Жансүгіров атындағы жму хабаршысы №2-3 / 2015

     
 
 
22 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
В  настоящее  время  особо  актуальной  является  проблема  подготовки 
высококвалифицированных  специалистов  в  различных  сферах  жизнедеятельности 
человека. Компетентностный специалист практически всегда психологически может 
решать различные профессионально значимые задачи в различных ситуациях своей 
деятельности.  Модернизация  системы  высшего  профессионального  образования 
идет  сегодня    в  направлении  поиска  методологических  основ  обучения, 
эффективных технологий обучения. 
Исследователи  в  области  компетентностного  подхода  в  образовании 
отмечают,  что  отличие  компетентного  специалиста  от  квалифицированного  в  том, 
что первый не только обладает определенным уровнем знаний, умений, навыков, но 
способен реализовать и реализует их в работе [1]. 
 Традиционной  задачей  высшей  школы  всегда  признавалось  обогащение 
студентов знаниями, умениями и навыками. Однако научно-технический прогресс в 
современных  условиях  требует  от  каждого  умения  учиться,  приобретать  знания, 
отыскивать  эффективные  формы  развития  творческого  мышления,  формировать 
самостоятельность  ума,  способности  в  минимально  короткое  время  получать 
максимальную  информацию,  т.е.  самообучаться.  Все  это  оказывает  чрезвычайно 
важное  влияние  на  формирование  отношения  студента  к  учению,  к  будущей 
профессиональной деятельности, к другим людям и к самому себе [2]. 
Новые условия жизни требуют от выпускников компетентности в предметных 
областях,  умения  применять  знания  в  новой  ситуации,  обладания  навыками 
критического  мышления  для  рационального  использования  информации. 
Ожидаемый результат обучения студента в вузе сформулирован в виде требований к 
освоению основных образовательных программ, представленных общекультурными, 
общепрофессиональными и профессиональными компетенциями.  
Под математической компетенцией студентов понимается умение применять 
на  практике  полученные  математические  знания,  умения  и  навыки  в  решении 
учебных задач, осуществлять перенос знаний не только в незнакомую ситуацию, но 
в  том  числе,  и  в  другую  предметную  область.  Математическая  компетенция 
включает  умения  логически  мыслить,  оценивать,  отбирать  и  использовать 
информацию, самостоятельно принимать решения.  
Основным  средством  формирования  математической  компетенции  у 
студентов  являются  математические  задачи.  Под  учебной  математической  задачей 
понимается  определенная  цель  математической  деятельности,  которая  поставлена 
перед  студентами  в  форме  учебного  задания,  выполняя  которое  студенты 
овладевают  не  только  необходимыми,  на  данном  этапе  образовательного  процесса, 
знаниями и умениями, но и развивают личностные качества.  
Решение  задач  является  одной  из  наиболее  эффективных  форм,  как  для 
развития  математической  деятельности,  так  и  для  успешного  усвоения  знаний, 
умений,  навыков,  методов  и  различных  приложений  математики.  Решение  задач  – 
важнейший  вид  учебной  деятельности,  в  процессе  которой  студентами  не  только 
усваивается  математическая  теория,  но  и  развиваются  творческие  способности, 
самостоятельность  мышления.  При  помощи  задач  можно  формировать  умения, 
которые  составляют  основу  использования  знаний  в  конкретных  ситуациях.  В 
процессе  решения  задач  формируются  такие  составляющие  мышления  как 
логическая,  эвристическая,  алгоритмическая,  а  также  нравственные  качества 
студентов.  
Для  формирования  математической  компетенции  и  проверки  её 
сформированности  необходимо  использовать  и  разрабатывать  задачи  отличные  от 
традиционных, более приближенные к будущей профессиональной деятельности. В 
настоящее время в педагогической литературе такие задачи называют контекстными.  

     
 
 
23 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
К контекстным отнесем те задачи, контекст которых обеспечивает подлинные 
условия для использования математики при решении, оказывает влияние на решение 
и  его  интерпретацию.  В  традиционной  математической  задаче  «проблема»  видна  в 
чистом виде. В контекстной же задаче как некоторая проблема, которая должна быть 
решена с применением математического аппарата, рассматривается контекст задачи. 
Контекст  представляет  реальные  условия  и  ситуации,  которые  предстоит  решать  в 
будущей  профессиональной  деятельности.  При  работе  над  контекстной  задачей 
студент  должен  самостоятельно  выбрать  те  разделы  математики,  которые 
необходимо применить.  
К  сожалению,  в  традиционных  учебниках  и  задачниках  по  математике  для 
вузов,  в  частности  для  студентов  естественных  специальностей,  содержатся,  в 
большей  степени,  стандартные  задачи,  которые  не  способствуют  формированию 
умения  применять  знания  по  математике  вне  математики,  т.е.  в  профессиональной 
деятельности.  Предлагаемые  задачи,  зачастую  учат  студентов  выполнять  действия 
по  заранее  определенному  алгоритму,  что  в  малой  степени  способствует  развитию 
внимания,  восприятия,  памяти,  воображения,  мышления,  творчества,  достижения 
целей.  Очень  мало  задач  на  развитие  мировоззрения  и  интереса  к  учебному 
предмету, ещё меньше прикладных и профессионально направленных задачи. Таким 
образом,  системы  и  комплексы  задач  в  современных  учебных  пособиях  по 
математике  для  студентов  естественных  специальностей  недостаточны  для 
формирования  профессиональной  компетенции  будущего 
специалиста  в 
естественнонаучной сфере в процессе обучения математике в вузе.  
При  успешном  решении  задач  из  стандартных  задачников  студенты,  в 
большей  степени,  работают  по  шаблону,  поэтому  результат  решения  задачи  не 
является  главной  целью.  В  процессе  такой  работы  происходит  механическое 
запоминание  алгоритма  решения,  незначительные  отступления  от  которого  могут 
поставить студента в затруднительное положение.  
Жизнь  ставит  такие  задачи,  решение  которых  невозможно  подогнать  под 
ответ,  напечатанный  в  конце  сборника  задач  и  невозможно  решить  по  заранее 
известному  алгоритму  или  определенному  правилу.  Она  задает  вопросы  на  темы, 
которые не изучаются ни в школе, ни в вузе. Решение отдельных профессиональных 
и  производственных  задач  требует  объединения  усилий  большого  числа 
специалистов зачастую разного профиля. Довольно часто встречаются такие случаи, 
когда в силу производственной необходимости задача должна быть решена в крайне 
сжатые сроки, а иногда и в чрезвычайной обстановке [6].  
Исходя  из  этого,  можно  утверждать,  что  для  принятия  решений,  которые 
зависят  от  поставленных  профессиональных  и  производственных  задач  нужны  не 
только  глубокие  и  прочные  знания,  в  том  числе  и  по  математике,  но  и  умение 
применять  их  в  нестандартных  ситуациях.  Поэтому  немаловажную  роль  играют 
умения работать в коллективе и продуктивно решать поставленные задачи в крайне 
сжатые сроки.  
Все  эти  качества  должны  формироваться  в  процессе  учебы.  Такая  работа 
должна быть начата уже начинать на первом курсе. Решение задач по математике, в 
целом,  и  теории  вероятностей  и  математической  статистике,  в  частности, 
способствует  достижению  этой  цели.  Поэтому  необходимо  научить  студентов 
решать, 
как 
«традиционные», 
так 
и 
профессионально-ориентированные, 
контекстные задачи.  
Применение  контекстных  задач  на  занятиях  по  математике  принципиально 
отличается от традиционной схемы демонстрации преподавателем образца решения 
«традиционной»  задачи  того  или  иного  типа  с  последующим  упражнением 
студентов  в  решении  по  предложенному  образцу.  Использование  на  занятиях 

     
 
 
24 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
контекстных  задач  различных  типов  и  различного  уровня  сложности  позволяет 
ставить посильные задачи перед каждым студентом, при этом создавать на занятии 
такую  атмосферу,  которая  позволяет  в  полной  мере  реализовать  принципы 
научности,  практической  направленности,  историзма,  междисциплинарного 
подхода. 
Применение  контекстных  заданий  на  занятиях  позволяет  моделировать 
различные образовательные ситуации для освоения и осуществления деятельности с 
использованием:  
–  дополнительных  возможностей  изучаемого  материала,  в  том  числе  возможности 
применения математических методов в решении профессионально-ориентированных 
задач;  
– более рациональных приемов изучения программного материала.  
Контекстные  задачи  можно  распределить  по  трем  уровням  математической 
подготовки:  
– уровень воспроизведения;  
– уровень установления связей;  
–уровень рассуждения.  
Рассмотрим  каждый  из  уровней  и  приведем  примеры  соответствующих 
контекстных задач по различным разделам математики:  
Первый  уровень  (уровень  воспроизведения)  включает  воспроизведение 
вероятностных  и  статистических  фактов,  методов  и  выполнение  вычислений. 
Студенты  применяют  базовые  знания  в  стандартных,  четко  сформулированных 
ситуациях.  Решают  одношаговые  текстовые  задачи,  используют  стандартную 
систему  обозначений,  могут  читать  и  интерпретировать  данные,  представленные  в 
таблицах, на графиках, диаграммах, различных шкалах.  
Задача  1.  В  одной  из  теплиц  проводился  эксперимент  с  кустами  земляники.  Суть 
эксперимента  заключалась  в  том,  что  кусты  земляники  помещались  в  различную 
среду.  При  попадании  в  определенную  среду  фиксировалось  время  выживания 
кустов  земляники.  В  результате  исследований  было  выявлено,  что  вероятность 
выживания  одного  куста  земляники  в  течение  20  дней,  в  благоприятной  среде, 
оказалась равной Р = 0,7, в неблагоприятной среде – Р = 0,3. На грядке находятся два 
только что высаженных куста земляники. Найти вероятность того, что через 20 дней 
два куста земляники приживутся, если они находятся в благоприятной среде [3]. 
В  предложенной  задаче  имеются  лишние  данные:  В  теплице  проводился 
эксперимент с кустами земляники. Суть эксперимента заключалась в том, что кусты 
земляники  помещались  в  различную  среду.  При  попадании  в  определенную  среду 
фиксировалось  время  выживания  кустов  земляники.  В  результате  исследований 
было  выявлено,  что  вероятность  того,  что    один  куст  земляники  приживется  в 
течение 20 дней в неблагоприятной среде – Р = 0,3.  
Отбросив  эти  данные,  получим  стандартную  задачу:  В  результате  исследований 
было  выявлено,  что  вероятность  выживания  одного  куста  земляники  в  течение  20 
дней,  в  благоприятной  среде,  оказалась  равной  Р=0,7.  На  грядке  находятся  два 
только что высаженных куста земляники. Найти вероятность того, что через 20 дней 
они приживутся, если они находятся в благоприятной среде.  
Решение: Пусть событие 
a
 – первый куст приживется через 20 дней. Будем считать, 
что  между  кустами  земляники  нет  внутривидовой  борьбы,  т.е.  события  А  и  В 
независимы.  Событие,  что  оба  куста  прижились,  есть  событие 
B
A

.  По  теореме  о 
вероятности произведения двух независимых испытаний:  
 
49
.
0
7
.
0
7
.
0
)
(
,
)
(
)
(
)
(







B
A
P
B
P
A
P
B
A
P
 

     
 
 
25 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
 
Второй уровень (уровень установления связей) включает установление связей 
и интеграцию материала из разных разделов математического анализа и геометрии, 
необходимых для решения поставленной задачи. Студенты применяют полученные 
ранее знания в разнообразных, зачастую достаточно сложных ситуациях. На данном 
этапе  они  умеют  упорядочивать,  соотносить  и  производить  вычисления,  решать 
многошаговые  текстовые  задачи.  Решают  задачи  на  нахождение  максимума 
функции,  используют  формулы  геометрии  и  определяют  обьем    фигуры,    могут 
интерпретировать информацию, представленную в таблицах и на графиках.  
Задача  2.  Из  квадратного  листа  жести  со  стороной 
a
  вырезать  по  углам  равные 
квадраты и согнуть края, получая при этом прямоугольную открытую коробку. Как 
получить коробку наибольшей вместимости? [4]. 
Решение:    Необходимое  требование  в  задаче:  объем  коробки  должен  быть 
наибольшим.  Если  сторону  вырезаемого  квадарта  обозначить  через 
x
,  то  объем 
коробки  будет  равен 


2
2x
a
x
V



,  причем 
x
  изменится  в  промежутке 




2
,
0
a
. 
Вопрос свелся к наибольшему значению 
V
 в этом промежутке. Так как производная 



x
a
x
a
V
6
2




  на  промежутке 




2
,
0
a
  имеет  единственную  стационарную 
точку 
6
a
x

,  то  убедившись  в  том,  функция  достигает  максимума  при 
6
a
x

, 
одновременно получаем и искомое наибольшее значение. То есть при 
6
a
x

  имеем 
27
2
3
a
V

,  в  то  время  как  граничные  значения 
V
  равны  нулю.  Следовательно,  при 
6
a
x

  действительно  получается  наибольшее  значение  для 
V
.  Таким  образом 
коробка  из  куска  жести  квадратной  формы  со  стороной 
a
  получится  наибольшего 
объема при условии, что сторона вырезаемого квадрата будет равна 
6
a
. 
Третий  уровень  (уровень  рассуждения)  включает  размышления,  требующие 
обобщения  и  интуиции.  Студенты  должны  уметь  организовывать  информацию, 
делать  обобщения,  решать  нестандартные  проблемы,  делать  выводы  на  основе 
исходных  данных  и  обосновывать  их.  Они  должны  вычислять  изменения 
имеющихся  данных,  связанные  с  динамикой,  применять  знания  вероятностных  и 
статистических 
понятий 
и 
зависимостей, 
составлять 
математическую 
статистическую модель предложенной ситуации. 
Задача 3. Имеются две группы однородных деталей, изготовленных одним станком, 
по  60  штук  в  каждой.  Результаты  измерений  длины  Х  после  группировки  данных 
приведены в таблице. 
 
Длина 
деталей, 
Мм 
i
n
 
 
)
(
1
x
F

 
 
)
(
2
x
F

 
 



2
1
F
F
 
1-ая 
Группа 
2-ая 
группа 
72 
1 
- 
0.0167 
- 
0.0167 
72.1 
2 
2 
0.050 
0.0333 
0.0167 
72.2 
4 
8 
0.1167 
0.1667 
0.05 

     
 
 
26 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
72.3 
11 
10 
0.3 
0.3333 
0.0333 
72.4 
12 
16 
0.5 
0.6 
0.1 
72.5 
16 
18 
0.7667 
0.9 
0.1333 
72.6 
8 
4 
0.9 
0.9667 
0.0667 
72.7 
6 
2 
1.0 
1.0 
0 
 
Проверить  с  помощью  критерия  Колмогорова  гипотезу  о  том,  что  обе  выборки 
принадлежат одной генеральной совокупности. [5] 
Решение 
1.
 
Эмпирические  функции  распределения 
)
(
1
x
F

  и 
)
(
2
x
F

для  каждой  из  групп 
строятся как нарастающие суммы относительных частот 
2.
 
Максимум  модуля  разности  между  ними,  как  видно  из  таблицы,  равен 
1333
.
0
2
1

n
n
D
 
3.
 
Определив 
2
1
2
1
2
1
n
n
n
n
D
n
n



,  где 
60
2
1


n
n
  и,  следовательно, 
73
.
0


,  по 
таблице  вероятности    P( қ)  =1қ  K( қ)  распределения  Колмогорова  для  данного 
значения 

 найдем соответствующее значение вероятности 
01
.
0
66089
.
0
)
(



P
 
Следовательно,  при  уровне  значимости  0,01  гипотеза  о  том,  что  обе  выборки 
принадлежат одной генеральной совокупности, не опровергаются. 
В  заключение  отметим,  что  проектирование  контекстных  задач  и  их 
использование  в  учебном  процессе  позволяет  повысить  интерес  студентов  к 
изучению  математике,  а  также  сформировать  требуемые  ключевые  компетенции  у 
студентов. 
 
ЛИТЕРАТУРА: 
1.
 
Мединцева  И.  П.  Компетентностный  подход  в  образовании  //  И.  П. 
Мединцева  //  Педагогическое  мастерство:  материалы  II  междунар.  науч.  конф.  (г. 
Москва, декабрь 2012 г.).  — М.: Буки-Веди, 2012.  
2.
 
Нугусова  А.,  Тойбазаров  Д.Б.,  Молдакулова  Г.Б.  Подготовка    будущего 
учителя    математики  к  работе    по  контролю  знаний,  умений  и  навыков  //  III 
международная  научно-практическая  конференция  Актуальные  проблемы  и 
перспективы преподавания  математики // 15-16 ноября 2012,  г. Курск 
3.
 
Кремер Н.Ш. Теория вероятностей и математическая статистика: Учебник 
для вузов.-2-е изд., перераб. и доп.-М.:ЮНИТИ-ДАНА, 2004.-225 
4.
 
Туяков Е.А., Кисабекова А.А. Контекстные задачи интегрирующие  курсы 
математического  анализа  и  физики:  учебное  пособие.  –  Павлодар:  Издательство 
ПГПИ, 2010. – 6-7 с. 
5.
 
Минорский  В.П.  Сборник  задач  по  высшей математике.  Учебное  пособие 
для  втузов-14  изд.,  испр.-М.:  Издательство  Физико-Математической  литературы, 
2004. – 336 с. 
6.
 
Иванов, Д.А. Компетентности и компетентностный подход в современном 
образовании. – М. : Чистые пруды, 2007. – 32 с.  
 
 
 
 
 
 

     
 
 
27 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
 
 
 
                                                     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                    
ПЕДАГОГИКА 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     
 
 
28 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
ӘОЖ 373.1 
 
БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ОЙЫН ТЕХНОЛОГИЯСЫН 
ПАЙДАЛАНУ 
 
Рыскельдинова А.А. бастауыш сынып мұғалімі 
Алматы облысы «Ескелді ауданы әкімдігінің Жетісу орта мектебі» 
МКМ  Жетісу ауылы  
jetisu-jetisu@mail.ru
 
 
Бастауыш сыныптардың тіл сабақтарында дидактикалық ойындарды жаңа 
тақырыпты  түсіндіру  барысында,  қайталау,  пысықтау,  жаттығу  сабақтарында 
да  пайдалануға  болады.  Бастауыш  сынып  оқушылары  әлі  де  ойын  баласы, 
сондықтан    мұғалім  оларды  жалықтырмай  әртүрлі  ойын  түрлерімен  сабақты 
қызықты өткізуге тырысу қажет.  
На  урокахказахского  языка  в  начальных  классахпри  объяснении  нового 
материала,  повторенный,  закрепленный  можно  использовать  дидактический 
матереиал  в  игровой  форме.  Учащиеся  начальных  классов  все  еще  дети,  поэтому 
учитель  должен  во  время  урока  заинтересовать  детей  различными 
развивающимися играми. 
When  we  explain  a  new  themes  of  the  lessons,  in  the  form  of  elementary,  we  use 
didactic  materials  and  didactic  games  in  the  lessons,  notwithstanding  the  form  of 
elementary likes games, so teacher must canvey the lessons more interesting. 
Кілт  сөз:  Оқушының  белсенділігі,  шығармашылығы,  ойын  технологиясы, 
адам мәдениеттілігі. 
 
Ойын  -  балалардың  шынайы  ойлап  тапқан  шындығына  тез,  еркін  енуіне, 
өзіндік  «Менің»қалыптастыруға  және  шығармашылыққа,  белсенділікке,  өзін  -  өзі 
дамытуға мүмкіндік береді. Ойын - әрқашан білім бола отырып, баланы білім алуға, 
еңбекке дайындайды. Бастауыш сыныптарда ойын технологиясын пайдалану. 
Қазіргі  өркениетке  ұмтылған  қоғам  талабына  сәйкес,  Қазақстан 
Республикасының дамыған елдерімен иық тіресіп тұру үшін, еліміздің болашағы мен 
қазіргі  кезеңі  үшін  білімді,  зерделі,  өз  бетімен  іс  -  әрекет  ете  алатын,  қоғамнан  өз 
орнын  таба  алатын  шәкірттерді  дайындау  ұстаздың  міндеті.  Мектептегі  оқушы 
өмірінің  көп  бөлігі  45  минуттық  сабақ  кезінде  өтеді.  Міне,  осы  кезде  оқушы  тек 
білім  алып  қана  қоймай  шығармашылықпен  зерттей  білуге  үйренуі  керек.  Білімді 
алуда  іс  -  әрекетке  үйренген  баланың  бойында  алған  білімі  ұзақ  уақыт  сақталады 
және  ол  жұмыс  істеуге,  ізденуге,  таңдауға,  т.  б.  үйренеді.  Сол  үшін  ескі  дәстүрлі 
сабақтан  қашып,  ең  озық,  тәжірибеден  өткен  технологиялардың  бірінің  тиімділігін 
сәйкес  таңдау  қажеттілігі  туады.  Біркелкі  сабақ  оқушыны  зерігу  мен 
жайбарақаттылыққа  алып  келеді.  Ал  зерігу  болған  жерде  шығармашылыққа  жол 
жоқ.  Мен  сол  себепті  «Ойын  технологиясын  қолдану  арқылы  бастауыш  мектептің 
қазақ тілі сабақтарында ауызекі сөйлеу дағдысын дамыту» деп өзімнің проблемалық 
тақырыбыма сүйенемін. 
Әрбір ұстаздың мақсаты - сабақ сапасын көтеру, түрлерін жетілдіру, сабаққа 
оқушының  қызығушылығын  арттыру.  Сондай  -  ақ  бүгінгі  таңда  елімізде  оқыту 
мазмұны  жаңартылып,  сабақтарда  озық  технологияларды  қолданудамыз.  Сондай 
технологияның бір түрі - «Ойын арқылы оқыту» технологиясы. «Егеменді еліміздің 
тірегі  –  білімді  ұрпақ»  десек,  білімнің  негізі  бастауышта  қаланатыны  белгілі. 
Бастауыш  сыныптағы  әртүрлі  пәндер  оқушы  білімін  дамытып,  танымдық  қабілетін 
сомдауға  үлкен  үлес  қосады.  Балаларды  оқытуда  және  тәрбиелеуде  ойынның  ролі 
педагогикада 
бұрын 
да, 
қазір 
де 
қарастырылып 
келеді. 

     
 
 
29 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
Алдыңғы  қатарлы  педагогтардың  бәрі  де  ойынды  нағыз  керекті  және  маңызды  іс  - 
әрекет деп түсінеді. 
Ойын  балалар  үшін  оқу  да,  еңбек  те  болып  табылады.  Ойын  –  айналадағы 
дүниені  тану  тәсілі.  Ойын  балаларға  өмірде  кездескен  қиыншылықтарды  жеңудің 
жолын  үйретіп  қана  қоймайды,  ұйымдастырушылық  қабілетін  қалыптастырады.  А. 
С.  Мокаренко:  «Ойын  -  балалар  өмірінде  өте  маңызы  зор  нәрсе,  үлкендердің 
қайраткерлігі,  жұмысы,  қызметі  қандай  маңызды  болса,  балалардың  ойыны  да 
сондай  маңызды.  Ойында  бала  қандай  болса,  өскен  кезде  жұмыста  да,  көбінесе, 
сондай болады. 
Сондықтан болашақ қайраткер, ең алдымен, тәрбиені  ойын арқылы алады,»- 
деп балалар ойынын жоғары бағалаған. 
Тиімді  қолданылған  ойын  мұғалімнің  түсіндіріп  отырған  материалын 
оқушылардың  зор  ынтамен  тыңдап,  берік  меңгеруіне  көмектеседі.  Өйткені  төменгі 
сыныптағы оқушылардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап тұрады. Қызықты 
ойын түрінен кейін олар тез серігіп, тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын 
болады. 
Сабақта  және  сабақтан  тыс  уақытта  қолданылатын  ойындарды  төмендегідей 
топтастыруға  болады.  Әрбір  ойынның  бала  үшін  білімділік  мақсаты  ғана  емес, 
тәрбиелік, танымдық мақсаты зор. 
Ойын 
Ұлттық Дидактикалық Логикалық 
«Ақсүйек» 
«Көкпар» 
«Қанталапай» 
«Арқан тартым» 
«Көксерек - мөксерек» «Мың бір мақал» 
«Ғажайып алаң» 
«Сергіту сәті» 
«Сөз құрау» 
«Жұмбақ есеп» 
«Әріпті кубиктер» 
Ойынға қойылатын әдістемелік талаптар: 
- Ойынның мақсаты нақты және керекті көрнекіліктер мен материалдар күн ілгері 
дайындалып, оңтайлы жерге қою. 
- Ойынға кірісер алдында оның жүргізілу тәртібін оқушыларға әбден түсіндіру. 
- Ойынға сыныптағы оқушылардың түгел қатысуын қамтамасыз ету. 
- Ойын үстінде шешім қабылдай білуіне, ойлана білуіне жетелеу. 
- Ойын түрлерін бағдарламаға сай іріктеп алу. 
- Ойынды баланың жас ерекшелігіне қарай түрлендіріп пайдалану. 
- Қарапайым ойыннан қиын ойынға көшу. 
- Міндетті түрде ойынның қорытындысын жариялау қажет. 
Ұлттық  ойын  ойнау  баланың  салт  -  дәстүріне,  әдет  -  ғұрпына  деген 
сүйіспеншілігін  арттырады  және  адамгершілік  құндылықтарын  қалыптастырады. 
Мәселен,  ұнамды  әдеттер  -  өзара  қарым  -  қатынастар,  адамгершілік  сезімдері 
дамиды.  Еңбек  ету  барысында  ұйымшылдық,  жауапкершілік,  парыздық  сезімдер 
сияқты  қасиеттер  қалыптасады.  Оқушының  бәрі  жақсы  оқығысы  келеді.  Бірақ 
олардың ақыл - ой қабілеті бағдарламадағы берілген материалды ұғуға бірдей емес. 
Оқушылардың кейбіреулері мұғалімнің түсіндірген сабағын тез ұғады, кейбіреулері 
керісінше. Сондықтан барлық оқушыны білімге бірдей жетелеу үшін өз мүмкіндігіне 
сәйкес сабақты меңгерту, тілін, ой ұшқырлығын дамыту, өзіндік пікір айтуға жағдай 

     
 
 
30 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
жасау  еркін  шығармашылыққа  жетелейтін,  пәнге  қызығушылығын  арттыратын 
әдістің бірі - грамматикалық ойынның түрлері. 
Грамматикалық  ойындар  арқылы  сабақтарда  оқушылар  әртүрлі  жағдайды 
түсінеді,  оны  шешу  жолдарын  қарастырады.  Жақсы  ойынға  бала  бар  ынтасымен 
беріліп,  оны  білуге,  меңгеруге  талпынып,  алуан  түрлі  дағды,  мәліметтерді  алып, 
шеберліктерін  шыңдайды.  Мен  өз  сабағымда  грамматикалық  ойын  түрлерін  жиі 
пайдаланамын. Сабақта оқушылардың алған білімдерін одан әрі дамыту, тереңдету, 
олардың  ізденімпаздығын  арттыру,  ой  -  өрісін  кеңейту,  шығармашылық  қабілетін 
дамыту, 
оқуға 
белсенділігін 
арттыру 
мақсатын 
көздеймін. 
Қазақ  тілі  пәнінің  фонетика,  лексика,  морфология,  синтаксис  салаларын  оқытқанда 
тақырыпқа орай әртүрлі әдіс - тәсілдермен, шеберлікпен грамматикалық ойындарды 
енгізуге болады. 
Фонетика саласы бойынша «Кім жылдам?» ойынын ойнатуға болады. 
1.  Қ  әрпінен  басталатын  қалалардың  атын  жаз.  Мысалы:  Қарағанды, 
Қызылорда, Қостанай. 
2. Тек қана е, ы, і дауысты дыбысы бар сөздер ойлап жазыңдар. Мысалы: ы - 
ыдыс, Ыдырыс, ыстық 
І - ілгіш, ірімшік, тіршілік. е - береке, текемет, ертең. 
3.  Қай  жағынан  оқыса  да  мағынасы  өзгермейтін  сөздер  ойлап  жаз. Мысалы: 
нан, қазақ, қырық 
«Дыбыс  таңдау  ойыны»  ойынның  шарты  бойынша  таңдаған  дыбыстан  ғана 
басталатын сөйлем жазу. Мысалы: Қойдан қалып қойған қозыны Қанат қораға қамап 
қойды. 
«Адасқан әріптер» ойыны дыбыстарды тиісінше тіркестіріп сөз жаса. 
1. р, о, б – бор 
2. а, ш, а, ғ – шаға 
Лексика бойынша«жалғасын тап» ойыны .Тақтаға белгілі мақалдардан екіден 
сөз жазылады. Оларды қалған оқушылар тауып, қосып айтулары  тиіс. 
1. Ұяда....Ұшқанда 
2. Көп...Терең... 
«Кім  білгір»ойыны.Тақтаға  заттардың,  жан  –  жануарлардың    суреті  
ілінеді.Суретке байланысты  мақал - мәтелдерді кім біледі? 
«Жылдам жауап» ойыны. Оқушыларға әзіл аралас сұрақтар беріледі. Сұраққа 
толық тұрақты сөз тіркестерімен және мақал - мәтелдермен дұрыс әрі жылдам жауап 
берілуі керек. 
Морфология саласы бойынша. 
«Ойлан тап» ойыны. 
1.  Біріккен  сөздің  бірінші  түбірі  тағам  сөзімен  синонимдес,  екінші  түбірі  – 
тағам ыдыстың аты. Ол қай сөз? Асқазан 
2.  Бір  сөз  сын  есім  мен  зат  есімнен  бірігіп  келіп,  бір  аңның  атын  білдіреді? 
Ақбөкен 
3.  Республикамыздағы  қандай  қала,  өзен  аттары  біріккен  сөз  түрінде 
айтылады? Жетісу, Талдықорған 
«Ойна да ойлан» ойыны. 
1. адамның туыстық атауларын білдіретін зат есімдерді жаз. 
2. қолмен ұстауға, көзбен көруге болатын зат есімдерді жаз. 
«Кім тез тауып, оқи алады?» ойыны. 
Мына  сөйлемдерде  сөздердің  орын  тәртібі  ауысып  жазылған.  Оны  тиісті 
тәртібіне келтіріп, кім тез тауып оқи алады? 
Абай жайында баяндама біз өмірбаяны тыңдадық. 

     
 
 
31 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
«Ұйқасын тап ойыны» Өзінше ноян, Қорқақ кім? қоян. "Бата алмас түлкі, Үсті 
тікен кірпі «жалғасын тап ойыны» 
Атаңның баласы болма, 
/адамның баласы бол/ «Сөз қуаласпақ ойыны» 
Ойынның  шарты:  1  -  қатардағы  оқушыларға  «бастауыш»,  2  -  қатарға 
«баяндауыш»деп ат қойылады. «Бастауыштар» сөйлемде бастауыш болатын сөздерді 
айтады, «Баяндауыштар» оған қимылды білдіретін сөздерді қосып, сөйлем құрайды. 
Әр ойынды ойнар кезде сол ойынға сәйкес өлең оқу арқылы қызығушылығын 
арттыруға  болады.  Сабаққа  ынтасын,  ықыласын  бірден  аудару  мақсатында  өлең 
есепте қолданудың маңызы зор. Мысалы: 
Бізде қызық ойын бар 
Ал, ықылас қойыңдар. 
Қане, тәртіп сақтайық, 
Баспалдақтан аттайық, 
Есептеуден қашпайық, 
Жүлделі болып қайтайық  - балалар зейіндерін аударып, тақтаға екі  жағынан 
жарыстыра сатылап, мысалдарды шығарту. Балалар төменгі сатыдан жоғарғы сатыға 
шығып  мәредегі  ойыншықты  алады.  Бұл  ойынды  «қоянға  көмектесейік»  немесе 
«балапанды құтқарайық» деп атауға болады. 
Әр  сабақта  ойын  түрлерін  орынды  қолданып,  оны  қызықты  етіп  өткізу 
арқылы  бүлдіршіндердің  оқуға  деген  ынта  -  ықыласын,  пәнге  қызығушылығын 
арттыруға  болады.  Ойын  баласы  сабақта  зерігіп,  шаршаған  кезде  қолданылатын 
ойынның бір түрі «сергіту сәті» Сабақта сергіту сәтін оқушының шаршағанын басу 
үшін  ғана  емес,  оның  тәрбиелік  мәніне  де  назар  аудару  қажет.  Мысалы:  «  Ұзын 
құлақ,  сұр  қоян».  Немесе,  дене  қимылдарына  қатысты  сергіту  ойындары:  «Әй, 
шымыжық, шымыжық» 
Сондай  -  ақ,  меңгерілген  тақырыпты  иә  болмаса,  жаңа  сөзді  бекіту 
мақсатында  әуенмен  ауаға  жазу  арқылы  да  байланыстыра  аламыз.  Түрлі  би 
қимылдары арқылы да сергіту сәтін жандандыруға болады. Мысалы: «Шөжелерім», 
«Әйгөлөк». «Қаражорға» 
Бастауыш сынып оқушыларын ойната отырып, ойландырып, балаға тәрбиелік 
мәні зор ойындар арқылы дамытуға болады. Бұл кезде жақсы оқушы дамып, нашар 
оқушы  қалып  қоймайды.  Жақсы  оқушы  мүмкіндігіне  дейін  дамып,  нашар  оқитын 
оқушы өз мүмкіндігінше іс - шараларға араласып, өз үлесін қосып отырады. 
Қорыта айтқанда, кез - келген ойын түрлерін сабақта ойнатқанда оқушыларда 
әрекет пайда болады, дүниетанымы кеңейеді. Сөйтіп оқушы ой - өрісін ойын арқылы 
дамытады. 
Соңғы  нәтижеде  ойнай  отырып,  білім  көрсеткішіне  өз  үлесін  қосады.  Артта 
қалған, жасық мектептен қорқатын, оқуға енжер, күшпен оқитын оқушы болмайды. 
Керісінше,  баланың  өмірі,  қоршаған  ортаны  танып  білу,  еңбекке  қатынасы, 
психологиялық ерекшеліктері ойын үстінде қалыптасады. 
Ойындар - оқушылардың сабаққа белсенділігін, қызығушылығын арттырады, 
шығармашылық қабілетін ұштайды. 
Балалар, бүгін біз үйренетін әріп пен дыбысты  таныстыруға Шара деген қыз 
келді,  -деп,  шана  сүйреткен  қыздың  суретін  тақтаға  іліп  қоюы  керек.  Содан  кейін 
Шара,  шана  сөздерінің  бірінші  дыбысын  тапқызып,  онымен  таныстыру  керек. 
 Осындай  ойындар  балаларды  қызықтырады  әрі  ойлау  қабілеттерін  арттырады. 
 Бастауыш  сынып  оқушыларының  білуге  деген  ынтасы  мен  мүмкіндіктерін  толық 
пайдалану  және  оларды  оқу  процесінде  үздіксіз  дамытып  отыру   үшін  ойын 
элементтерін пайдаланудың орны ерекше. Тиімді пайдаланылған ойын элементтері –
мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, 

     
 
 
32 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
сапалы  меңгеруіне  сенімді  көмекші  бола  алады.  Балалар  тез  сергіп,  тапсырманы 
жылдам, қатесіз орындай алады. 
Ойын  оқушылардың  грамматиканы  меңгеруіне,  жазу  тілін  дамытуына 
мүмкіндік  береді.  Ойланғыштық,  ізденімпаздық  қабілеттерін  арттырады,  сөздік 
қорларын молайтуына көмектеседі. Сонымен қатар түсінбегенін түсінуіне әсер етеді. 
 Ойын – балалар үшін күрделі әрекет. Ойын барысында өздерін еркін сезінеді, ойын 
түрін  әр  баланың  өзіндік  ерекшеліктеріне  байланысты  ұйымдастыруды  ұмытпаған 
дұрыс. Кейбір балалар ойын үстінде қуанып, өзін еркін сезініп ойнайды, шаттанып, 
ерекше  түсініп,  тапқырлық  көрсете  білсе,  ал  біреулері  өзіне  -өзі  сенімсіз,  ынтасыз 
ойнайды.  Ондай  жағдайда  мұғалім  сол    балаларды   жетекшілікке  ала  отырып, 
көмектесе  білуі  керек.  Әр  ойын  баланы  сабақта  шаттандыратындай,  ойын 
оятатындай,  іскерлігін  дамытатындай  болуы  тиіс.  Бастауыш  мектепте  пәндерді 
оқытуды жетілдірудің жаңа технологиясын іздестіру жолында жаңашыл педагогтар, 
мұғалімдер  еңбек  етуде.  Олар  оқу  белсенділіг  арттыру  жолдарының  бірі  ойын 
элементтерін  тиімді  пайдалану  екендігін  байқатады.  Ойын  түрлерін  жіктеп  алып 
пайдалану  оқушыларға  бір  ізді,  жүйелі  түрде  жұмыс  жүргіуде  маңызы  зор. 
Тақырыптан ауытқымай, біркелкі жұмыс жүргізуде басшылық жасауға негіз болады. 
Тағы  бір  айта  кететін  мәселе  –осы  бағыттағы  тәрбиені  оқушыларға  беруде  оның 
әдістемелік  амалдарында  да  белгілеудің  маңызы  зор.  Яғни,  осы  ойын  түрлерін 
қандай жолмен, қалай үйрету мәселелері шешіліп отырылуы қажет. Оны топқа бөліп 
қарастырдық. 
Сабақ барысында (жоғарыда айтылғандай) 
Сынып сағаттарында 
Сыныптан тыс жұмыстарда 
Жалпы мектеп көлеміндегі іс-шараларда 
Ата-аналармен  жүргізілетін  жұмыстарда  .Міне  осындай  грамматикалық 
ойындарды  өткізе  отырып  байқағаным,  балалардың  табиғатынан  жоқ  нәрсені  іздеп 
табуды ұнататынан ба, көбіне жоғалған әріп, буын, сөз ойындарын ұнататыны. Бұл 
ойындарды  сыныптан  сыныпқа  көтерілген  сайын  күрделендіріп  отыруды  жөн 
көрдім.  Сонымен  қатар  қиыншылық  тудыратын  ойындар  да  болды.  Мысалы: 
«Керісінше» ойынын ойнағанда, кейбір оқушылар әріптерді шатыстырып жіберді. Д 
орнына  Б  жазып  қойғандар  бар.  Қателер  сыныптың  басқа  оқушылары  арқылы 
түзетілді.    Ойын  –оқытудың  әдісі,  тәсілі,  құралы,  әрі  сабақты  ұйымдастыру 
формасына айналғанда бала үшін мектеп «қуаныш мектебіне» айналмақ.  Бала өмірі 
ойынмен  байланысты.  Бала  ойынсыз  өсе  алмайды.  Бұл  -өмір  заңдылығы.  Мектеп 
оқушылары  өздеріне  тән  ерекшеліктерін  сабақ  үстінде,  ойын  үстінде  көрсетеді, 
білімді  ойын  арқылы  ала  алады.  Сондықтан  сабақта  ойын  арқылы  білімін  шыңдап, 
ой-өрісін  кеңейтеді.  Ал,  ойынның  өз  мақсаты,  жоспары,  тәрбиелік  мәні,  қажетті 
заттарға ерекшеліктері болады. Сол ойын арқылы бала өмірден көптеген мәліметтер 
алады. Баланың жас ерекшелігіне, зейініне сай ұйымдастырылған ойындар баланың 
ақылын,  дүниетанымын  кеңейтеді.  Психологтардың  айтуы  бойынша,  бала  ойын 
үстінде қандай болса, өскенде еңбек үстінде сондай болады дейді.  Сондықтан ойын 
адамның   өміртанымының  алғашқы  қадамы.  «Сын  түзелмей,  мін  түзелмейді»  -
дегендей  жұмыстың  ақсап  жатқан  жақтарын  әлі  де  болса  дұрыс  жолға  қойып, 
жетілдіруді  өз  міндетім  деп  есептеймін.   Сыныпқа  келген  оқушылардың  бастапқы 
кездегі  деңгейі  мен  қазіргі  кездегі  деңгейін  салыстырсам,  кішкене  де  болса 
еңбегімнің әсері тиген сияқты. 
Еліміздің  болашағы  балаларда  болғандықтан,  оларға  жаңаша  білім  беру 
керектігін  мақсат  қоя  отырып,  «Ойын    арқылы  оқушылардың  ой-өрісін  дамыту» 
проблемасы  бойынша  жоспарланған  жұмыстарымды  толығымен  орындау  үшін  өз 
тәжірибемді жетілдіру барысында көптеген жұмыстар күтіп тұр деп ойлаймын. 

     
 
 
33 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
Сабақта  тиімді  қолданылған ойын түрлері — мұғалімнің түсіндіріп отырған 
материалын  оқушылардың  аса  зор  ілтипатпен  тыңдап,  жемісті,  сапалы  меңгеруіне 
сенімді көмекші бола алады. Өйткені, кіші жастағы оқушылар жас ерекшеліктеріне 
байланысты ойынға өте ынталы  келеді .Балалар  тез  сергіп, тапсырмаларды тез, әрі 
қызығып орындайтын болады. 
Ойын  балалардың  оқуға,  еңбекке  деген  белсенділігін,  қызығушылығын 
арттырудағы  басты  құрал.  Ойын  барысында  балалардың    белсенділігі  , 
шығармашылығы дамиды. 
Ал  мұғалімнің  міндеті    —  балаларды  ойынға  өз  қызығушылығымен, 
ынтасымен қатысуын қамтамасыз ету. 
Ойын  мен  адам  мәдениетінің  өзара  байланысы  ғылыми  түрде  анықталды. 
Олардың  тұлғаны  дамытудағы  маңызы  анықталды,  оның  психологиялық  және 
әлеуметтік 
факторлармен 
 
келісімі 
жөнінде 
кең 
қарастырылуда.Ойын  
технологиялары әлі де білім беру саласында жаңа инновация болып табылады. 
Педагогикалық  технология  ұғымы  түрлі  педагогикалық    ойын  түрлерін 
педагогикалық  процесте  әдістер  мен  тәсілдердің  кең  көлемді  топтарын  біріктіреді, 
оның жалпы ойындардан ерекшелігі оқытуда нақты мақсатының қойылуымен және 
оның оқу-танымдық бағыты сипатталған, негізі салынған педагогикалық нәтижесіне 
сай  анықталады.  Сабақ  барысындағы  ойын  әдістері  оқушыларды  оқу  қызметіне 
ынталандыру  құралы  ретінде  ойын  әдістері  мен  жағдайларының  көмегі  арқылы 
құрылады.Сабақ барысында ойын әдістері мен жағдайларын өткізу мынадай негізгі 
бағыттарда жүргізіледі: 
Сабақ    процесінде    пайдаланатын  ойындардың  бірнеше  түрлерін  атап 
көрсетуге болады. 
Бастауыш  сынып  мұғалімдерінің  оқу–тәрбие  жұмысының  негізгі  саласы 
сабақ.  Сабақ  үстінде  оқушылардың  біліктілігі,  іскерлігі,  дағдысы  ,дүниетанымы 
дамиды  .  Негізгі  бетбұрыс  оқушы  білімінің  сапасын    арттыру  ,  ол  дегеніміз  түпкі 
нәтижені  көре  білу,  яғни  окушыға  берген  біліміміздің  қайтарымын  көру.  Ол  үшін 
сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып ,қатыстыру қажет. Бес 
саусақ бірдей емес,яғни әр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму 
ерекшеліктері  әртүрлі.  Сондықтан  оқушылардың  осы  топтарына  әртүрлі  деңгейде 
талап  қоюға  тура  келеді.  Ал  ойын  элементтері  кез-келген  оқушының 
қызығушылығын  тудырады.  Тіпті  нашар  оқитын    оқушының  өзі  ойын  арқылы 
берілген  тапсырмаларды  асқан  қызығушылықпен,  белсенділікпен    орындайды. 
Оқушылардың  қызығушылықтарын  туғызатын  ойындардың  бірі  —  дидактикалық 
ойындар. 
В.  А.  Сухомлинскийдің  сөзімен  айтқанда:  «Ойынсыз  ақыл  -  ойдың қалыпты 
дамуы  да  жоқ  және  болуы  да  мүмкін  емес.  Ойын  дүниеге  қарай  ашылған  үлкен 
жарық  терезе  іспетті,  ол  арқылы  баланың  рухани  сезімін,  өзін  қоршаған  дүние 
туралы  ұштастырады.  Білімге  құмарлық  пен  еліктеудің  маздап  жанар  оты»,-  деген 
екен.  Ендеше,  сыныпта  және  сыныптан  тыс  уақытта  ойын  технологиясын 
пайдаланудың нәтижесі қандай? 
Олай болса жас бүлдіршіндерді оқытуда: 
Оқы да біл, 
Ойын - еңбек. 
Ойна да күл, 
Ойын - оқу,- деп сөзімді аяқтағым келеді. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
1. А. Ысқақов. «Қазіргі қазақ тілі». «Ана тілі»: 1991ж 

     
 
 
34 
 
І.Жансүгіров атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ   № 2-3  / 2015     
 
2.  С.  Исаев  «Қазіргі  қазақ  тіліндегі  сөздердің  грамматикалық  сипаты»  – 
Алматы: 1997ж 
3.  журнал «Педагогика жаршысы»№4 2010,№3 2010ж, 
4. журнал 12 жылдық білім №4, 2006ж 
5 . журнал «Қазақ тілі мен әдебиеті»№2, 2005,№11, 2007,№1, 10 2008, № 4, 9 - 
2009ж. 
 

жүктеу/скачать 3,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: