Еуразия гуманитарлық институтының хабаршысы

 
118 
 
1-кесте.  2010 жылдың қаңтар-қыркүйек айындағы шағын және орта бизнестің негізгі 
көрсеткіштері (%) 
 
 
2009 жылғы 1қазанға % есебімен 
Қаңтар-қыркүйек 
2010ж. 2009ж. 
қаңтар-
қыркүйегіне % 
есебімен 
Облыстар 
Активті 
субъектілер саны 
Жұмыспен 
қамтылғандар 
Өнімді шығару 
(сәйкес бағаларда) 
А 
1 
2 
3 
Қазақстан 
Республикасы 
101,1 
102,5 
105,3 
Ақмола 
100,3 
101,3 
102,5 
Ақтөбе 
100,7 
102,5 
113,8 
Алматы 
101,7 
102,3 
101,9 
Атырау 
102,5 
104,9 
103,1 
БҚО 
100,5 
102,2 
106,6 
Жамбыл 
100,3 
102,3 
102,3 
Қарағанды 
101,1 
102,6 
106,8 
Қостанай 
101,0 
103,1 
104,4 
Қызылорда 
101,0 
102,1 
102,1 
Маңғыстау 
101,3 
103,0 
103,3 
ОҚО 
101,4 
103,1 
105,5 
Павлодар 
100,6 
100,2 
106,9 
СҚО 
100,5 
101,9 
102,1 
ШҚО 
100,3 
101,0 
103,8 
Астана қаласы 
101,3 
102,7 
104,8 
Алматы қаласы 
101,8 
104,1 
106,5 
 
Кестеде келтірілген көрсеткіштерді салыстырғанда белгілі бір өсімге жеттік, алайда 
бұл  статистикаға  қарағанда  өсім  баяу  жүретінін  байқауға  болады.  Қазақстан 
Республикасының  статистика  агенттігінің  мәліметтері  бойынша  шағын  және  орта 
бизнестегі активті субъектілері тек 1,1% көбейді 11 қазан 2010 жылға. 
Енді осыдан келіп кәсіпкерлікті қарастырып көрейік:  
 
2-кесте.   Қазақстанның 1 сәуір 2010 жылғы шағын және орта бизнес (ШОБ) 
 статистикасы 
 
 
ШОБ 
секторындағы 
жұмыс 
істейтіндер 
үлесі 
Мемлекет 
бойынша 
жұмыс 
істейтіндер 
үлесі 
ШОБ 
секторында 
өндірілген 
өнім мен 
көрсетілген 
қызмет үлесі 
Мемлекеттің 
ЖІӨ өнім үлесі 
Шағын 
кәсіпорындар 
9,4% 
8,46% 
57,2% 
5,72% 
Орта 
кәсіпорындар  
0,4% 
0,36% 
21,7% 
2,17% 

 
119 
Жеке 
кәсіпорындар  
64,6% 
58,14% 
18,8% 
1,88% 
Ауылдық 
кәсіпрындар 
25,6% 
23,04% 
2,3% 
0,23% 
Ірі 
кәсіпорындар 
 
10% 
 
90% 
 
Осыдан көретініміз: 
1.
 
Қазақстанда өнімнің бестен бір бөлігін өндіретін орта кәсіпорындар өте аз және 
ол ЖІӨ-нің 2%-ды ғана құрайды; 
2.
 
Қазақстан Республикасының ШОБ өнімінің өнеркәсіптік үлесі 1%-ды құрайды; 
3.
 
Шағын  кәсіпорындар  өте  аз,  бірақ  олар  өнімнің  жартысын  өндіреді  (көбінде 
қызмет көрсету), немесе ЖІӨ-нің 5%-ы; 
4.
 
Жеке кәсіпорындар мен ауылдық өндірушілер көп, бірақ бұлар олардың санымен 
қатынасында салыстырса ештеңе өндірмейтіндей болады, тек қана қайта сатады және бұл 
жасырын  түрде  өтеді,  көргеніміздей,  қайта  сатулар  ЖІӨ  бойынша  ресми  статистикада 
ескерілмейді. 
Салыстырмалы түрде Америка Құрама Штаттарын қарастырсақ оларда жеке сектор 
жалпы экономиканың 55,3%-ын алады, соның ішінде қызмет көрсету секторының өзі ЖІӨ 
67,8%-ды құрайды. 
Жалпы  Қазақстандағы  бизнес  жүргізу  үшін  жасалған  ортаны  қарастыратын  болсақ. 
Бүкіләлемдік  банктің  жүргізген  зерттеулерін  жыл  сайын  шығатын  «Бизнесті  жүргізу» 
(Doing  Business  Report)  басылымы  жария  ететін  2010  жылғы  мәліметтер  бойынша 
Қазақстан  181  елдің  ішінде  бизнес  жүргізу  үшін  қолайлы  ел  тізімінде  59  орында,  ал 
лицензиялау бойынша 2009 жылы 175 орынға ие болды. 
2007  жылы  тамыз  айында  Қазақстан  Республикасының  «Лицензиялау  туралы» 
заңының  қабылдануына  қарамастан,  қазіргі  кезде  мемлекетте  рұқсат  берілетін  құжатты 
қажет ететін кәсіп түрлері көп. Нақтырақ айтсақ – 349, салыстырмалы түрде Ресейде бұл 
көрсеткіш  100,  ал  Еуропа  елдерінде  10-12.  Сонымен  бірге  Қазақстанда  кәсіпкерлікке 
қадағалау мен бағалау жүргізетін органдардың саны 28-ді құрайды. 
Қазақстан  Республикасындағы  көптеген  мәселерді  лицензиялау  жүйесін  әлемдік 
стандартқа  сай  етіп,  яғни  кәсіптің  барлық  түрі  бойынша  кәсіпкерлік  іс  әрекетті  бастау 
туралы хабарлау, ескерту, құлақтандыру тәртібін орнату арқылы шешуге болады. 
Дағдарыстан  кейін  мемлекет  экономиканың  тұрақтандыру  саясатын  жүргізу 
барысында,  шағын  және  орта  бизнесті  сауықтандыруды  да  іске  асыруда,  себебі 
дағдарыстан кейін оның негізгі көрсеткіштері төмендеп кетті. 
Экономикада 
түрлі 
секторлардағы 
компаниялардың 
сұранысы 
төмендеу 
жағдайларында  олардың  өз  қарыздарын  өтеумен  байланысты  проблемалары  туындап 
жатыр. Өзінің қарыздық құжаттарын қор биржасына салып, дефолтқа ұшыраған көптеген 
кәсіпорындар  өз  міндеттемелерін  қайта  құруға  әрекет  жасауда.  Бірақ  соған  қарамастан 
көптеген компаниялар мемлекет қолдауына үміт артып отыр. 
2009  жылы  дағдарысқа  қарсы  бағдарлама  бойынша  шағын  және  орта  бизнесті 
қолдауға  863  млн.доллар  бөлінді.  Бұл  қаражатты  кәсіпкерлер  2400  шамасында 
өнеркәсіптік өндірісті қаржыландыруға құйылады деп көзделген. Іс жүзінде осы бизнесті 
қолдауға  бөлінген  қаражаттың  70%-дан  астамы  саудаға  кетіп  қалды.  Осы  жоғарғы 
рентабелді  сауда  секторын  банктер  несиелендіру  үшін  ең  қолайлы  деп  санайды.  Бірақ 
сауда  мен  құрылыс  Қазақстан  Республикасында  шектен  тыс  кредиттелген  салаларға 
жатады және олар қарыздық қысымды төмендету үшін құралдар көп қажет етпейді. 
2010  жылы  кәсіпкерлікті  қолдауға  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік 
бюджетінде  200  млн.  доллар  қойылған.  Алдыңғы  жылғы  жайттар  қайталанбайтынына 
қандай  кепіл  бар?  Дегенмен,  тәртіп  бұзушылық  пен  теріс  пайдаланушылық  орын  алмас 

 
120 
үшін  «Бизнес  жол  картасы  –  2020»  шегінде  мемлекет  шаралар  қолдануда,  нақтырақ 
айтсақ, несие бойынша пайыздық қойылымды субсидиялауда. 
Қазақстанды  бизнес  қауымдастықтың  сұрауы  бойынша  мемлекеттік  бағдарламаға 
«Кәсіпорындарды  сауықтандыру»  буыны  қосылған.  Бұл  бағытта  мемлекеттік  қолдау 
банктердің  несие  бойынша  пайыздық  қойылымдарын  субсидиялау  мен  бюджетке  салық 
төлеуді  кешіктіруге  рұқсат  беру  көзделуде.  20  млн  АҚШ  долларына  дейінгі  кредит 
субсидиялауға  жатады.  Несиені  субсидиялау  тек  жылдық  пайыздық  қойылымы  12%-дан 
аспайтын жағдайда ғана іске асады, оның ішінде 7%-ын қарыз алушы, ал 5%-ын мемлекет 
төлейді.  Жалпы  бұған  көптеген  кәсіпкерлер  көнер  еді,  алайда  субсидиялау  шарттары 
сынды  туғызып  жатыр.  Мысалы,  кей  банктер  кәсіпорындарды  сауықтандыру 
бағдарламасына  тек  акция  түрінде  қосымша  қамтамасыз  етеді  және  сол  акция  арқылы 
дауыс беру құқығы шартында ғана жібереді. Дауыс беру құқығын табыстау бизнеске қол 
сұғудың бір көрінісі ретінде орын алады. 
Кредит  бойынша  сыйақының  номиналды  ставкасы  жылдығы  12%-дан  аспайтын 
кредиттер  ғана  субсидияланады,  ал  Қазақстанда  пайыздық  қойылым  18%-ға  дейін 
баратыны мәлім, сонда пайыздық қойылымы 12-ден асқан кәсіпорындар не істемек? 
Сонымен  бірге  кәсіпкерлікті  сауықтандыру  үшін  мамандандырылған  қаржылық 
құралдарды  дамыту  арқылы  жүргізуге  болады.  Мысалы,  кей  компаниялар  факторинг 
арқылы  нарықта  қалып  отыр.  Факторингті  пайдалану  «кассалық  алшақтықты»  жабуға 
немесе  өнімді  сатып  алушылар  кешіктіріп  төлейтін  жағдайда  айналым  капиталының 
жетіспеушілігін  жабуға  мүмкіндік  береді.  Қазіргі  кезеңде  кешіктіріп  төлеу  қалыпты 
жағдайға  айналуда,  өйткені  ешкім  өзінің  қаражатымен  есеп  айырысуға  асықпайды, 
барлығы өздері ақша алған кезден соң төлеуге ұмтылады. 
Тауарлы  несиелендіру  қалыпқа  айналып  бара  жатыр,  бірақ  ол  жабдықтаушыларды 
әлсіздендіреді. Кешіктіріп төлеу немесе мүлдем есеп айырыспау орын алу тәуекелі пайда 
болады. Факторинг қойылған тауар үшін ақшаны сол мезетте алуға, сонымен бірге сатып 
алушыға төлемді кешіктіруге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда екі жаққа да жақсы жұмыс 
жасауға қолайлы болады, алайда Қазақстанда бұл құрал онша дамымаған, сол үшін оған 
қолдау жасау қажет. 
Тағы  да  бір  пайда  болатын  қиыншылықтар  -  ақпараттық  қиыншылықтар.  Соның 
ішінде: 
-
 
кәсіпкерліктің басты мәселелерінің жария етілмеуі; 
-
 
жақсы әсерлі тәжірибелердің бұқаралық ақпарат құралдары арқылы шықпауы; 
-
 
қоғам мен кәсіпкерлердің нашар ақпараттандырылуы (экономикалық, құқықтық, 
салықтық мәдениет жағынан). 
Бұл мәселелерді шешу үшін: 
1.
 
БАҚ  және  электронды  ақпарат  желісі  арқылы  кәсіпкерлікті  дамытуды 
насихаттау; 
2.
 
Интернет  желісінде  арнайы  беттер  ашу,  брошюралар,  ақпараттық  қағаздар, 
буклеттер, дайджест шығару; 
3.
 
Радио мен телекөрсетілімдерде арнайы бағдарламалар циклдерін жүргізу; 
4.
 
Кәсіпкерліктің  актуалды  мәселелері  мен  сұрақтары  бойынша  газеттер  мен 
журналдарда басылымдар шығару керек. 
Осы  шараларды  мемлекет  қолына  алатын  болса,  ШОБ  қарқынының  өсуі  орын 
алатынына сенімім бар. 
Ақпараттық  қиыншылықтардан  бөлек,  құрал-жабдықтарға  байланысты  мәселе 
туындайды.  Мысалы,  кәсіпорын  құралын  шетелден  лизингке  алуға  ұйғарды 
(Қазақстандағы ауыл шаруашылық саласында жабдықтардың табиғи тозу деңгейі 70-80% 
жеткен). 2008 жылы Үкімет «Корпоративтік табыс салығын 2009 жылы 30-дан 20 пайызға, 
2010  жылы  17,5  пайызға,  ал  2011  жылы  15%-ға  дейін  төмендетеміз,  яғни  пайыздық 
ставкасын  екі  есеге  дейін  қысқартамыз»  деген  ұстанымда  болды.  Бірақ  өзгеріске  сәйкес, 

 
121 
жаңа  Салық  кодексінде  қосымша  құн  салығына  және  құралдарды  импорттауға 
байланысты  лизингке  берілетін  жеңілдіктер  алынып  тасталып,  лизингтік  келісімшарт 
жасауға да кедергі келтіретін баптар пайда болды. Салық кодексіне 2004 жылы енгізілген 
түзетулер мен қосымшалар негізінде лизингке берілетін импортталған құрал-жабдықтарға 
қосымша құн салығы бұрын салынбайтын. Соған байланысты кәсіпкерге техника 14-15% 
арзанға  түсетін.  Ал  2009  жылдың  басынан  бастап  қолданысқа  енгізілген  жаңа  Салық 
кодексінде осы жеңілдіктер алынып тасталып, біздің кәсіпкерлерге импорт арқылы келген 
техника мен құрал-жабдықтар 12% қымбаттады. 
Қазақстанның болашағы кәсіпкерлікке деген тұжырымдамасын дұрыс деуге болады. 
Нақтырақ  айтсақ,  Қазақстанның  болашағы  біздің  қолымызда,  яғни  біздің  дұрыс 
концепцияны  құруымызда.  Мемлекеттің  дамуының  басты  көрсеткіші  -  объективті  және 
субъективті  факторлардың  дұрыс  үйлестірілуі.  Бұл  жерде  объективті  фактор  дегеніміз  – 
кәсіпкерлерге берілген ортасы, пайдалы қазбалары және тағы басқалары. Ал субъективті 
фактор  тікелей  адамның  өзіне  байланысты,  яғни  ол  кәсіпкерлік  қабілеті,  ойлау  және 
талдау  жүргізу  қабілеті  және  тағы  сол  сияқты.  Мысал  ретінде  Жапонияны  алып 
қарастыруға  болады,  пайдалы  қазбалары  өте  аз  мөлшеріндегі  ел  өз  экономикасын 
Азиядағы ең дүркін экономикаға айналдыра білуі және әлемде тек АҚШ-ты ғана алдына 
жіберуі бізге үлгі бола алады. 
Қорыта  келгенде,  Қазақстанның  бүгінгі  күнге  ең  басты  мақсаты,  шикізаттық 
бағыттан  арылу  және  бұл  саясатты  өмірге  келтіру  үшін  кәсіпкерліктің  дамуы  маңызды 
фактор. 
 
 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР: 
1.
 
ҚР  Президенті  Н.Назарбаевтың  «Болашақтың  іргесін  бірге  қалаймыз»  атты 
Қазақстан халқына жолдауы, 28.01.2011. 
2.
 
ҚР Статистика ақпараттының 
www.kazstat.kz
 сайты. 
3.
 
ҚР-дың «Шағын кәсіпкерлік туралы» заңы, 2009 жыл. 
4.
 
ҚР-дың «Лицензиялау туралы» заңы, 2007 жыл. 
5.
 
«Doing Business Report» журналы, 2010 жыл. 
 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Малые предприятия - это стабильная налогооблагаемая база. Большая часть собираемых во 
всех странах мира налогов приходится на субъекты малого предпринимательства. 
Для  предпринимателя  занятие  бизнесом  дает  возможность  владеть  собственностью  и 
приумножать  собственность;  позволяет  иметь  достаточные  доходы  для  обеспечения 
благосостояния  семьи.  Поэтому  развитие  малого  предпринимательства  является  основой 
формирования в стране среднего класса - предпринимателей, имеющих пусть небольшое, но свое 
дело,  что  способствует  нормализации  как  экономической,  так  и  политической  обстановки  в 
обществе. 
 
RESUME 
Small businesses are a stable taxed base. Majority of collected worldwide taxe accounts for subjects 
of small enterprises. 
Small  enterprises  are  capable  to  become  the  important  factor  and  regional  development,  solving 
problems of recovery and activities of the economy region, improvement of its structure, creation of new 
working  places,  rebirth  territory,  saturation  of  local  consumer  markets,  improvement  of  the  ecological 
situation. 

 
122 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
И.В. Порядина 
 
 
Оценка  
процентного риска  
в деятельности 
коммерческого 
банка 
 
В 
связи 
с 
высокой 
степенью 
подверженности 
банковского 
бизнеса 
различного  рода  рискам  оценку  деятельности 
коммерческого  банка  следует  осуществлять  с 
учетом  рисков.  Задачи  анализа  рисков  в 
рамках  оценки  деятельности  банка  сводятся  к 
следующему: 
- 
выявить  виды  рисков,  которым 
подвержен  в  своей  деятельности  банк,  и 
факторы, их определяющие; 
-  оценить  соответствие  общего  уровня 
риска,  связанного  с  деятельностью  банка, 
величине  собственных  средств  (капитала) 
банка; 
-  определить  лимиты  операций  для 
подразделений 
банка, 
обеспечивающие 
соответствие общего уровня риска капиталу; 
-  оценить  эффективность  деятельности 
каждого  подразделения  и  банка  в  целом  с 
учетом риска; 
-  определить  соответствие  доходности 
банка принятому риску; 
-  оценить  уровень  возможных  потерь  и 
дополнительных 
выгод, 
обусловленных 
влиянием рисков; 
-  разработать  мероприятия  по  повыше-
нию  эффективности  управления  капиталом  и 
его  распределением  по  подразделениям  и 
операциям.  
В  ходе  анализа  и  интерпретации  его 
результатов важно руководствоваться тем, что 
ни  один  анализ  не  может  быть  устранен 
полностью,  поэтому  конечная  цель  анализа  и 
управления 
рисками 
– 
определить 
оптимальное  сочетание  рискованности  и 
прибыльности операций.  
Среди  всего  многообразия  определений 
рисков  наиболее  полно  и  содержательно 
раскрыта их сущность Л.Г. Батраковой: «Риск – 
это  стоимостное  выражение  вероятностного 
события, 
ведущего 
к 
потерям 
или 
недополучению  доходов  по  сравнению  с 
планом,  прогнозом,  проектом,  программой.  В 
банковской  практике  риск  означает  опасность 
(возможность)  потери  банком  части  своих 
ресурсов, 
недополучения 
доходов 
или 
произведения  дополнительных  расходов  в 
результате 
осуществления 
определенных 
финансовых  операций»  [1].  Риск  может  быть 
оценен  количественно  с  использованием 
экономической категории убытков или потерь. 

 
123 
Так,  Дж.Ф.Синки  отмечает,  что  «риск  есть  результат  неопределенности  будущего. 
Поскольку  решения  разумных  менеджеров  учитывают  предвиденные  изменения, 
источником  риска  оказываются  только  непредвиденные  изменения»  [2].  Таким  образом, 
выделяют  две  группы  убытков,  сопровождающих  рискованные  операции:  ожидаемые  и 
неожидаемые  (случайные).  Ожидаемые  убытки  –  это  некий  средний  уровень  потерь, 
который  является  неотъемлемой  частью  проводимых  операций.  Эти  убытки 
компенсируются  за  счет  формирования  резервов  и  включения  их  стоимости  в  цену 
соответствующих продуктов (услуг). Под случайными убытками понимаются возможные 
отклонения в худшую сторону уровня реальных потерь от уровня ожидаемых. Случайные 
убытки  покрываются  за  счет  собственных  средств  банка.  Наряду  с  ожидаемыми  и 
случайными  убытками,  выделяют  катастрофические  потери,  при  которых  сохранение 
бизнеса  невозможно  и  покрытие  которых  не  может  быть  осуществлено  в  полной  мере 
капиталом.  Таким  образом,  у  банков  объективно  существуют  два  основных  источника 
покрытия  убытков,  вызванных  проведением  рискованных  операций:  собственный  капитал 
банка и резервы банка.  
В  общем  случае  оценка  риска  выражается  в  расчете  абсолютных  показателей:  в 
абсолютной  оценке  риск  определяет  собой  абсолютный  размер  потерь  (убытков),  в 
относительной оценке – отношение вероятного размера потерь к объемному показателю, 
характеризующему  оцениваемую  операцию.  В  основе  оценки  риска  находится 
зависимость  между  определенными  размерами  потерь  банка  и  вероятностями  их 
возникновения.  Эта задача  может  быть  решена  различными  методами:  статистическими, 
экспертных  оценок,  аналитическими,  экономико-математическими  и  другими.  Важно 
помнить,  что  все  риски  взаимосвязаны  и  оказывают  влияние  на  конечный  результат 
деятельности – прибыль, капитализацию банка.  
Для  количественной  оценки  финансовых  результатов  деятельности  банка  в  целом 
или  его  отдельных  подразделений  с  учетом  риска  может  использоваться  следующий 
простой алгоритм: 
 
i
Kсс
FR
FR
risk



  
 
     
 
(1) 
 
где FRrisk - финансовый результат с учетом риска, тыс. тенге; 
FR – финансовый результат без учета риска, тыс. тенге; 
Кск - собственные средства (капитал) банка, необходимые для проведения операции, 
рассчитанные  на  основании  принятой  методики  оценки  достаточности  капитала, 
тыс. тенге;  
i  –  стоимость собственных средств (капитала) банка, необходимых для  проведения 
операции, коэфф. 
 
Соответственно,  для  сравнения  относительной  эффективности  различных  операций 
показатель  рентабельности  капитала  с  учетом  риска  может  быть  рассчитан  по 
следующему алгоритму: 
 
%
100
)
i
Kсс
FR
(
%
100
Kсс
I
K
FR
ROE
ск
risk







   (2) 
 
где ROE risk - рентабельность капитала всего (по операции) с учетом риска, %. 
 
Наиболее  существенное  влияние  на  деятельность  банка  оказывают  процентные 
риски.  Процентный  риск  объединяет  три  основных  вида  риска:  риск  общего  изменения 
процентной  ставки  (т.е.  риск  роста  или  падения  процентных  ставок  на  все  вложения  в 
одной или нескольких валютах, вне зависимости от их срочности и кредитного рейтинга), 

 
124 
риск  изменения  структуры  кривой  доходности,  риск  изменения  кредитных  спрэдов. 
Подверженность  деятельности  банка  этим  видам  риска  связана  рядом  объективных 
обстоятельств  (рисунок  1).  Во-первых,  размещением  и  привлечением  ресурсов  с 
различными  условиями  изменения  процентной  ставки:  ресурсы,  привлеченные  под 
фиксированную  ставку,  размещаются  в  кредиты,  предоставляемые  под  плавающую 
ставку. Во-вторых, ресурсы и вложения могут быть номинированы в разных валютах. В-
третьих,  привлечением  и  размещением  ресурсов  с  различными  условиями  пересмотра 
процентных  ставок:  долгосрочные  активы  профинансированы  краткосрочными 
пассивами, и наоборот.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Рисунок 1  Формы процентного риска в деятельности коммерческого банка 
  
В ходе анализа процентного риска необходимо решение следующих задач: оценить 
величину дисбаланса по активным и пассивным операциям, подверженным процентному 
риску; оценить характер воздействия риска на прибыль банка.  
Степень  подверженности  банковской  деятельности  процентному  риску  зависит  от 
чувствительности  активов  и  пассивов  к  изменению  процентных  ставок  на  рынке  и 
соотношения между данными группами активов и пассивов в портфеле банка. Для оценки 
влияния процентного риска на чистый процентный доход банка используются различные 
методы,  из  которых  наиболее  распространены  GAP-метод  (метод  разрыва)  и  дюрация. 
Важным  этапом  анализа  в  обоих  случаях  является  классификация  активов  и  пассивов  в 
зависимости  от  их  чувствительности  к  изменению  процентных  ставок  в  пределах 
определенного промежутка времени (год, квартал, месяц и т.д.) и определение разрыва между 
группами активов и пассивов. Активами, чувствительными к изменению процентных ставок, 
являются  краткосрочные  ценные  бумаги,  межбанковские  кредиты,  кредиты  с  плавающими 
процентными  ставками.  К  пассивам,  чувствительным  к  изменению  процентных  ставок, 
относятся  депозиты  с  плавающей  процентной  ставкой,  ценные  бумаги  с  плавающими 
процентными ставками, межбанковские кредиты.  
Модель  GAP-метода,  используемого  для  оценки  влияния  процентного  риска  на 
чистый процентный доход банка в краткосрочной перспективе, может быть представлен 
следующим образом [3]: 
 
GAP = АЧП - ПЧП,     
 
 
                                                 (3) 
 
где  GAP  –  разрыв  между  активами  и  пассивами,  чувствительными  к  изменению 
процентных ставок на рынке, тыс. тенге; 
АЧП – активы, чувствительные к изменению процентных ставок на рынке, тыс.  
тенге; 
Процентный риск 
Риск 
установления 
новой цены 
Риск изменения 
кривой 
доходности 
Базисный 
риск 
Опционный 
риск 
Для 
фиксированных 
ставок 
Для 
плавающих 
ставок 

 
125 
ПЧП – пассивы, чувствительные к изменению процентных ставок на рынке, тыс.  
тенге. 
 
Размер  и  знак  (плюс  и  минус)  GAP  указывают  на  величину  процентного  риска, 
принятого  банком,  и  направление  изменения  чистого  процентного  дохода. 
Характеристика основных видов GAP и рекомендации по управлению им представлены в 
таблице 1. 

жүктеу/скачать 2,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: