қажеттілігін қанағаттандыруды айтамыз. Оның объектісі – 
қаржы ресурстары болып табылады, ал субъектісі – 
мемлекет, кәсіпорындар, өндірістік және өндірістік емес 
ұйымы болып табылады.
Тұңғыш рет ақша қатынасы XI-XVII ғасырларда
пайда болған. Ол ең алғаш Италияда қолданылды. Қаржы 
атауы дегеніміз «ҚА» барлық табыс деген сөз. Демек, 
барлық табыс қаражат қорларын жасау мен пайдалану 
процесіндегі экономикалық қатынастарды бейнелеп 
көрсететін 
экономикалық 
категория. 
Қаржы 
есеп 
жүйесімен тығыз байланысты. Қаржының материалдық
мазмұны құрамына көптеген ақша қорлары енеді.
Мысалы: мемлекеттік бюджет, әлеуметтік қамсыздандыру 
және сақтандыру, тұтыну қоры мен тағы басқалар.
орталықтандырылған – централизованный 
табиғат – природа 
қолдану – применять 
үнемі – постоянно 
2-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жазбаша жауап 
беріңіз. 
1) Қаржы дегеніміз не? 
2) Қаржының объектісі 

52 
3) Тұңғыш рет ақша қатынасы қай ғасырларда 
пайда болған? 
4) Қаржының материалдық мазмұнына не кіреді? 
3-тапсырма. 
Мына 
үзіндіні 
тақырып 
бойынша 
жалғастырыңыз. 
Әрбір дербес мемлекеттің тәуелсіздігін білдіретін 
басты белгілерінің бірі – ұлттық ақшасы. Қазақстан да 
тәуелсіздікке қол жеткізгеннен кейін өз ақшасын 
шығаруды шұғыл қолға алды. Сөйтіп, 1993 жылыдың 
қараша айынан бастап өз теңгеміз айналымға түсе бастады. 
Ұлттық теңгеміздің ерекшелігі – мықты, тез тозбайтын 
қағаздан, арнайы тапсырыс арқылы шетелде дайындалды 
және жалған ақшаға қарсы оннан аса білгісі көрсетілген....
дербес – самостоятельный 
белгі – знак 
айналым – оборот 
арнайы тапсырыс – специальный заказ 
4-тапсырма. Мына сөздердің қазақ тіліндегі баламысн 
тауып, сәйкес нөмірлеңіз. 
1) Валюта
– елдің ақша бірлігі 
– шет мемлекеттердің ақша белгісі
1) Валютный курс – валюталық белгілеу 
2) Валютная котировка – валюталық бағам 
3) Частично конфертируемая валюта – ішінара 
айырбасталатын валюта 
4) Валюта конвертируемая – айырбасталмайтын 
валюта 
5) Свободно 
конвертируемая 
валюта 
– 
айырбасталатын валюта

53 
5-тапсырма. Мұны білгеніңіз артық болмас... Жаттап 
алыңыз.
Ұлттық ақшалар. Әр елдің ұлттық ақшасының өз 
атауы бар. Қазақстанда – теңге, Ресейде – рубль, 
Ұлыбританияда – фунт, стерлинг, АҚШ пен Канадада – 
доллар, Қырғызстанда – динар, Германияда – марка, Ирак 
пен Югославияда – динар, Венгрияда – формит, 
Түркменстанда 
– 
манат, 
Францияда, 
Бельгияда, 
Швейцарияда – франк, Гвецияда, Норвегияда, Данияда; 
Исландияда, Чехияда – крона т.б.
20-сабақ. Қазақстанның банктері. Банк қандай 

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: