ІҢКӘр дүние (1972 ж., «Жазушы» баспасы)

 

 

ЕРТІС  ПЕН  ЕСІЛ 

 

Қара бір көздер еңіреген 

Егілсе – кешу туған. 

Дала бір кезде еміренген 

Ертіс пен Есіл туған. 

 

Ертіс, Есіл – екі өзен, 

Екеуі де ерке өзен. 

Тасыған жыл – шипа өзен, 

Тасымаса – дерт өзен. 

 

Сарыарқа жайлы мекені, 

Тасиды жылда екеуі. 

Қатып бір қалған шерменде –  

Құяды келіп көлдерге. 

Тобарсып, тозып тұрғанда, 

Толқын боп жетті құмдарға.   

 

Дала сан ғасыр жасап, 

Ертіс пен Есіл туған. 

Тасып ап, басылмаса, 

Төгіліп шашылмаса, 

Өзен боп несін туған?! 

 

Көлге құйсын, шөлге құйсын – ұрдың ба, 

Тек әйтеуір құймаса екен құрдымға... 

 

 

ЕСКЕРТКІШ 

 

Соғыстың соқалары бар, 

Соны сүйреген тайынша, таналары бар, 

Жұмысқа ысылған олар, қамыттан жараған олар. 

Бүгінгі елдің ағасы –  заманның қабағын баққан, 

Кешегі қара табандар – ірің көз қара балалар. 

 

Соғысқа қан бере алмаған, соғысқа жанын  

                                                                 

бергендер, 

Шолақ қол басқармалардан солақай зәбір   

                                                                 

көргендер, 

Дүниенің қаталдығынан қайысып тәлім көргендер 

Шыбықтай солқылдап жүріп, майысып бәрін  

                                                                  

жеңгендер. 

 

Махаббатты үйренген қулар қам көңіл жеңгелерінен, 

(Қыз емес жеңгесі деген, махаббат көрген ерінен…) 

Атпа атқан, торғай қорыған, сельсовет хатшысы  

                                                                                  

болған, 

Еңбегін есептей берсең, кем емес Еңбек ерінен.. 

 

Бертінде әкім болғандар, белгілі ақын болғандар, 

Евней Букетовтер  мен  кәзіргі Ғафу болғандар 

Әрине азамат олар… құр емес пенділіктен де, 

Әрине арқалары бар, әрине ақылдары бар. 

 

Соғыстың соқалары бар, 

Соны сүйреген тайынша таналары бар. 

Тайынша таналары сынды –  

                                              

қан жұтқан балалары бар. 

Соғыстың ескерткіші көп, 

                                      

бұлардың ескерткіші жоқ, 

Бір күні шығып кетпей ме бұлдырап санадан олар? 

 

18.12.1987 ж. 

 

 

* * * 

 

Жазады уақыт барлық жараны, 

Оң қараса егер тағдыр қабағы. 

Табылар керең сордың да амалы, 

Табылар терең ордың да амалы. 

Табылар жерде қардың қалауы, 

Табылар перде ардың бодауы. 

Табылар қиық, табылар құрақ,  

Құралып кетер жанның жамауы. 

Табылар үміт, табылар күдік 

Тағы да мүмкін алдыңды орауы! 

Жарамды жалап жолбарыс - тағдыр 

Тіміскілейді тарғыл танауы… 

 

26.08.1987 ж. 

 

Жайсаңбек Молдағалиевке 

 

Туған жерге аз күн аунап, 

Туған топырақ берді дем. 

Молайғандай – азын-аулақ, 

Көбейгендей – кем дүниең. 

 

Туған елге бір еркелеу, 

Туған жерге бір аунау. 

Тірліктегі тым келтелеу, 

Жалғыз рахатты ұға алмау – 

Сорылылық қой, 

                             

бұдан өткен, 

Сорлы бар ма, уһ, алла-ау!.. 

 

2.11.79 ж. 

 

 

Жамбыл мен Мұхтар 

(баллада) 

Жүз жасаған Жамбылды Мұхаң «ғасырым» депті  

                                                                                

көзі тірі, 

Екі заманға – таразы тәтем, екеуі де оның өз тілі. 

Тоқсандағы ақын шалымын көріп  

                                        

«солмайды-ау, - депті,-  хас талант», 

Дария тілдің ағынын көріп «болмайды-ау,-  

                                                                             

депті,- сөз түбі». 

 

Мұхтарды көріп Жәкең де сонда Абайдың жаңа түрі деп, 

Заманы бірге жас Абайына сүйкеніп апты бір рет. 

- 

Басқасын қайдам… басың жақсы екен,  

                                                          

осындай болсын бас болса, 

Шақша бас пенен шоқша бастардың болады, - депті, - міні көп… 

 

- 

Біздің де баста мін жетеді, - деп күліпті Мұхаң кермиық. 

- 

Өз мінін біліп өзекке тепсе, - Жәкең айтыпты, - Ер биік. 

- 

Кемелім, келші бауырыма! – деп,  

                                                            

Мұхаңа Жамбыл ұмтылған, 

Ойлапты Мұхаң: 

                            

«Тоқсандағы ақын секілді ғой,- деп, - ор киік». 

Тапқыр да тұтқыр, ұрымтал ұтқыр –  

                                                            

астарлы ақыл шымшулы-ақ, 

Қамқалы зерден әзілмен Мұхаң  тін  суырыпты шым-шымдап. 

Келгенде Мұхаң тоқсандағы ақын тоғытады екен төкпе жыр, 

Көтеріп көкке Жамбылды Мұхаң  

                                            

«тұрсыз, - дейді екен, - қылшылдап». 

Сол кезде қунап Жәкең де ширақ,  

                                                           

шираған үсті шираған, 

Қос бірдей дана бір-бірін сонда сыйлаған үсті сыйлаған. 

Екеуі бірдей қисынын тауып қайырған кезде қиуадан 

Екі бір тұлпар жарысқанындай – жарасымы аспай ибадан. 

 

…Сол Жамбылына келеді Мұхаң қабарған қабақ қатулы, 

Ақын жарасын айықтыра алар –  

                                                         

қандай сөз айтса татымды. 

Аянышын бір айтса ма екен Абайдың ешкім білмейтін, 

Айтса ма екен жаңа қырынан Сұраншы, Саурық батырды. 

 

Айтса ма екен Үрімде туған екі аңызды бір жаңартып, 

Қосса ма екен зәредей әзіл, мысқалдай күлкі сәл артық. 

Соғыстың зілін, жеңістің құнын –  

                                                       

айтса ма екен тарихтан 

Адамнан адам шыбын жаны артық, 

                                                  

болмайтұғынын қаны артық… 

 

Айтса ма екен Алғадай өлсе «алғалап!» барып өлді деп, 

Келгенмен ажал, 

                              

арттағы бізге рухы медет болды деп… 

Үш жүз күн қамау, үш жүз күн жарау орыстың өрен  

                                                                                     

бір ұлы 

Өлер алдында жырыңды оқып еңіреді деп соңғы рет. 

 

Айтса ма екен, ол-дағы ұлың, бұл-дағы ұлың, бәрі ұлың, 

Ұлы соғыста ұлы қайғыны көтеру – ұлы тағылым. 

Немесе анау Ғалиы жайлы айтса ма екен бір әзіл, 

Айтса ма екен соғыстан жазған Қасымның жыры тәуірін. 

 

Дем бітпес пенде жоқ десе ме екен… 

                                                          

«өлмейтін темір өзекті», 

Тірлікке мәңгі теңесе ме екен біткен дем - өмір мезетті. 

«Әкенің ұлы… адамның ұлы… қанадан шыққан ел ұлы 

Болғанмен дана…  бауыр ет – бала», 

                                                      

ойдан ой көңіл тежетті.  

 

Айтса ма екен… 

                              

айтпаса ма екен… 

                                              

«Қайырын бер деп артының». 

Қиысынды жерде қиқарлау пенде аңғарымы артық  

                                                                                

қартының. 

«Қайғысыз шаңырақ қайда бар кәзір?» 

                                                       

Қиналса қартың қайтесің. 

«Жоқшысы ма ед, - деп, бүгінде Жамбыл  

                                                      

жалпының емес, жалқының». 

… Сол Жамбылына келеді Мұхаң… көреді Мұхаң тап кәзір 

Айқарып барып жаяды құшақ – шоққа да әзір,  

                                                                                 

отқа әзір. 

Халықтық алып ақынды Мұхаң жүрегін ашып көреді, 

Қайғысы бар ғой… адамдық қайғы. 

                                                    

Аржағында тек жоқ па зіл? 

Халықтық алып ақынға Мұхаң айулы көзбен қарайды, 

Халықтық алып ақынды халық жүрегі ғой деп балайды. 

Халықтың алып жүрегін Мұхаң жүрегіменен тыңдайды, 

Аялайды оны, 

                          

Аймалайды оны,  

                                                          

Аймалаған жоқ Абайды. 

 

Құшағына оның құлайды кәзір, басылар мүмкін мауқы да,  

Ойласа көптен ой жібермепті халық пен перзент нарқына. 

Халық қой Жамбыл. 

                                 

Алып қой Жамбыл, 

                                                        

Ұлы да болса, ұл Мұхтар, 

Біріне-бірі айтпай-ақ көңіл тумыстан тұтас тірлік бар. 

Айтпайды көңіл. 

                          

Айтпайды көңіл. 

                                               

Айтпайды көңіл халқына, 

Халқына мұңын айтады бірақ – айтылмақ керек шындықтар. 

 

… Сол Жамбылына келеді Мұхаң көңілдің мұңын ашуға, 

Ғасырдың ойы ұйысып баста, шуда да шуда… нар шуда. 

Халық қой – Жамбыл,  

                                      

алып қой – Жамбыл, 

                                                               

құшағына еніп барады: 

- 

Көзі тірі менің ғасырым, -дейді, - ғасырым, аман-барсың ба? 

 

 

* * * 

Жаңылдым жаным, өмірдің көп есебінен, 

Жаңылмағанда жұмбақтай көрешегім ең… 

Өліп те өшіп өз жаныңды жаралағанда, 

Қарағанымда немкетті неге сеніп ем? 

 

Маған айтатын, 

                           

махаббат бар дүние дейтін, 

Әлсіз де дейтін, аяулы, өлі де дейтін. 

Мұңы бар дейтін, адамды мәңгі бөлейтін, 

Уы бар дейтін, уыты тамды да дейтін. 

 

Ал мен айтушы ем, 

                                  

Уысқа уыстамаған 

Елесің, тәйірі, алтын ба, күміс пе маған. 

Маған айтатын, 

                             

Түсінбес махаббат мәнін 

Сен екенсің деп кеудесі қуыстау адам. 

 

Сен не істеуші едің, сол кезде  мен еледім бе, 

Күнімдей болдың, көзі жоқ көбелегім де. 

Қатал ғой адам түспесе басына ғана, 

Басынан бар ғой, басқаны тебе беруге… 

 

Басыма түсті, басқа жан тепті басыма, 

Немкетті саған қараған текті басыма. 

Махаббат маған сен берген ұшпақ осы ма, 

Ал саған оның тигізген септігі осы ма?!… 

21.ІХ.1988 ж. 

Жапырақ 

Қайран жаз, қапы мезгіл қандай келте, 

Шілде де сүт пісірім таңдай келте. 

Сызданып сарғайды өлке, 

                                             

жаурайды өлке, 

Жайдақ жел жауар жонды баурайды ерте. 

 

Жайдақ жел бозторғайдай шулайды ерте, 

Желпілдеп қамысақ көл, қурайлы өлке. 

Жайдақ жел ексінгенмен, тепсінгенмен 

Қырдағы қоңыр жиде сынбайды ерте. 

Жалқын шаң, күлгін түтін көп сіңгеннен 

Қаланың жапырағы қурайды ерте. 

 

1968 ж. қыркүйек. 

 

* * * 

Жер бітінде жарық сәуле бар екен ғой,  

                                                          

бар екен, 

Мен түндермен көп тілдестім, ол –  

                                                      

қарабет, қара екен. 

Жарық сәуле, саған құмар барлығы, 

Мен де сенен бір жақсылық дәметемін,  

                                                                   

дәметем. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

* * * 

Жұқарған менің жүйкелерім-ай, 

Үйкеледім-ай сендерді. 

Сүйкенбес жерге сүйкегенім-ай 

Көтеріп көкке кеудемді. 

 

Сүйемес жерге сүйеп денемді, 

Сүлдерім сүйреп құтылдым. 

Сайтанды сезім иектегенде 

Санадан ноқта сыпырдым. 

 

Санадан ноқта сыпырдым-дағы,  

Санаттан кейде сытылдым. 

Өрекпіп, өршіп құтырдым-дағы,  

Өмір – есептен ұтылдым. 

 

Өмір – есептен ұтылдым-дағы 

«Опасыз – ол»  - деп, опындым. 

Тәттісін сезіп жұтындым-дағы 

Көбірек таттым қату-мұң. 

 

Тәтісі неге тіл үйіреді, 

Ащысы неге ашутас. 

Күндерім болды тірі мен өлі, 

Ара жігі, әттең ашылмас. 

 

Солардың жігін ашпаған сендер, 

Сорлаған жүгін арқалап. 

Тигенде талай тасқа меселдер, 

Қайтқанда тауым шалқалап. 

 

Жанымда жалғыз сендер болдыңдар, 

Жалғыз емес көп едіңдер. 

Ішіме тынып сөнген жалындар, 

Дегенмен демеп едіңдер. 

 

Сендердің әрбір талшықтарыңды 

шашымды, жұлдым жұлғандай, 

Жегідей жедім, жаншып жанымды, 

Жындана жаздап, жынданбай. 

 

Жындана жаздап, жынданбай қалдым,  

Мұң-нала қоздап жүректен. 

Жүрегім қызыл тудай, байрағым 

Лүп ете қалған, дір еткен… 

 

Лүп ете қалған, дір еткен жүрек, 

Жүректен күреп бір қуат… 

Сендер айттыңдар: «жүдепті жүрек, 

білетін оны кім бірақ?» 

 

… Білетін мен ғой, өзім емес пе? 

Өзімнен шошып ес жидым. 

Айналды рахат көзім елеске 

Кеш қапылдым, кеш күйдім. 

 

Күйігі бойда, күйініші ойда 

Қиын іс – айла таба алмай. 

Тәубаға сезім қиылысарда 

Тәуекел тұғыр бола алмай. 

 

Өзімнен өзім алаң боламын, 

Заманға тағы сүйкендім. 

Жоғалды жылдар… 

                                 

жоғалмағаным, 

Тоналған, тозған жүйкемен.  

 

Жоғалды жылдар… 

                                 

жоғалмағаным, 

Тоналған, тозған жүйкемен. 

Жұқарып жүйкем, Адам қоғамы, 

Сүйемін сені, сүйкенем… 

 

 

 

ЖҮРЕККЕ  ЖҮГІНУ 

 

 

 

 

… Екеуміздің арамыз он жас еді, 

Жан ағамдай көруші ем сонда сені… 

Елуінші жылдардың ен ортасы, 

Балалықтың қаз-қалпы қалды әсері. 

 

Түтін түзу, тіршілік болмашылау, 

Болмайтын кез қарыз бен қауға сұрау. 

Соғыс біткен. Тек соған ел риза, 

Жанын жалдап әдеті жан асырау. 

 

Не бір нәубет үйреткен зәресін ап, 

Жанын жалдап көнбіс ел жан асырап. 

Еңбеккүнін  қолхозшы - әрең-әрең 

алатын кез, алғандай пара сұрап. 

 

Соған енді – бөз көйлек, бөз орамал, 

тиын тиді қатық пен көже болар. 

Белсенділер біршама бәсеңсіді, 

«аттырам да асам» деп көзі аларар.. 

 

Мұң кетер ме жесірдің қабағынан 

жалғыз сиыр құтылмай «налогынан». 

«Уполминзаг» шайқаған сары майын 

жырып алды жетімдер тамағынан. 

 

Жырып алды…  

                          

демедік не себепті?.. 

Соғыс-сойқан, сұмдығы кеше бітті. 

Алмақ шығар әл жинап деп ойладық, 

Ұлы Сталин болғанмен неше мықты. 

 

Мен баламын, 

                        

сен онда бозбаласың, 

Жай оғындай жалтылдап қозғаласың. 

Өртеңге өскен күлі ащы гүл секілді 

түсің шымқай болғанға мәз ғанасың. 

 

Жолбарыстай ыңыранып өзі жалап, 

қайран халық жатты емдеп өз жарасын. 

Темір тәртіп тезіне сталиндік 

айта алған жоқ әлі ешкім көзқарасын… 

 

 

Тартыстардан тайынбай талай ақтық, 

Отан жалғыз деп біздер сана ояттық. 

Айла барын білмеуші ек, отандасты 

алалайтын астыртын алаяқтық. 

 

Жалғыз сиыр сүт-майын сылып беріп, 

ақ май ағар күндерден үмітті едік… 

Басымыздан сипардай көсеміміз 

Қабырғада қара мұрт – сұлық, керік… 

 

Сен соғыстың баласы ең, 

                                           

мен жеңістің, 

Екеуміз де қиян шет жердегі өскін. 

Кеше ғана келсем де дүниеге, 

Көсемім кім? 

                      

Даңқына кенде емеспін… 

 

Мен – шәкіртпін, 

                             

сен маған ұстаз едің, 

Бозбала – ұстаз  қысқа жіп, қысқа желің. 

Ұстаз едің сен онда, білімі аздау, 

Біліміңнен биіктеу ішкі әлемің. 

 

Алыс ауыл. Қиян түз. Шым мектепте 

оқушы едік домбығып, дірдектеп те… 

Көз қуаныш біз едік,  

                                   

ал ел болса, 

кетпейтінін біледі тірнек текке. 

 

Құмырсқадай қыбырлап таң сәріден, 

Қара жерді тырмалап саусағымен. 

Шойырылма шал, шолақ қол бригадир, 

Жесір әйел құсалы қан-сөлімен.  

 

Соқа тартып атпа атып, торғай қорып, 

Аш өзекті шалаппен жалғай келіп. 

Күзге қарай көбейіп кебек-кеусен,  

шыға келер жалымыз жардай болып, 

 

Біз тоқ едік – тоғайдық ниетпенен, 

асып-төкпей таупиық жиектеген. 

Алты ай бойы жан анаң кетпен шапса, 

айырасың сүйелді сүйекпенен. 

 

Біз тоқ едік – тоғайдық бөле-жарып, 

әне, жетім демедік, әне, кәріп. 

Көрші ауылдан той тойлап қайтатын жұрт 

аяқ-табақ, ас-суын ала барып. 

 

Біз тоқ едік –  

                         

тоғайдық үмітке біз, 

талай сынға түскенмен сілікпеміз. 

Қаныменен Отанға серт берген ел, 

Күбір-күбір …  

                          

әлі де күдіктеміз. 

 

Күдіктеміз көсемге кім адал деп, 

Кім пітінә, кім таза пірадар деп. 

Отан – өзің…  

                         

Жаумыз ба өзімізге? 

Өзді-өзінен әлі ешкім сұраған жоқ. 

 

Адалды арам көзіне шұқиды кеп, 

Жазаменен, жаламен, нұқып, іреп. 

Қатар екі үй, бірі – әскер семьясы, 

Бірі – «халық жауының тұқымы» деп. 

 

Қара нанды бір бөліп, қара суды 

бірге ішісіп, жаутаңдап қарасулы. 

Қайран халық білмейді кінә кімде, 

іш қазандай қайнайды, жан ашулы. 

 

Мен білмеймін – осы ма жеткен ұшпақ, 

білетінім – көп жеңіс кеп тоғыспақ… 

Білетінім – емшекте сен қалғанда, 

«халық жауы» әкеңді кеткен ұстап. 

 

Мен білмеймін –  

                                

жау болған әкең неге, 

Мен білмеймін –  

                                

Сібірде, шет елде ме? 

Адамға жау адамды көріп жүрміз, 

«халыққа жау» кірмейді қаперге де. 

 

Мен білмеймін –  

                             

бай болса, жау болған ба, 

кімнің жауы – айдатып, аударғанда? 

 

«Тіл кеспек жоқ» демей ме,  

                                            

айтқыштарды 

алып кеткен неліктен даудан дарға? 

 

Мен білмеймін – 

                            

не нәрсе тағдыр деген, 

Тағдырына ие ғой әркім деген, 

Абай маған әлі де алысырақ, 

Жаттап жүрмін саңқылдап Жамбылды мен. 

 

Мен білмеймін Сәкенді, Тұрарды да, 

Жан салмасын Ілияс жыр алдына. 

Көрбілтелеп оқисың «Шұғаны» сен, 

Жұрт көрсетпей оқып жүр құранды да… 

 

Мен білмеймін –  

                              

сен неге қобалжисың, 

адал сөйлеп, ақ ішіп, адал жүрсің. 

Сен әкеңнің дидарын танымайсың, 

Әкеге емес, өсірген заманға ұлсың! 

 

Әкеңді емес мен, аға, білем сені,  

Үлкен адам боласың бір еңселі. 

«Сабыр түбі..» болады білем, аға, 

Мықты адамда болмасын жігер жігер шегі. 

 

Мен солдаттың ұлы едім медаль таққан, 

(Бар сыбаға замандық талан – бақтан). 

Қабағыңнан мұң сенің ыдырады, 

«Халық жауы» деген сөз алаңдатқан. 

 

Арта-арта шаршадық үмітке жүк, 

Заман сынай, сындарлай біліп пе едік. 

Қара табыт үстіне жантайды кеп, 

Қабырғадан қара мұрт сұлық, керік. 

 

Көлкілдеттік көз жасын сен де, мен де.  

Сүйе ме әлде… 

                      

Бұл халық пенде ме әлде? 

Көсемдердің бағасын келешекте 

Титанға әлде, тиранға теңгере ме? 

 

 

 

Айбарлы елді бір ызғар тұрды буып, 

Әркім-әркім соны ішке жүрді бүгіп. 

Табиғаттың заңындай тоң жібітіп, 

Келе жатты жылтырап бір жылымық… 

 

Одан кейін… бәрін де білем, аға, 

Күреңтөбел тіршілік құба ғана. 

Сен соғыстың баласы, мен – жеңістің, 

бірге үлестік замандық сыбағаға. 

 

Одан кейін келгендей бүтін бақыт, 

Қарсы алдық па біз соны күтіп жатып. 

Одан кейін тың жырттық тусыраған, 

Тракторлар шынжырын сықырлатып. 

 

Біз даланы бұйралап бораздамен 

жырта бердік… шаруа жоқ, көп, азбенен. 

Мыңдар емес, миллиард цифрларды 

жасап жаттық… ақпармен, қағазбенен. 

 

Сонау алыс қиян түп шет ауылдан 

Астанаға үміттің оты ағылған. 

Сен де кеттің, мен кеттім, 

                                              

Кетуші едік: 

«қалмаймын,- деп бәріміз, - қатарымнан!» 

 

Қатар кім деп, тең кім деп терезесі, 

білім алу – білдік пе ережесін. 

Тез тұрғызсақ үйлердің кенересін, 

тез суарсақ шөлдердің кенезесін. 

Біз асықтық кешегі жесірлерге 

Сүйгізсек деп тезірек немересін. 

 

Көп қажалған елміз ғой қайғы-мұңға, 

Көптеу қақтық, дырду той делебесін. 

Обалы не, салдық біз ғимараттар, 

Осал, олқы құйғанмен кейде іргесін. 

 

Сен – ғалымсың, мен болсам, 

                                        

болдым ақын, 

«болдық, толдық» деп кейде кеуде ұратын. 

 

 

Сұрақ барын білуші ек… 

                                          

екеуміз де, 

сұрайтын күн келгенде жаудыратын. 

 

Біз сұраққа қайтардық сұрау-жауап, 

Шындықтарға қарадық сыңар қабақ. 

Біреу озды біреуден-біреуді орап, 

Біреуге – сор болды озу,  біреуге бақ. 

«Озу керек» - дедік біз, мінбені ұрып, 

оздырмасын уақыт біле тұрып. 

Ойдан талай «қиялдар» туып жатты 

оза алмастай, айтпасаң бір өтірік. 

 

Қос-қос кілем, қос-қос үй, қос машина, 

жағдай жасап талайлар бас-басына. 

Дүние – айдын, айдында айбын – кеме, 

тірелдік кеп тоқырау тоспасына. 

 

Аға, сен де жасырма, мен жасырман, 

Күн болған жоқ кездейсоқ көмбе ашылған. 

Маңдай тері халықтың борша-борша –  

Қазынасы қоғамның әр ғасырда. 

 

Сен екеуміз білуші ек тердің құнын, 

Маңдай тер мен көз жасы – Ар бірлігін, 

ашпа-жалап жылдарда сол екеуі 

сақтады аман – қараса тағдыр қырын. 

 

Санамызға сәулелі ой оты дарып, 

Ар-ұжданы заманның –  

                                       

атын алып. 

Аға, сен де жасырма, мен жасырман, 

Неге біздер көп жылдар тоқырадық? 

 

Уақыт емес тоқырап, баяулаған, 

Адам өспей, өседі қалай қоғам? 

Тоқыраған заводтар өнімі емес, 

Санамыз ғой шамадан кем ойлаған. 

 

Тоқыраған уақыт, кезең емес, 

Зая жылы – талайдың біз өрелес. 

Аяулы Арал!.. Біз бүгін ойлай қаппыз, 

Көзге түспес көл емес, өзен емес. 

 

Ойлай қаппыз тың дала құм, боранын, 

жайлаулардың жыртылып, қалмағанын. 

 

Сен ғалымсың,  

                           

неге ерте барламадың? 

Мен ақынмын – сол жалған миллиардқа 

Талай рет мақтау жыр арнағанмын. 

 

Аға, сен де жасырма, мен де бүкпен, 

арылатын кез келді пенделіктен.  

Еркін ойлап, ер сөйлер кезің келді, 

Кезең келді – тыс сөйлер енді еріктен. 

 

Еріктен тыс сөйлетіп жүрек - өмір, 

Жүрек соқса, жылай біл, қуана біл. 

Тоқыраудан, тоқтаудан болады аман 

Жүрегіне жүгініп құлаған ұл. 

 

Қайта құру – бәлкім бұл қайта арылу, 

Сезім жалтақ болмауы ой тарылу. 

Кешегінің кемшінін айта білу 

Келешекті кең пішіп, байқап, ұғу, 

 

Қайта құру – бәлкім бұл қайта қунап, 

Тоқыраған толқынын шайқап ырғап, 

Жүрегі бар, Ар-ұждан азаматқа 

Ғасыр соңы… жаңаша айтар ырғақ. 

 

Енді әр затты атаймыз атыменен, 

Ойланамыз кеткенін қапы неден. 

Табиғаттай тазару қандай ғажап, 

Ар алдында адамдық дәтіңменен! 

 

Міне мінбер, 

                    

ал сөйле, тазар, арыл, 

Өз қоғамың – сырласу өзара бұл. 

Аздау беріп қоғамға көптеу алсаң, 

Көптеу бер де, ал енді, аз ала біл! 

 

Өтті нәубет, соғыс та, тоқырау да, 

Не қытымыр шалындық, не қырауға. 

Адам болып қалады Адам бірақ, 

Жүрек барда, Ары мен аты барда. 

 

Қайта құру – қайтпас күш еркі бірде 

Шындық күші шымырлап серпілуде. 

 

Жүректерге жүгініп жеңер Шындық 

Түптің түбі… түбінде, ең түбінде. 

 

Сен де, мен де жүрекке бір жүгініп, 

Безбен жүрек бәрін де тұрды біліп… 

Табиғаттай тазара бастадық біз, 

Тарих білер қалғанын…  

                                         

кімде Ұлылық. 

21.06.1988 ж. 

 

 

 

* * * 

Қабдеш Жұмаділовке 

 

Көрінген көз ұшында Тарбағатай, 

Шіркіннің оң қанаты-ай, сол қанаты-ай, 

Бойында шекараның шер төгісіп. 

Түсіндім тағдырыңды енді, ағатай!.. 

 

 

* * * 

 

Қанатымыз қатаяр да... ұшармыз, 

Нысанамыз болар біздің ұшан құз. 

Ұшан шыңда басқа ұшпақ айналса, 

Бақытына жеткендерге мысалмыз. 

 

Бәріміз де тапқымыз кеп сонар құз 

Бірімізді біріміз он орармыз. 

Тапсақ жақсы, 

                        

таба алмасақ түбінде 

Қара жерге қайта айналып қонармыз. 

 

 

 

 

* * * 

 

Қара суға семірген қамсыз күнім – 

Қара қырда қап қойған сансыз гүлім. 

Қарауытып қаштыңдар мен нақақтан, 

Жігіт шақтың көтердім заңсыз жүгін. 

 

Бейқам күндер бейуақыт тастап кеткен, 

Бозбалалық – басқа жол бастап кеткен. 

Қаймағымды қайнатпай сыпырып ап, 

Қазаныма тұрмай жүр қаспақ көптен... 

 

 

жүктеу/скачать 1,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: