М. Ж. КӨпеевтің 155 жылдығына арналады
М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ мағына-мазмұн тұтастығы логикалық тұжырыммен тұтасып келеді. «Түлкінің қызылдығы өзіне сор» (Түлкінің қызылы өзіне сор); «Алтынды пұлын білмей жерге шашқан» (Қолда барда алтынның қадірі жоқ); «Жақсыны өзі болған көре алмаған, Біреуді күндемесе жүре алмаған» (Өз жұртың жақсы болсаң күндейді, жаман болсаң жүндейді); «Түзу ағаш болады үйге тіреу» (Түзу ағаш үйге тіреу, түзу жігіт елге тіреу); «Адамға пәле – тілден, бейнет – көзден» (Басқа пәле - тілден) және т.б. Мұнда тұрақты тіркестердің эмоционалдығы артып, олардың бұрынғы мағыналары толықтырылып дамытылады және ақынның өзіндік қолтаңбасы байқалады. Осы мысалдардағы «Адамға пәле – тілден, бейнет –көзден» тіркесіндегі «бейнет – көзден» қазір қолданылмайды. Мәшһүр Жүсіп өлеңінде: «Жаяу қыл, нәпсіңді атқа мінгізбей бақ, Көз соңынан көңілді тізгіндеп бақ»,-деп, «бейнет-көзден» деген тіркестің мағынасын аша түседі. Демек, адамның көзінен көп күнәнің шығатынын, адамның байқамай шариғатқа қайшы іс істеп қоюы мүмкіндігін ескертеді. Мәшһүр Жүсіп өлеңдерінде Құран мен хадистерді көп қолданатынын ескерсек, «Көз зинасы» ұғымына байланысты хадистің мазмұнын алғанын аңғаруға болады. Ал лингвистикалық тұрғыдан алғанда, екі бөлек айтуға болатын сөз тіркесін ақын біріктіріп, контаминация тәсілін қолданған. 2. Мәшһүр Жүсіп өлеңдерінде қолданыс өрісі кең сөздер кездеседі. Бұл сөздер бүкіл тілдік ұжымға, адамзатқа тән аксиологиялық сөздер. Ақын тіліндегі өзекті ұғымды білдіретін сөздердің қатарына көңіл сөзінің қатысуымен жасалған фразеологизмдерді жатқызуымызға болады. «Көңіл кірі» фразеологизмінің (қайғы-мұң мағынасында) қолданысына назар аударайық: Көңілде жатқан кіріңді Оттай ыстық сөз жояр (Мақал). Аспанда ай болмаса, адасады Көңілді көтермесе, кір басады (Халық әні). Дүние кірін жуынып, Көрініп ойға көз салар (Абай). -Кәпір-антқа, мұсылман тілге нансын, Көңіл кірі айтумен кетсін, барсын! [15, 22 б.]. Жүргенмен не бітірдім тірі болып, Көңілдің тазармаған кірі болып [15, 149 б.]. -Жүйріктің алу үшін ащы терін, Тер шыққан соң тарқатар іштің шерін. Гүл жүзді, шырын сөзді наз ниннан, Сөз қозғап, кетірейік көңіл кірді [15, 23 б.]. «Көңіл кірі» тұрақты тіркесі Абайдың өлеңінде «Дүние кірі» болып, жаңа өмірді аңсау мағынасында қолданылса, Мәшһүр Жүсіпте халықтық қолдану үлгісімен үндес келеді. Осы жерде де Мәшһүр Жүсіптің халықтан алшақ кетпейтінін, сөйтсе де өзіндік ерекшелігі бар екенін байқаймыз. «Көңіл кірі» тіркесі арқылы ақын бірде іштегі мұңды, назды қалай шығару керектігін айтса, бірде өз ісіне көңілі толмайтынын білдіріп, бір тіркесті түрлі стильдік мақсатта пайдаланады. Мұнда ақын өзін көңілдің кіріне балап, метафоралық тіркес жасаған. Мәшһүр Жүсіп шығармаларындағы «Көңіл» сөзінің қатысуымен жасалған адамның ішкі жан дүниесінің, психологиялық жай-күйін білдіретін фразеологизмдер: Бір үйге көп қараймын тамаша етіп, Ұстаға соны салған көңілім кетіп [10, 46 б.]. Көңілі кету – назары ауу, қызығушылығы арту. «Күлігім бар!»,-деп, мен жүрмін көңілім тойып [10, 71 б.]. Көңілі тою – ырза болу, тоқмейілсу. Махаббат, мархабатлы болмаған соң, Уыз жас қалды көңілім замандастан [10, 75б.]. Ағайыннан қалыпты көңіл тоқтап [15, 154 б.]. Көңілі қалу – ренжу. Жалғанда жан емеспін көңілім өскен [15, 20 б.]. Көңілі өсу – қуану. Менменсіген талайдың көңілін бастым [15, 153 б.]. Әр түрлі тоқтау айтып көңілін бастым [15, 5 б.]. Көңілін басу – басу айту, тоқтамға келтіру. Көңілді, шешемді ойлап, бөле бердім [15, 5 б.]. Көңіл бөлу – қарайласу, көмектесу. Қиқулап, елеңдетіп, көңілім бөлдің [15, 75 б.]. Бұл жердегі көңіл бөлу – аз ғана уақытқа назарын аударту дегенді білдіреді. Аталған фразеологизмдердің Мәшһүр Жүсіп шығармаларында қолданыс жиілігі өте жоғары. Олар адамның түрлі жай-күйін, әрекеттерін сипаттауда қолданылады. Адамның адамгершілік қасиеттері оның ішкі әлемінен құралатыны белгілі. Мәшһүр Жүсіп шығармаларында адамның адамгершілік қасиеттерін сипаттайтын қолданыстарға бай. Бұл секілді қолданыстардың арасында көңілмен келетіндері де жеткілікті. 87 М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ Кісінің көңілін жықпаған [15, 133 б.]. Біреуді жақсы көріп, жылы тартсаң, Кіршіксіз болып көңілің ақ қағаздай [10, 65 б.]. Көрумен, көңіл көзбен аңғарады [15, 13 б.]. Көңілім бар шапағаттан, келсе шамам [15, 52 б.]. Көңіліне мақтан кірмеген [15, 132 б.]. Ертеден келе жатқан тіркестерге жан бітіріп, мағынасы жағынан жуық емес сөздерді шендестіріп, бір-біріне бейім емес сөздерді тіркестіріп, жаңа мағынамен байытудың жолын көрсеткен үлгілері: Көңілің бір өлік еді жансыз жатқан [10, 64 б.]. Көңілді өлікке балайды. Көңілдің ел қалмаған жайлауында [15, 215 б.]. Немесе Көңіліме ерте қонған сөздің ауылы [15, 63 б.]. Дерексіз ұғым мен деректі ұғымдарды байланыстыра отырып, экспрессиясы жоғары тамаша, соны тіркестерді жасайды және ұлттық колоритті де көрсете отырады. Себебі, жайлау, ауыл сөздері – қазақи тұрмыс-тіршілікті білдіретін сөздер. Бір жерден екі көңіл шыққандықтан [15, 63 б.]. Екі көңілдің бір жерден шығуы да ақынның өзіндік қолтаңбасы көрінетін фразеологизмі. Мәшһүр Жүсіп халық қолданысындағы бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығару мәтелін өзгертіп қолданады. Көңілімде сақтап жүрмін бір жаз, бір қыс [15, 15 б.]. Ақын осы тіркес арқылы өзін салқынқанды ұстайтынын, әр нәрсеге сабырлылықпен қарайтынын білдіргісі келеді. Таусылмас, шашсаң қанша, көңіл – бір кен [15, 102 б.]. Көңіл сөзі мағыналық жақтан ерекше түрленеді, соның нәтижесінде жаңа экспрессиялық мағынаның тууына ақын осылайша жол таба білген. Бұлар – Мәшһүр Жүсіп қолданған авторлық окказионал қолданыстар. Аталған тіркестер әдеби тілдің көркемдігін көрсетіп қана қоймайды, ақын қолданған көркемдеуіш тәсілдердің жаңаша сипат алғандығын байқатады, көркем атаулардың жаңа түрлерін дүниеге әкеледі. Көңіл сөзінің айқындауыш сыңарының, яғни атрибуттік компоненттерінің түрлі-түрлі болып келуі сөздің белсенділігі артып, тіркесімділігінің күшейгенін көрсетеді. Жер алыс болғанменен, көңіл жуық [15, 29 б.]. Болса да көңіл қорқақ, қол батыр-ды [15, 151 б.]. Мұратым бітпесе де, көңілім тоқ [15, 93 б.]. Мәшһүр Жүсіп көңіл сөзін етістіктермен тіркестіру барысында да көріктеуіштік қасиеті жоғары тіркестерді береді: Шарқ ұрып, көңілің кезіп, әр тарапты [15, 37 б.]. Барамын тоқтай алмай, көңіл көшіп [15, 7 б.]. Жерлерге көңілің сүйген түсіп жүрген [15, 76 б.]. Ақынның түсінігінше, Алла тағалланың құдіретіне ой жүгіртіп, оның шексіздігін сезіну адамның оған деген сенімін молайтып, иманын өсіреді. Осы себептен ол Алланы көңіліне алуды және шын көңілмен Аллаға ғашық болуға шақырады. Құдайды шын ықыласпен көңіліне алса [15, 9 б.]. Ешкім жоқ шын көңілмен Аллаға ғашық [15, 915 б.]. К ө ң і л – к о н ц е п т у а л д ы қ м а ғ ы н а ғ а ие тілдік бірлік. Көңіл қазақтың танымын, наным-сенімін білдіруде, адам эмоциясы мен сезімі, психологиялық жай-күйін суреттеуде қолданылады. Көңіл сөзі ақын танымында аналогия, ассоциация сияқты ойлау процесі заңдылықтарының нәтижесінде туындайтын ұғымдардың атауы, жаңа лексикалық мағына туғызуға негіз бола алады. Ол – фразеологизм жасауға тірек сөз бола алатын тілдік бірлік. 3. Фразеологизм сыңарларының арасынан сынамалап сөз ендіру. Фразеологизмдер құрылымы тұрақты болғандықтан да сырттан сыналап сөз қосуға көне бермейді. Ал поэзиялық шығармаларда мұндай құбылыс өте жиі ұшырасады және өлең тілінің әр түрлі қажеттілігін өтеу үшін осылайша ұшырасуы заңды да. І.Кеңесбаев: «Көркем әдебиетте, оның ауызша, жазбаша түрлерінде, халық тіліндегі белгілі бір фразеологизмді сәл ұлғайтып, немесе ықшамдап, өлең өлшеміне не көркем текске ұштастыра өріп қолдану сәттері болып тұрады... бұл секілді саналы әрекет жолымен болған өзгерістер арасына бөгде сөздер енсе, дистант құбылыс деп аталады»,-дейді [12, 103 б.]. «Сынамалап енгізілген сөздер тұрақты сөз орамының мағына тұтастығына нұқсан келтірмей жымдасып, үндестік тапса, нормадан жөнсіз ауытқу емес» [15, 54 б.]. Фразеологизмдерді қолдану барысында кездесетін дистант құбылысын барлық сөз табы жасай ӨЛКЕТАНУ № 2, 2013 88 М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ алады және олар фразеологиялық варианттарды жасайтын тәсіл болып табылады. Дистант құбылысы Мәшһүр Жүсіп шығармаларындағы фразеологизмдерде де кездеседі. Тісіңді алыс жауға көп қадайсың, Артыңнан найза, қылыш бек таяйсың [10, 55 б.]. Немесе Қас пен көздің, кірпіктің арасында Талайсызға тікен боп тіл қадалар [15, 150 б.]. Сол сияқты Ол молда бұрынғыдай бола алмады, Көңіліне күндегі сөз қона алмады [15, 123 б.]. Әр жерде жұрт аузында әңгіме боп, Құлақтың, естігенде, құрышы қансын [15, 33 б.]. Автор өлеңнің үйлесімді ұйқасын бұзбау мақсатында фразеологизмдердің арасына сынамалап сөз ендіреді. Дистант құбылысы тұрақты тіркестердің мағынасына ешбір нұқсан келтірмейді, керісінше өзара жымдасып, үндестік табады. Иншалла, жазған сөзім бір де қалмас. Бұл өнер тірім түгіл, көрде қалмас. Болат мәтін - қанжармен тесілген тас,- «Тесік тас, -деген сөз бар, -жерде қалмас» [10, 53 б.]. Ақын өзінің жазған сөздерін, ұлағаттарын болаттай берік мәтінге балайды. Болат мәтін қанжармен тесілген тас іспетті дей келе, олардың жай қалмасын халық мәтелін қолдана отырып, жеткізеді. Бұл жерде де ақын өлең ұйқасын бұзбас үшін дистант тәсілін қолданады. Болмаса жақсылықтан еш нәрсеміз, Сорымыз сонда біздің қайнайды екен; Шаһар жаққа түзейді енді бетті; Қай жеріңнен келмей тұр, айтшы, күйің; Тұзағына бір жұрттың түсіп торлы; Делебем айқай шықса, кетер қозып; Ілінсем жақсылықпен ел аузына; Ақынның шек келтірме тіл жағына, Ілінсең сау қалмайсың тырнағына. Берілген мәнмәтіндерде ақын компоненттері дистант орналасқан фразеологизмдерді инверсияға ұшыратып та пайдаланады. Олар мазмұн тұтастығын бұзбайды. Фразеологизм құрамында кездескен сөздер ешбір стильдік мақсатты көздемесе де, экспрессивтілік үстеп, мағынаны кеңейтуге қатысады. Сондай-ақ, дистант құбылысы фразеологиялық варианттарды жасайтынын айта кетуге болады. 4. Фразеологизмдердің орнын алмастырып қолдану. Инверсия – сөйлем ішіндегі бір-біріне қатысты сөздердің, сөйлем мүшелерінің, күрделі сөз оралымдарының, әдеттегі орын тәртібінің бұзылып берілуі. Инверсия (латын. inversio – төңкеру, өзгерту, ауытқу) – 1) кең мағынасында: әдетте қолданылатын сөйлем мүшелерінің орын тәртібінің ауытқуы, өзгеруі; 2) тар мағынада: синтаксистік байланыстың өзгеруіне қатыссыз сөйлем мүшелері орын тәртібінің өзгеруі, ауытқуы [13, 915 б.]. Еркін сөз тіркесі ФТ-ның генетикалық прототипі болуына байланысты сөз-компоненттерінің орын тәртібі еркін сөз тіркестеріндегі сөз қалпының нормаларымен тығыз байланысты болады, бірақ оларды жиі қайталамайды. Бұл мәселені фразеология саласындағы зерттеушілер де қарастырды. Мәселен, С.Г. Гаврин ФТ-ның тек бір бөлігінің ғана компоненттерінің белгіленген тәртібі болады десе, Н.М. Шанский [14, 49-52 бб.] Фразеологизм компоненттерінің орналасу тәртібін шектеу оны еркін сөз тіркесінен ажырататын белігелерінің бірі болып саналады деп есептейді. Бұл бұзылу тіл нормасынан жөнсіз ауытқу емес. Фразеологизмдер компоненттерінің инверсияға ұшырауы, орнындарын ауыстыру, олардың прагматикалық әлеуетін көтеріп, мәнерлілік сипатын береді. Жалпы фразеологизмдер құрамына енетін сөздердің орын тәртібі нақты болады. Инверсия тәсілі поэтикалық өлең мәтіндерінде жиі ұшырасады. Мұнда өлең ұйқасының әсері бар және басқа сөзге ұйқас алғанда өзгертіледі. Осы заңдылықтан Мәшһүр Жүсіп те шет қалмайды. Ақын инверсияны тек ырғақ пен ұйқас талабынан ғана емес, сөзге логикалық екпін түсіру, негізгі идеяны алдыңғы тармақта немесе тармақ басында беру сияқты стилистикалық- прагматикалық мақсатты пайдаланады. Мәшһүр Жүсіп тілінде ең бір өнімді жұмсалған құбылыс – фразеологизм сыңарларының дағдылы орнын алмастырып, инверсия жасау тәсілі екені көзге түседі. Көбіне еркін тіркестерге тән болып келетін мұндай тәсілді фразеологиялық оралымдарда қолданудың өзіндік мәні бары байқалады. Динамикалық жағынан әр түрлі күйде болатын фразеологизм компоненттерінің орын тәртібінің өзгеруі тұлға құрамындағы кез келген бір компоненттке түсетін екпінді өзгертпейді. Мұндай инверсияның стилистикалық және 89 М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ прагматикалық әсері көбінесе компоненттерінің ерекше орналасуымен өзіне назар аудартады. Синтаксистік инверсия тәсілі Мәшһүр Жүсіп қолданысында экспрессивтілікті күшейту және компоненттерді мағыналық жағынан ерекшелеп көрсету құралы ретінде жұмсалғаны анықталды. Дүниеден қалған жан жоқ аяп күшін, Қайраумен шықыр-шықыр отыз тісін. Айт, тауып жастанайын босағасын, Молданы бала оқытқан құдай үшін [15, 19 б.]. «Отыз тісін қайрау» тіркесінің түпнұсқасы – тісін қайрау. Мәшһүр Жүсіп өлеңнің идеясына байланысты дүниеқұмарлардың бейнесін аша түсу үшін «отыз» сөзін қосқан және «шықыр- шықыр» еліктеуіші арқылы семантикалық реңкті арттыра түскен. Тіпті молданың өзі баланы ақша үшін оқытатын болып кетті деген ойды қынжыла отырып айтады. Фразеологизмдердің компоненттерінің орын тәртібінің өзгеруі барысында тіркес мағынасына назар аударылмайды, компоненттерінің орын тәртібі бір-біріне қатысты нормадан ауытқу ретінде өзгеретін болғандықтан, өзіне оқырманның назарын аудартады. Фразеологизмдер компоненттерінің инверсиясы оның компоненттерінің жалпыға ортақ қабылданған грамматикалық орын тәртібінің бұзылу процесінен тұратын фразеологизмдердің окказионал өзектілену тәсілі арқылы жасалады. Фразеологизмдер компоненттерінің өзгеріп ауытқуы фразеологизмге ерекше көркемдік реңк береді, оның прагматикалық әлеуетін арттырады. Отырмын бұ жалғаннан үзіп күдер, Жеткен соң жер таянған мезгіліме [15, 36 б.] Немесе Тілі жоқ көп мылқаулар тыйыш жатыр ғой, Қызыл тіл, сен басымды салдың дауға [15, 90 б.]. Фразеологизмдердің құрылымдық жүйесі біршама өңделгенімен, оның дәстүрлі мән- мағынасында айтарлықтай өзгеріс жоқ. Бұл жерде фразеологизмдер трансформацияға түсіп тұрмаса да, өлеңнің ұйқасына байланысты орын тәртібі алмастырылған. Сөздердің бұлайша орын алмастырып келуі стильдік те, мағыналық та өзгерістер бермейді. Ақын өлеңнің ырғағын, әуезділігін бұзбау мақсатында қолданғанын байқаймыз. Десек те, инверсия тәсілі шығарманың идеялық-көркемдігіне қызмет ететініне көз жеткіздік. Фразеологизмдерді мағыналық жағынан және сырт құрлысын өзгертіп қолдану да ақынның халықтың тіл байлығын пайдаланудағы өзіндік ерекшелігі болып саналады. 5. Мәшһүр Жүсіптің қанатты сөздері. Ақын-жазушылардың қаламынан шыққан тіркестер, қанатты сөздері халық арасына кеңінен тарап, өз қолданысын тапқандары да баршылық. Мысалы: 1.Жасымда ғылым бар деп ескермедім. 2. Тіл өнері дертпен тең. 3. Ар ұялар іс қылмас ақыл зерек. 4. Досыңа достық қарыз іс. (Абай). 1. Өнер-білім бәрі де оқуменен табылған. 2. Аурудан-аяған күштірек. (Ыбырай). Мәшһүр Жүсіп шығармаларында мақал- мәтелдерге ұқсас жасалған әрі көркем, әрі терең мағыналы сөз өрнектері бар. Мәшһүр Жүсіптің нақыл сөздері оның өмір тәжірибесі мен таным- түсініктерінің қысқаша тұжырымдамасы іспетті. Ақын: Бұл атты жоқтан бар ғып тәңірім шашты, Сөзімді жұрт сырға қып құлаққа асты. Бойтұмар басқаларға болған сөзім Өзімді қылмас тіпті аяқ асты [90, 20 б.] Жел сөздің тұнып жатқан кілтін аштым, Әр түрлі тоқтау айтып, көңілін бастым. Бұрынғыдан, соңғыдан түк қалдырмай, Уатып, жұбату ғой менің қастым [90, 39 б.]. Қылады шүкір,сабыр білген адам, Ашылып жүрек көзі, көрген адам. Ең алды үлкен байлық –аз күн өмір, Жатады төрт құлақта өлген адам [90, 56 б.] Бірдей боп бұ базарда атлас пен бөз, Жоқ болып асылыңды танитын көз. Белгілі бұ да бір дерт ұстамалы: Жолығып кеткен жанның қолқасы-сөз [90, 63 б.]. Қызметі мен құрылымы жағынан әр алуан жаңа фразеологизмдерді, сөз орамдарын ұсынады. Мұндай сөз үлгілері ақында көптеп кездеседі. Есті адам – қанағатты. Қанағатты адам тиянақты. Тиянақты адам көнтерлі. Көнтерлі адам қайғысыз. Қайғысыз адам бақытты. Ендеше есті адам бақытты болады [10, 60 б.]. Өмірдегі қанағаттық есті адамның белгісі екенін, қанағаттық адамды бақытты етеді дегенді тұжырымдайды. Халқымыздағы «Қанағат – қарын тойғызар» мақалының мәнін тереңірек аша түседі. ӨЛКЕТАНУ № 2, 2013 90 М.Ж. КӨПЕЕВТІҢ 155 ЖЫЛДЫҒЫНА АРНАЛАДЫ Тыныштық керек болса, бір жаныңа, Өзіңді ғылым бірлан өнерге сал [10, 77 б.]. Немесе Не нәрсе парыз болса, ғылым – парыз, Ғылым білсең, өтелер қанша қарыз [10, 155 б.]. Өз заманының патриоты ретінде адамдарды ғылым-білім үйренуге шақырады. Ақын түсінігінше, ғылымды білу – парыз. Ғылым – ең алдымен жаныңның тыныштығы үшін керек дегенді айтады. Сөзінің жаны бар сияқты. Кедей байдан тіленіп борыш алғаны: Өз-өзінен дарға асылғаны [10, 6 б.]. Немесе Бұл күнде тіл сөйлемес, ақша – шешен, Жүгірер бай жұмсаса, не мен, не сен. Дүниеге дінін сатқан адамдардан Алыс жүр, бой суытып аман-есен [10, 171 б.]. Бұл сөздердің бүгінгі күнгі заманауи проблемалармен үндес екенін аңғаруымызға болады. Сонымен ақынның фразеологизмдерді жаңартып жұмсау тәсілі, халық тілі үлгісімен жасалған, өз қаламынан шыққан қанатты сөздері қазақтың ауыз әдебиеті тілімен ұштасып жатқандығын дәлелдейді және қазақ фразеологиясын байытуға қосқан үлесі болып саналады. Қ о р ы т а а й т қ а н д а , М ә ш һ ү р Ж ү с і п шығармаларындағы фразеологизмдердің окказионалды қолданыстары жасалу тәсілі жағынан сан алуан екеніне көз жеткіздік. Қаламгер әр өлеңнің идеясына сай осы түрлі тәсілдерді үйлестіріп қолдана білген. Ақын жалпыхалықтық тілдің тұрақты тіркес құрамынан ең қажетін талғай отырып, мүмкіндігіне орай оларды түрлендіріп пайдаланады. Өлеңдегі қолданысына қарай фразеологизмдердің стильдік бояуын ажарлай түседі, атқаратын қызметін күрделендіре түседі. Тұрақты тіркестерді жаңғыртып, өңдеп, құбылтып, айшықты сөздермен толықтырып қолдану арқылы фразеологизмдердің мәнмәтіндегі мәніне экспрессивті-эмоционалды реңк беріп, көркемдегіш қасиетін құлпыртып, стилистикалық қызметін күшейтеді, прагматикалық мақсатын айқындай түседі. ӘӨЖ 821.512.122.+821.512.161 ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 1 Будагов Р.А. Человек и его язык / 2-е изд. - М.: Изд-ство МГУ, 1976. – 210 с. 2 Әлкебаева Д.А. Қазақ тілінің прагмастилистикасы: Оқу құралы. -2-бас.-Алматы: Қазақ университеті, 2008. -258 б. 3 Қосымова Г. Қазақ эпосындағы тұрақты сөз тіркестері: көмекші құрал. –Алматы: Рауан, 1997. -80 б. 4 Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: Филолог. ғылым. докт. ... дисс. –Алматы, 2007. -336 б. 5 Кунин А.В. О стилистическом контексте во фразеологическом ракурсе. Сб. Науч. тр.-в. - Москва, 1976. – 250б. 6 С.Исаев. Қазақ әдеби тілінің тарихы. -Алматы: Ана тілі, 1996. – 304 б. 7 Қайдаров Ә.Т. Қазақ тілі тарихи лексикологиясының мәселелері. -Алматы, 1983. -198 б. 8 Мәшһүр-Жүсіп Көпеев. Таңдамалы өлеңдері. –Павлодар: ЭКО, 2005. – 2 т. – 456 б. 9 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы. Шығармалары. – Павлодар: ЭКО, 2007. – 485 б. 10 Мәшһүр-Жүсіп Көпеев. Таңдамалы өлеңдері. – Павлодар: ЭКО, 2005. – 1 т. – 425 б. 11 Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. Алматы: Ғылым, 1977. - 712 б. 12 Уәлиев Н. Фразеология және тілдік норма. -Алматы, 1998. - 128 б. 13 Третьякова И.Ю. Внутренняя форма окказиональных фразеологизмов // Проблемы семантики и функционирования языковых единиц разных уровней: Материалы ІІ региональной научной конференции. – Иваново, 2004. – С. 110-114. 14 Шанский Н.М. Фразеология современного русского языка. – М.: Высшая школа, 1969. – 205 с. 15 Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы. Шығармалары. -Павлодар, ЭКО, 2008. – 5т. – 425 б. |