Жануарлар этологиясы

236 
(ұрпағына байланысты қамқорлығы) 
Ұрпағына қамқорлық жасауы.Биологиялық түрдің жақсы тіршілігі үшін, әр 
ұрпағы өзіне өкілін, өз арытнан көбеюгі қабілетті қрпағын қалдыруы керек. Оның 
тірі қалуының жетістігі үлкен дәрежеде оның ата – анасының сай мінез – 
қылығына тәуелді болады, бұл табиғи сұрыптаудың маңызды факторы болып 
табылады. Босану процессінде дәне кейінгі ұрпағына күтіп жасау процесі басты 
инстинкті мінезқылығымен жүзеге асырылады. Осылай, мысалы, сүтқоректіледің 
аналығы ұрықтың бірден шыққанынан бастап, оны қабықтан босатады, кіндігін 
тістеп тастайды, белсенді жаңа туған ұрпағын жала бастайды. Ұрғашының 
балалары, бірінші күтімін жасама, табиғатта олар өлімге кесілген болады, олармен 
қоса бұның өзі жоғары деңгейдегі, шартты тұқым қуалаушылық белгісі.  
 
Ұрпағына қамқорлық жасауы көп жануарларында оны жарыққа шығуы 
кезінен басталады. Жануарлардың жие маусымдық көшіп – қонулары көбею 
орынан байланысты болып келеді. Кейді тіршілік орнына бірнеше мың 
километрге ауытқыйды. Осындай ұзақ саяхатты жасамайтын жануарлар, алдын 
ала өзінің ұялық аймағын құрайды, ал солардың ішіндегі көбі оны қорғап және 
жасырын орнын дайындайды – ұялар, іңдер, үңгірлер, болашақ ұрпағына 
бейімделген болып жасалады.  
Ата – ананың мінезқылықтары әр түрдің өкілдерінде қатты түрлендіріледі. 
Сол уақыттарда кейбір жануарларда өздерінің туған ұрпақтарын көрмеген кезінде, 
басқалары ашық және күрделі реттелетін өгейлік ата – анасының мінез – 
қылықтарын бейнелейді. Жәндіктердің ішінде бәрінен жақсы қазушы соналары 
зертелген. Ұрғашысы ұя қазып және әр жұмытқаны жансыздандырылған 
құрбанымен қамтамасыз етеді. Жас дарақтары пайда болғанда, анасы қастарында 
сол кезде болмайды, бірақ олар панамен және дайндалған азықпен 
қамтамасызданған болады. Керісінше, аралардың ата – аналық мінез – құлықтары 
күрделі жне ұзақмерзімді. Жұмыртқалар алтыбұрышты балауызға ара ұясында 

237 
отырғызылады, үздіксіз жұмысшы аралардың ағыны үнемі осы жұмыртқаларды 
қарап жүреді, оларды тексеріп, тазалап және дамып келе жатқан дарақтарын 
азықтандырады.

жүктеу/скачать 1,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: