Ракымбаев Аят Жумашевич
Абай атындағы ҚазҰПУ, 2 курс магистранты
ШЕТЕЛ ТІЛІН ҮЙРЕТУ ҮРДІСІНДЕ МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТІ
ҚАЛЫПТАСТЫРУ МАҚСАТЫНДА ИНТЕРНЕТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ
Түйін. .Еліміздің болашақ мамандарына, яғни адами ресурстарға зор үміт етіп отыр. Әр-түрлі салада маман иесі
мен нағыз кәсіби шеберді даярлау мақсатта білім беру жүйесінде зор өзгерістер мен жаңалықтар енгізіліп жатыр.
Болондық жүйеге мүшелік етуден бастап қазіргі таңда Қазақстан дамыған Батыс елдерінің білім беру жүйесінде
бар мол тәжірибесін меңгеріп жатыр. Соның бірі бұл оқыту үрдісінің нәтижесінде студенттердің құзыреттілік-
терін қалыптастырып жақсарту.
Кілттік сөздер: интернет технологиялары, ақпараттық технологиялар, шеттілдік білім беру, мәдениетаралық
құзіреттілік, оқыту принципі, дидактикалық міндеттер.
Резюме.
Для достижения успешного экономического развития государство должно уделять большое внимание подготов-
ки сильных специалистов в разных отраслях деятельности. Для этого предпринимаются значительные реформы и
вводятся разные нововведения. После вступления Казахстана в систему Болонского процесса мы перенимаем бога-
тый европейский опыт в сфере высшего образования. Одно из таких новшеств является ориентирование на форми-
рование компетенции в результате обучения. Ключевые слова: интернет технологии, информационные технологии,
иноязычное образование, межкультурная компетенция, принципы обучения, дидактические задачи
Summary. In economical development of country development of human resources play crucial role. Mentioning this fact,
government tries to implement new reforms and international experience in education system. After joining Bologna system
Kazakhstan started such implementation of the wealth European experience in education and training. Focusing in education
process on practical outcomes such as competences has been adopted in Kazakhstan. Globalization and integration processes
have increased the number of people-to-people contacts and relations.
Keywords: internet technologies, informational technologies, foreign language education, intercultural competence,
education principles, didactic tasks
Қазіргі жағдайда білім беру саласының негізгі
міндеті ретінде оқушылардың коммуникативтік құ-
зыреттілігін қалыптастыруы болып табылады. Осы
орайда ақпаратты-коммуникативтік технологиялар
коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру-
да ең тиімді құрал болуда. Оның артықшылықтар
қатарында білім беру мен ғылым кеңістіктерінің
кеңеюі және шет тілінде сөйлеуші адамдармен
тұлғааралық және мәдениетаралық қатынасу мүм-
кіндіктері бар.
Өз кезегінде интернет технологияларынан
жоғары тұратын әрі ауқымды ұғым – ақпараттық
технологияларға тоқталу қажет. Білім беру сала-
сында интернет технологиялары мен ақпараттық
технологиялар атты ұғымдар арасында айтар-
лықтай айырмашылық жоқ. Дегенмен қазіргі таңда
«ақпараттық технологиялар» термині үшін сан
түрлі анықтамалар бар болғандықтан ол ұғымды
кең мағынада түсіну қажет. «Әдістемелік теминдер
сөздігінде» (авторлары Э.Г. Азимов пен А.Н. Щу-
кин) ақпараттық технологиялар үшін мынандай
анықтама беріледі: «ол компьютер мен комьютер-
лік байланыс желілері арқылы (интернет желісі)
ақпаратты іздеу, сақтау, жіберу, алмасу, өндеу,
ақпаратты шығарып алу және жинау тәсілдері мен
әдістемелердің жүйесі болып табылады.» Басқа-
ша сөзбен айтқанда, ақпараттық технологияларды
аудио, видео, компьютер және интернет секілді
техникалық құралдарды пайдаланатын технологи-
яларды атайды.
Қазіргі таңда әр-түрлі ақпарат көздерінен қа-
жетті мәліметті тауып, оны тиімді пайданалып
және өз бетімен жаңа ақпаратты шығара білу қа-
жет. Ақпараттық технологиялардың мүмкіншілік-
терін кеңінен қолдану шет тілін үйрету қызметінде
де жаңа мүмкіндіктерді туғызады. Мамандардың
айтуы бойынша ақпараттық технологиялар арқа-
сында оқыту үрдісі жылдамдап, оқушылардың
пәнге қарай қызығушылығы артып, өтілген мате-
риалдың меңгеру сапасын артырып, оқыту үрдісін
жекеленген түрде өткізуге және субъективті баға-
лау қателіктерін алдын алуға мүмкіндік береді.
Шет тілін оқытудағы интернет ресурстарын
қолдану арқасында келесі жетістіктерге жетуге бо-
лады:
-
Жаттанды оқыту түрінен ақыл-ой дамуы
үрдісі негізінде оқытушылық түріне өту;
-
Білімнің статикалық модель түрінен ойлау
әрекеттерінің динамикалық жүйеге ауысу;
-
Оқушылардың жалпыға бірдей қатынас
түрінен оқытудың әркелкі және жекеленген бағдар-
ламаларға көшу;
-
Білім алу үрдісінде сырттай уэждеуден
гөрі іштей, яғни оқушының жігерленген және са-
налы түрде өз-өзін қадағалау қаблетін күшейту [1].
Жоғарыда көрстеліген өзгерістер толықтай
оқыту үрдісін жаңарту қажет. Дегенмен ол өзгері-
стер нәтижесінде оқытушы мен өқушының ролдері
толықтай өзгереді. Мысалға студенттер өзіндік
жұмыстың көптігінен мұғалімге тәуелді болудан
дербес бола бостайды. Ол қарым-қатынас салда-
рынан мұғалімнің де міндеттері өзгеруде. Оқы-
тушылар енді студенттерін қажетті оқу материал-
дармен қамтамасыз етіп олардың өздігінен білім
303
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
алу үрдісін қадағалау мақсатта тек бақылаулық
қызметін атқарып отыру қажет. Демек, мұғалімнің
дәріске дайыдық процессі де өзгеруге ұшырау қа-
жет. Сол үшін дәріске дайындалу кезінде интернет
ресурстарын қолдану мақсаттарын анықтап алу қа-
жет. Мысалға:
-
Интернет материалдарын дәрістің құра-
мына қосу;
-
Белгілі бір жоба бойынша оқушылардың
өз бетінше ақпаратты іздеу;
-
Студенттердің біліміндегі олқылықты тол-
тыру.
Студенттер үшін интернет ресурстары мен
оның мүмкіншіліктерін қандай мақсаттарға бола
қолданытымызды да анықтап алу жөн. Мысалға:
-
Интернет желінен алынатын материал-
дарды сабақ құрамына және оқу бағадарламасына
кіріктіру;
-
Жобалық жұмыс аясында қажетті мәлімет-
ті өз бетімен іздеу;
-
Бірінші немес екінші шетел тілі бойынша
білімдерін өздігінен толықтырып, тереңдетіп және
білімдегі бар немесе дағдылық кемшіліктерді жою;
-
Арнайы экстерндік жүйе бойынша емти-
хандарды тапсыру үшін өздігінен дайындалу;
-
Оқытушының
қадағалуынмен
жүй-
елі түрде белгілі бір шетел тілін үйрену курсын
қашықтықтан оқу [2].
Жоғарыда көрсетілген жекелеген түрлі міндет-
тер бір ғана мақсатты ғана көздейді – коммуника-
тивтік құзыреттілікті қалыптастыру.
Студенттердің коммуникативті құзыреттілігін
арттыру мақсатта студенттердің мүмкіндігінше тек
теоретикалық білім негізін қаламай, тәжірибелік
түрде коммуникация негіздерін көрсете білу қажет.
Интернет технологиялар тек коммникативті құзы-
реттілігі үшін ғана емес, тілді үйренудегі жоғары
жетістіктерге жету мақсатта да қолдану маңызды.
Әсіресе тілдік емес мамандықтар үшін ол мәселе
өте маңызды болуда. Мамандырылған тілдік оқу
орындар өздігінен тілді жоғары деңгейде оқыту-
дың мол тәжірибесі бар. Тілдің оқыту дәрежесі
жоғарлаған сайын оның құрамдас бөлігі ретінде
коммуникативті құызреттілігінің үлесі де артады.
Тәжірибе негізінде тілдік мамандарылған емес
жоғары оқу орындарындағы кәсіби түрде шетел
тілін үйрену барысында келесі іс-әрекеттер түрлері
тиімді болады деп айтуға болады:
-
Интернет арқылы арнайы үйрену компью-
терлік программаларын құрастыру мен пайдалану;
-
Автоматты түрде нәтижелерін шығарып
беретін on-line тесттерді орындау арқылы студент-
тің білімі мен арнайы дағдыларына объективті түр-
де баға берілуі;
-
Шет тілдер кафедрасының электронды
ресурстарында орнастырылған шет тілі бойынша
бақылау жұмыстарын орындау;
-
Қашықтық жүйе бойынша немесе қажет-
тіліктеріне қарай студенттердің мұғалімдерге элек-
тронды пошта арқылы сауал жіберу;
-
Оn-line режимінде жүріп жатқан телекон-
ференцияларға қатысу оқушыларға жаңа қатына-
старды орнату және шынайы сөйлеу тәжірибесінің
мүмкіндіктерін ашады;
-
Телекоммуникациялық жобаларға қатысу
нәтижесінде тілді меңгеру деңгейлері жоғарылап,
ой-өрістері кеңейіп және шынайы тілдік ортаның
көру мүмкіндігін алады;
-
Қашықтықтан оқыту жүйесінің курстары
негізінде өздігінен білім алу. Бұл үйден шықпай
отырып қосымша білім алу мүмкіндігін береді. Де-
генмен қашықтықтан білім алу мүмкіндіктерін то-
лыққанды асыру үшін келесі жағдайлар орындалу
міндет:
-
Интернет ресурстарын қолдануда бұрын
олардың дидактикалық міндеттері анықталу қа-
жет;
-
Білім алу үрдісі оқытылатын елдің мәде-
ниетімен танысу арқылы жүргізіледі;
-
Бұл үшін жүйеге қажетті құрал-жарақтан
тұратын техникалық қорымен толықтай жабдықта-
лу керек. Осы міндеттерді орындау нәтижесінде:
-
Шет тілін үйрену кезінде интернет техно-
логияларының артықшылқтарын толықтай пайда-
лануға мүмкіндік береді;
-
Кез-келген түрдегі (дыбыстық неме-
се визуалды, мәтіндік немесе графикалық) және
көлемдегі ақпаратты жедел түрде кез-келшен
қашықтықтағы нүктеге жіберуге болады;
-
Компьютер жадына ұзақ мерзімде сақтай
алып, оны толықтырып, өңдеуге және басып шыға-
руға болады;
-
Шалғайдағы түрлі ақпарат көздерімен жұ-
мыс жасауға қолжетімді қылады;
-
Бірлескен немесе орталықтанған телеком-
муникациялық жобаларды ұйымдастыруға болады
[3].
Қазіргі замандағы өркениеттер мен мәдени-
еттер диалогында қарым-қатынас құралы ретінде
шетел тілін ұтымды пайдалануды студенттерге
үйрету аса маңызды. Коммникативті құзыреттілік
90-шы жылдардың кезінде тарала бастап, қазіргі
таңда кең ауқымды оқу бағдарламаларға енгізіліп
жатыр. Құрылымдық тұрғыда ол құзыреттілік не-
гізгі алты құраушы құзыреттілік түрлерінен тұра-
ды. Коммуникативті құзыреттілік өте күрделі ұғым
болғандықтан, оны құрылымдық тұрғысына бөліп
қарастыру қажет. Шетел тілдік коммуникативтік
құзыреттілікті қалыптастыру мен дамыту келесі
құрама құзырет түрлеріне негізделеді:
-
Сөйлеу құзыреттілігі (сөйлеу қызметінің
негізгі төрт түрі бойынша коммуникативті дағды-
ларын дамыту: сөйлеу, тындалым жасау, оқу мен
жазу, өзінің вербалды және вербалды емес әрекет-
терін жоспарлау дағдысы);
-
Дискурстық құзыреттлігі (белгілі бір
304
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
коммникативті жағдайларға сай өзінің ойы мен
сөзін орынды етіп құрастыру);
-
Тілдік құзыретілігі (коммникативті мақ-
саттарда фонетика, лексика, грамматика секілді
тілдік бірліктерді оңтайлы пайдалану дағдысын
дамыту);
-
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілігі (оқыты-
латын елдің әлеуметтік-мәдени өзгешіліктері жай-
лы білім, сонымен қатар, өзінің және шетел мәде-
ниеттерінің арасындағы ортақ ұқсас және ерекше
жерлерін айқындап көру дағдысын қалыптастыру);
-
Теңгерілеу құзыреттілігі (шет тілінде ақпа-
рат алмасу үрдісі кезінде сөйлеу жағынан шектел-
ген жағдайда ұтымды айла-амал тауып қиналған
жағдайдан шыға білу дағдысын қалыптастыру);
-
Оқу-танымдық құзыреттілігі (тілді жүйелі
түрде тілді үйрену үрдісін жақсартатын арнайы
және жалпы оқу дағдыларын дамыту; тілдік қана
емес өзге білім-ғылым салаларында оқып үйренуге
көмекші болатын оқу дағдылары) [1].
Мәдениетаралық құзыреттілік арқасында мә-
дениетаралық және халықаралық қарым-қаты-
настарда өзара келісімді табуға болады. Яғни,
стереотиптік ойлауға бой бермей, өзге мәдениет
өкілдерінің ерекшеліктерін ескере отырып олар-
мен ортақ дәрежеде тілдесу. Мамандардың ел
ішіндегі және әлемдік деңгейдегі өзінің кәсіби
салаларына бейімделіп кірісуіне жоғары дәрежелі
мәдениетаралық құзыреттілігі көмектесе алады.
Сонымен қоса мәдениетаралық коммуникация
шеңберінде қатынастық және кәсіптік міндеттерді
орындауға мүмкіндік туғызады. Мәдениетаралық
құзыреттілікті қалыптастыру келесі міндеттеме-
лерді орындауды қарастырады:
-
Шет тілінде мәдениетаралық қатынасу
ережелерін үйрету;
-
Өзге елдердің мәдениетің зерттеп, шет
тілдік мәдениетаралық қатынасу кезінде студент-
тердің өзінің мәдениетін таныстыру қабілетің да-
мыту;
-
Өзге елдердің мәдениетіне құрметпен
және ілтипатпен қарауды және олармен іскерлік
ынтымақтастыққа түсуге даяр болуға үйрету [5].
Демек, өзінің және өзге мәдениеттердің ара-
сындағы ұқсастықтары мен ерекшеліктерді аңғар-
та білу қабілетін дамыту арқылы түрлі мәдени-
еттермен тоғысқан жағдайдағы өзін еркін ұстай
білетін және мәдениетаралық қатынасқа бейім бо-
латын тұлғаның арнайы қасиеттерің дамытуды мә-
дениетаралық қатынасқа жатқызуға болады. Со-
нымен қатар ол тұлға түрлі мәдениет өкілдерімен
қарым-қатынасқа түскен кезде туындайтын мәсе-
лелерде үзілді-кесілді ұстаным негізінде емес,
керсінше тиянақты түрде жауап қайтаратын және
сондай жағдайларда ситуациялық әдептілік пен
икемділігін көрсете білу қажет. Осындай тұлғаны
қалыптастыру жоғары оқу даярлығының негізгі
мақсаты болуы тиіс.
Қойылған міндетті орындау үшін келесі оқыту
технологияларды қолдануға болады:
-
Шет тілінде тілдесунің жоғары деңгейдегі
құзыреттілігін қалыптастыру мақсатта студентті
көркем және дидактикалық материалдар арқылы
оқытылатын тілдің мәдениетімен тереңірек таны-
стыруға болады;
-
Дәрісхана іргесінде шет тілдік ортаның
үлгісінде ақпараттық модельдеу жасап оқушы та-
рап үшін мәдениетаралық қатынасқа түсуге жағдай
жасауға болады [4].
Жаңа ақпараттық технологияларды, соның
ішінде интернетті қолдану білім алу үрдісінің
мүмкіншіліктерін одан әрі кеңейтіп, тәжірибелік
қолданысың артырады. Сонымен қатар, келесі ди-
дактикалық мәселелерді шеше алады:
-
Замануи әрі кәсіптік бағытта мәтіндерді
пайдалана отырып оқу мен аудару дағдыларын да-
мытады;
-
Кәсіптік лексиканың актив және пассив
сөздік қорларын толықтыра алады;
-
Әр-түрлі деңгейдегі кәсіптік бағытта ау-
тенттік мәтіндерді қолдану арқылы тыңдалым жа-
сау дағдысын дамытады;
-
Оқушының шетел тілін үйренуге бекем
уәжін қалыптастырады [6].
Студенттердің тіл үйрену үрдісін жүйелі түр-
де өткізу үшін дидактикалық ерекшеліктерге көп
мән беру қажет. Интернет мүмкіншіліктерін оқу
үрдісіндегі дидактикалық мүмкіндіктерді сәйкесін-
ше артырады. Шетел тілін оқыту үрдісінде ин-
тернет желісінің ресурстарын пайдаланып, тиімді
түрде келесі дидактикалық міндеттерді орындауға
болады:
-
Деңгейі жағынан әр-түрлі материалдарды
сәйкесінше қолдана отырып, студенттің оқу қа-
білеті мен дағдысын қалыптастырып жақсартуға;
-
Интернетте бар аутентті дыбыстық мәтін-
дер негізінде тындалым жасау дағдысын дамытуға;
-
Белгілі бір проблеманы талқылау негізін-
де монолог пен диалогтық мәнерде сөйлеу дағды-
сын дамыту;
-
Жеке немесе топпен бірлесе отырып рефе-
рат, баяндама, шығарма секілді жазба жұмыстарды
орындау арқылы студенттің жазба түрінде ойын
білдіру мен түрлі жазба жұмыстарды орындай білу
дағдысын дамыту;
-
Оқытылатын елдің мәдениеттің белгілі бір
даму сатысын, қоғамның әлеуметтік және саяси
құрылысын сипаттайтын лексика мен өзінің сөздік
қорын толықтырып отыру;
-
Оқытылатын елдің салт-дәстүрін, мәдени
ерекшеліктері, сөйлеу мәнерінің ерекшеліктері,
сөйлеу әдептерінен тұратын мәдени-танымдық
мәліметтермен танысу;
-
«Белсеңді» материалдардан тұратын жүй-
елі түрде құралған сабақтар негізінде оқушылар-
дың шет тілді үйренудегі уәждемесін күшейтіп,
305
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
сонымен қатар, олармен тек оқулықтар бойынша
берілген сұрақтарды ғана емес, әр адамды толған-
дыратын өзекті мәселелерді талқылау арқылы одан
әрі қызықтыру [4].
Жоғарыда берілген кеңестерді ескере отырып
оқу үрдісін жаңартып аса тиімді оқыту әдістер-
мен толықтыруға болады. Қазіргі таңдағы интер-
нет мүмкіндіктері адам өмірін толықтай өзгертіп
жатыр. Ондай өзгерістердің жақсы және жаман
салдары болатының ескеру қажет. Оқу үрдісінің
замануи технологиялармен салыстарғанда артта
қалмау үшін оқу үрдісін жаңартып дамытып оты-
ру қажет. Бірақ ол жаңартулар негізсіз болмау үшін
методологиялық тұрғысында мәдениетаралық
коммуникативті құзыреттілік өте қажетті. Жаңадан
қосылған құзыреттілікті дамыту мақсатта жаңа
технологиялар өте орынды болу қажет. Яғни, қай
жақтан қарамасақ та, ақпарат технолгиялар үшін
коммуникативті құзыреттілік, ал коммуникативті
құзыреттілік ұшін ақпаратты технологиялар қа-
жетті болып отырғанын аңғарып отырмыз. Екі
ұғым да бір-бірінен бөлек дамып қалыптасқан
дүниелер болғанына қарамастан, олар педагоги-
ка саласында бір-бірі үшін таптырмас бөлшектер
болуда. Ең бастысы оларды тек бірі-бірімен дұрыс
қиыстырып қолдана білу қажет. Сол себептен осы
мәселеге қатысты зерттеулердің саны мен сапасы-
ның өсуі жалпы еліміздегі оқу үрдісінің бірыңғай
дамуына әсер етуі сөзсіз. Дегенмен ол саланың
дамуына интернет технологиялары мен коммуни-
кативті құзыреттіліктің іс жүзінде қолдануы елеулі
әсер ете алады. Осының нәтижесінде әр-түрлі мо-
дельдер сыналып жаңа нұсқалардың пайда болуы-
на әкеледі. Яғни еліміздегі оқу үрдісінде интернет
технологиялар мен коммуникативті құзыреттілік-
тің қолдану жолдарының дамуын тек ғылыми ең-
бектер ғана емес, тәжірибе негізінде қолдану аса
маңызды роль ойнайды. Сол себептен осы мақала-
дағы қарастырылған мәселелер мен ұсыныстарды
қолданысқа енгізіп, эксперименталды түрде нәти-
желерін бақылау арқылы ғана белгілі бір нәтиже-
лер мен қорытындыларға келе аламыз.
Әдебиеттер тізімі
1. Нигай Л. С. Использование ИКТ для формирования коммуникативной компетентности на уроках английского
языка// Педагогическое мастерство: материалы III междунар. науч. конф. (г. Москва, июнь 2013 г.). — М.: Буки-Веди,
2013. — С. 117-119.
2. Климченко С.Г. Межкультурные аспекты обучения иностранным языкам в вузах. http://elib.bspu.by/
3. Чикилева Л.С. Интернет как средство моделирования социокультурного пространства для формирования
иноязычной компетенции // Иностранные языки в дистанционном обучении. Материалы III Международной науч-
но-практической конференции. – Пермь, 23-25 апреля 2009 г. С. 44-48.
4. Чикилева Л.С. Использование интернет ресурсов в процессе обучения профессиональному иностранному языку.
http://conf.englishforsciences.sfedu.ru/
5. А.А., Введение в Интернет-образование. – М.: Логос, 2003. – 76б.
6. Лебедев О. Е. Компетентностный подход в образовании // Школьные технологии. — 2004. — № 5. — С.3–21
Keywords: internet technologies, informational technologies, foreign language education, intercultural competence,
education principles, didactic tasks
306
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
Sadenova Aigul
Doctor of Philology Sciense., docent., al-Farabi Kazakh national University,
Almaty, e-mail: sadenovaa@mail.ru. 87072038826
Saltanat Koilybayeva
Al-Farabi Kazakh national University, Almaty, Kazakhstan.
e-mail: saltanat.c@yandex.kz., 87011089779
PSYCHOLINGUISTIC ORIENTATION IN THE ORGANIZATION
OF THE EDUCATIONAL PROCESS OF LEARNING
Summary. This article discusses the features of the activities of the teacher working with a foreign audience. The article
reflects the material about the peculiarities of the typological properties of the nervous system, especially the mental activity,
intelligect, orientation in the environment. The regard of these moments to construct a class is shown (to adjust their pace,
alternate forms of work), to enhance the students’ activities. Only by taking into account national-psychological characteristics
of foreign students due to national traditions, habits, stereotypes , culture and student’s country experience , the teacher can
contribute a positive attitude to his or her subject. Having knowledges about the peculiarities of national mentality of students
allows the teacher to build a strategy for learning all kinds of speech activity, solve communicative learning objectives.
Түйіндеме. Мақалада шетел студенттерімен жұмыс істеуде оқытушылардың қызметінің ерекшеліктері қара-
стыралады. Мақалада нерв жүйелерінің типологиялық қасиеттері, ойлау қызметінің ерекшеліктері, интеллект,
сыртқы ортада бағдарлау туралы материалдар көрініс тапты. Шетелдік студенттердің белсенділігін арттыру
үшін сабақтар құру үшін осы сәттерді есепке алынуы көрсетілген. Тек ұлттық салт-дәстүрлерімен, әдеттермен,
стереотиптермен, сонымен бірге, мәдениетпен негізделген шетелдік студенттердің ұлттық-психологиялық ерек-
шеліктерін есепке ала отырып, оқытушы өз пәніне оң қарым-қатынас қалыптастыруға септігін тигізеді. Студент-
тердің ұлттық менталитет ерекшеліктері туралы білімнің болуы, оқытушыға сөйлеу қызметінің барлық түрлерін
оқытудың стратегиясын құруға, оқытудың коммуникативтік міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.
Резюме. В статье рассматриваются особенности деятельности преподавателя при работе с иностранной ау-
диторией. В статье нашли отражение материалы об особенностях типологических свойств нервной системы,
особенностях мыслительной деятельности, интеллекта, ориентации во внешней среде. Показан учёт этих момен-
тов для построения занятия (регулировать их темп, чередовать формы работы), для активизации деятельности
учащихся. Только учитывая национально-психологические особенности иностранных учащихся, обусловленные наци-
ональными традициями, привычками, стереотипами, а также культурой и опытом страны обучаемого, преподава-
тель может способствовать выработке положительного отношения к своему предмету. Наличие знаний об особен-
ностях национального менталитета студентов позволяет преподавателю строить стратегию обучения всем видам
речевой деятельности, решать коммуникативные задачи обучения.
Introduction. Teaching - a complex and multi-
pronged process. The activities of the teacher should
be aimed to maximize the learning process. It is known
that, by nature, interests and inclinations, students are
not the same; the teacher can not control the natural data
of students, but in the course of work it can take into
account the typological features of the nervous system,
especially mental activity, particularly intelligence,
orientation in the environment. Accounting for
these moments allows the teacher to build a class
methodically competently, to adjust their pace,
alternate forms of work, that means to intensify the
activities of the students. Only by taking into account
national-psychological characteristics of foreign
students due to national traditions, habits, stereotypes ,
culture and student’s country experience , the teacher
can contribute a positive attitude to his or her subject.
Having knowledges about the peculiarities of national
mentality of students allows the teacher to build a
strategy for learning all kinds of speech activity, solve
communicative learning objectives.
Psycholinguistics –an independent scientific
direction, which arose at the intersection of
linguistics and psychology. This trend has arisen
to solve problems that can not be resolved either in
psychology or linguistics. Psycholinguistics aims
to study the processes and mechanisms of speech
activity (generation and understanding, or perception,
speech utterances) in its correlation with the system of
language. The prof, that is teaching Russian as a foreign
language, must be familiar with national and cultural
characteristics of the country, where his or her students
came from, constantly aware of the most notable
differences in the national mentality of students and
native speakers, it is to promote active communication
process, especially the teacher must take into account
the ethnic and cultural , psychological, psycholinguistic
features, as well as the specifics of intellectually-
speech system and has to look for new ways of
presenting educational material, its assimilation and
perception. National originality of Chinese (as
well as others) students manifested including in
psychology: it is characterized by a specific, peculiar
type of memory, emotion, perception, thinking, and
"other" life experience, knowledge, habits, interests,
inclinations and ideals. Personal experience with
307
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
the Chinese students reveals some features of
national specificities of the ethno-type of the pecified
enrollment, which in future should be considered
when teaching them. The first, highlight some of the
features of psychology and psycholinguistics of this
type of thinking. To these features such researchers as
A.V Titova, AA Katchalov include the following: 1)
The representatives of the Far Eastern cultures (Asia-
Pacific), using hieroglyphics, many activities of the left
and right hemispheres of the brain are equally active or
right is dominant , "responsible" for the integrity of,
the specific perception of the object, "responsible" for
the emotive figurative representation.
As students from the region use characters, their
graphics side of motivation is unique in its images
of objects and phenomena, they are prone to clarify,
detail and specify, therefore they think concretely
symbolically. Therefore, in working with this group
of students it is necessary to maximize the graphic
and object visibility, because things that they can
not imagine are difficult for them to understand .For
east mentality enherant world contemplative features.
Eastern culture got a great extent on value preserves
orientation, spiritual comprehension of reality. In the
East the introverted orientation is dominating on
extrovert, the ability to appreciate the contemplative
world relation and prefer its active efforts to the
development of the external world. Secondly, the
Eastern way of thinking is specialized by the people’s
ability to adapt easily to external conditions, it is
inherent flexibility of mental structures to pressure of
the environment and regains its former shape as soon
as the pressure diminishes. And also Chinese students
have a special way of thinking, which reflects the lack
of confidence by the way, to the verbal forms, which
can not accommodate the real wealth of designated
events. Word commensurate with the true meaning of
things, which it is trying to express. The mentality of
the enrollment involves a tendency to conventionality,
veiled allusions, literary or historical associations, so
that Chinese students love to solve puzzles, riddles,
which also can be used successfully in the classroom.
It should be noted that in a foreign country students
have a very poor express desire for self-expression,
they are more inclined to listen to the teacher than to
contradict him or join in the discussion, despite the fact
that it is necessary for the development of thinking and
speech. Furthermore, in interpersonal relationships
with these students teacher must avoid conflict, it
is better to be restraint and to encourage each, even
small success in the classroom.Teaching Russian as a
foreign language is the object of study of a number
of sciences: psychology, psycholinguistics, linguistics
and language teaching methodology. The article deals
with psycholinguistic bases in teaching Russian as a
foreign language. When considering the psychological
and psycholinguistic perspective of teaching it was
identified a number of issues to explore. The problem
of psychological and psycholinguistic features in the
methodology of language teaching is considered by
many scientists (BV Belyaev, Vygotsky, Galperin,
AA Zalevskaya, IA Winter, AA Leontiev and others
). At the junction of linguistics and psychology
emerged independent scientific direction. This trend
has arisen to solve problems that are not solved either
psychology or linguistics. Psycholinguistics puts their
tasks research of processes and mechanisms of speech
activity (generation and understanding of speech
utterances) and correlation with the language system.
In the construction of a system of teaching Russian as
a foreign language are used the system data describing
of the target language, as well as the teaching methods
already developed principles, methods and techniques
of teaching. The process of learning Russian as a
foreign language is quite different, it is not confined
to the assimilation of information about the language
at the level of phonetics, grammar and vocabulary. We
consider the development of speech ability in a foreign
language, namely the ability to carry out activities with
the voice communication purpose. Speech activity is
part of the overall system of human activities, human’s
communication means. The object of linguistics is
language material and implied language system in
it, and the object of psycholinguistics - speech and
speech activity organization [1]. By A. Leontiev
differences in these sciences the following: "The
language of the system (the subject) - the language of
the process (it)" is always included in the competence
of linguistics; attitude "as the language ability (speech
engine) - the language of the process (it)" explores the
psychology and related fields of physiology; and the
ratio of "language as a system (subject) - language as
the ability (speech engine)" study psycholinguistics
[2, 101 -112]. Accordingly, common source language
material "does not prejudge the identity of the
products obtained ... Undoubtedly, both these systems
reflect the same patterns contained in the linguistic
material, but each of them has its own" angle of view
", predetermining the concentration of attention on
different sides of the same phenomena, and generates
a specific coordinate system. As a consequence, the
results of the processing of linguistic material in the
two directions are not always the same that excludes
the validity of direct mechanistic transfer products
metalinguistic activity linguist to describe the laws of
functioning of the mechanism of speech of the individ
"[1.31].
Norman B. Y said that the speech activity is
deductive: from the general to the specific: "Isn’t it
possible that we have in the process of generating
the text of the proposal, or, in any case, his skeleton
is formed before the components of his words. Those.
- Building before bricks "[3]. This assumption is
supported by some information about the speech
ontogenesis, speech pathology, speech errors of
observations, it raises the issue of vertical formation
308
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
of skills in learning language. From the foregoing it
follows that the ratio information from linguistics,
methodology of teaching Russian as a foreign language
with psycholinguistics data develops gradually. B.
Velichkov identifies a number of contradictions
between the different sciences, such as:
1. theoretical information about the linguistic units
and the development of communicative skills of the
character;
2. The ratio of units of different levels of language
in the process of speech production (by stages) and the
sequence of language acquisition levels in teaching a
second language;
3. student speech genres in the native language and
problems in the learning process;
4. The objectives of the learning process and the
ability to manage verbal behavior.
Conclusions. Chinese students have the visual
and visual-motor type of memory to be dominated,
so it can be used as much as possible the visuality .In
Working with this group of students teacher should
draw on the strengths of their psyche: a high level
of mnemonic abilities (memory); systems thinking;
developed intuition; visual channel; reliance on a
letter for a better memorization of the new language
material; active use of analogy, contextual guessing
the development. Specificity of these students
training depends on a number of ethno specific and
psychological factors, but the basic principle of
taking into account the native culture is the account
of ethnic and cultural traditions, psychological and
psycholinguistic features of mentality in the teaching
of the Russian language. Knowledge of mentality,
national-cultural, psychological and psycholinguistic
features can lead to mutual understanding of the
teacher with the Chinese students. Therefore, targeted
study of the peculiarities of mentality, psychological
and psycholinguistic features of the Eastern way of
thinking quite promising field of research.
During real speech act all levels of language
function are interconnected, their order is different
than in linguistics. At the heart of psycholinguistic
approach to the phenomena of speech, there are two
points. The first is about acoustic nature of language.
From which it follows that a unit of generation and
perception of speech, differ from each other, but
share a common acoustic nature.The second point
is the emotional character of the speech (in the
production and perception). Since the emotional state
of the speaker, his relationship to the object statements
transmitted primarily by means of sounding speech.
From a psycholinguistic point of view of the speaker's
emotional speech installation.The concept of style of
speech in linguistics corresponds to advanced level,
so at the initial stage of learning Russian as a foreign
language, as well as any other language of the speech
genre the problem is not posed. This is due to the
lack of psycholinguistic approach, considering any
verbal expression in relation to the speech situation.
"Strategy - is some way of acquisition, retention and
use of information that serves the achievement of
certain objectives in the sense that it should lead to
certain results" [4,136]. Strategy decision as a choice
of one of the possible actions can lead to quite a rapid
and lasting success in the development of speech
ability, the wrong strategy causes low efficiency
spent on language acquisition efforts, impeding the
achievement of the objective of development of
speech abilities. Psycholinguistic orientation in the
organization of the educational process of teaching
Russian as a foreign language takes into consideration
the following provisions: the ratio of theoretical
knowledge and practical skills; verbal advance at the
stage of development of speech abilities; language
learning through speech with a focus on speech skills
and linguistic competence; development of systemic
signs of language on the basis of language skills; the
formation of active and passive vocabulary. When the
organization of teaching process used psycholinguistics
data one can observe the emergence of new effective
teaching methods, increase the efficiency of the
learning process.
Literature
1. Zalevckay A.A. Vvedenie v psyholingvistiku. Moskow, RGTY 1999.
2. Leontev A.A. Yazyk, rech, i vladeniy vtorim yazikom.1969.
3. Norman B. U. Grammatika govoryachego. Sankt - Peterburg.1994.
4. Bruner Dzh. Psihologia poznanya za predelamy neposredctvennoy informacy: Per. s angl. М., 1977.
309
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
Достарыңызбен бөлісу: |