Нуржігіт Алтынбеков Цитоархитектоникасы және миелоархитектоникасы. Нейрондық құрамы.
Цитоархитектоникасы - Үлкен ми қыртысындағы мультиполярлы нейрондардың түрлері сан алуан
. Бұлар : пирамидалы , жұлдыз тәрізді , жіппе ішіндес , өрмекші тәріздес жөне горизантальды
болып жіктеледі . Пирамида тәріздес нейрондар үлкен ми қыртысының ең негізгі және ең көп
кездесетін арнайы қызмет атқаратын нейрондар тобы . Мөлшері әр түрлі , 10-40 мкм шамасында ,
денесі үшбұрышты , жоғарғы ұшы ми қыртысының үстіңгі бетіне бағытталған . Бұл нейрондардың
бүйір бөлігі мен жоғарғы ұшынан дендриттер шығып , мидың сұр затының әр түрлі қабаттарында
аяқталып жатады . Ал нейрон денесінің негізгі ( табаны ) бөлігіней нейрит ( аксон ) Пығып ,
қыртыстың әрбір қабаттарында аяқталып , ал кейбіреулері ( ұзыны ) мидың ақ затына да өтіп
отырады .. Үлкен ми қыртысындағы пирамидалы нейрондар атқаратын қызметіне жөне мөлшеріне
байланысты қыртыстың әрбір қабаттарында өр түрлі болып келеді . Оның ішінде майда немесе
қыстырма нейрондардың аксоны мидың бір ғана жарты шарында ( ассоциативті ) немесе оң
жақтағы жарты шарын сол жақтағы бөлігімен байланыстырып ( комиссуральды ) тұрады . Мұндай
нейрондар ми қыртысының барлық қабаттарында кездеседі , әсіресе адамның үлкен ми
қыртысында бұлар өте көп . Пирамидалы нейрондардан шњққан аксоя пирамидалы жолдар түзіп ,
импульсті ми бағанасына , одан жұлынға өткізеді .
Ми қыртысының миелоархитектоникасына ассоциативті ( қыртыстың оң немесе сол жағында
орналасқан ) және көмнссуральды ( мидың оң жағын сол жағымен байланыстыратын ) талпыктар
мен проекциональды нерв талшықтары жатады . Проекциональды талшықтар афферентті ,
эфферентті болып ми қыртысын нерв жүйесінің басқа ядроларымен байланыстырады .
Ми қыртысының қабаттары. Нейрон аралық байланыстар.
Ми қыртысының қозғалтқыш аймағында 6 түрлі қабаты болады :
І. Молекулярлы ,
ІІ . Сыртқы дәнді ,
ШІ . Пирамидальды ,
IV . Ішкі дәнді ,
У. Ганглионарлы ,
VI . Полиморфты нейрондар қабаты .
Молекулярлы қабаттың құрамында жіппе төріздес аздаған ғана майда ассоцнативті нейрондар
болады . Бұлардан тараған аксондар , мидың бетіне параллель орналасқан тангенциальды нерв
талшықтарын түзеді .
Сыртқы дәнді қабатта майда днаметрі 10 мкм , пішіні дөңгелек , жұлдыз пішіндес , пирамида
тәріздес болып келген нейрондар бар . Бұлардың Дендриттері жоғарғы молекулярлы қабатқа өтсе ,
ал аксондары мидың ақ затына не молекулярлы қабаттың тангенцнальді нерв талшықтарына да
өтеді. Үлкен ми қыртысының ең қалың қабаты пирамидалы нейрондар қабаты . Нейрондардың
мөлшері 10-40 мкм болып келгеи , пирамиданың жоғарғы ұшынан негізгі ( басты ) дендриті
шығып , Мндың молекулярлы қабатына өтеді . Ал нейрондардың бүйір бөлігінен тараған басқа
дендриттері осы қабаттың өзінде синапстар түзеді . Аксондардың қысқасы осы қабаттың бойында
, ал ұзындары ассоциативті немесе комиссуральды миелинді талшықтар түзіп , мидың ақ затына
өтеді .
Ішкі дәнді қабат. Құрамында өте майда дән төрізді , жұлдыз пішіндес нейрондары бар , көптеген
горизонтальды талшықтар түзетін қабат .
Ми қыртысынын ганглионарлы қабатының құрамында биіктігі 120 мкм , ал ені 80 мкм болатын
ірі , пішіні пирамида төрізді нейрондар болады , бұларды Бец жасушалары дейді . Басқа
нейрондардан ерекшілігі , цнтоплазмасында ірі және өте көп базофильді заттары бар . Осы