Тіркеу нөмірі 204-ж Регистрационный №204-ж

183
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 1 (61), 2014
Критериалды  бағалау  –  оқушылардың  оқу-танымдық  құзыретін  қалып-
тастыруға жағдай жасайтын, білім беру мақсаты мен мазмұнына сәйкес білім беру 
процесіне  қатысушылардың  (оқушылар,  мектеп  әкімшілігі,  ата-аналар,  заңды 
тұлғалар және т.б.) барлығына алдын ала таныс, ұжым талқысынан өткен, нақты 
анықталған  өлшемдер  арқылы  оқушылардың  оқу  жетістіктерін  салыстыруға 
негізделген процесс. 
Критерий  –  ұсынылған  талаптарға  сәйкес  бір  нәрсені  бағалау  бойынша 
шешім  қабылдау  ережесі,  негіздемесі  және  белгісі.  Әр  критерийдің  дискрип-
торы болады, онда оқу тапсырмасының орындалу нәтижесінің дұрыстығы ту-
ралы  нақты  түсінік  беріледі.  Дискрипторға  сәйкес  бағалау  оқушының  қойған 
мақсатына жетуін анықтайды. 
Критериалдық жүйе қолданысында білім алушының оқудағы жетістіктерін 
тексеру үшін бағалаудың келесі түрлері мен формалары қарастырылған.
Қалыптастырушы  (ағымдағы)  бағалау  –  сабақта  күнделікті  жүзеге  аса-
тын, білім мен дағдыны меңгеру деңгейін анықтайтын бағалау. Қалыптастырушы 
бағалау білім беру процесінде оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара тығыз 
байланысты  жүзеге  асырады.  Сонымен  қатар  оқушыларға  жаңа  материалды 
меңгеруде  тапсырмаларды  қаншалықты  дұрыс  орындағандығын  білуге  және 
оқытудағы мақсаттар мен міндеттерді орындауға мүмкіндік туғызады. 
Ішкі жиынтық бағалау – оқу ақпараты блогын оқып болғаннан кейін білім 
және оқу дағдысының қалыптасу деңгейін анықтау. Ішкі қорытынды бағалауды 
педагогтер немесе мектеп әкімшілігі жүзеге асырады. 
Сыртқы  жиынтық  бағалау  –  оқушылардың  оқу  дағдысы  мен  білімін 
қалыптастыру  деңгейін  анықтайды.  Қорытынды  жұмыстарға  қойылған  баға 
оқытудың есеп беру кезеңінің қорытынды бағасын анықтауға негіз болып табы-
лады. 
Оқушылардың  жетістіктері  туралы  есеп  –  оқушы  бойында  қандай 
біліктің қалыптасқандығын, сондай-ақ алған білім-біліктілігін іс жүзінде қалай 
қолданатындығын көрсететін белгілі бір кезеңдегі ақпарат. 
Портфолио  –  оқушының  білім  алудағы  белгілі  бір  кезеңде,  бір  неме-
се  бірнеше  пән  бойынша  жетістігін,  ілгерілеушілігін,  оқытудағы  нәтижесін 
көрсететін жеке жетістіктер бағасын тіркеу әдісі. Портфолио критериалды жүйені 
енгізуде оқушы нәтижелерін шынайы және әділ бағалау мақсатында енгізіледі.
Модерация  –  шынайылық  пен  әділдік  үшін  бағалауды  стандарттау 
мақсатында  бір  пәннен  беретін  мұғалімдердің  бір  сынып  оқушыларының 
қорытынды  жұмысын  талқылау  процесі.  Модерация  білім  беру  процесінің 
нәтижесі мен сапасын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді [2].
Формативті  немесе  қалыптастырушы  бағалауды  көбінесе  «оқушының 
дүниені тануын бағалау және білім беруді жақсарту үшін бағалау» деп атайды, 
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ғЫЛЫМДАР

184
№ 1 (61), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
себебі, ол оқушының жеке басының дамуы мен қалыптасуына көмектеседі. Бұл 
бағалау жүйесі мұғалімнің әрбір оқушымен жеке жұмыс жүргізуіне мүмкіндік 
береді, оқушының материалды меңгермегендігін басынан-ақ байқауына, оқушы 
білімін болжауына мүмкіндік беріп, мұғалімге оқу үрдісін басқаша ұйымдасты-
руға көмектеседі, ал оқушыға өзінің білім алуына деген үлкен жаупкершілікті 
сезінуді жүктейді.
Формативті  бағалау  шеңберінде  мұғалімдерге  оқушылардың  жетістік 
деңгейін тексеріп отыратындай, қандай да бір қабілетін айқындайтын тестілеу, 
және көптеген елдерде қолданылып жүрген әдістер мен формалар ұсынылады. 
Формативті  бағалау  әдістемесін  қолдану  қазіргі  таңда  мұғалім  жұмысын 
бағалаудың жаңа жүйесінің маңызды критерийлері болып табылады.
Суммативті  (немесе  қорытынды)  бағалау  бұл  –  білімді  жалпылау, 
қорытындылау  (қорытындылау  бағасы)  кезінде  қолданылатын,  тоқсанның 
соңында оқушының өткен шақтағы жетістіктерін қарастыру үшін қолданылатын 
және  сабақ  оқытудан  салыстырмалы  түрде  тысқары,  қандай  да  бір  уақыт 
аралықтарында өткізілетін жетістіктер деңгейінің қорытындысын шығаруда, есеп 
беруде қолданылатын бағалау түрі. Бағалаудың бұл түрі формативті бағалаумен 
салыстырғанда оқушынының қызығушылығын оята қоймайды.
Критериалды бағалау жүйесінің міндеттері:
оқу үрдісінің әрбір кезеңінде оқушының дайындық деңгейін анықтау; 
– 
оқу  бағдарламасына  сәйкес  оқытудың  мақсаты  мен  нәтижелерінің 
– 
жетістіктерін оқушылардың өздерінің талдауы; 
әрбір оқушының жеке даму траекториясын бақылау; 
– 
оқу бағдарламасын меңгерудегі олқылықтарды жою үшін оқушыларды 
– 
ынталандыру; 
оқу бағдарламасының тиімділігін бақылау; 
– 
–  оқу  үрдісін  ұйымдастырудың  және  оқу  материалын  меңгерудің 
ерекшеліктерін анықтау үшін мұғалім, оқушы және ата-ана арасында кері байла-
нысты қамтамасыз ету.
Критериалды бағалау жүйесінің артықшылықтары:
оқушының жеке басы емес, тек қана жұмысы бағаланады; 
– 
бағалау критерийі оқушыларға алдын ала таратылады; 
– 
– бағалау критерийлері нақты оқыту мақсаттарын айқындайды, сондықтан 
оқушыларға баға оқып-зерделенген материал бойынша ғана қойылады;
өзінің оқу жетістіктерінің деңгейін анықтау үшін және ата- аналарына 
– 
осы ақпараттарды жеткізу үшін оқушыға нақты бағалау алгоритмі белгілі;
оқушы өз қатесін өзі түсінеді;
– 
оқушының оқуға және өзін-өзі бағалауға ынтасы артады;
– 
білім берудің сапасы артады.
– 
Л.С. САТЫБАЛДИНА, З.С. ДАУТОВА

185
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 1 (61), 2014
Критериалды бағалау жүйесі мұғалімге сапалы нәтиже алуды қамтамасыз 
ететін  критерийлерді  құрастыруға;  өз  жұмысын  талдау  және  жоспарлау 
үшін  ақпарат  алуға;  оқу  үрдісінің  сапасын  жақсартуға;  әрбір  оқушының  жеке 
ерекшеліктерін ескере отырып, оқушы үшін оқытудың жеке траекториясын алуға; 
бағалаудың әртүрлі тәсілдері мен құралдарын қолдануға; оқу бағдарламасының 
мазмұнын  жетілдіру  бойынша  ұсыныстар  енгізуге;  оқушыларға  нәтижені  тал-
дау үшін бағалау критерийлерін білу және түсінуге; рефлексияға қатысу, яғни 
өзін және өз достарын бағалауға; нақты есептерді шешуде білімдерін қолдану, 
өз ойларын еркін жеткізе білуі, сын тұрғысынан ойлай білуге, ал ата-аналарға 
бұрынғыдай табельге қол қоюмен ғана шектелмей, баласының білім деңгейлерін 
бақылай алуға; баласының оқу үрдісін бақылай алуға; баласына оқу үрдісі кезінде 
қолдау көрсетуге мүмкіндік береді [2].
Бағалаудың  жариялылығы  білім  алушылар  және  ата-аналар  арасындағы, 
білім  алушылар  және  мұғалімдер  арасындағы,  ата-аналар  мен  мұғалімдер 
арасындағы психологиялық сипаттағы көптеген мәселелерді шешуге мүмкіндік 
береді.
Критерийлердің оқушыларға жұмыс басталардан бұрын ұсынылуы маңыз-
ды  жағдай.  Өйткені  оқушылар  мұғаліммен  критерийлерді  белсенді  талқылап, 
құрылымына  және  әрбір  критерийге  берілген  ұпайларға  өзгертулер  қосады. 
Мұндай  «қоғамдық  келісім»  критериалды  бағалауда  ең  бағалы  жағдайлардың 
бірі, бағалауда қиындықтарды төмендетеді. 
Жүйенің жұмысы үшін не маңызды? 
Оқушылардың  бағалау  үрдісінде  олардың  мына  төрт  қолжетімді  форма-
ларға  қатысуы  қажетті  жағдай  болып  табылады:  өзіндік  бағалау,  бірін-бірі 
бағалау, бағалау критерийлерін құруға қатысу, орындалған оқу іс- әрекеттерінің 
нәтижесін рефлексивті өңдеу. 
Оқушы оқу барысында орындалуға тиісті мақсаттарды нақты білгенде ғана 
өзін-өзі бағалай алады. Осыдан кейін олар үлкен ынтамен тиімді оқиды: олардың 
өз бағалары мұғаліммен және бір-бірімен талдау тақырыбына айналады, ал бұл 
сапалы білім алуда өзіндік ойланудың талдауы өте қажет екенін білдіреді [3].
Критериалды бағалауда өзіңді басқалармен салыстыруға жағдай жоқ. Сен 
бір критерий бойынша жетістікке жетсең, ол – басқасынан жетеді. Әрбір крите-
рий бойынша өз жетістігін бағалауға және өсіруге қосымша мүмкіндіктер пайда 
болады. Бұрынғы «үздік», «хорошист» немесе «үштік» деген ұғымдар өз- өзінен 
жоғалады.
Критериалды  бағалау  кері  байланыс  функциясын  атқарады,  өйткені 
оқушы өзінің жетістігі мен сәтсіздігі туралы ақпарат алады. Сол кезде тіпті ең 
қанағаттанарлықсыз ағымдағы жұмысы оқушыға нәтижесін түзету үшін беріл-
ген ескерту ретінде қабылданады [4].
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ғЫЛЫМДАР

186
№ 1 (61), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
Критериалды бағалау жүйесін қолдана отырып, осы аталған жетістіктерге 
жету, бірнеше жыл қалыптасып кеткен жүйені өзгерту әрине қиын және күрделі. 
Білім  бақылаудағы  жаңа  жүйені  енгізу  реформасы  салмақты  ғылыми  және 
әдістемелік  мәселелерді  туындататыны  белгілі.  Бұл  қазіргі  қоғамдағы  тәрбие 
мәселесіне ғана емес, білім сапасы мәселесімен байланысты оқушылар білімін 
бағалау  мәселесіне  де  қатысты.  Алайда  осы  қиындықтарды  жеңу  жолында 
көптеген іс-тәжірибелер жасалып, зерттеліп жатыр. Мектептегі бағалау жүйесін 
реформалаудың бір мақсаты – оқушының бағасын біршама мағыналы, объектівті 
ету. Бұл, біріншіден, баланың эмоционалдық жағдайына зиянын келтірмеуі және 
екіншіден, білімі мен білігін тиімді бақылауға мүмкіндік беруі маңызды. Әрбір 
оқушы  өзінің  қозғалысы  мен  жетістігінің  жаңа  шыңына  биіктегенін  сезінуі 
тиіс.  Кеше  түсінбеді  –  бүгін  түсінді.  Кеше  орындай  алмады,  бүгін  –  үйренді. 
Егер түсінбегенің үшін екілік қойыла беретін болса қандай жетістік болмақшы. 
Жетістікке өзін өзгелермен емес, өз-өзіменен салыстырған адам жетеді. Отандық 
білім беру жүйесінің алдындағы негізгі міндет – ол қазіргі аумалы-төкпелі әлемде 
ақылмен, нақты, әсерлі әрекет ететін және өз бетімен шешім қабылдай алатын 
адамды дайындау үшін қайта бағдарлану. Мұндай бейімділікке тек тұлға болып 
қалыптасқан адам ғана ие бола алады. 
Бағалау  жүйесінде  өзгерістер  енгізбей  жатып  білім  берудің  қазіргі 
жағдайдағы  жүйесінің  дамуында  білім  мақсаттарына  жету  мүмкін  емес.  Егер 
де  біз  жоғарыда  аталған  әлемдік  деңгейдегі  білім  мазмұнына  жеткіміз  келсе, 
қажымай  еңбектеніп,  осы  жаңа  бағалау  жүйесін  бір  жүйеге  түсіруіміз  керек. 
Сонда  біз  оқыту  және  бағалау  бірін-бірі  толықтырып,  оқу  процесінде  дұрыс 
бағыттағы даму тәжірибелері қолданылып жатыр деп айта алатын боламыз.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. халперн Д. Психология критического мышления / Д. халперн. – СПб.: Питер, 
2000. – 512 c.
2.  «Назарбаев  Зияткерлік  мектептері»  ДББҰ  оқушыларының  оқу  жетістіктерін 
критериалды бағалаудың жүйесін енгізу тұжырымдамасы, 2012.
3. Inside the Black Box, Black & Wiliams, 1998.
4. Красноборова А.А. Критериальное оценивание в школе / А.А. Красноборова. – 
Пермь, 2010.
REFERENCES
1. Halpern D. Psihologija kriticheskogo myshlenija, SPb.: Piter, 2000, 512 (in Russ).
2. «Nazarbaev Zijatkerlіk mektepterі» DBBҰ okushylarynyn oku zhetіstіkterіn kriteri-
aldy bagalaudy zhүjesіn engіzu Tuzhyrymdamasy,2012 (in Kaz).
3. Inside the Black Box, Black & Wiliams, 1998 (in Eng).
4. Krasnoborova A.A. Kriterial'noe ocenivanie v shkole, Perm', 2010 (in Russ).
Л.С. САТЫБАЛДИНА, З.С. ДАУТОВА

187
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 1 (61), 2014
UDC 37.042
 
A.V. LEE
1
, G.S. TURSUNGOZhINOVA
2
 
1
Kazakh Humanitarian Juridical Innovative University, 
2
State University named after Shakarim, Semey, Kazakhstan
PERSONAL-PSyCHOLOGICAL FEATURES OF PEOPLE 
LEARNING FOREIGN LANGUAGES
This article considers the basic personal-psychological features of people learning for-
eign languages. Great attention is paid to the emotions and feelings of the learner, as factors of 
success or failure of learning English language. Besides it also discusses the need for taking 
into consideration these features in the process of teaching foreign languages.
Keywords: foreign language, personal-psychological features, feelings, emotions, mo-
tivation.
ШЕТ ТІЛІН ОҚЫП ЖүРГЕН ОҚУШЫЛАРДЫҢ 
ПСИхОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мақалада  шет  тілін  оқып  жүрген  оқушылардың  психологиялық  ерекшеліктері 
қаралған.  Мақалада  шет  тілін  жақсы  меңгеру  факторы  ретінде  оқушылардың 
эмоциялары мен сезімдері көп көңілге алынған.  Соған қоса, шет тілін оқу процесінде 
осы ерекшеліктердің маңыздығын есте сақтау қажет. 
Түйін сөздер: шет тілі, психологиялық ерекшеліктер, сезімдер, эмоциялар. 
ЛИЧНОСТНО-ПСИхОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ЛИЦ 
ОБУЧАЮЩИхСЯ ИНОСТРАННЫМ ЯЗЫКАМ
В данной статье рассматриваются основные личностно-психологические особен-
ности лиц, обучающихся иностранным языкам. Большое внимание в статье уделяется 
эмоциям и чувствам обучающегося, как факторам успешности или неуспешности овла-
дения иностранным языком. Кроме того, также аргументируется необходимость учиты-
вания этих особенностей в процессе обучения иностранным языкам. 
Ключевые слова: иностранный язык, личностно-психологические особенности, 
чувства, эмоции, мотивация.
The  social  importance  of  foreign  language  in  the  process  of  development  of 
modern person and Kazakhstan society is very high. Nowadays knowledge of foreign 
languages is an essential attribute of achievement of professional and personal suc-
cess, effectiveness of international and academic contacts. In this relation, in science 
and educational practice is growing interest in the psychological problems of training 
and studying of foreign languages [1].
Learning of a foreign language is a complex multistage process, largely depen-
dent from personal, social-informational, psycho-pedagogical characteristics of stu-
PSYCHOLOGICAL AND PEDAGOGICAL SCIENCES

188
№ 1 (61), 2014   
 
 
                                   Regional Bulletin of the East
dents aimed at developing the professional level of knowledge and relations. 
Characteristics of a person and individual behavior must be taken into account 
during formation of the individual style of learning. 
According to V. Ovchinnikov, «the totality of the most enduring mental qualities 
can be considered from two angles: as a psychological type and personality accentua-
tion» [2]. Psychological type displays a variety of constitutional norms, and accentua-
tions of character and personality are an additional feature with respect to the type 
that helps to create a complete psychological portrait of the person with the release of 
strengths and weaknesses. On the other hand, accentuations of character, in the forma-
tion of which participates the genetic factor are an ancillary element in the choice of 
the individual style of behavior, to respond to the situation, which predetermines the 
success of learning and mastering [3], in this case, a foreign language. 
In this article we look at some personal-psychological features of persons, learn-
ing foreign languages.
Very important psychological moment, stimulating the process of foreign lan-
guage communication, foreign language learning is motivation of the learner, as in 
the absence of motivation process of teaching foreign languages will get artificially-
educational character.
According to I. A. Zimnyaya, «the motive is that explains the nature of the speech 
act, while the communicative intention expresses that the communicative purpose of 
the speaker planning some form of impact on the listener» [4]. 
The motivational aspect is crucial also for activation of all psychological pro-
cesses - thinking, perception, understanding and assimilation of foreign language ma-
terial. For it is necessary to improve levels of motivation, promoting the development 
of knowledge and intellectual activity of students, aiming ultimately to increase the 
efficiency of the learning process. «Internal condition» (A. N. Leontiev), mental and 
physical  experiences  (needs),  deliberate  internal  or  external  requirement  (motives) 
give meaning thereby stimulate speech and thought activities, thinking, and lead to 
a desire to learn more and to learn to think in the language. Thanks to the situation 
meets the needs of the individual, are created a positive setting for learning a foreign 
language. Thus, motives, interests, situation, installation interdependent, are harmoni-
ous unity of the individual, become the internal energizator. 
Because  of  learning  of  foreign  language  communication  occurs  through 
communication,  which  is  a  purely  personal  process  in  which  there  is  an  ex-
change  of  ideas,  interests,  transfer  of  traits,  when  the  communicative  teach-
ing  registration  of  personal  attributes  of  pupils  is  of  paramount  importance.  Ex-
cluding  the  factors  above,  actions  of  speech  disciples  become  detached  from 
their  real  feelings,  thoughts,  interests,  that  is  a  lost  source  feeding  speech  activity.  
It is the registration of personal properties leads to situational communicative moti-
A.V. LEE, G.S. TURSUNGOZHINOVA

189
Шығыстың аймақтық хабаршысы · Региональный вестник Востока                № 1 (61), 2014
vation, i.e. to provide proactive participation of the student in an educational or real 
communication [5]. 
Of the variety of properties personal individualization, which provides call com-
municative motivation, traditionally offers accounting six methodically most signifi-
cant properties of the student as an individual: the context of the activity; personal 
experience; the sphere of desires, interests, inclinations; emotional; outlook; the status 
of the student in the group. All these things motivate students to learning. The success 
of mastering a foreign language in his cognitive function contributes to the forma-
tion of linguistic intuition; meet the actual cognitive motives when learning a foreign 
language forms a continuous motivation of work with them; the use of a foreign lan-
guage for specific information (read magazines, newspapers, dictionaries, etc.) makes 
this language is indispensable in the cognitive activity of the student, however, the 
foreign language enhances the overall cognitive activity of the students, and therefore 
becomes more and motivation for language learning [6].
Let’s start with the concept a «personal experience». Under the experiences refers 
to the knowledge acquired in the process of direct experiences, impressions, observa-
tions and practical action [7]. Use of a personal experience in the process of teaching 
foreign languages is an integral part of this process, so as to have a direct impact on 
the level of mastering of FL.  A person who has previously studied the language, dur-
ing the learning of a new language, based on previous experience, will already know 
their strengths and weaknesses, as well as certain methods of training of FL, suitable 
specifically his personality.
As concerns the scope of the desires, interests and inclinations, it has a direct 
relationship with the motivational aspect of generating stimulation to the study of FL 
as we know, without incentives for the implementation of any activity is impossible in 
principle. As concerns the scope of the desires, interests and inclinations, it has a direct 
relationship with the motivational aspect of generating stimulation to the study of FL 
as we know, without incentives for the implementation of any activity is impossible in 
principle. 
Emotions and feelings occupy a significant place in the life of an individual. 
Let’s look at them more detail. 
Emotions are feelings of a man, accompanied by the pleasant and the unpleasant 
feelings, pleasure and pain, as well as their various shades and combinations. Pleasure 
and displeasure is the simplest emotions. More complex variants are presented with 
such feelings as joy, sadness, fear, anger. Emotions reflect the subjective state of the 
people associated with their needs and motives. They reflect the physical and psycho-
logical state of man and his organism. A healthy person with the implemented basic life 
needs feels satisfaction, as well as the patient no. Well finished task generates positive 
emotions, and the failure accompanied by unpleasant feelings. Whatever the psychic 

жүктеу/скачать 5,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: