Р. А. Мукашева -Қостанай: 2016

саудасы. 
1. Қазақстан әлемнің неше  мемлекетімен экспорттық тауар алмасу 
жасайды. 
А) 122
 
В) 115
 
С) 2 
D) 3
 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
2. Қазақстан әлемнің неше  мемлекетімен импорттық тауар алмасу 
жасайды. 
А) 122
 
В) 115
 
С) 2 
D) 3
 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
3. Қазақстанда тіркелген нешеден астам шет ел елшіліктері мен 
халықаралық ұйымдардың өкілдері жұмыс істейді? 
А) 40
 
В) 50
 
С) 25 
D) 30
 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
4.Қазақстанның елшіліктері мен дипломатиялық миссиялары неше елде 
құрылған? 
А) 40
 
В) 50
 
С) 25 
D) 30
 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  

 
99 
5.Бүгінде Қазақстан әлемдік кеңістікке мықты енген ел, оның 
егемендігін әлемнің неше елі танып отыр? 
А) 130
 
В) 125
 
С) 120 
D) 140
 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
6. Қазақстанның сыртқы саясаты неге бағытталған? 
********************  
7.Қазақстан ненің бастамашысы әрі тілекшісі болып табылады? 
********************  
8. Берілген сөз тіркесінің дұрыс қазақша баламасын табыңыз. 
А) ядролық қарусыздандыру – ядерное разоружение. 
В) қырып жоятын қаруларды таратпай – ядерное разоружение. 
С) ядролық қарулар – ядерное разоружение. 
D) ядролық  – ядерное разоружение. 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
9. Берілген сөз тіркесінің дұрыс қазақша баламасын табыңыз. 
А) қырып жоятын қарулар – не распространять уничтожающее оружие.  
В) қырып жоятын қаруларды таратпай – не распространять 
уничтожающее оружие.  
С) Бастамашы болып табылады – не распространять уничтожающее 
оружие.  
D) ядролық  – не распространять уничтожающее оружие.  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
10. Берілген сөз тіркесінің дұрыс қазақша баламасын табыңыз. 
А) бастамашы болып табылады – является начинающим  
В) байланыстырушы буын рөлін атқарады – является начинающим  
С) қарулы күштер – является начинающим  
D) реттеуші болып табылады  – является начинающим  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
 
4-тақырып. Іскер адам. 
Іскер адамсыз ба? 
Бүгінгі  таңда  іскер  адамның  бойында  сан  мыңдаған  қасиеттер 
жинақталған.  Егер  айнаға  қарап,  өзіңіздің  мүмкіншілігіңізді  көргіңіз 
келсе  төмендегі  тест  сұрақтарына  жауап  беріңіз.  Сұрақтарға  “иә  ” 
немесе “жоқ” деп жауап беру керек. 
Сұрақтар: 
1.Жақынымның сүйіспеншілігіне бөлену үшін осы кәсібім жарай ма? 

 
100 
2. Мен жасаған игі істеріме қайтарым күтем бе? 
3. Мен өз адресіме айтылған сынды қабылдай алам ба? 
4. Істің мән-жайына толық қанықпай жатып, басқаларды сынаймын ба? 
5. Мен өз іс-әрекетіме, шешіміме жауапкершілікпен қараймын ба? 
6.  Мен  абыроймен  жеңіліп,  жеңілісті  ешбір  жаласыз  дұрыс  қабылдай 
аламын ба? 
7.  Ащы  болса  да  ақиқатқа  жүгінем  бе,  әлде  шындықтан  бұғынам, 
иллюзиядан қашам ба? 
8. Өзіме сенбеген жағдайда мақсаттарыма сенім артам ба? 
9. Өзіме қатыссыз нәрселерге алдын ала алаңдаймын ба? 
10. Шегінуге болмайтын , келеңсіз жағдайға көнемін бе? 
11.  Мақсатым  мен  оны  жүзеге  асырар  іс-әрекеттерді  дұрыс  ажырата 
аламын ба? 
12. Адамдармен тығыз қарым-қатынасқа түсе аламын ба ? 
13. Әдептілік ережелерін сақтаймын ба? Әзіл-қалжыңды көтере аламын 
ба? 
14. Табандымын ба? 
15. Өз-өзіме талап қоя аламын ба? Адам табиғаты күрделі екеніне нақты 
жауап бере аламын ба? 
16. Еркінмін бе, жақсыдан үйрене аламын ба? 
17.Мен  өз  жетістіктерімді  басқа  адамдар  жетістіктерінің  белгілі  бір 
бөлігі деп санаймын ба? 
18. Мен өз өмірімді дұрыс жолға қоя аламын ба? 
19. Керемет дүниелерден жасап, оны жүзеге асыруға талпынам ба? 
20. Мен жақсы жоспар жасап, оны жүзеге асыруға талпынам ба? 
Нәтижелерді өңдеу. 
Өз  жауаптарыңызды  кілтпен  салыстырып,  жинаған  балыңызды 
есептеңіз. 
 
5-тақырып. Адам және табиғат егіз. Экологиялық мәдениет.  
1. Тірі организмдардің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен 
байланысымен байаланысын зерттейтін ғылым: 
А) Экология  
Б) Нооэкология 
С) Адам экологиясы 
Д )Биология 
Е) Анатомия 
********************  
           2. ҚР-ғы Ақсу- Жабағалы қорығы қай жылы құрылды? 
А. 1952 ж 
В. 1926 ж   
 С. 1940 ж 
Д. 1934 ж 
Е. 1931 ж 

 
101 
********************  
3.Дербес  ғылым  ретінде  экология  шамамен  қаншасыншы                жылы 
қалыптасты? 
А. 1900 ж 
В.  1904 ж 
С. 1954 ж 
Д. 1854 ж 
Е. 1860 ж 
********************  
4.Жануарлардың мінез-құлығын зерттейтін ғылым қалай аталады? 
А. Этология  
В. Токсикология 
С. Экология 
Д. Биология 
Е. Зоолгия 
********************  
5.Ортаның микробиогендік биотикалық факторларына мыналар жатады. 
А. Адамзат 
В. Жан-жануарлар 
С. Миробтар мен вирустар 
Д. Жасыл өсімдіктер 
Е. Қоршаған орта 
********************  
6.Бір  топ  организмдердің  тұрмыс  жағдайларын,  қоршаған  ортамен 
қарым-қатынастарын зерттейтін экологияның түрін былай деп атаймыз: 
А. Ғылыми экология 
В. Аутэкология   
С. Биоэкология 
Д. Синэкология 
Е. Демэкология 
********************  
7.Адам денсаулығына зиянды әсер ететін факторлар арасында 1- орында 
тұр: 
А. психологиялық және әлеуметтік жағдай 
В. Тұқым қуалайтын аурулар 
С. өмір сүру салты 
Д. Қоршаған орта 
Е. әртүрлі ластаушы заттар  
********************  
8.Табиғатты қорғау дегеніміз: 
А. Биосфера мен атмосфераны ластанудан қорғау. 
В. Қоршаған ортаның тазалығын айтамыз. 
С. Экологиялық системада тепе-теңдікті сақтау. 
Д. Қоршаған ортан ластанудан қорғауға арналған жұмыстар жиынтығы. 
Е. Тазалағыш аппараттарды қолдана отырып қоршаған ортаны қорғау. 

 
102 
********************  
9. Шағын аймақтық климат қалай аталады? 
А. Атмосфера 
 В. Микроклимат  
С. Жел 
Д. Рельеф 
Е. Температура 
********************  
10.“Экология” терминін ғылымға енгізген ғалым: 
А. Э.Макфедьен 
В. Т.Льюс 
С. Э.Геккель  
Д. Н.Уэбстар 
Е. Ю.Одум 
********************  
11.Қоршаған ортанның антропогендік өзгерілуі: 
А. Өндіріс ластарымен 
В. Өсімдіктер әсерімен. 
С. Адам әрекетімен өзгеруі.  
Д. Өндірістің әсерімен. 
Е. Жануарлармен әсері 
********************  
12.Біздің  республикамызда  1976  ж.  тағы  бір  қорық  ашылды.  Ол  қалай 
аталады? 
А. Марқакөл  
В. Ақсу-Жабағылы 
С. Қорғалжын 
Д. Наурызым 
Е. Алматы 
********************  
13.Эколоия ғылымының зерттеу нысаны: 
А. Табиғи ресурстарды пайдалану 
В. организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы  
С. Адамның қоршаған ортамен байланысы 
Д. биоценоздағы өзгерістер 
Е.  Биологиялық  және  географиялық  микро  және  макрожүйелер  мен 
оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы 
********************  
14.Ортаның антропогендік факторна мыналар жатады: 
А. Вирустар. 
В. Жан- жануарлар 
С. Адамзат  
Д. Жасыл өсімдіктер 
Е. Микробтар 
********************  

 
103 
15.Қазақстан дүние жүзі бойынша қандай пайдалы қазбалар жөнінен 1- 
орында тұр: 
А. мыс 
В. вольфрам, қорғасын, барий  
С. алтын, күміс, платина 
Д. темір, мырыш, мыс 
Е. мұнай, газ 
 
6-тақырып. Қорықтар 
1. Қазақстанда қанша қорық бар? 
А) 8 
Б) 5 
С) 10 
Д)12 
Е) 20 
********************  
2. Қорғалжын қорығы қай жерде құрылған? 
А) Астананың қасында 
Б) Алматының қасында 
С) Арал теңізінің қасында 
Д) Торғай облысында 
Е)Қаратаудың жанында 
********************  
3. Барсакелмес қорығы қай жылы құрылды? 
А) 1930 
Б) 1935 
С) 1968 
Д) 1939 
Е) 2004 
********************  
4. Алматы қорығы қай жерде құрылған? 
А) Астана облысында 
Б) Алматы облысында 
С) Арал теңізінің қасында 
Д) Торғай облысында 
Е) Қаратаудың жанында 
********************  
5. 1939 жылы қандай қорық құрылды? 
А) Алматы 
Б) Ақсу - Жабағылы 
С) Қорғалжын 
Д) Барсакелмес 
Е) Науырзым 
********************  
6. Ақсу-Жабағылы қорығы қай жылы құрылды? 

 
104 
А) 1930 
Б) 1935 
С) 1926 
Д) 1939 
Е) 2004 
********************  
7. 1992 жылы қай қорық құрылды? 
А) Алматы 
Б) Ақсу - Жабағылы 
С) Қорғалжын 
Д) Батыс Алтай 
Е) Наурызым 
********************  
8. Қорғалжын қорығы қай жерде құрылған? 
А) Астана қаласынан 140 км жерде облысында 
Б) Алтайда 
С) Арал теңізінің қасында 
Д) Торғай облысында 
Е) Қаратаудың жанында 
********************  
9. 1998 жылы қандай қорық құрылды? 
А) Алакөл 
Б) Ақсу - Жабағылы 
С) Қорғалжын 
Д) Қаратау 
Е) Наурызым 
********************  
10. Үстірт қорығы қай жерде құрылды? 
А) Астана облысында 
Б) Алтайда 
С) Маңғыстау облысында 
Д) Торғай облысында 
Е) Қаратаудың жанында 
 
№7 Университет-білім ордасы. 
1. Университетімізде жаңадан ашылған кітапхана қалай аталады? 
А) Білім орталығы 
В) Кітап орталығы 
С) Қазына 
D) Мұрағат 
Е) Кітапхана 
********************  
2.Қостанай  мемлекеттік  университетінде    қандай  газет  басылып 
шығады? 
А) Білім  

 
105 
В) Жас өркен 
С) Білім жарысы 
D) Айқап 
Е) Бадриса апа 
     ********************  
3. Университеттің оқу үрдісіне қандай  жүйе енгізілген? 
А)  
В)  
С)  
D) 
Е)  
     ********************  
4.  Университет  мәртебесін  алмағанға  дейін  жоғары  оқу  орны  қалай 
аталды? 
А) заң институты 
В) психологиялық факультет 
С) педагогикалық институт 
D) мұғалімдер институты 
     Е) дұрыс жауабы жоқ 
     ********************  
5. Қазіргі таңда университетте неше факультет бар? 
А) 5 
В) 7 
С) 8 
D) 9 
     Е) дұрыс жауабы жоқ 
     ********************  
6.1944  жылы  университетке  кімнің  есімі  берілді?  Сол  тұлғаның  тегін 
айтыңыз. 
А) А.Иманов 
В) Ә.Жангелдин 
С) Ә. Бөкейханов 
D) І.Омаров 
     Е) дұрыс жауабы жоқ 
     ********************  
7. Ахмет Байтұрсынов есімі қай жылы берілді? 
А) 1993 жылы 
В) 1996 жылы 
С) 2000 жылы 
D) 1992 жылы 
Е) 2006 жылы 
     ********************  
8.  Қазіргі  таңда  университетте  білім  берудің  қандай  деңгейлері 
бойынша дайындық жүргізеді? 
А)  

 
106 
В)  
С)  
D) 
     Е)  
    ********************  
9. Ең алғаш институттың негізін факультеттер қалаған. 
А) тарих және жантану 
В) құқықтану және экономика 
С) ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы 
     D) физика-математикалық және жаратылыстану-географиялық 
     Е)  дұрыс жауабы жоқ 
     ********************  
10. Университетте неше кафедра бар ? 
     А) 37 
В) 36 
С) 35 
D) 40 
     Е) дұрыс жауабы жоқ 
 
8-тақырып. Мамандық 
1. Жер бетінде қанша мамандық түрлері бар? 
А) 3000 
Б) 3200 
В) 3400 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
2.  Ауылшаруашылық  саласына  жататын  мамандық  атауларын 
көрсетіңіз. 
А) инженер, бағдарламашы, агроном 
Б) биотехнолог, агроном, эколог 
В) дәрігер, мұғалім , бағбан 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
3. Мамандық таңдауда адам өз бойында қасиеттерді жетілдіру керек? 
А) тәрбиелік 
Б) өзін-өзі ұстай білу 
В) шешім қабылдағыш 
Г) барлығы дұрыс 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
4) Мамандықты меңгерген адамды қалай атайды? 
А) маман 

 
107 
Б) мамандық 
В) кәсіпкер 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
5) Мұғалім, дәрігер, тәрбиеші қандай типке жатады? 
А) Адам-адам 
Б) адам-белгі 
В) адам-техника 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
6) Адам-табиғатқа жататын мамандық 
А) ұста 
Б) тігінші 
В) агроном 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
7) Ұстамдылық қандай кәсіп иесіне жатады? 
А) суретші 
Б) сатушы 
В) әнші 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
8) Малшыға қандай талап қойылады? 
А) шебер 
Б) күш иесі 
В) шыдамды 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
9) Келісім сауда және биржалық келісім жасағанда арада жүретін адам? 
А) дилер 
Б) брокер 
В) маклер 
D) дұрыс жауабы жоқ 
Е) бәрі дұрыс 
********************  
10) Мамандық таңдауда қандай жаман әдеттерден аулақ болу керек? 
А) үстірт қарау 
Б) ұсақшыл 
В) әлсіз 
Д) көпсөзділік 

 
108 
Е) бәрі дұрыс 
 
9-тақырып. Білім беру жүйесі 
1.Әл-Фараби кім?  
А) әнші                         
В) ғалым  
С) Президент                
Д) күйші  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
******************** 
 
2.Еуразия университеті қай жерде?  
А) Алматы 
В) Астана 
С) Семей                      
Д) Қызылорда  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
3.Қ.Сәтбаев кім?  
А) ғалым  
В) депутат  
С) әнші  
Д) президент  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
4.Семей педагогика институты  қай жылы ашылды?  
А) 1931 
В) 2009  
С)1934                           
Д) 1929 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
5.Қазақ  ұлттық техникалық университет кімнің атымен аталады?  
А) Әл- Фараби 
В) Гумилев  
С) Қ.Сәтбаев                 
Д) Шәкәрім 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
6. IT университеті қай қалада орналасқан?  
А) Алматы                    
В) Астана  
С) Семей                        
Д) Ақтөбе  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  

 
109 
7.Семейдегі қаржы колледжі кімнің атымен аталады?  
А) С.Асфандияров        
В) Н.Назарбаев    
С) Шәкәрім 
Д) Р.Байсейітов  
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
8.Қазақстанда неше Ұлттық университет бар?  
А) 4 
В) 7  
С) 9                                
Д) 5 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
 9.С.Асфендияров кім?  
А) президент 
В) әнші  
С) дәрігер                  
Д) мұғалім 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
10. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық  университеті қай жылы 
ашылды ?  
А) 1934 ж  
В) 1931 ж  
С) 1933 ж                        
Д)  1935 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
 
10-тақырып. Шоқан Уәлиханов  
1.Шоқан нешінші жылы туған ?  
А) 1830 
В) 1835 
С) 1845  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
2.Шоқан қай жерде туған ?  
А)Құсмұрын 
Б)Қостанай 
С)Көкшетау 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 

 
110 
********************   
3.Шоқанның шын аты кім ?  
А) Еркетай 
В) Мұхамедханафия 
С) Мұхамеджан 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
4. «Шоқы , Шоқан»  қандай мағынаны білдіреді ?  
А)шоқыдай биік  
В)аса көрікті ;  
С) судай таза  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
5.Шоқан бала жастан қандай болды ?  
А)зерек 
В)нашар 
С)аңқау 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************   
6.Шоқан бірінші рет қай елге саяхат жасады?  
А)Қазақстан 
Б)Қырғызстан   
С)Қытай  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
7. Шоқанның қанша суреті сақталған ?  
А) 300 
Б) 200 
С) 250 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
8. Шоқанның суреттері қай кітапта басылып шықты ?  
А) Шоқан және өнер   
Б) Шоқан – этнограф  
С) Шоқан – асқан жазушы 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
9.Шоқан қандай суретші ?  
А) көркем суретші  

 
111 
Ә) ақын жанды 
Б) әйгілі суретші  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
 
********************  
10.Шоқанның әкесі кім ?  
А) Шыңғыс  
Б) Уәлихан 
С) Өскенбай  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
11.Нешінші жылы кадет корпусына оқуға түсті ?  
А) 1874 
Б) 1848  
С) 1847  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
12. Шоқан нешінші жылы Ресей Географиялық қоғамының мүшесі 
болып сайланды ?  
А) 1855 
Б) 1857 
С) 1875 
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************   
13.Шоқан не жазды ?  
А)Ғылыми еңбек 
Б)сықақ  
С)мақала  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
14.Оның еңбектері қай тілге аударылды ?  
А) түрік  
Б) француз  
С) ағылшын  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
********************  
15. Шоқан қай жылы қайтыс болған ?  
А)1855 
Б)1856 

 
112 
С)1865  
Д) бәрі дұрыс 
Е) дұрыс жауабы жоқ 
 
11-тақырып. Абай Құнанбаев. 
1. Абай Құнанбаевтың туған жерін белгілеңіз. 
А) Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданы, Ақ жайлау өңірі; 
В) Шығыс Қазақстан облысы, Шыңғыстау бауырындағы Қасқабұлақта; 
С) Ақмола облысындағы Қоскөл деген жерде; 
Д) Ақмола облысы, әйгілі Бурабай көлі; 
Е) Қостанай облысы, Құсмұрын бекетінде. 
2. Құнанбай Абайды неше жасында Семейге оқуға жіберді? 
А) 7жасында; 
В) 8жасында; 
С) 9жасында; 
Д) 10жасында; 
Е) 11жасында. 
3. Медреседе діни уағыздармен шектеліп қалмай, қандай тілдерді 
игерді? 
А) Араб, парсы, түркі; 
В) Араб, парсы, иран; 
С) Араб, парсы, түркімен; 
Д) Араб, парсы, өзбек; 
Е) Араб, парсы, орыс. 
4. Құнанбай Абайды оқудан шығарып, ел билеу ісіне баулығанда неше 
жаста еді? 
А) 10 жаста; 
В) 11 жаста; 
С) 13 жаста; 
Д) 15 жаста; 
Е) 16 жаста. 
5. Абай Е. Михаэлиспен қай жылы кездесті? 
А) 1870 ж.; 
В) 1871 ж.; 
С) 1873 ж.; 
Д) 1875 ж.; 
Е) 1880 ж. 
6. 1882 жылы жазылған Абайдың ақындығын өзіне де, өзгелерге де 
мойындатқан шын мәніндегі көркем туындыларын көрсетіңіз. 
А) «Жаз», «Қыс»; 
В) «Өлең - сөздің патшасы», «Күз»; 
С) «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым», «Жазғытұры»; 
Д) «Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр»; 
Е) «Қан сонарда бүркітші шығады аңға», «Бородино». 
7. Абай өлеңдерін кімнің атынан таратып жүрді? 

 
113 
А) Байкөкше; 
В) Барлас; 
С) Көкпай; 
Д) Балта; 
Е) Шөже. 
8. Мәдениет пен білімнің маңызын насихаттауға арналған тұңғыш 
шығармасын белгілеңіз. 
А) «Интернатта оқып жүр»; 
В) «Жасымда ғылым бар деп ескермедім»; 
С) «Ғылым таппай мақтанба»; 
Д) «Жазғытұры»; 
Е) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат». 
9. Қай өлеңнен? 
Кемді күн қызық дәурен тату өткіз, 
Жетпесе, біріңдікін бірің жеткіз. 
Күншілдіксіз тату бол шын көңілмен, 
Қиянатшыл болмақты естен кеткіз. 
А) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат»; 
В) «Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол»; 
С) «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін»; 
Д) «Болыс болдым, мінеки»; 
Е) «Өлсем, орным қара жер, сыз болмай ма?». 
10. Абайдың табиғат тақырыбындағы тұңғыш өлеңін белгілеңіз. 
А) «Қараша, желтоқсан мен сол бір екі ай»; 
В) «Жаз»; 
С) «Қыс»; 
Д) «Күз»; 
Е) «Жазғытұры». 
11. Қай өлеңнен? 
Қырдағы ел ойдағы елмен араласып, 
Күлімдесіп, көрісіп, қүшақтасып. 
Шаруа қуған жастардың мойны босап, 
Сыбырласып, сырласып, мауқын басып. 
А) «Жаз»; 
В) «Күз»; 
С) «Қараша, желтоқсан мен сол бір екі ай»; 
Д) «Жазғытұры»; 
Е) «Көлеңке басын ұзартып». 
12. Абай Пушкинді аудару арқылы ұйқастың қай түрін тапты? 
А) қара өлең ұйқасы; 
В) шалыс ұйқас; 
С) аралас ұйқас; 
Д) шұбыртпалы ұйқас; 
Е) кезекті ұйқас. 
13. Ақын ел билеушілерінің типтік бейнесін қай өлеңдерінде 

 
114 
бейнелеген? 
А) «Сегіз аяқ», «Жаз»; 
В) «Көлеңке басын ұзартып», «Күз»; 
С) «Болыс болдым мінеки», «Мәз болады болысың»; 
Д) «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін», «Жазғытұры»; 
Е) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат», «Көлеңке басын ұзартып». 
14. Қай шығармадан? 
Тамағы тоқтық, 
Жұмысы жоқтық 
Аздырар адам баласын. 
А) «Желсіз түнде жарық ай»; 
В) «Адамның кейбір кездері»; 
С) «Өзгеге көңілім тоярсың»; 
Д) «Сегіз аяқ»; 
Е) «Пайда ойлама, ар ойла». 
15. Абай Лермонтовтан жалпы саны қанша шығарма аударған? 
А) 17; 
В) 21; 
С) 23; 
Д) 25; 
Е) 27. 
16. Ойшыл адамның өмірде көргені мен басынан кешкен шерлі сырын 
танытатын шығарманы атаңыз. 
А) «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат»; 
В) «Өлсем, орным қара жер, сыз болмай ма?»; 
С) «Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол»; 
Д) «Малға достың мұңы жоқ»; 
Е) «Қалың елім, қазағым». 
17. Абайдың қанша поэмасы бар? 
А) 2; 
В) 3; 
С) 4; 
Д) 5; 
Е) 7. 
18. Абайдың қай поэмасының уақиғасы «Мың бір түн» ертегісінен 
алынған? 
А) «Ескендір»; 
В) «Масғұт»; 
С) «Әзім әңгімесі»; 
Д) «Еңлік - Кебек»; 
Е) «Ләйлі - Мәжнүн». 
19. Еуропаға Александр Македонский деген атпен белгілі қолбасшының 
өмірі жайлы аңыздар негізінде жазылған поэмасын көрсетіңіз. 
А) «Ескендір»; 
В) «Масғұт»; 

 
115 
С) «Әзім әңгімесі»; 
Д) «Еңлік - Кебек»; 
Е) «Ләйлі - Мәжнүн». 
20. Абай: «Тегінде адам баласы, адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез 
деген нәрселермен озбақ», - деп нешінші қара сөзінде жазды? 
А) Алтыншы сөзінде; 
В) Отыз үшінші сөзінде; 
С) Он сегізінші сөзінде; 
Д) Жиырма бесінші сөзінде; 
Е) Он тоғызыншы сөзінде. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
116 
 
Берілген сөзжұмбақты шешіңіз 
Мына  сөз  жұмбақты  дұрыс  шешкенде  «Даналық  өшпес  жарық,  кетпес 
байлық» деген нақыл сөз шығады. 
Сұрақтар: 
1.
 
Атауыш сөздердің бірі... 
2.
 
Ахметтің туған жері... 
3.
 
«Бурыл атта бұғау бар» Бұғау сөзінің түсіндірмесі 
4.
 
Ахметтің тұңғыш оқулығы 
5.
 
1926 жылы Ахмет қай кітаптың жаңа түрін жасады? 
6.
 
Жазу таңбаларын түсіндіретін кітапшасы 
7.
 
Байтұрсынның інісі 
8.
 
Бастауыш мектепте балаларға тілді таныту жүйесі 
9.
 
Ахмет  қандай партияда қызмет істеді ? 
10.
 
Байтұрсынов кім? 
11.
 
Нәрселердің атын көрсететін есім сөздер 
12.
 
Ақынның төл туындыларының бірі 
13.
 
Менен, үшін, туралы сөздері қандай сөз табына жатады ? 
14.
 
Ахметтің әкесінің аты 
15.
 
Айтылуы бойынша ерекшеленетін сөйлем түрі 
16.
 
Сөйлем түрлері 
17.
 
«Т» дыбысы қандай дауыссыз дыбысқа жатады 
18.
 
Заттың қимылын, ісін білдіретін сөз табы 
19.
 
Қазақ тіліндегі дыбысты зерттейтін ғылым 
20.
 
Дүниедегі жұрттың негізгі үш тілі бар. Соның бірі 
21.
 
Тұрлаусыз мүше 
22.
 
Әкесі мен ағасы ұрған полковник кім 
23.
 
Ересектерге арналған кітап 
24.
 
«Келіңдер, боз балалар, атты алыңдар» қандай сөйлем 
25.
 
«Тіл құралда» көп кездесетін сөз 
26.
 
Сөйлем түрі 
27.
 
Ахмет қандай медреседе білім алған 
28.
 
«...елім, қайқайып белің, сынуға тұр таянып» көп нүктенің 
орнындағы сөз 
29.
 
Ахмет қандай газетте жұмыс істеді 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
117 
 
                                               Сөзжұмбақ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
118 
Фразеологиялық бірліктердің түсіндірме сөздігі 
 
Аулақ болды   - жаман іс, жаман қылықтан сырт, бөлек болу 
Ауыз бірлік     - ұйымшылдық, татулық, ынтымақ, бір сөзділік 
Ауырдың  үсті,  жеңілдің  астымен  жүрді  –  жұмысқа,  іске  бел  шешіп 
кіріспеді,  жалқаулық  етті,  жұмыс  істемеу,  жан  қинамау  жағын  іздеп 
жүрді 
Аяқсыз қалдырды – бастаған істі бітірмеді. Текке, босқа қалдырды. 
Ат ізін суытпау-жиі келіп тұру 
Аузын буған өгіздей-үндемейтін 
Бармағын тістеді-өкінді 
Бит қабығынан биялай тоқыған-шебер      
Бет бұрыс-үлкен өзгеріс.  
Дауысқа салды - бір нәрсені анықтау үшін қол көтертті, ортаға салды. 
Далаға кетті-босқа кетті  
Дәм тұзы жараспады-тату-тәтті тұра алмады 
Екі аяғын бір етікке тығу-қысымға алу 
Екі езуі екі құлағына жету-қуану 
Есек құрты мұрнына түсу-баю 
Екі көзі шарасынан шығу-қорқу 
Жаны зәр түбіне жету-қорқу 
Жүрегінің түгі бар-батыр 
Жылан жалағандай-түк қалдырмау 
Жыланның басы қайту-аштығы басылу  
Жүрек жұтқан – батыр 
Ит басына іркіт төгілу-молшылық орнау 
Иттің қара тұмсығындай көру-жек көру 
Ит жанды-төзімді 
Көзді ашып жұмғанша –тез, жылдам  
Көз қырына алды-бақылады, назарынан таса етпеді. 
Көзі  жетті.  Көзін  жеткізді  -  мәселенің,  істің  шындығын  өзі  білді. 
Кәмілсенді - ақиқатына сенді. 
Көз байлау-алдау 
Көзі тою-көңілі толу 
Көзіне топырақ шашу-жамандық жасау 
Кірпік қақпау-ұйықтамау 
Қоян жүрек – қорқақ 
Қой аузынан шөп алмас-момын, жуас 
Қас пен көздің арасында –тез 
Қас қарайғанша-кешке таман, күн бата 
Құлағын түру-назар аудару 
Маңдайы ашық-бақытты 

 
119 
Маңдай тер-адал еңбек 
Нүкте қойды - бітірді, істі аяқтап шықты, тәмамдады.  
Ой туды -  ойына жаңа пікір, идея келді. 
Орнына түсті -  қалпына келді. 
Орнынан алды - қызметінен босатты. 
Орынға таласты - қызмет орны немесе сайланбалы ұйымдардағы мандат 
үшін бәсекелесті.  
Орны бөлек- орны ерекше, жөні басқа 
Ой тоқтату-ер жету 
Он саусағындай білу-жақсы білу 
Он екі де гүлі ашылмаған-қыршын жас 
Өз бетімен-рұқсатсыз, заңсыз, өзінше, жеке, өз шешімімен. 
Сөз болды- айтылды, талқыланды, қаралды.  
Сабақ  болды-  қорытынды  шығарарлық  ойға  келді,  екерерлік  ой  салды, 
екінші рет мұндай жағдайды қайталамайтын болды. 
Сынға алды- кемшілігін айтты. 
Сірке суы көтермеді-ештеңені көңілі жақтырмады, зауқы болмады 
Сәлемі дұрыс-ниеті түзу 
Түйенің таяғы түсетін жер-өте алыс жер 
Тышқақ лақ жоқ-малдан жұрдай, малы жоқ 
Түйінді сөз- негізгі, қорытынды сөз, мәселенің шешімі. 
Турасын айтты- шынын, анығын баяндады. 
Түкке тұрмайды- іске алғысыз, ештеңеге жарамайды. 
Таяқ тастам жер – жақын жер 
Іске аспады - орындалмады, жарамады, пайдаға аспады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
120 
Грамматикалық анықтағыш 
 
ГРАММАТИКА: ЕСІМДІК. 
 
Есімдіктің 
түрлері 
                    Есімдіктер 
1.Жіктеу 
есімдіктері 
 
Мен «я»,сен «ты»,Сіз «Вы»,ол «он», «она», «оно», 
біз «мы», сендер «вы», Сіздер «Вы», олар «они». 
2.Сілтеу 
есімдіктері 
Бұл «этот», мынау «это», мына «этот», осы «этот», 
сонау «вот»,әне «вон тот», міне «вот, сол «тот», ол 
«тот», анау «тот», ана «то». 
3. 
Өздік 
есімдіктері 
Выражаетсы  одним  слосом  өз-сам.  Өздік  есімдігі 
принимают следующие суффиксы; 
 а) –нікі, -дікі өзімдікі-мой       -ше, -нше өзімше - 
                        өзіңіздікі-ваш    я по своему 
                        өзінікі  –его                    өзіңше  –ты  по 
своему 
                        өзіңдікі-твой            өзіңізше  -вы  по 
своему 
                                                    өзінше  -он      по 
своему 
    
4. 
Сұрау 
есімдіктері 
Кім-кто,не-что,қанша,неше,нешеу-сколько, 
нешінші,қайсы-который,қай-какой,қайдан-
откуда,қандай-какой,қашан-когда,қалай-
как,қайтіп-каким образом,немене -что такое. 
5.Жалпылау       
есімдіктері 
барлық,бәрі,барша,бар,бүтін,бүкіл,күллі,түгел -все                                                   
  6.Белгісіздік 
есімдіктері  
Біреу,бірдеме 
–кто-то,что-то, 
бірнеше-
несколько,әлдеқайда-где-то,куда-то, 
кейбір-
некоторый,әрбір,әркім,әрқайсысы- 
каждый,всякий,әлдекім –кто-то. 
7. Болымсыздық 
есімдіктері 
ешкім-ни-кто,ешнәрсе-ничто,ештеме-
ничего,ешқандай-никакой, 
ешқайда-никуда, 
ешқалай-никак,ешбір-ешқайсысы,ешбіреу,ештеңе-
ничего,никакой,ничей,никого. 
 
Есімдіктің септелуі 
 
Атау 
мен 
сен 
ол 
бұл 
ешкім 
Бәрі 
Ілік 
менің 
сенің 
оның 
бұның 
ешкімнің  бәрінің 
Барыс 
маған 
саған 
оған 
бұған 
ешкімге 
бәріне 
Табыс 
мені 
сені 
оны 
бұны 
ешкімді 
бәрін 

 
121 
Жатыс 
менде 
сенде 
онда 
бұнда 
ешкімде 
бәріде 
Шығыс 
менен 
сенен 
одан(онан
) 
бұдан 
ешкімнен  бәрінен 
Көмекте
с 
меніме
н 
сеніме
н 
онымен 
бұныме
н 
ешкімме
н 
бәріме
н 
 
Есімдіктің тәуелденуі. 
 
 
ол 
бұл 
мынау 
кім 
өз 
Менің 
оным 
бұным 
мынауым 
кімім 
өзім 
Сенің 
оның 
бұның 
мынауың 
кімің 
өзің 
Сіздің 
оныңыз 
бұныңыз  мынауыңыз 
кіміңіз 
өзіңіз 
Оның 
онысы 
бұнысы 
мынауы 
кімі 
өзі 
Біздің 
онымыз 
бұнымыз  мынауымыз 
кіміміз 
өзміз 
Сендерді
ң 
оларың 
бұларың 
мынауларың  кімдерің  өздерің 
Сіздерді
ң 
оларыңыз 
бұларың
ыз 
мынауларың
ыз 
кімдеріңі
з 
өздеріңі
з 
Олардың  олары(оныс
ы) 
бұнысы 
мынауы 
кімдері 
өздері 
 
 
 
 
 
Бастауы
ш 
Баяндауыш  Толықтауы
ш 
Анықтауы
ш 
Пысықтауыш 
Есімдік 
атау 
септікте 
тұрып 
бастауыш 
болады. 
Есімдік 
жіктеліп 
келіп немесе 
заттанып, 
баяндауыш 
болады. 
Есімдік атау 
мен ілік 
септіктерінен 
басқа 
септіктерде 
тұрып, 
толықтауыш 
болады. 
Есімдік ілік 
септігінде 
келгенде 
немесе зат 
есіммен 
тіркесіп 
келіп, 
анықтауыш 
болады. 
Есімдік мекен, 
мезгіл 
мағыналарынд
а қолданылса, 
пысықтауыш 
болады. 
Мен 
далаға 
шықтым. 
Бәрі оны 
қолдап 
кетті. 
Бұны өзі 
қалап еді. 
Менің 
айтарым-
сол. Біздің 
ойлағанымы
з сенсің. 
Оны елеген 
ешкім 
болмады. 
Ешкімге 
ауыр 
тапсырма 
берілмеді. 
Кейбір 
адамдар 
қарсы 
шыққандай 
болып еді. 
Біздің 
дегеніміз 
болды. 
Олардың 
балалары 
осында. Олар 
әлдеқашан 
кетіп қалған. 
Есімдіктің сөйлемдегі қызметі 

 
122 
 
Тәуелдік жалғау. 
 
Основа оканчивается на гласный звук 
Единственное число 
Множественное число 
І. Менің қала - м «мой город» 
ІІ. Сенің қала -  ң «твой город» 
Сіздің  қала  –  ңыз  (ңіз)  «Ваш 
город» 
ІІІ.  Оның  қала  –  сы  (  сі)  «его 
город» 
І.  Біздің  қала  –  мыз  (-міз) 
«наш город» 
ІІ. Сендердің қала - лар – ың  
(-ің) «ваш город» 
Сіздердің қала - лар – ыңыз (-
іңіз) «Ваш город» 
ІІІ. Олардың қала – лар - ы (-
і)  
«их город» 
 
-лар 
лер
 
 
 
по 
сонорных 
й,р,у, 
гласных 
 
 
Основа оканчивается на согласный звук 
Единственное число 
Множественное число 
І.  Менің  дәптер  -  ім  (-ым)«моя 
тетрадь» 
ІІ.Сенің  дәптер  -  ің  (-ың)  «твоя 
тетрадь» 
Сіздің  дәптер-іңіз(ыңыз)  «Ваша 
тетрадь» 
ІІІ.  Оның  дәптер-  і  (  ы)  «его 
тетрадь » 
І.  Біздің  дәптер-іміз  (-ымыз) 
«наша тетрадь» 
ІІ.  Сендердің  дәптер-лер-ің  
(-ың) «ваша тетрадь» 
Сіздердің  дәптер-лер-іңіз  (-
ыңыз) «Ваша тетрадь» 
ІІІ.  Олардың  дәптер-лер-  і  (-
ы)  
«их тетрадь» 
 
-дар 
дер
 
после 
м,л,н,ң,ж,з 
-тар-тер 
после 
глух., 
звонких 
б,в,г,д 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
123 
Сын есім 
 
 
                                                          Мағынасына қарай  
   
 
 
 
 Сапалық  (Качественный)                                                                                                            Қатыстық 
(Относительный)       
Заттың түр-түсін, сын-сипатын,                                              Қатыстық сын есімдер        
сапа белгісін білдіреді.                                                         туынды сын есім болып  
                                                                                                табылады. Қатыстық сын 
           есімдер зат есімдерге төмендегі 
                                                                                           жұрнақтар жалғану арқылы 
жасалады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Түрлері  
                   Мысалдар  
1.Құрамына қарай   
  (По составу) 
 1.Дара (Простые) 
  Кіші, тар, нәзік, мол  
 2. Күрделі (Сложные) 
 
  Апалы-сіңілі, ақ сақалды, 
балалы-шағалы.   
 2. Тұлғасына қарай  
 (По способу образования) 
1.Негізгі (Непроизводный)    Жақсы, әдемі, кең, суық  
 
2.Туынды  
(Производны
й) 
 
 
1) 
-лы, -лі, -ды,        
-ді, -ты, -ті. 
 2) -сыз, -сіз  
 3) -ғы, -гі, -қы, -
кі, 
 4)-лас, -лес, -дас,  
 -дес, -тас, -тес. 
 5) -паз
 
 Өнерлі жігіт,  қысқы күн, сусыз 
жер, жерлес,  өнерпаз     
    
 

 
124 
                                       Сын есімнің шырайлары 
 
 
    Шырай түрлері                       
          
          
    Жасалу жолдары 
 
             Мысалдар 
  1. Жай шырай          
(Положительная 
степень) 
  
 Заттың жай қалыпты 
түрін, түсін, сапасын, 
көлемін білдіретін сын 
есімдер жай шырай 
болады 
 
 
Әдемі, жақсы, ақ, көк  
 2. Салыстырмалы  
шырай                       
(Сравнительная 
степень) 
 
 Бір заттың сындық 
белгісін екінші затпен 
салыстырғанда         кем 
не артық екенін 
білдіретін  
шырайдың түрі. 
 
-рақ-рек,-ырақ-ірек, -
лау,-леу 
-дау, -деу,- тау –теу, -
қыл –ғыл, 
 ғылтым,-қылтым,- 
шыл,- шіл,- 
-шылтым,- шілтім,-ілдір 
 -ақ, -қай, -ғыш 
 
Ағырақ, көгipек, жақсылау, 
ақтау, көктеу, бозғыл, 
сұрғылтым,  
ашқылтым, көкшілтім, ақшыл,  
көгілдір.  
   
3. Күшейтпелі шырай                                                                                   
(Превосходная степень) 
 
 Белгілі бір сындық 
белгінің бір нәрседен 
өте артық не өте кем 
екенін білдіретін 
шырайдың түрі. 
      Күшейткіш буын  
            арқылы 
 
Жап-жақсы,әп-әдемі, сап-сары 
 
 
4. Асырмалы шырай 
 
 Белгілі бір сындық 
белгінің   бір нәрседен 
аса артық не аса кем 
екенін білдіретін 
шырайдың түрі. 
 
Өте, тым, аса, тіпті, 
нағыз, ең 
Өте әдемі, тым жақсы, аса 
маңызды, 

 
125 
Сан есім 
 
Құрамына қарай 
 
Дара сан есім 
Бір 
ғана 
түбірден  (негізгі 
немесе  туынды) 
тұрады. 
Бес,жүз,мың, 
отыз,ондаған, 
жетеу, 
сегізінші.  
 
      Күрделі сан есім. 
Кемінде екі сөзден тұрады. 
Он бес,жүз екі,мың тоғыз 
жүз тоқсан екі,отыз 
жеті.      
 
         Сан есімнің сөйлемдегі қызметі. 
 
 
Сө
йл
ем
 
мү
ше
ле
рі
 
                      
Анықтауыш 
               
Баяндауыш 
          
Толықтауыш 
             
Бастауыш 
                
Пысықтауыш 
 Е
р
еж
е 
Сан есім 
сөйлемде 
негізінен 
анықтауыш 
болады. 
Сан есім сөйлем 
соңында 
жіктеліп немесе 
заттанып келіп, 
баяндауыш 
болады.  
Сан есім 
заттанып келіп, 
толықтауыш 
болады. 
Заттанған 
сан есім атау 
септігінде 
тұрып, 
бастауыш 
болады.  
Сан есім етістіктің 
алдынан келіп, іс-
әрекеттің 
мөлшерін білдіріп, 
пысықтауыш  
болады. 
                             
Мыс
ал
да
р 
Үйдегі бес-алты 
малымыз 
жоғалып кетті. Ол 
үшінші бөлмеде 
жалғыз отыр. 
Саматтың екі 
тазысы бар. Біз 
таудағы бірінші 
көпірден өттік. 
Екі мысық есіктен 
ішке кірді. 
Сен менен 
кейінгі 
екіншісін. Оның 
жақсы көретін 
саны – жеті. 
Бүгін сабаққа 
келмеген – осы 
үшеуі. Сен үйдің 
бесіншісісің. 
Оның  жаы 
алтыларда. 
Екеуінен 
үйренгенің 
саған жетеді. 
Екеуіне 
сырыңды 
айтпа. Ол 
алманың 
екіншісін алды. 
Білекті бірді 
жығады, 
білімді мынды 
жығады. Ол 
балуандардың 
бесіншісімен 
күресті. 
Алтау ала 
болса, 
ауыздағы 
кетеді, 
төртеу түгел 
болса, 
төбедегі 
түседі. 
Қырық- 
қасиетті сан. 
Екі жердегі 
екі-төрт. 
Ат баспаймын 
деген жерін үш 
басады. Олар бүгін 
футболды бірінші 
ойнайды. Ол сол 
әнді бір отырғанда 
үш айтты. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
126 
 
Тест жауаптары  
1-тест жауабы 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10  11  12  13 
14  15 
А 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
В 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
С 
 
 
 
+ 
 
+ 
+   
 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
Д 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
+ 
 
+ 
+ 
+ 
+ 
 
+  +  + 
В 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
С 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Д 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
+   
+ 
В 
 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
С 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
Д 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-тест жауабы 
 
Кілт:  
Әрбір  «иә»деген  жауапқа  3  балл  ,  ал  1,5,6,7,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 
сұрақтарға «жоқ» деп жауап берсеңіз 1 балл. 
Әрбір «жоқ» деген жауапқа 3 балл , егер 2,3,4,9 сұрақтарға «иә» деп жауап берсеңіз 
1 балл. 
Психологтың диагнозы мен кеңесі: 
20-30 балл аралығы 
Сіз бастаманың басында тұрсыз. 
31-50 балл аралығы 
Сізде іскер адамға тән барлық қасиет бар, десе де өзіңізбен жұмыс жасауды әлі де 
тоқтатпағаныңыз жөн. 

 
127 
51-60 балл аралығы 
Сіз  бабындағы  іскер  адамсыз,  бірақ  бағындырар  биіктер  таусылмайтынын  есте 
ұстағаныңыз абзал. 
 
5-тест жауабы 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10  11  12  13 
14  15 
А 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
+   
 
 
+ 
 
 
 
В 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
+ 
 
С 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
+ 
 
 
+ 
 
Д 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
+   
 
 
 
 
 
 
 
 
6-тест жауабы 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
 
+ 
 
 
 
 
 
+  +   
В 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
С 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
Д 
 
 
+ 
 
+ 
 
+   
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
В 
 
 
 
 
 
+ 
 
+   
 
 
С 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
Д 
 
 
 
 
 
 
 
 
+   
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3,8 сұрақ ашық сұрақ. Студенттер өз жауаптарын жазады. 
3 сұраққа жауап –кредиттік жүйе. 
8-сұраққа жауап-бакалавриат, магистратура, докторантура 
8-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
+ 
 
 
+ 
+ 
 
 
 
+   

 
128 
В 
 
 
+ 
+ 
 
 
+ 
+  +   
 
С 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Д 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
9-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10 
А 
 
 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
В 
 
+ 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
С 
 
 
 
+ 
+ 
 
 
+  +   
Д 
 
 
 
 
 
 
+   
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10-тест жауабы 
 
 
№ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7  8  9  10  11  12  13 
14  15 
А 
 
+ 
 
+ 
+ 
 
 
+  +  + 
 
 
+ 
 
 
В 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
С 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
+ 
+ 
Д 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11-тест жауабы 
 
 
№  1  2 
3  4  5  6 
7  8  9  10  11  12  13  14  15  16  17  18  19  2
0 
А   
 
+   
+   
 
 
+   
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
В 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
+ 
+ 
 
 
 
С   
 
 
+   
 
+   
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
Д   
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
Е   
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
129 
Сөзжұмбақтың шешімі 
 
 
 
 
Е 
С 
І 
М 
Д 
І 
К 
 
 
 
 
 
 
 
 
Т 
О 
Р 
Ғ 
А 
Й 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
К 
І 
С 
Е 
Н 
 
 
 
 
 
 
 
 
Т 
І 
Л 
Қ 
Ұ 
Р 
А 
Л 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ә 
Л 
І 
П  П 
Е 
 
 
 
 
 
Б 
А  Я 
Н 
Ш  Ы 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А 
Қ 
Т 
А  С 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
С 
Ө 
Й 
Л 
Е 
М   
 
 
 
 
 
 
А 
Л 
А 
Ш   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
П 
У 
Б 
Л 
И 
Ц 
И 
С 
Т 
 
 
З 
А 
Т 
  
Е 
С 
І 
М   
 
 
 
 
 
 
 
 
М 
А 
С 
А 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ж 
А 
Л 
Ғ 
А 
У 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
Б 
А 
Й 
Т 
Ұ 
Р 
С 
Ы 
Н   
 
 
 
 
 
С 
Ұ 
Р 
А 
У 
Л 
Ы   
 
 
 
 
 
 
 
Б 
О 
Л 
Ы 
М  Д 
Ы   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қ 
А 
Т 
А 
Ң 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Е 
Т 
І 
С 
Т 
І 
К 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ф  О 
Н 
Е 
Т 
И  К 
А 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Т 
Ү 
Б 
І 
Р 
Ш  І 
к 
 
 
 
 
 
 
 
 
П 
Ы  С 
Ы  Қ 
Т 
А 
У 
Ы  Ш 
 
Я 
К 
О 
В 
Л 
Е 
В 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
С 
А 
У 
А 
Т 
А 
Ш  Қ 
Ы  Ш 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Б 
Ұ 
Й  Р 
Ы  Қ 
 
 
 
 
 
 
 
С 
Ы 
Н 
А 
У 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ж 
А 
Й 
Ы  Л 
М  А 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ғ 
А 
Л 
И 
Я 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қ 
А  З 
А 
Ғ 
Ы 
М   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Қ 
А 
З 
А 
Қ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
130 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 
Негізгі: 
1 .
Әлімбек Г. Қазақ тілі  Алматы, 2005.
 
2.Қамзебаева  Р.Е.,  Қамешова  Г.М.,  Мұқанова  Г.М.  Қазақ  тілін 
үйренеміз.  Тіл  дамыту  құралы.  (бастауыш  және  негізгі  деңгей  үшін). 
Алматы, 2007 
3.  Бектұров  Ш.,  Бектұрова  А.  Қазақ  тілі  (Ана  тілі  деңгейінде  үйрту 
құралы). Алматы, 2008 
4. Бекова-Тайсюганова Г.Ж.. Қазақ тілі Астана, 2003. 
5.Байсакалова Ұ.С. Қазақ тілі  Астана, 2007. 
6.Тұрыспеков Г.Т. Қазақ тілі. Алматы, 2012 
Қосымша: 
8.Хакимова Р.Г., Нұрмағамбетова С.А. Қазақ тілі. Қостанай, 2006. 
9.Қыдыриязова  А.Б.  Диктанттар  мен  мазмұндамалар  жинағы.  Астана, 
2008. 
10  Рысбаева  ГД.  Қазақ  тілі  (грамматикалық  анықтағыш).  -  Алматы, 
2000. 
11.
СармановаФ.Т  «Студентерге  арналған  тіл  дамыту  материалдары». 
ҚМУ,2010ж 
12.  СармановаФ.Т.  «Септік  жалғауларының  қолданылуын  үйрету». 
ҚМУ,2010ж 
13.Иргизбаева Қ.Б.«Практикалық тілі». ҚМУ,2010ж 
14. Б.Абильбекова. Төл дыбыстары және зат есім жалғаларының 
қолдану ерекшеліктері. ҚМУ,    
     2011ж. 
15. Иргизбаева.Қ.Б. Орыс тілді аудиторияда қазақ тілін дамыту 
материалдары. . ҚМУ, 2011ж. 
16.  Иргизбаева.  Қ.Б..  «Практикалық  қазақ  тілі».  (электрондық  оқулық). 
ҚМУ,2011ж. 
17.  Иргизбаева.Қ.Б.  «Практикум  по  казахкому  языку».  (электрондық 
оқулық). ҚМУ,2009ж. 
18.Испандиярова.А.Т. Практиклық қазақ тілінен жаттығулар жинағы. 
ҚМУ, 2011ж. 
19.
Алтыбаева.  А.А  Пркатикалық  қазақ  тілінен  оқу-әдістемелік  құрал. 
ҚМУ, 2011ж