А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011

165 
 
 
 
шықты.  Оқушылардың  ең  тұңғыш  өндірістік  бригадасы  Алматы 
облысындағы  Каменка  селолық  орта  мектебінде  ұйымдастырылды.  Бұл 
мектептің  бастамасын  Қазақстанның  барлық  облыстарының  мектептері 
жалғастырып  өрістетті.  Алғашқыда  өндірістік  бригадалардағы  еңбек 
оқушылардың  теориялық  білімдерімен  (мәселен,  биология  жөнінде) 
байланысты  жүргізіле  бермейтін.  Ол  кемістік  бірте-бірте  түзетіліп,  қазіргі 
кезде  мектептердің  көпшілігінде  ғылым,  техника,  еңбек  арасында  табиғи 
байланыс қалыптасты. Оқушылар бригадаларында ғылыми негізге құрылған 
ауыл  шаруашылық  тәжірибелер  жүргізу  ісі  мықтап  өркендеді.  Биология 
пәнінен алған теориялық білімдерін, озат агротехниканы пайдалана отырып, 
оқушылар  дәнді  және  техникалық  дақылдардан  мол  өнім  алып  жүрді. 
Осындай  іргелі  істердің  басы-қасында  Әбдіхамит  Сембаев  жүрген  болатын. 
Біз  Қазақстанның  ағарту  саласы  оның  жүріп  өткен  жолы  туралы  сөз 
қозғағанда,  ғалым  ағамыздың  ерекше  еңбектерін  еске  алып  отыруымыз 
қажет. Ол еліміздің білім беру саласын өркендетуге үлкен үлес қосқан азамат. 
Егеменді 
еліміздің 
текті 
ұрпақтарын 
тәрбиелеуде 
тарихи 
мұраларымызды  терең  зерттей  отырып,  ұрпақ  ұлағаты  үшін  ұлыларды 
ұлықтайтын  кез  келгенін,  қоғамда  ерекше  орны  бар  еліміздің асыл  ұлдарын 
ұрпаққа таныту бүгінгі жастың бойына ұлттық рух сіңіруге үлес қосу болып 
табылатынын ұмытпағанымыз абзал. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Cембаев  А.И.  История  развития  советской  школы  в  Казахстане.  –Алма-Ата:  Мектеп,  1962.  -
366 с. 
2.
 
Сембаев А.И., Храпченков Г.М. Очерки по истории школ Казахстана (1901-1917). –Алма-Ата: 
Мектеп, 1972. -164 с. 
3.
 
Храпченков Г.М. История школы и педагогической мысли Казахстана. 1998. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 

166 
 
 
Г.Д.АШИКБАЕВА 
А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің аға оқытушысы 
 
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ДАЯРЛЫҒЫН ЖАҚСАРТУ 
ЖОЛДАРЫ 
В  данной  статье  рассматриваются  методы  обучения  технологической  подготовке  учащихся 
при изучении предмета «Технология». 
The  article  deals  with  some  methods  of  teaching  technological  training  of  pupils  in  “Technology” 
subject. 
Қазақстан  Республикасының  егемендікке  ие  болуына  орай  ұлттық 
мәдениеттің  кеңінен  өркендеуіне  жол  ашатын,  мемлекеттік  білім  беру  мен 
тәрбиелеуді ұлттық сипатта ұйымдастыруға бағдарлайтын бірқатар өзгерістер 
енді.  Мәселен,  Қазақстан  Республикасының  “Білім  туралы”  Заңында: 
“Әлемдік және отандық мәдениеттің жетістіктеріне баурау, қазақ халқы мен 
республиканың  басқа  да  халықтарының  тарихын,  әдеп-ғұрпы  мен 
дәстүрлерін  зерделеу”  негізгі  міндеттердің  бірі  ретінде  көрсетілді  [1],  ал 
Қазақстан  Республикасының  жалпы  білім  беретін  мектеп  оқушыларын 
еңбекке  оқыту  мен  тәрбиелеу  тұжырымдамасында:  ”Оқушыларды  еңбекке 
дайындау  ісінде  тағы  бір  өзекті  кемшілік  қазақ  халқының  ғасырлар  бойы 
қалыптасқан  қосалқы-көркем  өнерін,  халық  зергерлерінің  мұрасын,  мал 
шаруашылық,  аспаздық,  шикізаттарды  өңдеу  жолдарын  үйрету  кеңінен  өріс 
алған  жоқ”  деп,  келелі  кемшіліктерді  түзетілуі  талап  етілді.  Оқушыларды 
еңбекке  оқытудың  мазмұнын  анықтау  кезінде  ұлт  дәстүрін,  мәдениетін, 
халықтың  қолданбалы  өнері  мен  кәсіпшілігін  тереңдете  игеруіне  жағдай 
туғызу  керектігі  көрсетілді  [2].  Осыған  байланысты  “дені  сау,  ұлттық  сана-
сезімі оянған, рухани ойлау дәрежесі биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы 
мол,  еңбекқор,  іскер,  бойында  басқа  да  игі  қасиеттер  қалыптасқан  адамды 
тәрбиелеу”  -  тәрбиенің  негізгі  мақсаты  болып  табылады.  Бұл  мақсатты  іске 
асыру Қазақстан Республикасы Білім беру Министрлігі тарапынан: “...Ұлттық 
мәдениет  пен  өнер  негізінде  жан-жақты  эстетикалық  тәрбие  беру;  сұлулық, 
тазалыққа үйрету; адамзат Қоғамында бұрын-соңды жасалған мәдени мұраны 
жүйелі  меңгеруге,  жалпы  әлемдік  рухани  құнды  игіліктерді  бағалай  білуге 
тәрбиелеу;  жастарға  еңбектің  адам  өміріндегі  мәні  мен  маңызын  түсіндіру, 
шығармашылық  еңбекті  дамыту,  еңбек  дағдысын  баланың  бойына 
жастайынан сіңіру, оны табиғи қажеттілікке айналдыру, жоғары білімділікке 
бейімдеу;  тәрбие  барысында  өн  бойында  жастардың  мамандықты  еркін 
таңдауына  негізделген  кәсіби  бағдар  жүйесін  құру”,  т.с.с.  міндеттері 
қойылған [3].  
Педагогиканың  жаңа  парадигмасына  көшу,  оқу  үдерісін  ұйымдастыру 
және  жаңа  жағдайлар  жасау  қажеттіліктерін  анықтайды,  онда  адамның 
таңдау мүмкіншілігі мен өмірлік жолын табуға қол жеткізеді. 
Технологиялық  және  политехникалық  білім  диалектикалық  бірлік  пен 
бір-бірімен  байланыста болады. В.А.Поляковтың пікірінше, политехникалық  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Ашикбаева Г.Д. Оқушылардың технологиялық даярлығын жақсарту жолдары 
 

167 
 
 
 
білім қазіргі заман өндірісінің жалпы механикалық, химиялық, биологиялық, 
энергетикалық  технологияларды  қамтитын,  жалпыеңбектік  оқулар  мен 
дағдыларды  базалық  құралдар  арқылы  қалыптастырады  [4].  В.С.Ледневтің 
пікірінше,  политехникалық  білім  технологиялық  іс-әрекет  саласындағы 
оқушылардың  дайындықтарының  жалпы  және  кәсіптік  білімінде  деп 
болжайды [5]. С.Я.Батышевтің пікірінше, политехникалық білім беру жүйесі 
жалпыеңбектік  және  арнайы  кәсіптік-техникалық  білім  мен  дағдылардың 
бірігуіне бағытталады [6].  
Адамзаттың  жаңа,  өнеркәсіптік  кезеңге  енуі  еңбекке  баулу 
тұжырымдамаларын ойлау қажеттілігі мен политехнизм принциптерінің жаңа 
жобаларын  толықтыруы  болып  табылады.  Осыған  орай,  П.Р.Атутовтың 
пікірінше,  адамның  технологиялық  мәдениетін  жүзеге  асыру  мен  оның 
практикалық  іс-әрекетте  белсенді  қатысу  қабілеттілігін  дамыту  туралы 
мақсаттар  қаралады.  Технологияны  ғылыми  білімді  пайдалану  түрі  ретінде 
түрлендіру іс-әрекетінің құралы деп түсінеді [7]. «Технология» білім саласы 
оқушыларды  өзіндік  еңбек  жолына,  оның  қайта  құрушы  және  іс-әрекеттің 
жасампаздықпен  байланысты,  кәсіптік  өзіндік  анықтауына  және  мектеп 
бітірушілерді әртүрлі мамандықтарды игеруіне дайындауға бағытталады [8]. 
Жергілікті және шетел ғалымдарының қазіргі замандағы технологиялық 
білімге көзқарастары технологиялық табиғаттың негізінен 2 түрін анықтайды. 
Оның  бірі  -  технократтық  деп  аталады  және  адам  сол  арқылы  өз  өмірлік 
проблемаларын  шешетін  техникалық  құралдарды  басшылыққа  алуды 
көрсетеді.  Екінші  түрі  -  технологияны  философиялық,  әлеуметтік-мәдени, 
қоғамның  тарихи  дамуының  бөлімдері  ретінде  қарастырады  [9].   
«Технология»  пән  ретінде  дербес  болып  табылып,  қолданушыға  қатысты 
болып  қарастырылады  және  адам  өмірін  қабілетті,  кейбір  білімдердің 
жиынтығын  қамтамасыз  етеді.  Бұл  мағынада  технологияға  әртүрлі 
анықтамалар 
беріледі 
және 
ол 
базалық 
принциптер 
негізінде 
мамандандырылады. 
Технология 
әлеуметтік-мәдени 
позициядан 
технологиялық  орта  қызметі  және  әлеуметтік-мәдени  құрылымын  жасаушы 
болып  саналатынын  білдіреді.  Технология  мұндай  түсінікте  қолданушы 
болып анықталады және қоршаған ортамен оның байланысуына қызмет етеді. 
Технологияның шекараларының анықталуымен, технологияның бірнеше 
деңгейлері қарастырылады: 
-  философиялық  деңгей:  технология  бір  мезгілде  әрі  шеберлік  әрі 
шикізатты  қажетті  өнімге  өзгерту  ғылымы  (материалдарды,  энергияларды, 
мағлұматтарды).  Осыдан  технология  өзгерту  және  нәтижелі  өзгерту  түрлері 
туралы ғылымды білдіреді [10];  
-  пәнаралық деңгей: технология - негізгі өнімді өзгертетін тәсілдер (зат, 
энергия,  мәлімдеме)  және   адамның   қызығушылығы  туралы  біріктірілген  
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Ашикбаева Г.Д. Оқушылардың технологиялық даярлығын жақсарту жолдары 
 
 

168 
 
білім  саласы.  Ол  ғылым  негіздерінің  білімдерін  (физика,  химия,  биология 
т.б.)  практикада  қолдану  мақсатында,  сонымен  қатар,  білімнің  қолданбалы 
саласы болып табылып, синтез жасайды; 
- қорытынды деңгей: технология - адам іс-әрекетінің нақты салаларының 
өндіріс тәсілдері туралы ғылым (өндірістік, педагогикалық технология); 
-  эмпирикалық  деңгей:  технология  заттарды  дайындайтын  және  қызмет 
жасайтын нақты технологиялық үдеріс туралы ғылым [10].  
Қазақстан  Республикасының  Білім  және  Ғылым  министрлігімен 
бекітілген «Технология» курс бағдарламасы жалпы білім беретін мектеп үшін 
заттарды,  энергия  мен  мәлімдемелерді  өзгертетін  және  қолданылуы  туралы 
ғылымды анықтайды. 
В.Д.Симоненконың пікірі бойынша «Технология» бірегей өзгерту үдеріс 
және  жалпыға,  оның  керісінше  де  ықпалын  анықтайды.  Ол  әртүрлі  түсінік 
береді: 
-  базалық  түсінік,  құрал  және  қоғамның  өндірістік  және  адамның  даму 
критерийлері,  үзіліс  және  шығармашылық  идеологиясын  белгілейтін 
әлеуметтік-философиялық категория; 
-  біріктірілген  қолданбалы  білім  саласы  «Технология»  жүйелілігі, 
педагогикалық  үдерістің  сақталуы,  бұйымды  жобалау  және  дайындау  іс-
әрекетінің  әмбебап  тәсілдерін  түсіндіретін  психологиялық-педагогикалық 
категория; 
-  жалпы  мәдениеттілік  парадигманы  материалдық  және  рухани 
мәдениеттілік  бірлігі  туралы,  ойдың  шығармашылық  сипатын  және  іс-
әрекеттің өзгеруін түсіндіретін мәдениеттану туралы ұғым; 
-  «Технология»  философиялық,  жалпы  ғылыми,  арнайы,  жалпы  білім 
беретін саладағы оқытудың теориялық негіздерін әртүрлі деңгейде өзгерту іс-
әрекетінің тәсілдерін үйрететін ғылыми білімдердің саласы.  
«Табиғат-практика-адам-ғылым»  барлық  жүйелермен  байланысты 
«Технология» ұғымы соңғы оншақты жылдар көлемінде өзгертілді. 1- кестеде 
технологияның анықтамасы берілген. 
Авторлардың  «Технология»  ұғымына  берген  анықтамалары  бір-бірімен 
ұқсас,  олар  жаңа  ойларды  адамның  практикалық  іс-әрекетінің  біріктірілген 
сипатын  құрайтын  негізді  болжайды.  Мұнда  қарастырылған  жақындықта 
және ережелерде әртүрлі деңгейі дәстүрлі (материалдық) немесе еңбек затын 
өзгертуді қорытындылау технологиясында байқалады. 
1– кесте. «Технология» ұғымының анықтама нұсқалары 
 
   Анықтама 
Автор 
1. 
Өндіріс үдерісіндегі дайын өнімді алу үшін қолданатын өңдеу 
әдістерін дайындау; жағдайды, шикі заттың түрін, материалын 
және  жартылай  фабрикатты  өзгерту  жиынтығы;  шикі  затқа 
әсерлерінің  түрлері,  өндіретін  құралдармен  сәйкес  келетін 
материалдар немесе жартылай фабрикаттар туралы ғылым. 
Политехнический  словарь.  2-е  изд. 
-М.: Советская энциклопедия, 1980 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Ашикбаева Г.Д. Оқушылардың технологиялық даярлығын жақсарту жолдары 
 
  
2. 
Нақты  өндіріс  саласындағы  өндірістік  үдерістің 
Ожегов  С.И.  Словарь  русского 

169 
 
жиынтығы, сонымен қатар, өнім түрлерінің ғылыми бейнелері 
языка. -М.: Рус. Яз., 1986 
3. 
Дамыту  барысында  және  қызмет  атқаруда  жүйелі  ғылыми 
үдерістерді және білімді қолдануды технология деп түсінеді. 
Сollins  Dictionaty  of  Business. 
Harper Collins, 1991. 
4. 
Технология  дегеніміз  бірінші  жағынан  –  білім  саласы,  екінші 
жағынан  -  жаңа  объектілерді,  жүйелерді,  қоршаған  ортаның 
элементтерін 
жетілдіру 
және 
орындау, 
адамдардың 
қажеттіліктерін 
қанағаттандыру 
мақсатында 
өнімдерді 
шығармашылық  үдеріс  тұрғысынан  жүйелі  қолдану.  Бұл 
тұлғаның еңбекке  дайындығына  бағытталған, заттық  -  өзгерту 
қызметіндегі  логикасында  реттелген  әртүрлі  деңгейлі, 
практикалық бірлестіктің білім жиынтығы. 
Павлова  М.Б.  Технология.  -
СПБ.:  СНБ  ЦНТИ  «Либра», 
1992. 
 
5. 
Технология  дегеніміз  барлық  болмысында  өнерге  тең. 
Операцияның жүйелілігі, зат болсын немесе қызмет жасайтын 
құрал  болсын,  оған  қарамастан,  экономикалық  нәтижеге  жету 
технология болып табылады. 
Рождественский  Ю.В.  Введение 
в культуроведение: Учебник для 
вузов. -М.: ЧеРО,1996. 
6. 
Технология  –  «Табиғат-практика-адам-ғылым»  жүйесіндегі 
адам іс-әрекетін жасаушы. Технология - адамның материалдық 
және  рухани  құндылығын  жасайтын  қызмет  жасаушы  жалпы 
әдістер мен құралдарды көрсететін ғылыми білім саласы. 
Дидактика 
технологического 
образования: Книга для учителя. 
Ч.  1/под  ред.  П.Р.Атутова.  -М.: 
ИОСО РАО, 1997 
7. 
«Технология»  ұғымы  адам  іс-әрекетінің  барлық  сфераларына 
таралады  (мысалы:  сайлау  компаниясының  ұйымдастырылуы 
мен 
технологиясы, 
күрделі 
жүйелерді 
үлгілендіру 
технологиясы,  өндірісті  меңгеру  технологиясы,  т.б.).  Кең 
көлемде  ол  педагогикалық  аспектілерді  қозғайды  немесе 
жасөспірімдерді  тәрбиелеу  және  оқыту  технологиясымен 
байланысты. 
Поляков 
В.А. 
Дидактика 
технологического  образования. 
Ч. 1 / под ред. П.Р.Атутова. -М.: 
ИОСО РАО,1997. -с. 21. 
8 
Технология  ғылыми  заңдылықтармен  байланысқан  және 
қажетті  құралдармен  анықталатын  немесе  бір  түрін 
екіншісімен 
өзгертетін 
(материалдарды, 
энергияларды, 
мәліметтерді, тірі организмді, адамдарды). 
Казакевич 
В.М. 
Концепция 
отбора и построения содержание 
обучения  в  ООТ  для  12-летней 
школы. 1999. 
9. 
Технология  –  жеке  және  негізгі  үдерісті  өзгертуді  білдіретін 
философиялық 
категория; 
біріктірілген, 
қолданбалы, 
«Технология» 
ұғымын 
білдіретін 
психологиялық-
педагогикалық категория; материалдық және рухани мәдениет 
бірлестігінің  жалпы  мәдениет  парадигмасын  білдіретін 
мәдениет  тану  туралы  ұғым;  әртүрлі  деңгейде  өзгерту  іс-
әрекетінің түрлерін ұғындыратын ғылыми білім саласы. 
Симоненко 
В.Д. 
Сущность 
понятия 
«Технология» 
//Предпринимательство 
и 
занятность юных. 2000. -№1 
 
«Технология» ұғымы белсенді және маңызды өзгерістерді талдау болып 
табылады.  Оның  дамуы  мен  материалдық  өндірістің  белгіленуінен  адамның 
қажеттілігін қамтитын кең өзгеріс іс-әрекеті анықталады. Мұнда технология 
кең мағынада тек қана материалдық өндіріспен байланысты іс-әрекет ретінде 
ғана  емес,  сонымен  қатар,  адамның  жалпы  қызметін  өзгертуші  ретінде 
анықталады. 
В.А.Поляковтың  «Технология»  тұжырымдамасының  оқыту  негізі 
табиғи-жаратылыстану  және  технологиялық  үдерістердің  байланысына 
негізделген.  Ол  П.Р.Атутовтың  және  С.Я.Батышевтың  зерттеулерін 
дамытқан,  еңбекке  оқытуға  қатысты  жүйелендірілген  білімнің  рөлін 
объективті орындауға бағыттаған. 
Еңбектің мақсаттары мен объектілері әртүрлі білім саласының заңдылық 
негізін  болжайды,  ал ғылым  негізін  үйрену  мектепте  білім берудің барлық 
уақытында қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі
 
бағыттарымен 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Ашикбаева Г.Д. Оқушылардың технологиялық даярлығын жақсарту жолдары 
 
  

170 
 
сәйкес  технологиялық  білім  мен  дағдыны  қалыптастыруды  қамтамасыз  етуі 
тиіс. 
Ю.Л.Хотунцев  пен  В.Д.Симоненконың  ұсынған  технологиясы  адамға 
қоршаған  орта  өзгеруінің  әсер  етуіне  байланысты  деп  анықтайтын 
тұжырымдамасы  назар  аударуды  қажет  етеді.  Егер  технологиялық  білім 
оларға материалдық және рухани құндылық негізінде тәжірибе беретін болса, 
онда теориялық пәндік оқыту үдерісінде оқушылар мәдениеттің жетістіктерін 
талап етуші ретінде көріне алады.  
Технологиялық  және  политехникалық  білім  беру  салыстырмасы 
маңызды  болып  табылады.  В.Д.Симоненко  мен  В.П.Овечкиннің  пікірлері 
бойынша, 
технологиялық 
және 
политехникалық 
(технократиялық) 
білімдердің  диалектикалық  іс-әрекеттерінің  жалпы  айырмашылықтары 
көрсетіледі.  Берілген  салыстырмалардың  негізгі  идеяларын,  сонымен  қатар, 
негізгі 
тұжырымдамалар 
зерделеу 
көрсеткендей, 
оқушылардың 
технологиялық 
дайындықтары 
педагогикада 
табиғи–ғылымдық, 
құрылымдық, іс-әрекеттік түрлері қарастырылады.  
Қазіргі кезде оқытуды ұйымдастырудың әртүрі орын алады, мұнда басты 
орын алатын объект немесе оқу қызметінің үдерісі болып табылады. Жалпы 
оқушыларды 
практикалық-бағыттауға 
дайындауда 
туындаған 
қиыншылықтардан қашықтауға қазіргі заманның зерттеуі ықпал етеді. 
 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңы //Егемен Қазақстан, 1999. – 7 маусым. 
2.
 
Климов Е.А. Введение в психологию труда: Учебник для вузов. – М.: Культура и спорт, ЮНИТИ, 
1998. – 350 с. 
3.
 
Қазақстан  Республикасы  жалпы  орта  білім  беретін  мектеп  оқушыларын  еңбекке  тәрбиелеу  мен 
оқыту //Қазақстан мұғалімі. -1993. - 18 ақпан. 
4.
 
Поляков В.А. Развитие содержания общего среднего образования. -М.: ИОСО РАО, 1999. -134 с. 
5.
 
Леднев  В.С.  Содержание  образования:  сущность,  структура,  перспективы.  –М.:  Высшая  школа, 
1991. -223 с. 
6.
 
Батышев  С.Я. Трудовая подготовка школьников: Вопросы теории и методики. - М.: Педагогика, 
1981. - 192 с. 
7.
 
Дидактика технологического образования: Книга для учителя: В 2 т. /Под ред. П.Р.Атутова.  - М.: 
ИОСО РАО, 1997. 
8.
 
 Технология: 5-11 кл.: Програм. метод. материалы /Сост. А.В. Марченко. -М.: Дрофа, 2000. -190 с. 
9.
 
Эльконин Д.Б. Избранные психологические труды. –М.: Педагогика. 1989. -554 с. 
10.
 
Дидактика технологического образования: Книга для учителя: В 2 т. /Под ред. П.Р.Атутова.  - М.: 
ИОСО РАО, 1997. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
 
Г.Т.МУРТАЗАЕВА 
старший преподаватель МКТУ им. А.Ясави  

171 
 
 
Н.К.БАЙКЕНЖЕ 
старший преподаватель МКТУ им. А.Ясави 
 
ПСИХОЛОГО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ 
ФОРМИРОВАНИЯ КОММУНИКАТИВНОЙ КУЛЬТУРЫ ПЕДАГОГА 
 
Бұл  мақалада  педагогтің  коммуникативтік  мәдениетін  қалыптастырудың  психологиялық-
педагогикалық шарттары айқындалған. 
 This article deals with psycho-pedagogical conditions for the formation of the communicative culture 
of the teacher. 
 
Проблема  коммуникативной  культуры  не  переставала  быть  актуальной 
на  протяжении  многих  лет.  Успех  в  любой  сфере  деятельности  во  многом 
определяет коммуникативная культура. 
Межличностное 
коммуникативное 
взаимодействие 
обусловлено 
владением 
средствами 
общения, 
механизмами 
психологического 
воздействия,  многообразием  воспитательных  средств,  приемов,  методов, 
форм работы и осознанием индивидуальных экспрессивных возможностей.  
Необходимость 
развития 
коммуникативной 
культуры 
педагога 
обуславливается тем, что объектом труда данной профессиональной группы 
является не какой-либо объект, а человеческая индивидуальность во всей ее 
неповторимости.  Преподаватель  постоянно  включен  в  процесс  общения, 
предусматривающий  разнообразные  и  многоплановые  отношения  со 
студентами,  коллегами.  В  связи  с  этим,  существует  реальная  потребность 
современного общества в специалистах, способных к постоянному развитию 
своих  личностных  качеств,  духовного  мира,  профессионализма,  умеющих  с 
максимальным  эффектом  использовать  свои  природные  возможности, 
развивать  общую  и  коммуникативную  культуру.  Поэтому  педагог  как 
специалист  системы  «человек-человек»  должен  обладать  высокой 
коммуникативной  культурой,  что  подразумевает  наличие  коммуникативных 
знаний,  умений,  способностей,  так  как  они  развивают  важные 
психологические 
качества, 
которые 
являются 
составляющими 
компетентности преподавателя высшей школы. 
Коммуникативная  культура  может  быть  формой  деятельности  людей  – 
выражать  саму  суть  культуры  и  интегрировать  все  остальные  ее 
характеристики.  Она  является  сущностной  характеристикой  человека, 
связанной  с  чисто  человеческой  способностью  целенаправленного 
преобразования окружающего мира, в ходе которой создается искусственный 
мир вещей, символов, а также связей и отношений между людьми [5]. 
Проблему коммуникативной культуры выделяют Н.В. Бордовская, Л.М. 
Митина,  Г.Н.  Михалевская,  Н.Н.  Михайлова,  Н.Н.  Обозов,  А.А.  Реан,  Л.П. 
Шипилина, В.А. Якунин. Эти и другие авторы оперируют при 
характеристике
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2011 
 
Муртазаева Г.Т., Байкенже Н.К.
 
Психолого-педагогические условия формирования 
коммуникативной...  
 
  

172 
 
профессиональной  деятельности  педагога  такими  понятиями,  как 
коммуникативное  взаимодействие  (Л.А.  Шипилина),  коммуникативные 
умения  (А.А.  Леонтьев,  И.П.  Раченко,  В.А.  Якунин),  коммуникативность 
(Н.Н.  Обозов,  Р.А.  Порошина),  коммуникативные  качества,  свойства 
личности (Б.Г. Ананьев, А.А. Бодалев, В.А. Кан-Калик, В.А. Лабунская, А.В. 
Мудрик,  Л.А.  Петровская),  коммуникативные  процессы  (Т.А.  Дридзе,  А.А. 
Леонтьев, В.А. Якунин). 
По  определению  А.В.  Мудрика,  коммуникативная  культура  как 
компонент  профессиональной  культуры  личности  специалиста  представляет 
собой  систему  знаний,  норм,  ценностей  и  образов  поведения,  принятых  в 
обществе и умение органично, естественно и непринужденно реализовывать 
их в деловом и эмоциональном общении [4]. 
И.И.  Зарецкая  определяет  коммуникативную  культуру  как  компонент 
педагогической культуры [1]. 
От коммуникативной культуры человека во многом зависит успешность 
его  деятельности  в  общественной  и  профессиональной  сфере.  Умение 
общаться с людьми – наиболее ценное в сфере «человек – человек» качество. 
Е.В.  Шевцова  характеризует  коммуникативную  культуру  как  условие  и 
предпосылку  эффективности  профессиональной  деятельности  и  как  цель 
профессионального самосовершенствования [6]. 
Коммуникативная  культура  выражается  в  умении  установить 
гуманистические, 
личностно-ориентированные 
взаимоотношения 
с 
учащимися и коллегами, что предполагает наличие у специалиста: 
-  ориентации  на  признание  положительных  качеств,  сильных  сторон, 
значимости другого; 
- способности к эмпатии, пониманию и учету эмоционального состояния 
другого; 
-  умения давать положительную обратную связь другому; 
-  умения мотивировать других на деятельность и достижения в ней; 
-  конкретных  коммуникативных  умений:  приветствовать,  общаться, 
задавать  вопросы,  отвечать,  активно  слушать,  оценивать,  просить, 
поддерживать, отказывать и т.д.; 
-  уважения  к  самому  себе,  знания  собственных  сильных сторон,  умения 
использовать их в собственной деятельности; 
-  способности  осуществлять  педагогическую  поддержку  организации 
совместной деятельности и межличностного общения учащихся; 
- речевой культуры [2]. 
В  основе  коммуникативной  культуры  лежит  общая  культура  личности, 
которая представляет собой высокий уровень ее развития, выражающийся в 
системе  потребностей,  социальных  качеств,  в  стиле  деятельности  и 
поведения.  Поэтому,  в  максимальной  степени  коммуникативная  культура 
включает  сущностные  личностные характеристики, а именно – способности,  

жүктеу/скачать 4,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: