Министерство здравоохранения и социального развития республики казахстан

58
КӨПТІЛДІЛІК ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУ КОНТЕКСТІНДЕ 
ку и культуре стран, развитию гармоничных отношений между странами и народами в условиях 
многополюсного и поликультурного мирового сообщества. Осуществление стратегической идеи 
интеграции Казахстана с другими странами требует наличия специалистов, функционально и на 
высоком уровне владеющих не только родным языком и культурой, но и  восточными , западны-
ми языками , обладающими необходимым набором профессиональных качеств и характеристик. 
Потребность  современного  казахстанского  общества  в  названных  специалистах  обуславливает 
необходимость разработки теоретических основ формирования личности «нового типа». Такой 
личностью, на мой взгляд, может стать личность, сочетающая в себе знание множества языков и 
культур ,способная осуществлять профессиональную деятельность в поликультурном интеграци-
онном пространстве.
Однако, в современных условиях модернизации высшего профессионального образования, 
предоставляющей  личности  широкие  возможности  интеграции  в  европейское  образовательное 
пространство, аспекты формирования  полиязычной личности не являются достаточно разрабо-
танными. Повышение интереса к изучению языков , культур в казахстанском обществе стало при-
обретать масштабный характер. Необходимо большое количество преподавателей. Исследователи 
подчёркивают, что уровень владения, например, восточными  языками специалистов Казахстана 
значительно  уступает  уровню  языковой  подготовки  специалистов,  владеющих  западными  язы-
ками. Для того ,чтобы изменить ситуацию, нужно создать процесс формирования  полиязычной 
личности, который будет отвечать требованиям современного общества при  подготовке специа-
листов, способных осуществлять профессиональную деятельность в поликультурном интеграци-
онном пространстве, в условиях межкультурного взаимодействия с носителями  языков. Создание 
естественных  ситуаций общения : неограниченное время общения, обильная речевая практика в 
качестве инструмента в целях адаптации к новой культуре .Искусственные ситуации чаще встре-
чаются при изучении иностранных языков. Но не смотря на это, есть возможность овладения ино-
странной речью и культурой. При зазубривании слов и речевых моделей , человек создаёт волевое 
усилие и переключается с одного языка на другой . При систематическом упражнении есть воз-
можность мировосприятия на нескольких языках одновременно.
Формирование языковой личности полилингвоментального типа «необходимость современ-
ного общества».Это обеспечивает устойчивый рост профессиональной направленности. Повыша-
ет степень осознанности международного и межкультурного взаимодействия. Для государства и 
для народа , проживающего в данном государстве этот факт очень важен.
Список использованных источников:
1. Гурулёва Т.Л., Поликультурная модель высшего языкового образования // Сибирский педагоги-
ческий журнал.- 2008.-№4.-с.95-121.
2.Караулов Ю. Н. ,Язык и личность. М.2000.
3.Сулейменова Э.Д., Языковые процессы и политика. Алматы: Казахский университет, 2011.
4.Цветкова Т.К., Теория билингвизма как методологическая основа обучения иностранному язы-
ку.-2008.-№1.
А.Т. Майдан
СОВРЕМЕННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБУЧЕНИИ 
ПРОФЕССИОНАЛЬНЫМ ЯЗЫКАМ
Казахский Национальный Медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова, Алматы
Научный руководитель - К.А. Булыгин, к.м.н., доцент кафедры биохимии, 
директор учебного департамента развития профессиональных языков
Сегодня высшая школа Казахстана ставит задачу не только существенно обновить содержа-
ние обучения языку, но и ввести новые способы формирования коммуникативной компетенции 
будущих специалистов в условиях, приближенных к реальным условиям профессиональной дея-
тельности.[4]

59
ПОЛИЯЗЫЧИЕ В КОНТЕКСТЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
Чтение (reading, оқылым)  Текст (от лат. «связь», «соединение») выступает как «связь» ав-
тора и читателя и предполагает «соединение» в себе объяснения и понимания. Ниже приводится 
пример задания к текстам, позволяющим развить языковую компетенцию при чтении специаль-
ных текстов.[1] 
Первый тип заданий. Заполните пробелы в нижеследующем резюме к тесту (текст дан 
отдельно). Выберите ваши ответы из приведенных ниже вариантов и впишите их в пробелы 1-8 
в листе ответов. Вы можете использовать одно и то же слово несколько раз.  
Задача преподавателя при создании первого типа заданий:
Создать резюме к тексту (модифицировать фрагмент текста с пробелами. 
Определить варианты ответов (перечень слов). При этом слова должны быть отражены в 
тексте (студент сам не придумывает) [3].
Listening  (аудирование,  тыңдалым).  Второй  по  важности  обучения  профессионально-о-
риентированному  языку  категорией  является  аудирование.  Эту  языковую  компетенцию  можно 
рассматривать как одну из основных, так как выпускникам неязыковых ВУЗов ставится задача 
межкомандного (межколлегиального) общения, которое возможно при условии понимания речи 
собеседника. [1]
Аудио-задание (фрагмент лекции или научного (врачебного) доклада) 
Округлите соответствующую букву (задания в тестовой форме – возможно один правиль-
ный ответ или несколько, рекомендуется из 4-5 один-два ответа)
Задача преподавателя по созданию аудио-заданий: создать задания в тестовой форме с 
одним или 2 правильными ответами (дистракторы должны быть сходными с правильными вари-
антами ответов или прослушиваться в ролике) [2].
Критерии оценки. Оценка по количеству правильных ответов. На занятиях возможно ис-
пользование аудио-заданий  различных уровней в отдельности в зависимости от уровня аудито-
рии и в прогрессии обучения. Включать одно задание определенного уровня для всех студентов в 
группе. 
Разговор  (speaking,  сөйлесім).  Профессиональная  коммуникация  между  специалистом  и 
клиентом или межколлегиальное общение является одной из главных составных владения про-
фессиональным языком.[3] От умения выразить специальные знания на языке потребителя или 
коллеги зависит успех в той или иной сфере деятельности. Тренировка речи зависит от лексиче-
ского запаса говорящего [1].
В этой связи рекомендуется к каждому занятию разрабатывать лексический минимум 
Различают 2 вида заданий по разговору (помимо тренировки на знание терминов) [3].
1 вид включает ответы на вопросы по тексту или пересказ текста (пассивное, зачастую не-
интересное для студентов задание). Продолжительность 2-3 минуты
2 вид – работа студентов в парах или малых группах по тематическим топикам различно-
го уровня: даем студенту топик, где просим ответить на поставленные вопросы согласно теме. 
Студент готовится 1-2 минуты, может делать заметки и пользоваться ими. Отвечает в течение 4-5 
минут.
Третий уровень (учебный диалог) – подготовка дискуссии – даем тему для дискуссии и сту-
дент готовится 3 минуты (возможно в малой группе). Затем начинается диалог: вопросы задает 
преподаватель (студент вопросы не знает) по теме дискуссии. Дискуссия длится 4-5 минут.[2]
Письмо (writing, жазылым) 
Письмо – продуктивная аналитико-синтетическая деятельность, связанная с порождением и 
фиксацией письменного текста. 
Различают 3 типа заданий на развитие письма:
Первый тип – описание процесса или графика, интерпретация анализа, анамнеза, объек-
тивных данных. Продолжительность 20 минут, минимальное количество слов (знаков) 150. Роль 
преподавателя – подобрать тематические топики для заданий этого типа. Исключаются свои 
мнения, только описание с использованием профессиональной лексики и основных грамматиче-
ских оборотов для описания. [4]
Второй тип – написание эссе в течение 40 минут по дискутабельным вопросам данной 
специальности (используется для коллоквиума), минимальное количество знаков 250. Роль препо-

60
КӨПТІЛДІЛІК ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУ КОНТЕКСТІНДЕ 
давателя – создать проблемные ситуации, на которые в данном эссе студент смог бы показать 
с соответствующими примерами две точки зрения – за и против, выдвинуть свою на основе ана-
лиза [5]. Это могут быть топики по теме или разделу в целом. 
Третий тип – используется в качестве обучающей технологии
А) перевод с родного языка ключевых профессиональных фраз (в медицинской документа-
ции, описании процесса и т.п.)
Б) ответы на вопросы к текстам или аудио-роликам (видеокастам)
В) заполнение форм (документов, текстов) – открытые задания в тестовой форме [2].
В критерии входит адекватное использование грамматики, лексики, объем профессиональ-
ной лексики.
Список использованных источников:
1. DeKeyser, R. M. 2001. Automaticity and automatization. In Cognition and second language instruc-
tion, ed. P. Robinson, 125–151. Cambridge: Cambridge University Press.
2. Doughty, C. J. 2001. Cognitive underpinnings of focus on form. In Cognition and second language 
instruction, ed. P. Robinson, 206–257. Cambridge: Cambridge University Press.
3. Ellis, N. 2005. At the interface: Dynamic interactions of explicit and implicit language
knowledge. Studies in Second Language Acquisition 27: 305–352.
4. Ellis, R. 2001. Introduction: Investigating form-focused instruction. In Form-focused instruction and 
second language learning, ed. R. Ellis, 1–46. Oxford: Blackwell.
5. Ellis, R. 2008. The study of second language acquisition. (second edition). Oxford: Oxford University 
Press
А.М. Медеубаева
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АУДИОВИЗУАЛЬНЫХ МАТЕРИАЛОВ 
ДЛЯ РАЗВИТИЯ ЛИНГВОКУЛЬТУРНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ УЧАЩЕГОСЯ
Карагандинский государственный университет им. Е.А. Букетова, г. Караганда
Научный руководитель: Г.Ж. Досмаганбетова, преподаватель кафедры 
европейских и восточных языков КарГУ им.Е.А.Букетова
В настоящее время, в построении структуры курса преподавания иностранного языка од-
ной из ключевых проблем является проблема выработки наиболее эффективных методов просто-
го  запоминания  обучающимися  учебного  материала,  т.к.  именно  это  способствует  скорейшему 
овладению иностранным языком. И с этой целью применяются различные формы: литература, 
музыка, живопись, кинематография. Применение аудиовизуальных технологий является актуаль-
ной проблемой в связи с существующей необходимостью преодоления противоречия между гло-
бальным процессом информатизации всех сторон жизнедеятельности человеческого общества и 
уровнем информатизации в современных учебных заведениях. Аудиовизуальный метод обучения 
иностранному языку был разработан во Франции в 50-х гг. XX столетия в результате совместных 
исследований французских и югославских ученых, и изначально был направлен на интенсивное 
обучение взрослых разговорной речи на французском языке. Авторы этого метода полагали, что 
обучение иностранному языку должно осуществляться в форме живого общения, поэтому важ-
ным фактором педагогического процесса становилось создание условий для имитации реальному 
коммуникативной ситуации, чтобы обучение протекало в атмосфере естественной речи, стиму-
лирующей усвоение звуков, ритма речи. Интенсивное использование аудиовизуальных средств в 
ходе обучения позволяло обучать иностранному языку как акту коммуникации, в котором лингви-
стические и паралингвистические элементы являются неразрывно связанными [1]. Кинофильмы 
являются ценным средством обучения, так как во время просмотра фильма студент получает пред-
ставление о том, как изучаемый им язык используется в реальной действительности, динамич-
ный зрительный ряд показывает взаимосвязь лингвистического и паралингвистического аспектов 
поведения носителей языка в ситуациях естественного общения. Помимо этого фильм выполняет 

61
ПОЛИЯЗЫЧИЕ В КОНТЕКСТЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
познавательную функцию — знакомит студентов со страной изучаемого языка, ее историей, куль-
турой, бытом и т.д. [2].
Видеофильм – это “аудиовизуальный опыт”, это значит, что когда ученик смотрит фильм с 
субтитрами, он слышит произносимые слова и одновременно видит их. Видя, что происходит на 
экране, ученик может лучше вникнуть в речь героев и понять, почему они произносят именно эти 
слова и фразы? Здесь становится понятной и очевидной разница между языком, который исполь-
зуется в формальных и неформальных ситуациях.
На этапе развития языковых навыков и умений устной речи возможны такие коммуникатив-
ные упражнения, как:
перекодирование информации из невербальной в вербальную и наоборот;
ролевая игра;
решение проблемных задач.
Для решения каждой из поставленных задач ученики должны использовать слова и выраже-
ния из речевого сопровождения видеофильма. Возможность применять различные технологии в 
работе с видеофильмами, помогает моделировать ситуации, при которых изучение языка проходит 
при погружении в культурную среду носителей языка. 
Е.Д. Малкова замечает: «За короткий про-
межуток времени, отведенный на просмотр видеосюжета или видеофрагмента, учащийся получа-
ет большой объем информации сразу по двум каналам: зрительному и слуховому. Зрительный ряд 
помогает лучше запомнить языковые структуры, расширить вокабуляр и стимулирует развитие 
речевых навыков и навыков аудирования»[2].
Видеоресурсы предоставляют практически неограниченные возможности для проведения 
анализа, построенного на сравнении и сопоставлении культурных реалий и особенностей поведе-
ния людей в различных ситуациях межкультурного общения. Очевидно и то, что просмотр виде-
офильмов может иметь сильное эмоциональное воздействие на обучаемых, служить стимулом и 
условием для создания дополнительной мотивации в дальнейшей учебно-поисковой и творческой 
деятельности.
 С.А. Валетко пишет: «Применение видео является очень эффективным при форми-
ровании лингвокультурной компетенции учащихся, т.к. видеоматериалы не только представляют 
им живую речь носителей языка, но и погружают их в ситуацию, в которой они знакомятся с язы-
ком мимики и жестов, стилем взаимоотношений и реалиями страны изучаемого языка» [3].
Таким образом, рациональное применение аудиовизуальных средств позволяет:
1) восполнять отсутствие естественной иноязычной среды на всех этапах обучения;
2) полнее реализовать важный дидактический принцип наглядности;
3) осуществлять обучение с учетом индивидуальных типологических особенностей каждого 
ученика;
4) создавать лучшие условия для программирования и контроля;
5) обеспечивать ускоренное формирование и развитие навыков слухового самоконтроля;
6) максимально использовать аналитические и имитационные способности учащихся, пол-
нее мобилизовать их внутренние ресурсы;
7) выполнять многие активные виды упражнений со всеми учениками одновременно, вклю-
чая говорение 
[4]
.
Подводя итоги, стоит отметить, что аудиовизуальный метод не является заменой традици-
онному  аудированию.  На  наш  взгляд,  использование  аудиовизуального  материала  наряду  с  ау-
дио-текстами позволит разнообразить процесс обучения слушанию речи на иностранном языке 
и будет способствовать развитию аудитивных навыков как с учетом паралингвистических фак-
торов, так и без
. 
Аудиовизуальные средства обучения Аудиовизуальные средства обучения при 
рациональном использовании улучшают условия труда, как учителя, так и учеников, при этом их 
ценность тем выше, чем в больших пределах они позволяют целенаправленно трансформировать 
учебное пространство и время. 
Список использованных источников:
1. Гез Н.И. История зарубежной методики преподавания иностранных языков/Н.И. Гез, Г.М.Фро-
лова.
2. Елухина Н.В. Средства обучения иностранному языку.

62
КӨПТІЛДІЛІК ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУ КОНТЕКСТІНДЕ 
3. Малкова Е.Д. Методика работы с видеоматериалами на уроках немецкого языка как средство 
развития межкультурной компетенции учащихся [электронный ресурс].
4. Валетко С.А. Использование видео на уроке иностранного языка  [электронный ресурс].
5.  Ивлева  Е.  А.  Видеоматериалы  как  средство  развития  коммуникативных  навыков  на  уроках 
французского языка.
Н.З. Мейрембекова
«КӨПТІЛДІЛІК» ҰҒЫМЫ «ПОЛИМӘДЕНИЕТТІЛІКТІҢ» 
НЕГІЗГІ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
Қарағанды мемлекеттік медицина университеті, Қарағанды қаласы
Ғылыми жетекшісі: М.А. Балабиева
Президентіміз Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауындағы білім беру жүйесінде үш 
тілдің – мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілін, ұлтаралық қатынас тілі ретінде орыс тілін және әлемдік 
экономикаға үйлесімді кірігу тілі ретінде ағылшын тілін меңгерген, бәсекеге қабілетті маман да-
ярлау міндетін атап көрсеткенін білеміз. Бұл дегеніміз оқу орындарына жаңа міндеттер, жаңа та-
лап, жаңа мақсаттар қойып отыр дегенді түсіндіреді. Негізгі мақсаты – өмірден өз орнын таңдай 
алатын өзара қарым – қатынаста өзін еркін ұстап, кез келген ортаға тез бейімделетін, белгілі бір 
ғылым саласында білімі мен білігін көрсете алатын, көптілді және көпмәдениетті құзіреттілік-
терді игерген полимәдениетті жеке тұлға қалыптастыру. Тек қана жоғары оқу орындарында ғана 
емес, сонымен бірге, мектептерде де көптілді білім беру үшін тілді терең меңгерген мұғалімдер 
дайындау жұмысы да дұрыс шешілуі тиіс. Бір жағынан мемлекеттік тілдің қызмет аясын кеңейту 
бізде шешімін таппай жатқан мәселе. Ол ұлттық келісім мен қазақстандық патриотизмді нығайту-
дағы рөлін арттыру ең басты мәселелердің бірі. Орыс тілінің лингвистикалық белсенділігін сақтау 
және ағылшын тілін жаhандану экономикасындағы ғылыми – ақпарат алудағы желісін кеңейту 
негізгі тақырыбына айналды [1].
Еліміздің тәуелсіздігі нығайып, қоғамдағы демократияның өрісі кеңейген шақта адамның 
қоғамдық  та,  тұлғалық  та  рөлі  жаңа  сипатқа  ие  болып  отыр.  Соған  орай  рухани  құндылықтар 
жаңарып, адамның зияткерлік әлеуетін қалыптастырудағы білімнің маңыздылығы туралы қағи-
далар түбегейлі өзгерді. Жалпы білім беретін мектепте оқытылатын әрбір пән оқушы тұлғасын 
жетілдірумен  қатар  оның  шығармашылық  қабілеттерін  дамытуды  көздейді.  Бүгінгі  технология 
және  жаһандану  заманында  өскелең  ұрпақты  көпмәдениеттілікке  тәрбиелеу  үдерісін  іздестіру 
қарқынды жүргізіліп отырғанын байқауға болады. Қазіргі таңда өзара байланысы мен өзара тәуел-
ділігі басым әлемде жас ұрпақты бәсекелестікке дайындаудың бірден бір жолы көптілділік болып 
табылады.
Жаһандануға бет бұрған заманда көптеген ұлттық айырмашылықтар азайып, олар үшін аға 
буын аталарымыздың адамгершілік тәжірибесі мәнін жоғалта бастады. Сондықтан тұлғаның ал-
дында әр халықтың мәдени құндылықтарын, аға буынның барлық үздік тәжірибелерін пайдалану 
арқылы әлеуметтік белсенді тұлғаны қалыптастыруға мүмкіндік беретін қолайлы білімдік ортаны 
құру сияқты маңызды міндет тұр. Яғни, көпұлтты және көпмәдениетті ортада белсенді, әрі тиімді 
өмір сүруге мүмкіндігі мол, өзге мәдениеттерге түсіністік және құрметпен қарай алатын, бейбіт 
және ынтымақтастықта өмір сүруге бейім, бәсекеге қабілетті маман қалыптастыру үшін көптілді 
білім беру қажет [2].
Елімізде үздіксіз жүргізілетін маңызды іс – тіл саясатын жүзеге асыру, тілді меңгеруге деген 
қызығушылықты ынталандыру, жан-жақты дамыған, бәсекеге қабілетті тұлға тәрбиелеу, үш тілді 
– қазақ, орыс және ағылшын тілдерін – жетік меңгерген қабілетті жастарды анықтау және қолдау.
Ұлттық интеграционалдық тәрбие ерекшелігінде нақты белгіленген полимәдениеттің ұлт-
тық тәрбиемен өзара байланысы мәдени тәрбиесінің ортақтығында. Ұлттық және мәдени тәрби-
енің мақсаты мен міндеттері: Ұлт ретінде, этника аралық және ұлтаралық өзара түсіну мен ұғыну 
сезімін қалыптастыру, теңдік пен абырой, ұлттық дискриминацияға қарсы тұру. Ал көпмәдениетті 
тәрбиенің ұлтаралық тәрбиеден ерекшелігі- мәдени-білім құндылықтарын игеруді қарастыру, әр 

63
ПОЛИЯЗЫЧИЕ В КОНТЕКСТЕ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
түрлі мәдени орталықтарды басқа мәдени құндылықтарға бейімдеу. Осыған сәйкес көпмәдениет-
ті тәрбие этникалық және ұлттық ерекшеліктерді тәрбие жұмысында  ең маңызды факторы деп 
есептейді.
Полимәдениеттілік-білім беруді мәдени плюрализм, қоғамды құрайтын барлық этникалық 
және әлеуметтік топтардың тең бағалылығын және тең құқылығын мойындау, адамдардың ұлт не-
месе дін тиесілілігі, жынысы мен жасы белгілері бойынша жіктеуді болдырмау ұстанымында құру.
Білім беру жүйесінің түпкілікті модернизациялану үрдісінде шетел тілдері де алдыңғы қа-
тарлы рөл атқарады. Үштілді білім беруге ұмтылу Еуропалық кеңес елдер тенденцияларына то-
лыққанды сәйкес келеді. 
Қорыта айтқанда, «Көптілділік» ұғымын «полимәдениеттіліктің» негізгі факторы ретінде 
қарастырып,  полимәдениетті  тұлға  қалыптастырудың  іргетасы  болып  табылатынын  айқындау, 
«модернизациялану», «жаһандану» үрдістерін қабылдаудың бірден-бір құралы болып табылатын 
«Көптілділіктің» ғылыми тұрғыда маңызын анықтау әлі де болса мол зерттеуді қажетсінеді. Се-
бебі, бұл мәселе -педагогика саласында кейіннен зерттелгендердің бірі. Қорыта келе, көптілділікті 
жеке тұлға қылаптастырудың негізі ретінде қарастырып, зияткер тұлға қалыптастыруды заманауи 
педагогиканың зерттеу нысаны есебінде санау қажет.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.Н.Ә. Назарбаевтың “Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкін-
діктері” Жолдауы -14.12.2012
2.Наурызбай Ж. Этнокультурное образование. – Алматы: «Ғылым», 1997.- Б.23
Т.А. Мусурманкулова, Л.А. Исбулатова
БІЛІМ БЕРУДЕГІ КӨПТІЛДІЛІК ЖАҒДАЙЫНДА ОРЫС ТІЛІНІҢ ОРНЫ
С.Ж. Асфендияров атындағы қазақ ұлттық медициналық университеті, Алматы қаласы
Ғылыми жетекші: М.А. Каликов, С.Ж. Асфендияров атындағы 
қазақ ұлттық медициналық университетінің оқытушысы, Алматы қаласы
Тіл қай ұлтта, қай елде болмасын қастерлі де құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен дарып 
қалыптасқандықтан, «ана» деген ардақты атпен «ана тілі» деп атаймыз. Біздің ана тіліміз - қа-
зақ тілі. Қазақ тілі - ғажап тіл, сан ғасырлық тарихы бар тіл. Ата-бабаларымыздан мирас болып 
келе жатқан баға жетпес асыл мұра. Мемлекеттік тілді білу - парыз, өзге тілдерді үйрену - құқық. 
Тіл – кез-келген қоғамды біріктіретін негізгі күш. Мемлекеттің саясаты, идеологиясы, болашағы 
тілге немесе тілдерге құқықтық мәнімен де өлшенеді.[1]  Сондықтан да қазіргі таңда Қазақстан 
Республикасында мемлекеттік тіл толеранттық ортаны қалыптастыратын тіл ретінде қолданыста 
болуы заң жүзінде айқындалған. Бүгінгі білім берудегі қоғам қойып отырған талаптарының ба-
стыларының бірі – көптілділік. Көптілділік - кез келген қоғам үшін, кез келген формация үшін 
тұйықтықтан шығудың, интеграцияны негізгі ұстаным етіп алған бағытты айқындайтын жол деп 
танылған. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына арналған 
өткен жылғы Жолдауында: «Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын жоғарғы білімді 
ел ретінде танылуы тиіс. [3]  Бұлар: қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі 
және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі» деді. Бұл, шынында да, қарқын-
ды дамып келе жатқан ел үшін өзекті мәселе. Жолдауда әр тілдің ел өміріндегі орны мен мәртебесі 
айқын көрсетіліп тұр: олар тең емес. Конституцияда жазылғандай, маңыздылығы жағынан бірінші 
тұрған - қазақ тілі. Орыс тілінің мәртебесі дәл конституцияда жазылғандай көрсетілмесе де, оның 
мемлекет өміріндегі орны, ТМД-да, халықаралық қатынаста, БҰҰ-да қолданылатын қарым-қаты-
нас тілі екендігі айтылады.[2] Тереңдетіліп оқытылса экономикамен, ғылыми технологиямен шек-
тес салаларда мамандарға қажеттілігіне қарай оқытылады. Қазіргі әлем - жаңалықтар мен өзгеше 
технологиялар,  өзгерістер  заманы.  Заманның  ендігі  тетігі  бүгінгі    күнмен  тірлік  ететін  адамды 
емес,  болашақты  кеңінен  ой  елегінен  өткізетін  тұлғаны,  келешекті  кемел  ойлай  білетін,  дүние 
өзгерістерінің себеп-салдарын жекелік талғаммен емес, жалпы адамзаттық өлшеммен қабылдай-

64
КӨПТІЛДІЛІК ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУ КОНТЕКСТІНДЕ 
тын жандарды қажет етеді. Әрине, бірінші өзіміздің ана тіліміз-қазақ тілі. Бірақ Қазақстанның 
экономикасы дамуына және туризм саласын күшейту үшін басқа тілді меңгеру және оны енгізу 
аса көңіл бөлу қажет. Қазақстан «Үштұғырлы тіл» мәдени жобасын қолға алып, ұсынылып отыр. 
Бұл жобаның маңыздылығы мен тиімділігін қарастыратын болсақ. Осы жобаның қоғамдағы оң 
бағалаулары мынадай: 1) Қазақстанның рухани және экономикалық жағынан стратегиялық дамуы 
үшін маңызды .2) Елдің адам капиталының дамуы мен сапасының  артуы үшін манызы. Қазақстан 
экономикасында орыс тілінің алатын орны ерекше.[4]   Енді «неге?» деген сұраққа жауап берсек. 
Біріншіден, орыс тілі әлемдегі ең беделді, ең көп тараған тілдердің бірі,БҰҰ-нің ресми тілдерінің 
бірі. Орыс тілін бүкіл әлем бойынша 300 миллиондай адам сөйлейді. Олардың арасында 170 мил-
лион адамның ана тілі болса, қалғандары екінші тіл ретінде сөйлейді. Қазақстанда да миллион-
даған адамның ана тілі болып, ал тағы бірнеше миллион адамның екінші тілі болып саналады. 
Менің ойымша, әрбір азамат орыс тілің өзінің екінші ана тілі-деп санап жетік меңгере білу қажет. 
Мысалы: сіз дәрігерсіз сіздің алдыңызда қазақ тілін білмейтін науқас көмегін сұрап келді. Сонда 
сіз оны түсінбейді екен деп, оған көмек көрсетуден бас тартасыз ба? Сондықтан да бүгінгі Қа-
зақстанға технологиялық ғылыми, медициналық және басқа да салаларда жаңалықтарды өзінің 
ана тілінде халқының игілігіне пайдалану үшің халықаралық байланыстарды нығайтып, әлем аре-
насына шығу үшін көп тіл білетін мамандар даярлау қажеттілігін қанағаттандыру керек. Сонымен 
қатар сіз қажетті материал іздесеңіз, қазақша жазылған мәліметке қарағанда орысша жазылған 
мәліметтер көп. Оның пайдасы қаншама. Тіптті хх ғасырдың басында Абай өзінің жиырма бесінші 
сөзінде «Орысша оқу керек, хикмет те де, мол да, өнер де, ғылым да – бәрі орыста тұр». Зарарынан 
қашық болу, пайдасына ортақ болуға тілін, оқуын, ғылымын білмек керек. Оның себебі: «сен оның 
тілін білсең, көкірек көзің ашылады» - деген болатын.  Орыс тілі- ресми қатынаста мемлекеттік 
тілмен қоса қолданылатын тіл, қазақ тілмен бірге Қазақстанда ең көп санды диаспора және басқа 
ұлт  өкілдермен  қарым- қастынас жасау  үшін  қолданылады.   Қазақ тілімен бірге  БАҚ  арқылық  
ақпарат алу тілі, көп жағдайда ағылшын тілін үйрену үшін аралық тіл болып табылады.[5]
1991 жылы Орталық Азиядағы советтік республикалар тәуелсіздік ала бастады. Содан бер-
гі 20 жыл ішінде көптеген өзгерістер болды. Бірақ солардың ішіндегі бірден байқалатыны- ай-
мақ елдеріне ортақ тіл – орыс тілінің ықпалы азайып келеді. Қазақстан Республикасының Прези-
денті – Н.Ә. Назарбаевтің « Қазақстан -2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси 
бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында: « Қазір біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс 
және ағылшан тілдерін де белсенді меңгеруі үшін жағдай жасауға шаралар  қабылдап  жатыр. 
Үш тілділік мемлекеттік деңгейден ынталандырылуы керек. Орыс тіліне және кириллицаға біз 
қазақ тіліне қандай қамқорлықпен  қарасақ, сондай қамқорлықпен қарауымыз керек. Орыс тілін 
білу біздің ұлтымыздың тарихи артықшылығы екені баршаға белгілі. Дәл осы орыс тілі арқылы 
қазақстандықтар  бірнеше ғасыр бойы қосымша білім алып , ел ішінде де, шет жерлерде де өз 
дүниетанымдары мен араласатын ортасын кеңейтіп келе жатқанын жоққа шығармауға тиіспіз. [6]
«Тілі бірдің-тілегі бір», «Тіл тағдыры-ел тағдыры» екендігін жадымызда ұстай отырып, ел 
бірлігінің негізі- тіл бірлігіне қол жеткізу жолында қызмет ету парыз. Ендеше, жас ұрпақтың қазақ 
тіліне деген сүйіспеншілігін, өзге тілдерді оқып білуге деген қызығулары мен ұмтылыстарын арт-
тыру арқылы олардың Отанға деген махаббаттарын оятып, бәсекеге қабілетті, өз тағдырын ел тағ-
дырымен мәңгілікке байланыстыратын ұрпақ болып қалыптасуына қол жеткізу- басты міндетіміз. 
Қазіргі әлем - жаңалықтар мен өзгеше технологиялар, өзгерістер заманы. Орыс тілді оқыту – жас 
ұрпақтың білім кеңестігінде еркін самғауына жол ашатын, әлемнің ғылым құпияларына үңіліп, 
өз қабілетін танытуына мүмкіншілік беретін бүгінгі күнгі ең басты қажеттілік. Әр адамның ру-
хани-адамгершілігін арттыру үшін, бүгінгі тез өзгеріп жатқан дүниеде өмір сүріп, еңбек ету үшін 
жан-жақты болу қажет.
  Осыған орай, бүгінгі таңда Қазақстанға ақпараттық-технологиялық, ғылыми, медицина-
лық, оқу-әдістемелік т.б. салаларда жаңалықтарды, әлемдік ілгері тәжірибелерден хабары болып, 
бұл жаңалықтарды өзінің ана тілінде халқының игілігіне пайдалану үшін халықаралық байланы-
старды нығайтып, әлем аренасына шығу үшін көп тіл білетін мамандар қажет.

жүктеу/скачать 3,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: