Іскер адамның келбеті.
қызғаншақ-ревнивый
еңбекқор-трудолюбивый
беделді-авторитетный
жауапкершілік-ответственность
жеке қасиеттер-личные качества
мақсатқа ұмтылушылық-целеустремленность
ұйымдастырушылық қабілет-организаторские способности
сезімтал-чувствительный
шеберлік-мастерство
әйгілі-знаменитый
73
мақтаншақ-хвастун
білімді-образованный
компьютерлік сауаттылық- компьютерная грамотность
берекесіз-беспокойный
тартымды-привлекательный
қарапайым- простой
мылжың-болтун
біліктілік- квалификация
тәкаппар-гордый
сараң-жадный
шығармашылық көзқарас-творческий подход
сөзшең-оратор
басқарушылық қабілет- управленческие способности
қимыл-қозғалысы-движение
жүріс-тұрысы-поступок и поведение
киім киісі-манера одеваться
дауыс ырғағы-интонация
шешендік-ораторство
адамгершілік-гуманность,человечность
байсалдылық- уравновешенность
бейімделгіштік-приспособленность
зығыр мата- лен
әшекей-украшение
байыппен -серьезно
құлаққа жағымды-приятно слушать
қойын дәптер-блокнот
аталмыш қасиеттер-названные качества
меңгеру-освоить
бағыну-подчиняться
іскерлік кездесу-деловая встреча
кәсіби-профессиональный
рухани-духовный
сасқалақтау-теряться, суетиться
табиғи-натуральный
мән беру-уделять внимание
қиналмау-не напрягаться
Шағын және орта бизнес
жолдау - послание
шағын және орта бизнес – малый и средний бизнес
салық салу - налогооблажение
кәсіпкерлер - предприниматели
мүлдем жетілмеген – не развитый
айыппұлдар - штрафы
74
жер учаскелеріне құқықты рәсімдеу – оформить права на земельные
участки
жеңілдік – льгота, скидка
жылдық айналымы – годовой оборот
тауарайналымы - товарооборот
серіктес - партнер
ұйымдар – организации
кәсіркерлік –предпринимательство
еңбекке қабілеттілік-трудоспособность
жұмыссыздық-безработица
бәсекеге қабілеттілік- конкурентноспособность
мемлекеттік тапсырыс-государственный заказ
Экологиялық мәдениет
жаһандық- мировой, всемирный
ескермеу-не учитывать
тепе-теңдігі- равновесие
қауіп төндіру- грозит опасность
тіршілік –жизнь, мир
зардап-последствие
ғаламшар-планета
тапшылық- дефицит
залал келтіруде –приносить вред
ластану- загрязнение
жұтаңдану- опустошаться
суландыру-орошать
зиянды қалдықтар-вредные отходы, выброс
шикізат-сырье
зат алмасу-обмен веществ
қалпына келтіру-восстанавливать
ақаба-вода
жол бермеу-не допустить
егіс алқабы-посев
заңдылығын бұзу- нарушать закономерность
дағдарыс-кризис
бой көтеру-строятся
қарқынды жүргізу-интенсивно проводить
адам баласы-человечество
дауыл-буря
су тасқыны-наводнение
жайылымдық-пастбище
жер сілкінісі-землетрясение
Қазақстандағы білім беру жүйесі.
75
білім беру жүйесі-система образования
бәсеке- конкуренция
саты-ступень
көшу-переходить
талапкер-абитуриент
біліктілік-квалификация
үрдіс-процесс
пікір-мнение
артықшылық- преимущесво
ұстаным-принцип
құзіреттілік-компетентность
кедергі-барьер
өркениетті-цивилизованный
жоғары білім-высшее образование
орта білім-среднее образование
кәсіптік- профессиональный
даярлау-готовить
деңгей-уровень
жетілдіру-совершенствовать
Университет
іргетасы қаланды- был основан
мәртебе – статус
мұғалімдер институты- учительский институт
жетекші- ведущий
ғылыми – научный
әдістемелік- методический
мәдени- культурный
солтүстік өңір- северный регион
академиялық еркіндік- академическая мобильность
ауқым- охват, диапазон,объем
бәсекеге қабілетті- конкурентноспособный
білім беру технологиялары- образовательные технологии
мерзімдік басылым- периодическое издание
жабдықталған- оборудованный
кредиттік жүйе- кредитная система
алдыңғы қатарлы- передовой
аймақтық – региональный
мақтанышы- гордость
кәсіби біліктілік-профессиональная квалификация
сұраныс-спрос
әлеует-потенциал
76
жұмыс күші-рабочая сила
жас ұрпақ-молодое поколение
жұмыспен қамту-занятость
Әлемдік білім беру кеңістігі
жеке-дара- единолично
бірігу-объединяться
кең қанат жаю- широко распространен
енетін- входящий
жүзеге асыру- реализовать
атақ-звание
дербес- частный
тәжірибелік сынақ-производственная практика
даярлау-готовить
салалық-отраслевой
тұрақтылқ-стабильность
белгіленген-установлен
көпсатылы-многоступенчатый
басымды – приоритетный
танылатын- признанный
талапкер-абитуриент
бітіруші-выпускник
отандық-отечественный
бағалу жүйесі-система оценивания
жолға қою-наставить на путь
білім бағдарламалары- образовательные программы
тағайындау-назначить
тиісті-соттветствующий
шың-вершина
жетік білу-знать в совершенстве
Мамандық
жазушы – писатель
жұмысшы – рабочий
құрылысшы – строитель
балташы –плотник
іскер - бизнесмен
малшы – скотник
қойшы- пастух
есепші – бухгалтер
кенші- шахтер
даяшы- официант
тоқымашы- ткач
тілші-корреспондент
жүргізуші- водитель
77
ғалым- ученый
бағбан – садовник
суретші- художник
аспаз- повар
сауыншы- доярка
тігінші- швея
мақташы- хлопкороб
егінші- земледелец, хлебороб
бояушы- маляр
теңізші- моряк
сәулетші- архитектор
зергер- ювелир
мүсінші- скульптор
аудармашы переводчик
хатшы- секретарь
сағат шебері- часовщик
мал дәрігері- ветеринар
шаштараз- парикмахер
заңгер- юрист
суретке түсіруші- фотограф
аяқ киім жөндеуші- сапожник.
Шоқан Уәлиханов
ағартушы-просветитель
ғұлама ғалым- великий ученый
шығыстанушы- востоковед
мұра –наследие
құнды еңбектер- ценные труды
қажырлы – упорный, решительный
көрнекті –видный
үлгі –өнеге- образцы поведения
озық-погрессивный
жарқын өмір- светлая жизнь
зиялы қауым-интеллигентное общество
сарқылмас көз- неиссякаемый источник
тумысынан сезімтал- с рождения чувствительный,сентиментальный
даналық –мудрость
тұрмыс-салт-быт
озық дәстүрлер- передовые традиции
ата-бабаларының мекені-родина предков
Абай Құнанбаев
сауат ашу-обучиться грамоте
зейінді- сообразительный
місе тұтпау- не довольствоваться
78
өз бетінше жетілдіру- совершенствоваться
ел ісіне араласу- вмешательство в дела народа
озық ойлы – прогрессивно мыслящий
әлеуметтік көзқарас- социальный взгляд
ғұлама- мудрец
туынды- произведение
дана- мудрец
мол қазына- огромное богатство
тәрбиесінде өсу- воспитываться
ел анасы- уважаемый в народе человек
әзіл-қалжыңға шебер – понимающий юмор
сабырлы мінез – сдержанный характер
қисса-сага, хисса
дастан-эпос
кемел- достигший совершенства
кемеңгер-гений
ұлы ақын- великий поэт
байланыс- связь
көркемдік- художественность
қуаттылық- сила, мощь, энергия
дарын- одаренность
ойшыл- мыслитель
тірек- опора
халықтың тағдыры- судьба народа
асыл мұра- драгоценное наследие
есті адам- разумный человек
құмарлану- пристраститься
тәуір ісі- доброе начало дела
даналық-мудрость
парасат-разум
түп тамыры- основа основ
Ғылым және инновациялық технология
ғаламтор-интернет
зиян-вредно
ауруға шалдығу- заболеть
аталмыш-названный
пернетақта-клавиатура
ешкімнің дауы жоқ-никто не спорит
ойлау қабілеті-мышление
жүйке жүйесі-нервная система
қияли әлем-мечтательный мир
қателіктерге бой алдырады-совершают ошибки
дертке ұшырау-заболеть
жеңіліске ұшырау-проигрывать
79
шынайы өмір-реальная жизнь
өзіне қол жұмсау-наложить на себя руки
көру қабілеті – способность видеть
анықтау-установить
жасөспірім-подросток
жіпсіз байлану-задержаться не по своей воле
соншалық-настолько
80
АРАЛЫҚ БАҚЫЛАУ
І аттестация
І Нұсқа
1. Сөйлемдерді аяқтаңыз.
1.Асқар инженер болғысы келеді, ол үшін…….. . 2. Ол балаларды өте
жақсы көреді, сондықтан …… . 3. Жақсы маман болғың келсе, …. . 4.
Шетелде жақсы білім алу үшін ……….. . 5. Мамандықты игеру үшін ...... .
6. Көп ақша табу үшін ....... . 7. Жақсы ұстаз болу біліміңмен ғана ....... .
2. Берілген сөздерді етістіктің нақ осы шақ, жедел өткен шақ,
ауыспалы келер шақ түрлеріне жіктеңіз.
жетілдіру,дайындау
3. Берілген тұрақты тіркестердің мағынасын табыңыз.
төбе шашы тікірею; жерден жеті қоян тапқандай қуану; көңілі су
сепкендей басылу; іші жылу; инемен құдық қазғандай;
4. Жағдаятты талдау
Сөйлеу.Жағдаяттық тапсырма.
Тапсырма:
Сіздің Түркияда тұратын түрік азаматтарыңыз қонаққа келді. Олар
Қазақстанға бірінші рет келген. Түріктер Қазақстанды өз «атажұрты» деп
түсәнеді. Біздің еліміздің көрікті жерлерін көрсеткіңіз келеді. Сіз саяхатты
қай жерден бастар едіңіз.
5. Жазамыз. Сұрақтарға жауап бере отырып, шағын мәтін
құрастырыңыз.
- Сіз қай Республиканың азаматысыз?
- Сіздің туған жеріңіз қайда орналасқан?
- Сіздің туған жеріңіз қандай?
- Қазақстан қандай мемлекет?
- Қазақстанның климаты қандай?
- Қазақстан қандай мемлекеттермен шектеседі?
-Қазақстан жері қандай пайдалы кендерге бай?
- Қазақстанның мемлекеттік тілі қай тіл?
- Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті кім, қашан сайланды?
81
2-нұсқа
1-тапсырма. Берілген мәтінді қазақ тіліне аударып жазыңыз.
Современный Казахстан - независимое, суверенное, демократическое
государство со стабильной экономикой и беспроигрышным планом на
будущее. Сегодня Казахстан смело заявляет о себе, о своих правах и целях.
Президентом нашей страны является поистине мудрый человек, тонкий
политик, стратег и настоящий патриот, Н.А.Назарбаев. Благодаря ему мы
достигли стабильности и процветания. Сейчас XXI век - век нового
поколения, которому предстоит стать опорой молодого государства. Нам
следует уделять большое внимание учёбе, стараться приобрести максимум
знаний. Государству нового тысячелетия необходимы образованные,
активные люди. От нас будет зависеть будущее государства. “Казахстану
необходима интеллектуальная революция, которая позволит пробудить и
реализовать потенциал нашей нации” – говорит Н.А.Назарбаев. Лично я
буду стараться учиться, работать на благо государства, чтобы внести вклад
в развитие моей родины, Республики Казахстан. Мой Независимый
Казахстан - это мой дом, моя Родина!
2- тапсырма. Сөйлемнің екінші жарты сөйлемін өзіңіңіз
құрастырыңыз, осы мәтіннің жалғасына 3 сөйлем өзіңіз қосып
жазыңыз.
Әрбір қазақстандық елінің жарқын болашағына толық сенімді болу
керек,.........Осыны жас буынға жеткізіп, патриоттық сезімді тәрбиелеп, өз
жерін қадірлеуге.............. Сонда ғана, Елбасы айтқандай: «Біздің
балаларымыз бен немерелеріміз сырт елден гөрі Отанында өмір сүргенді
артық көретіндей, өйткені, өз жерінде өзін жақсы сезінетіндей болуға тиіс.
«Қазақстан-2050» стратегиясын жүзеге асыруда жас ұрпақ негізгі күш
болып табылады. Жастар болашағы – Қазақстан болашағы. Міне,
болашақтағы Қазақстанды ....................................
3-
тапсырма.
Тәуелсіз
Қазақстан
тарихының
оқиғаларын
хронологиялық рет бойынша қойыңыз.
1)
Екінші
ұлттық
халық
санағы
2)
Қазақстан
Президентінің
соңғы
сайлауы
3) Астанада өткен 1 — халықаралық бейбітшілік пен келісім
конференциясы
4)
Қазақстан
халықтары
Ассамблеясының
құрылуы
5)
Қазақтардың
дүниежүзілік
құрылтайы
6) Қазақстанның БҰҰ кіруі
82
4-тапсырма. Жағдаятты талдау
Бір күні сені жан досың бір отырысқа ертіп баратындығын айттты.
Онда барғаныңда үлкен жиынның үстінен түстің. Сен бейтаныс адамдар
ішімдік ішуге, шылым шегуге шақырады. Досың да солар жағында. Бұған
дейін досыңның мұндай әдеттерін байқамапсың. Осы жағдайда сен не істер
едің, қандай да бір шұғыл шешім қабылдайсың ба? Өз шешіміңмен бөліс.
5-тапсырма. Туған жерге қатысты мақал-мәтелдерді пайдалана отырып
«Менің Отаным» тақырыбына эссе жазыңыз.
83
ІІ аттестация
І Нұсқа
1. Cалалас құрмалас сөйлемдердің түрін анықтаңыз.
1.Олардың бәрін үйіне апарды да, тура қамап қойды. 2. Бұл Құнанбай
баласында алтын да көп, ат та көп, ас та көп. 3. Сізді ешкім шақырған жоқ,
сондықтан сіз бармайсыз. 4. Мезгіл кешкіріп кетті, амалсыз қонуға тура
келді. 5. Түсінен шошынып дүниенің төрт бұрышын тегіс кезіп шығады,
бірақ қайда баса да көретіні-қазып жатқан көр болады. 6. Үш нәрсе
тұрақтамайды: бірі –саудаға түспеген мал, екіншісі- таласқа түспеген
ғылым, үшіншісі-саясаты жоқ патша. 7. Мен не бұл адамдардың ортасынан
кетуім керек, не болмаса барша жанға тынышсыз болатын зұлымдықты
қоюым керек екен ғой. 8. Қазан тұрып біресе атын мақтады, біресе өзін
мақтады, бірақ айналып келгенде, бәрі де Бегілдің өнерін сөз етісті.
2. Берілген сөздердің омонимдерін табыңыз. Сөйлем құрыңыз.
жай, жаз, бөлме, жүз, қас, бет.
3. Берілген тұрақты тіркестердің мағынасын табыңыз.
қой аузынан шөп алмайтын; тағаты таусылу; қамшы үйіру; қыстың көзі
қырауда; таяқ тастам жер;
4. Берілген сөздердің синонимдерін табыңыз. Сөйлем құрыңыз.
Көрікті, беделді, байлық, жай, жуас.
5. Берілген мақал-мәтелдерді пайдаланып жағдаят құрыңыз.
1. Білім іздеген өсер, білік іздеген өшер.
2. Өнер білім бәрі де
Оқуменен табылған.
84
ІІ аттестация
ІІ Нұсқа
1. Берілген сөздердің антонимдерін тауып, сөйлем құрыңыз.
бастауыш мектеп- алыс-
ауызша емтихан- биік-
тегін- үлкен -
арнайы мектеп- кең -
оқу- кір -
2. Берілген сөздердің омонимдерін табыңыз. Сөйлем құрыңыз.
қол, ас, жең, ер, ой,арық.
3. Берілген сабақтас сөйлемдерді толықтырыңыз, мағыналық
түрлерін анықтаңыз.
1.Қыс түссе, ....... . 2.Ауа райы нашар бола тұрса да, ...... . 3. Мұғалім
сабақ бастамай, ..... . 4.Сені көрмегелі, ..... . 5. Күн жылынған соң, ..... .
6.Күні бойы далада көп жүргендіктен, .... . 7. Уақыт аз болған соң, ...... .
8.Қонақтар риза болсын деп, ..... . 9. Жұмыс бітсін деп, ..... . 10. Күн ашық
болса, .... .
4. Берілген сөздердің синонимдерін табыңыз. Сөйлем құрыңыз.
жау, мұғалім,батыр, дос, семіз, кір.
5. Төмендегі берілген нақыл сөзді тірек етіп, білімнің өмірдегі пайдасы
туралы эссе жазыңыз.
1. Білім-бақтың жібермейтін қазығы,
Білімсіз бақ әлдекімнің азығы.
85
3-аттестация
1-нұсқа
1-тапсырма. Берілген сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз :
Қазіргі кезде қандай мамандықтарға сұраныс көп деп ойлайсыздар?
Неге осы мамандықты таңдадыңыз? Сіздің мамандығыңыз қай салаға
жатады? Сіздің осы мамандықты таңдауыңызға не себеп болды? Қазір
өкініп журген жоқсыз ба ?Сіздің мамандығыңыздың қандай ерекшелігі бар
деп ойлайсыз? Сіздің мамандығыңызды жақсы меңгеру үшін, қай пәнді
жақсы білу керек?Сіздің мамандығыңызбен мемелекеттік мекемеде және
тағы қайда жұмыс істеуге болады? Білікті, білімді маман болу үшін не
істеу керек ?
2-тапсырма. Берілген нақыл сөздердің, мақалдардың мағынасын
түсіндіріңіз. Есте ұстаңыз.
«Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген
нәрселермен озады. Одан басқа нәрсемен оздым ғой демектің бәрі
бекер».(Абай)
«Білімдіден шыққан сөз
Талаптыға болсын кез»)Абай)
«Білекті бірді жығады,
Білімді мыңды жығады» (Халық мақалы)
Оқусыз білім жоқ
Білімсіз күнің жоқ (Халық мақалы)
3-тапсырма.
Жақшаның ішіндегі сөз тіркестерін аударып жазыңыз.
1.Білім
беру
(система),оның
құрылымы
үздіксіз
оқу
тұжырымдамасына сәйкес жасалады.
2. Бұл жүйе: отбасылық (воспитание), (дошкольное)тәрбие; жалпы білім
беру;
(внешкольное)тәрбие
мен
оқыту;
(профессионально-
технический)орта арнаулы; (высшее)білім беру;( послевузовское)білім
беру сатыларынан құрылады.
3. Білім берудің барлық (разделы, отрасли) мемлекет есебінен іске
асырылады.
4. Кәсіптік-техникалық училищелер саны 440-қа (достигло).
4. Тапсырма. Берілген сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.
1. Нобель Альфред родился в 1833году ,Швеция, город Стокгольм.
2.Он является членом королевского общества и членом шведской академии
наук.
3. Получив патент на изготовление динамита,приступил к его
изготовлению.
4. Поэтому перед смертью он оставил завещание.
5. Нобелевская премия- международная премия.
86
6. Согласно оставленному завещанию,был образован Нобелевский фонд.
5-тапсырма. Ой қозғайық. Сұрақтар бойынша мәтін құрыңыз.
1.
ХХІ ғасырда адамзат дамуының негізгі қозғаушы күші кімдер?
2.
Ақпараттық қоғамда білім беру саласы қандай факторға айналуда?
3.
Қандай қағида студенттердің басты ұстанымына айналғаны жөн?
4.
Дамымайтын, алға қарай жүрмейтін адамдарды не күтеді?
2-нұсқа
1тапсырма. Берілген сұрақтарға жазбаша жауап беріңіз
Соңғы жылдары қандай мамандық түрлері пайда болды?Қазіргі кезде
қандай да бір мамандық иесі болу үшін не істеу керек? Қандай мамандық
иелері оқуды қажет етпейді? Қазіргі кезде қандай мамандық иелері жоғары
сатылы және қандай мамандыққа сұраныс көп? Жақсы маман болу үшін, не
істеу керек? Бұл мамандықты таңдамаған жағдайда басқа қандай
мамандыққа барар едіңіз? Маман болу оңай ма ? Сіздің ойыңызша
қандай мамандықтар өте күрделі деп ойлайсыз?
2- тапсырма. Берілген сөздерді тәуелдеңіз.
сөздік, мамандық, маман, ұстаз, зерттеуші
3-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерімен сөйлем
құрастырыңыз
Ісі де өнеді, табысы да ,кәсібін шын сүйетін, пайдалы іс тындырғысы,
жаңа еңбек қарым-қатынастарында, айырықша мән берілуде, Бірыңғай
әйелдер, ер адамдардан кем түспейтін, өз басқаруындағы, өзгеге
айтқызбай-ақ өзі сезімталдықпен , сеніміне кіре қоюы қиын.
4- Тапсырма. Тұрақты сөз тіркестерін жазып алып, сөйлемдер
құрастырыңыздар.
Тіл тигізу (ругаться), құлақ салу (слушать внимательно), көз салу
(присматриваться, положить глаз), қара қылды қақ жару (отчаянный ),
бетіне салу (обличать), арқа тұту (опираться на кого-то), көз бен қастың
арасында ( быстро), мұрнын бет қылу (побить), қыл үстінен жүру (ходить
по краю пропасти), басын қайыру (опровергнуть), өкпесі езілу (сильно
переживать), аяқ астынан (ни с того ни с сего), тас талқанын шығару
(разбить наголо), тас жүрек болу (бессердечный, жестокий), көзі жұмылу
(умереть), құлақ майын жеу (надоедать)
Достарыңызбен бөлісу: |