Работников по акмолинской области сборник материалов

199 
 
          Поэтому, исходя из вышесказанного, в школе стал функционировать клуб «Мастерская 
Солнца», который стали посещать все дети, независимо от возраста. Акцент был сделан на 
то, чтобы в работе клуба принимали активное участие дети «группы риска». Ведь не секрет, 
что  составив  для  этой  группы  детей  «план  работы»,  мы  со  спокойной  душой  живем  и 
работаем  дальше.  А  ведь,  чтобы  понять, почему  данный  ребенок  оказался  в  этом  «списке» 
является первостепеннейшей задачей педагога- психолога. Здесь я попыталась интегрировать 
предмет  Самопознания  в  Психологическую  службу  школы,  хотя  между  самопознанием  и 
психологией  существует  огромная  разница:  большинство  психологических  тестов  и 
тренингов направлено на выявление того, в чем мы разные, они зачастую имеют своей целью 
выявить  плохие  качества  в  человеке,  выводят  на  поверхность  скрытые  отрицательные 
эмоции, в то время как нравственно- духовное образование выявляет то, в чем мы похожи, а 
именно вечные духовно- нравственные качества (совесть, любовь, сострадание, внутренний 
покой и другие), сознание ребенка наполняется позитивными образами Света, Любви, Добра. 
И интегрируя эти понятия, я стараюсь делать ставку на те природные человеческие качества, 
заложенные в детях самой природой. 
        Основной целью клуба «Мастерская Солнца» является  раскрытие высшей нравственно- 
духовной  природы  учащихся,  становление  человека  совершенного  характера,  живущего  в 
единстве мысли, слова и дела.  
        Ее реализация предполагает решение следующих задач: 
1)
 
способствовать  осознанию  каждым  учеником  своего  внутреннего  мира  и 
осмыслению своей индивидуальности; 
2)
 
содействовать 
гармоничному 
становлению 
личности 
посредством 
целенаправленного развития следующих жизненно важных ключевых компетенций: 
3)
 
определять свою жизненную позицию; 
4)
 
конструктивно решать различные вопросы соответственно нравственным нормам; 
5)
 
выстраивать доброжелательное отношение с собой,  людьми и окружающим 
миром; 
6)
 
оказывать посильную помощь людям, проявлять заботу о родных и близких; 
7)
 
жить в ладу с самим собой, быть искренним в мыслях, словах и действиях; 
8)
 
проявлять созидательную активность, гражданственность и патриотизм; 
9)
 
проявлять готовность к нравственному выбору и быть ответственным за свои 
мысли, слова и поступки; 
10)
 
развивать на практике навыки служения обществу. 
           Для  того,  чтобы  получше  рассмотреть  психологические  основы  поведения  наших 
детей  в  современном  мире,  следует  рассмотреть  пример:  Если  ребятам  предложить 
посмотреть на белый квадрат с черной точкой посередине и спросить «А что  Вы видите?»,  
то большинство ответят «Я вижу черную точку». Этот ответ показывает причину, по которой 
человек приходит в замешательство и несчастен. Настоящая картина такова « Большое белое 
пространство  с  маленькой  черной  точкой  посередине».  Проблема  в  том,  что  мы  видим  в 
других  только  «черную  точку»  и  не  видим  «  то  белое»,  что  окружает  все  вокруг.  Моей 
главной  задачей  как  педагога-  психолога,  как  учителя  самопознания  является  научить 
учащихся  воспринимать  информацию  позитивно;  выявлять  все  самое  лучшее,  доброе, 
светлое  в  детях  и  совершать  эти  открытия  вместе,  воспитывать  истинных  граждан  и 
патриотов своей страны, ведь наша страна поддерживает общенациональную идею Мәңгілік 
Ел. 
             В    своем  выступлении  на  внеочередном  съезде  партии  Нур  Отан    руководитель 
страны    сформулировал  составляющие    идеи  Мәңгілік  Ел,  связав  ее  с  вопросами 
идентичности: «…консолидирующие ценности на базе идеи Мәңгілік Ел  – это гражданское 
равенство;  трудолюбие;  честность;  культ  учености  и  образования;  светская  страна  -  страна 
толерантности.  В  этом  случае  гражданство  будет  самым  надежным  фундаментом 
устойчивого и успешного государства».  

200 
 
             А  залогом  успешности  государства  всегда  были  люди,  Человек  во  всей  его 
неповторимости  и  красоте.  Для  достижения  поставленных  мною  целей,  на  занятиях  я 
стараюсь  выбирать  такие  формы    работы,  которые  способствуют  развитию 
общечеловечкских качеств, таких как Внутренний покой ( в группе есть дети гиперактивные, 
вспыльчивые), Ненасилие ( не причинять вреда никому ни словом, ни делом, ни мыслями), 
Праведное  поведение  (  поступать  согласно  внутреннему  голосу  Совести),  Истина  (  то 
духовное начало, поиск которого изменяет жизнь ребенка в лучшую сторону) и , конечно же 
Любовь, как энергия созидающая и поддерживающая жизнь. Именно Любовью должны быть 
пропитаны все слова, действия и поступки в отношении детей, которые оказались в «группе 
риска».  На  занятиях  мы  с  ребятами  разбираем  каждое  качество,  дети  объясняют  каким 
образом понимают это они, а затем, посредством упражнений, видеороликов, рассуждений, 
работы в группах, творческих заданий, мы подаодим итог. Существует огромное количество 
видеоматериала,  который  мне  очень  помогает  при  проведении  занятий,  самая  большая 
сложность  состоит  в  том,  чтобы  из  всего  многообразия  выбрать  то,  что  «примут»  дети. 
Каждое занятие мы начинаем с «минутки тишины», когда ребята стараются настроиться на 
позитивую волну. Вот один из примеров текста:  
                                                    «Концентрация на Свет» 
             Представьте,  что  солнечный  свет  проникает  в  вашу  голову  и  опускается  в  середину 
груди.  Далее  свет  начинает  все  более  и  более  распространяться  по  вашему  телу.  Он 
становится сильнее и ярче. Мысленно опустите свет вниз по рукам. Ваши руки наполняются 
светом  и  освещаются.  Руки  будут  совершать  только  добрые,  хорошие  действия  и  будут 
помогать  всем.  Свет  опускается  вниз  по  ногам.  Ноги  наполняются  светом  и  освещаются. 
Ноги будут  вести меня только к хорошим местам для совершения добрых дел. Они станут 
инструментами света и любви. 
            Далее  свет  поднимается  к  вашему  рту,  языку.  Язык  будет  говорить  только  правду  и 
только хорошие, добрые слова. Направьте свет к ушам, уши будут слушать хорошие слова, 
прекрасные звуки. Свет достигает глаз, глаза будут смотреть только на хорошее и видеть во 
всем  хорошее.  Вся  ваша  голова  наполнилась  светом,  и  в  вашей  голове  только  добрые, 
светлые мысли. 
           Свет  становится  все  интенсивнее  и  ярче  и  выходит  за  пределы  вашего  тела, 
распространяясь расширяющимися кругами. Направьте свет всем вашим родным, учителям, 
друзьям,  знакомым.  Пошлите  свет  и  тем,  с  кем  у  вас  временно  непонимание,  конфликты. 
Пусть свет наполнит их сердца. Пусть этот свет распространится на весь мир: на всех людей, 
животных,  растения,  на  все  живое,  повсюду...  Посылайте  свет  во  все  уголки  Вселенной. 
Побудьте ещё немного в этом состоянии Света, Любви и Покоя... 
            Теперь поместите этот Свет снова в ваше сердце. Вся вселенная, наполненная Светом, 
находится в вашем сердце. Сохраните её такой прекрасной. Потихонечку можно открывать 
глаза. Спасибо.. 
            Мы  с  детьми  проводим  благотворительные  акции,  одна  из  них  -  помощь  ветерану 
педагогического  труда.  На  занятиях  читаем  много  притч  глубокого  содержания,  стараемся 
сами сочинять стихи, рисуем, пишем сочинения. 
            В  осуществлении  задуманного  мне  помогает  то,  что  в  период  с  октября  по  декабрь 
текущего  учебного  года,  я  прошла  курсы  повышения  квалификации  третьего  базового 
уровня по Самопознанию.И мне хочется верить, что хороших людей на свете больше и, что 
только, подарив ребенку искреннюю Любовь, мы получим взамен гораздо больше –  любовь 
ребенка, его доверие к нам и веру в себя и других людей. 
 
Список  литературы 
1. http://www.akorda.kz Официальный сайт Президента Республики Казахстан. Послание Президента 
Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана. 27.01.2012 г. 
2.  Государственный  общеобязательный  стандарт  среднего  образования  Республики  Казахстан  по 
предмету «Самопознание». ГОСО РК 2.004.043.-2010» 
3. Бабанский Ю.К. Педагогика. Курс лекций. – М.: Просвещение, 1983. 

201 
 
4. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. Том 2, - 69 с. 
5. Сухомлинский В.А. Избранные педагогические сочинения -М: 1980, т.2. 
6.  http://bobek.kz  Национальный  научно-практический,  образовательный  и  оздоровительный  центр 
«Бөбек»  
7. Методическое пособие  по предмету «Самопознание» 
 
 
БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚҚА 
БАУЛУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ 
 
Жуманова С. Е., 
Ғ.Әбдірахманұлы атындағы Қима орта мектебінің 
бастауыш сынып мұғалімі 
Жақсы ауданы, Ақмола облысы 
 
XXI ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі проблемаларының бірі «Білім бүкіл өмір 
бойына» қағидасын жүзеге асыратын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарына іздеу болып 
табылады.  Ақпараттық  технология  ақпаратты  алудың,  жеткізудің,  сақтаудың  және 
пайдаланудың әдістері мен құралдары . 
Тәуелсіз  елдің  тірегі  білімді  ұрпақ,  өркениет  біткеннің  өзегі  білім,  ғылым,  тәрбие 
дейтін  болсақ,  осының  барлығының  бастауы  –  бастауыш  мектеп.  Ал  бастауыш  буынның 
негізгі  міндеті  баланың  жеке  басын  бастапқы  қалыптастыруды  қамтамасыз  ету,  оның 
қабілеттерін  дамыту,  адамзаттың  асыл  қасиеттерін  оқушы  бойына  сіңіру.  Баланың 
шығармашылық  іс-әрекеттерін,  ұлттық  мәдениет  пен  рухани  құндылықтарын  тәрбиелеу  ана 
тілі  арқылы жүзеге асады. Оқытатын пәндердің бәріне бірдей керекті,  бәрін қаусырып, орап 
алатын пән екені даусыз. Ана тілін жақсы меңгеріп алмай, өзге пәндерді түсіну мүмкін емес. 
Ана  тілін  үйрену,  сөздерді  жаттау,  олардың  жүйесін,  өзгеру  заңдарын  білу  ғана  емес,  тіл 
үйренумен қатар, бала тілдің сансыз көп ұғымдарын, ойларын, сезімдерін, меңгереді. Мұғалім 
оқушының  өзін  ізденуге  жетелейді,  ойлауға  үйретеді,  түрлі  іс-әрекетке  бағыттайды. 
Шығармашылық  сабақтар  әр  оқушының  жеке  қабілеттері  мен  мүмкіндіктерін,  танымдық  іс-
әрекеттері  мен  дағдыларының  дәрежесін  көрсетіп  береді.  Оқушының  шығармашылық 
әрекетін  ұйымдастыру  барысында  бала  өзінің  бұған  дейінгі  білетін  әдіс-тәсілдерінің 
жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып оның білім алуға деген ынта-
ықыласы артады, білім алуға  әрекеттенеді.  Өз тәжірибемде  «Назарбаев Зияткерлік мектебі» 
бойынша  курстан  өтіп,  одан  алған  тәжірибемді  қолданудамын.  Бұл  бағдарламаның  басты 
мақсаты  педагог  қызметкерлердің  қосымша  білім  мен  дағдылар  көлемін  алудағы  білімдік 
қажеттіліктерін  қанағаттандыру,  қазақстандық  мұғалімдерге  қарқынды  өзгеріп  жатқан  өмір 
жағдайында  үздіксіз  кәсіби  дамуға  дайын  болуға  көмектесу.  Мұғалімдерді  оқушылардың 
бойында өз бетімен білім алу, өзін-өзі реттеу дағдыларын қалыптастыруға, түрлі адамдармен 
тиімді  диалог  жүргізе  алатын,  қазіргі  заманда  табысты  өмір  сүруге  дайын,  сандық 
технологияларда  құзырлылық  танытатын  белсенді  азамат,  болашақ  маман  ретінде 
қалыптасуға  көмектесетін  оқу  үдерісін  ұйымдастыру  үшін  қажетті  біліммен  және 
практикалық  дайындықпен  қамтамасыз  ету.  Бұл  бағдарлама  негізінен  жеті  модульге 
сараланған. Модульдер: 
 1. Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер 
 2. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету 
 3. Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау 
 4. Оқытуда АКТ-ны пайдалану 
 5. Талантты және дарынды балаларды оқыту 
 6. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу 
 7. Оқытудағы басқару және көшбасшылық. 
 Оқыту  мен  оқудағы  жаңа  әдіс-тәсілдер  ретінде  «Диалог  арқылы  оқыту»,  «Қалай  оқу 
керектігін  үйрету»  деп  қарастырамыз.  Диалог  негізінде  оқыту  мен  оқу  оқушылардың  өзара 

202 
 
сұхбаттасуы  және  мұғаліммен  оқушы  арасындағы  дилогтің  шәкірттердің  өзіндік  ой-пікірін 
жүйелеу мен дамытуына көмектесетін амал. 
 Сыни  тұрғыдан  ойлауға  үйрету  екі  мағынада  қарастырылады:  оқушылардың  сыни  тұрғыдан 
ойлауын дамыту және мұғалімдердің сыни тұрғыдан ойлауын дамыту. Оқушыларға қатысты 
олар жан-жақты ойлап, өз ойларын толықтай жеткізе біледі, ойларын дұрыс болмаса да еркін 
жеткізе алады, әр оқушы әртүрлі ойларын айту арқылы ортақ бір пікірге келеді. 
 Оқытуды бағалау (жиынтық баға) баға қою, мадақтау, оқу қортындысын шығару. Оқыту үшін 
бағалау  (формативті)  әр  топ  оқушылары  немесе  бағалаудың  түрлері  бойынша  бағалау. 
Әртүрлі  крийтерилар  арқылы,  ым  ишара  арқылы,  білім  ағашы  арқылы,  смайликтер  арқылы 
бағалауға болады. 
 АКТ-ны  пайдалану  бұл  оқушыларға  интертақтамен  жұмыс  жасай  білуге,  ол  арқылы  сурет 
сала білуге, интернет желісін пайдаланып ақпараттар алуға, сюжетті суреттерді анық көруге, 
видеороликтер көруге дағдыландырады. 
 Қазақстанның  көркеюі  үшін  оқушылардың  таланты  мен  қабілетін  ашып,  оларды  оқыту 
барысында  дамыту  өте  маңызды.  Мектепішілік  шаралар  өткізуде  әр  оқушының  талантын 
байқаймыз,  ал  ешқандай  шараға  қатыспайтын  тұйық  оқушылар  арасында  әртүрлі  қызықты 
жарыстар өткізу арқылы дарынын байқау болып табылады. Жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту 
да  бұл  модульмен  тығыз  байланыста.  Көшбасшыны  анықтау  өткізетін  кез-келген  сабақта 
сынып  оқушыларын  топқа  бөліп,  әр  топтан  лидер  таңдап  алу.  Келесі  сабақта  топтарды 
өзгертіп отыру арқылы әр сабақ сайын лидерлер шығып, оқушылар толық қамтылып шығады. 
Бұл  бағдарламадағы  осы  айтылған  7  модульді  кез  –  келген  сабақтарда  барлығын  дерлік 
қолданып шығуға болады. Өзім өткізген сабақтарда оқушыларым топқа бөлінуге қалыптасты, 
постер  арқылы  қорғауға  үйренді,  интертақтамен  сабақ  көруге  дағдыланды,  бағалау  түрлерін 
пайдалана білді. 
 Жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануда оқушылардың танымдық қажетсінуін анықтау үшін мынадай 
тест құрастырдым: 
 • Мен білуге тырысамын. 
 • Мен өз қабілетіме сенемін. 
 • Өз пікірімді толық жеткізуге тырысамын. 
 • Сабақта кездесетін кедергілерді жеңуге тырысамын. 
 • Өзімнің және жолдасымның әрекетін салыстырамын. 
 • Өзімді бағалауға дағдыланамын. 
 • Өз білімімді, тәжірибелерді өмірде іске асырамын деп ойлаймын. 
 • Өзімнің қызығушылығыма байланысты достар іздеймін. 
 • Жақсы нәтижелерге жетемін. 
 • Жауапкершіліктен қорықпаймын. 
5-ия, 4-көбінесе, 3-кейде, 2-білмеймін, 1-жоқ 
Оқушылар жалпы ұпай санын есептеп шығарады. Егер сізде 45 ұпайдан жоғары болса, онда 
сіз қажеттіліктеріңізді белсенді орындайсыз. 36-44 ұпай өзіңізді дамытуға құлшынбайсыз. 14-
35 ұпай өзіңізді мүлдем дамытпайсыз. Тест нәтижесінен оқушылардың 20 пайызы 45-ұпайдан 
жоғары,  48  пайызы  36-44  ұпай  жинаса,  32  пайызы  14-35  ұпай  жинады.  Бастауыш  сынып 
оқушыларына  жаңа  әдіс-тәсілдерді  тиімді  қолдану  арқылы  оқушының  білімге  деген 
қызығушылығын  оятып,  терең  ойлау  қабілетін,  белсенділігін  қалыптастыруға  болады.  Бұған 
дейін оқушы мұғалім мен оқулыққа ғана бағынатын болса, енді ол сыни тұрғыдан ойланып, өз 
ойын дәлелдей алатын тұлғаға айналды. Оқушылардың тілін, ойын, еркін сөйлеуін дамытып, 
топпен жұмыс істеу кезінде бірін-бірі тыңдай білуге үйретеді. 
 • Оқушының өз бетінше білім алуға деген құштарлығы оянды; 
 • Шығармашылық жұмыс істеуге дағдыланды; 
 • Оқуға ынта-ықыласы артты; 
 • Бір-бірінің ойын, пікірін сыйлауға үйренді; 
 • Өз бойларына жақсы қасиеттерді жинауға үйренді; 
 • Өз ойын қағазға түсіруді үйренді; 

203 
 
 • Оқушының жеке басын, ұжымды сыйлауға үйренді: 
 Көрсетілген  әдіс-тәсілдер  бастауыш  сыныптарға  тиімді  екендігіне  көзім  жетті.  Әрбір 
мұғалімнің  басты  міндеті  оқушының  жеке  басының  қасиеттерін,  қабілеттерін  дамытып, 
талантын,  шығармашылығын  ашу.  Ұлы  ғалым  Д.И.Менделеев  мұғалімдердің  ғылымның 
сарқылмас  көзін  ашудағы  еңбектерін  жоғары  бағалаған.  «Ғылымды  сүйген  және  жақсы 
меңгере  білген  мұғалім  ғана  оқушыларына  терең  де  мағыналы  білім  бере  алады»  деген. 
Болашақта  өркениетті  елдердің  жоғары  технологиясын  меңгерту,  дүниежүзілік  білім 
кеңістігіне  шығу  бүгінгі  күннің  мақсаты.Білім  беру  жүйесіндегі  жүргізіліп  отырған 
реформалау  -  қазіргі  күннің  талабы.    Реформалауды  жүзеге  асырудың  жаңа  бір  сипаты,  ол 
қазіргі  уақыттағы  оқыту  мен  тәрбие  беру  процесіне  жаңа  педагогикалық  технологияларды 
енгізу болып отыр. Оқу - тәрбие процесіндегі жаңа педагогикалық технология дәстүрлі оқыту 
процесін  мүлдем  жоққа  шығаруға  болмай,  керісінше,  оны  дәстүрден  тыс  әдіс-тәсілдермен, 
жаңа  мақсат-міндеттермен  байыту  болып  табылуы  керек.    Жаңа  педагогикалық  технология 
дегенді  -  тәжірибеде  жүзеге  асырылатын  белгілі  бір  педагогикалық  жүйенің  жобасы  деп 
түсінетін  болсақ,  ол  -  педагогикалық  жүйенің  басты  мақсаты:  жан-жақты  дамыған  немесе 
өздігінен  дамуға  ұмтылатын  жеке  тұлғаны  қалыптастыру.  Оқытушы  жүйелеп  оқыту 
материалдарын  пайдалану  арқылы  оқушыға  алған  білімін  өз  еркімен  саналы  түрде, 
шығармашылық тұрғыда дамыта алатындай әсер етуі қажет.  Білім жүйесін реформалаудағы 
алға  қойылған  мақсат-міндеттерді  орындау  барысында  бейнелеу  өнерін  оқытудың 
маңыздылығы ескеріліп, басқа пәндермен бірдей деңгейде қарастырылуда.  
 Бейнелеу  өнерін  оқытудағы  жаңа  педагогикалық  технологияларға  тоқталатын  болсақ,  ол  - 
соңғы техникалық құралдармен жабдықталған, шығармашылық ізденістен туындаған дәстүрлі 
және  дәстүрден  тыс  әдіс-тәсілдердің  жүйелі  бірлігі.    Бейнелеу  өнерін  оқыту  тәжірибесінде 
қолданып  жүрген  бірқатар  дәстүрден  тыс  әдіс-тәсілдерді  атап  айтсақ,  олар  -  ойын,  сайыс, 
көрме, соның ішінде:  
-
 
тірілген туынды - туынды оқиғасын кеңістікте көрсету;  
-
 
мазмұн мен көңіл-күйді көшіру -музыканы жазықтықта бейнелеу;  
-
 
ұйықтап  тану  -  жұмулы  көзбен  көріністі,  белгілі  бір  бұйымды  ұстап  тану  және  оны 
мүсіндеу;  
-
 
 ауада сурет салу - белгілі бір бейне ізін ауада сызып көрсету;  
 
-
 
ауызша сурет салу - музыканы, өлеңді ауызша суреттеу.  
 Сабақ 
жүйесіне  енгізілген  дәстүрден  тыс  әдіс-тәсілдер  оқушылардың  бойында 
шығармашылық  ізденіске  деген  құштарлықты  арттырып  өзіндік  образ,  өзіндік  іс-әрекет 
жобасын  құрауға  мүмкіндік  жасайды.  Қоршаған  ортадан,  үлкен  өнер  туындыларынан 
сұлулықты көріп қана қоймай, оны өз бетімен іздеуге ұмтылуға баулиды. Бейнелеу өнерінің 
сезімдік  әсерін  түсініп,  оған  қызығушылығы  артады.  Өзінің  және  өзгенің  жұмысына 
құрметпен  қарап,  саналы  түрде  талдап  баға  беруге,  өнерді  өз  өмірінің  құрамдас  бір  бөлігі 
ретінде көруге тәрбиеленеді.  
 Б.  М.  Неменский  өз  еңбектерінде  мұндай  сабақтарға  енгізілген  дәстүрден  тыс  әдіс-тәсілдер 
оқушылардың  арасында  бір-бірімен  шығармашылық  бірлікті,  оқытушы  мен  оқушының 
арасында ортақ бірлікті қалыптастырады деген.  
 Өнердің ең құнды түрінің бірі – бейнелеу өнері. Бұл өнер адамның көркемділік ойлау 
қабілетін  дамытып,  қызығушылығын  арттырады.  Бейнелеу  өнері  дегеніміз  не? 
Айналамыздағы  өмір  көріністерін  жазықтықта,  әрі  кеңістікте  бейнелеу  арқылы  суреттейтін 
өнер түрі. 
. Бейнелеу өнерін орта мектепте оқыту ең бірінші жалпы білім, берушілік мақсатты көздейді. 
Негізгі  міндет  адамның  ой  өрісін кеңейту,  қоғамның  жан  -жақты  білімді  мүшесін  тәрбиелеу 
болып табылады.  Көпшілік қауым мектептегі бейнелеу өнерін жалпы білім беретін пән емес, 
ол  арнаулы  пән  деп  қарастырады.  Бұл  дұрыс  емес.  Жалпы  білім  беретін  мектеп 
математиктерді,  химиктерді,  ақындарды,  композиторларды  дайындамайтыны  сияқты 
суретшілерді  де  дайындамайды.Мұндай  мамандар  арнаулы  оқу  орындарында  дайындалады. 
Жалпы білім беретін мектептегі әрбір пән жеке-жеке және бірлесе отырып оқушылардың жан-

204 
 
жақты  дамуына  ықпал  етуге  тиіс.  Бейнелеу  өнері  адамның  дамуына  өте  бай  мүмкіндік 
туғызады.  Бұл  істе  әсіресе  сурет  салудың  орны  ерекше.  Сурет  салу  заттардың  формасын 
талдауға  және  оны  ұқыпты  бақылауға  үйретеді,  дүниені  тануға  жәрдемдеседі,  ойлауға  және 
эстетикалық дамуға көмектеседі. Сурет өнері көру есін, кеңістікті ойлауды дамытып, образды 
елестету  қабілетін  арттырады.  Ол  нақты  есептеуге,  табиғат  әсемдігін  тануға  үйретеді,  ойлау 
мен  сезу  икемділігін  арттырады.  Бейнелеу  өнерінің  сабақтары  өздерінің  оқу-тәрбие 
жұмыстары  бойынша  да,  түрлеріне  байланысты  да  әр  түрлі  болып  келеді.  Мектеп 
бағдарламасында  оқу  сабақтарының  төрт  түрі  қарастырылады,  Олар:  нұсқаға  қарап  сурет 
салу,  сәндік  сурет  салу,  тақырыптық  сурет  салу,  өнер  туралы  әңгіме.  Нұсқадан  қарап  сурет 
салу  сурет  және  кескіндеме  жұмыстарымен  айналысуды  көздейді,  сәндік  сурет  салу  –  ою-
өрнектерді көркем конструкциялау, ою-өрнек элементтерін құрастыру және т.б. жұмыстарын 
қарастырады.Өнер  туралы  әңгімеде  оқушылар  кескіндеме,  графика,  мүсін,  сәулет 
ескерткіштерімен  және  сәндік  қолданбалы  өнер  шығармаларымен  танысады.  Бұл  аталған 
әрбір сабақ жеке тұлғаның эстетикалық тәрбиесіне, шығармашылық қабілеттерінің дамуына, 
дүниетанымына,  жан  жақты  дамуына  ықпал  етеді.  Мектептегі  бейнелеу  өнерін  оқытудың 
теориясы философия, мен эстетикаға, педагогика мен психологияға, және бейнелеу өнерінің 
теориясы  мен  практикасына  сүйенеді.  Бұл  жалпы  білім  беру  мен  тәрбиенің  мақсаттары  мен 
міндеттерінің  орындалуын  әдістемесінің  ғылыми  негізделуін  қамтамасыз  етеді.  Кейде 
мектептегі  бейнелеу  өнерін  оқыту  сыңар  жақты  түсіндіріледі.  Барлық  ықылас  тәрбие  мен 
шығармашылық  қабілеттерді  дамытуға  аударылып,  білім  мен  оқыту  екінші  кезекке 
шығарылады. Тәрбиені  оқытудан бөліп қарауға болмайды. Кейбіреулер мектеп суретшілерді 
дайындамайды  сондықтан,  көркемдік  білім  беру  қажет  емес  деп  ойлайды.  Бейнелеу  өнерін 
оқыту мақсаттарының бірі көркемдік білім мен қатар эстетикалық тәрбие беру. Эстетикалық 
тәрбие - өмірдегі, табиғаттағы, өнердегі, ғылымдағы және қоғамдағы әсемдікті, оқушылардың 
қабылдауын  тәрбиелеу.  Эстетикалық  тәрбие  –  бұл  адамды  тек  қана  өнерге  тарту  емес, 
өмірдегі  әсемдіктің  барлық  түрлері  мен  формаларына  тарту  болып  табылады.  Эстетикалық 
тәрбиенің мәні, әрбір адамның қызықты әдемі өмір сүруі, әсемдік қандай түрде кездесетіндігін 
түсініп, көре білуге үйренуі. Эстетикалық тәрбие адамның шығармашылық қызметіндегі рөлі 
ете ауқымды. Өмірге деген эстетикалық қатынас адамға жігер беретін алғашқы негіз болып, 
еңбектің  рухани  қанағатқа  жеткізетін  қуаныш  көзіне  айналуына  ықпал  етеді.  Әсемдіктің 
барлық қыр сырын түсіну мен сүйе білу әрбір адамға рухани байлығы үшін ғана емес, еңбекте 
де  жаңа  жетістекке  жету  үшін  қажет.  Ол  қандай  мамандық  иесі  болмасын,  ол  әсемдіктің 
нәзіктігін  түсіне  де,  көре  де  білуі  тиіс.Мектеп  оқушысын  белсенді  өмірге  дайындау  жан  -
жақты  білім  және  тәрбиемен  қатар  оның  жеке  қабілеттерін  дамыту  әсемдік  заңдылықтары 
арқылы  өмір  сүріп,  жаңаны  жасауға  үйренуін  көздейді.  Балалардың  әсемдікке  деген 
талғамдарын  ояту  үшін  бейнелеу  өнері  пәнінің  мұғалімі  балалардың  назарын  өмірдегі 
сұлулыққа аударып, оларды байқауға, сезуге, қабылдауға, сүйене білуге, қуана білуге үйретуі 
тиіс. Әсемдік талғам адамның туғаннан пайда болатын қасиеті емес, ол дамиды. Оны мектепте 
дамытатын бейнелеу өнерінің мұғалімі. Мұғалім балаларға табиғаттағы түстердің реңдерінің 
формалардың  сан  алуандығын  көрсетеді.  Нұсқасына  қарап  отырып  табиғатты,  ағаш 
жапырақтарын,  гүлдерді  салу  барысында,  зат  формасын  оқып  үйрену  кезінде  балалар 
табиғатқа,  олардағы  бояулар  мен  формалардың  алуан  түрлігіне  онан  сайын  қызыға  түседі. 
Мектептегі  сурет  салу  адамға  өмірді  жан  -жақты  көре  білуге  үйретеді.  Сондықтан  өмір 
шындығын  көре  білу  де  өз  алдына  бір  өнер.Сурет  салумен  айналысудың  ең  басты  міндеті  - 
балаларға  қоршаған  өмір  шындығын  тануға  көмектесу,  олардың  байқағыштығын  дамыту, 
оларды  дұрыс  көре  білуге  үйрету.  Сурет  сабағында  балалар  қоршаған  заттарды,  олардың 
алуан  түрлі  формаларымен,  түстерімен,  өлшемдерімен  және  басқа  да  ерекшеліктерімен, 
танысуға  тиіс.  Бұл  таныстық  зат  туралы  елестетулерінің  нақты  және  толық  болуына  ықпал 
етіп,  көру  әсерін  кеңейте  түседі.  Бейнелеу  процесі  оқушыға  бұрын  бірақ  рет  шала  көрген 
затты  терең  зерттеуге  мүмкіндік  туғызады.  Сурет  салу  кезінде  оқушы  заттың  формасын, 
құрылымын,  пропорцияларын,  түстер  мен  реңдік  қатынастарын  кеңістікте  орналасуын 
зерттейді,  сол  арқылы  оларды  ұтымды  да  жан-жақты,  терең  де  нақты  қабылдауға 

205 
 
үйренеді.Мектептегі  сурет  салу  балаларға  өмірді  кең  көлемде  және  жан  жақты  көре  білуге 
жаттықтырады. Сурет салуға оқыту өзара байлынысты екі міндетті шешуге ықпал етеді; Олар: 
оқупылардың көру арқылы қабылдауын дамыту және олардың көргендерін ой елегінен өткізу 
дағдыларын  қалыптастыру.  Баланың  байқағыштығын  дамыту  –  күрделі  іс-әрекет.  Сонымен 
бірге  ол,  оқыту  әдістемесі  үшін  ең  маңызды  міндет.  Баланың  байқампаздығын  дамыту  жас 
кезінде, әсіресе адам қоршаған өмір шындығын жаңадан тани бастағанда маңызды. Ғалымдар 
қоршаған  ортаны  танудағы  көру  арқылы  қабылдау  басты  орын  алатындығын  көрсеткен. 
Сондықтан көруді дамытуды мектеп жасынан, жас шақтан бастап қолға алу қажет.Ғалымдар 
бақылауды  әлі  де  дұрыс  кере  білу,  көргенін  түсіне  білу  емес  екендігін  көрсеткен.  Ересек 
адамдардың өзі заттың форма құрылысындағы ерекшеліктерді, оның ұсақ бөлшектерін, форма 
сипатын  көбінесе  анғара  бермейді.  Мұғалімнің  міндеті  балаларды  осы  қиындықтан  шығару. 
Бейнелеу  өнері  сабақтарының  міндеті  нақтылы  зейінге,  ойлауға  және  зат  формасына  нақты 
талдау  жасауға,  үйрету.  Сан  түрлі  әсерлерден  байқағандардан  дұрыс  қорытынды  жасап, 
оларды  жалпы  сипатқа  біріктіру  оқушылардың  ойлауын  дамытып,  оларды  жаңа  білімге 
ұмтылдырады.  Саналы  көру  зейінін  ретке  келтіру,  басқа  зейін  түрлерінің  дамуына  ыпқал 
етеді.  
 Сонымен мектептегі бейнелеу өнерін оқыту көптеген оқу-тәрбие міндеттерінің жүзеге асыру 
процесі,  оқушылардың  қоршаған  орта  туралы  туралы  елестетулерін  жинақтап,  тереңдетуге, 
дамытуға  мүмкіндік  тудырады,  түптеп  келгенде  ғылыми  дүниетанымының  қалыптасуына 
ықпал етеді. 
Мектептегі бейнелеу өнерін оқытудың бір мақсаты - сурет сала білу адамға кең көлемдегі іс-
әрекет  мүмкіндігін  беретіндігін  оқушыға  ұғындыру.  Мұғалім  алғашқы  сурет  сабағында 
оқушыларға сурет өнерінің адам өміріндегі рөлін ашып көрсетуі тиіс. Сурет салу кез келген 
іс-әрекетке,  кез  келеген  мамандыққа  қажет.  Сурет  салудың  қарапайым  бағдарын  меңгеру 
адамға  машина  детальдарының  суретін  салуға,  үй  құрылысының  жоспарын  жасауға, 
қарапайым заттардың формасын салуға жәрдемдеседі. Кейде біз біреуге таныс емес, бір жерге 
қалай  бару  керектігін  түсіндіру  үшін  жолдың  бағыттарын  суретке  салып  көрсетеміз.  Сурет 
салу  адам  үшін  маңызды  орын  алған  және  ала  да  береді.  Ол  адамдар  арасындағы  қарым-
қатынас мүмкіндігі ретінде қолданылады.  
Бейнелеу  өнерін  орта  мектепте  оқытудағы  басты  тағы  бір  міндеті  -  оқушыларға  суреттің 
қарапайым  негіздерін,  сурет  салудың  ептіліктері  мен  дағдыларын  меңгеру  болып  табылады. 
Мұғалім  балаға  қарындашты  қолға  қалай  ұстау  керек  екендігін,  сызықты  қалай  жүргізу 
қажеттігін,  қағаз  бетіне  заттардың  көлемін  қалай  бейнелеу  керектігін  көрнекті  түрде  салып 
көрсетеді. Сонымен қатар ол сурет салуға қажетті әр түрлі материалдарымен, құралдарымен 
таныстырып,  суретті  қандай  әдістемелік  бірізділікпен  орындау  қажеттігі  жайлы  айтып 
түсіндіреді.  Осындай  іс-әрекеттердің  нәтижесінде  оқытудың  әдіс-тәсілдері  шыға  бастады. 
Бірақ, бұл кезде қалыптасқан оқыту принциптері болған жоқ.  
Нағыз өнерге оқыту, мектептерді ұйымдастыру тек қана цивилизация дәуірінде пайда болды. 
Оқушылардың жеке шығармашылық қабілеті мен бейнелі ойлауын қалыптастыруда бейнелеу 
өнері  пәнінің  маңызы  өте  зор.  Бейнелеу  өнері  пәнінде  эстетикалық  тәрбие  берудің  басты 
мақсаты: қоршаған ортаның, табиғаттың әсемдігін сезініп, көре білуге тәрбиелеу. Сұлулықты 
көріп, сезіне білетін  бала оны аялап, қорғай біледі,  мейірімді  болады. Бейнелеу өнерінен біз 
тек  эстетикалық тұрғыдан  ләззат  алып қана  қоймай,  ол  бізді  өте  күрделі  қиын  өнерді  сезіне 
білуге баулиды. Ол – қоршағаш ортаны көре білу өнері. 
 Сондықтан  мектептегі  бейнелеу  өнері  пәнінің  алатын  орны  ерекше.  Мектептегі  бейнелеу 
өнерінің өз дәрежесінде өтілуі , ең алдымен пән мұғаліміне байланысты. Адам өз табиғатында 
ақылға қарағанда сезімдік қабылдауға жақын жаратылған. Л.С.Выготский, В.А.Сухомлинский 
және  т.б.  белгілі  психолог,  педагогтердің  пікірлеріне  сүйенетін  болсақ,  өкінішке  орай  адам 
өміріндегі  бұл  ерекшелік  көбінесе  ескерілмейді.  Мұндай  жағдай  біздің  жастарымыздың 
эмоциялық  жұтаңдығында.  Халықтың  рухани  жасанды  түрде  шеттеуіне  алып  келгендігі 
мәлім.  Сондықтан,  қазіргі  жастардың  логикалық  және  эмоциялық  тәрбиесін  үйлесімді  етуге 
ерекше  назар  аудару  қажет,  ал  бұл  өнер  мен  мәдениеттің  қатысуынсыз  мүмкін  емес. 

206 
 
Шығармашылық  –  «шығару»,  «ойлап  табу»  дегенді  білдіреді.  Демек,  оны  жаңа  нәрсе  ойлап 
табу,  сол  арқылы  жетістікке  жету  деп  түсіну  керек.Баланы  жастайынан  шығармашылық 
өнеріне қалай баулу керек?  
 Психологтердің  зерттеуі  бойынша,  әрбір  жаста  шығармашылыққа  баулуға  өзек  болардай 
өзіндік ерекше қабілет, бейімділік бар екен. Әрбір бала бейнелеу өнері арқылы өзін қоршаған 
ортадағы  заттардың,  табиғаттың  әсемдігін  және  осы  әдемілікті  көріп,  сезіну  арқылы  өзінің 
шығармашылық  қабілетін  жетілдіреді.  Әрине,  бұл  қабілеттілік  пен  тәрбие  балаға  тез  арада 
дарып  кете  алмайды,  бұл  ретімен  жүретін  процесс.  Сонымен  балалардың  шығармашылық 
қабілеттерін дамытуда қажетті жағдайлардың мазмұнына тоқталамыз. 
 -Мұғалім  ең  алдымен  шығармашылық  көңіл-күй  тудыру  арқылы  балалардың  назарын  бір 
нәрсеге бағыттау керек. 
 -Шығармашылық жаттығу, ойын тапсырмалардың мазмұны балалардың жас ерекшеліктеріне, 
қызығушылығына үйлесуі керек. 
 -Балалардың шығармашылықпен айналысуына қолайлы жағдай жасау керек. 
 -Шығармашылық бағытқа баланы жүйелі, саналы түрде қалыптастырып отыру. 
 Сурет  салу  барысында  міндетті  түрде  салыстыру,  жалпылау,  абстракциялау,  нақтылау 
үрдістері  жүріп  жатады.  Сонымен,  бейнелеу  өнері  ойлаудың,  байқаудың  сенсорлық 
сезгіштігін  дамытып,  қалыптастырады.  Аталған  қабілеттерді  көз  алдына  елестете  білу  мен 
біріктіру көркем ойлаудың негізін құрайды.  
 Қорыта  айтқанда,  оқушылардың  көркемдік  білімдері  нұсқаға  қарап  сурет  салу,  тақырыптық 
сурет салу және бейнелеу өнері туралы әңгіме сабақтарында белгілі бір сурет салу барысында, 
немесе  өнер  туындысын  қабылдау  барысында  игеріледі.  Реформалауды  жүзеге  асырудың 
жаңа бір сипаты, ол қазіргі уақыттағы оқыту мен тәрбие беру процесіне жаңа педагогикалық 
технологияларды  енгізу  болып  отыр.  Оқу-тәрбие  процесіндегі  жаңа  педагогикалық 
технология  дәстүрлі  оқыту  процесін  мүлдем  жоққа  шығаруға  болмай,  керісінше,  оны 
дәстүрден тыс әдіс-тәсілдермен, жаңа мақсат-міндеттермен байыту болып табылады. 
 

жүктеу/скачать 4,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: