Атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары 26 қазан 2019 ж


 Қытай тілінен тілімізге енген бірлік өлшемдер



Pdf көрінісі
бет66/92
Дата22.05.2023
өлшемі1,94 Mb.
#96037
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   92
Байланысты:
A Кекилбаев (1)

1. Қытай тілінен тілімізге енген бірлік өлшемдер 
“Тауға кеткен мүшелер 40 мың жыңнан артық отын кесіп əкеліп 430 юанға 
сатты”, “Бір жың жем, 6 жың шөп кетсе, барлығына 12410 жың жем, бір жың 
жемді 6. 5 фыннан есептегенде 1737 юань 40 фын керек болады” [1]. 
Жың (- жарты кило, ішкі өлкеде əлі де жыңды қолданады, бірақ көбінде 
кило мен өлшеніп жүр. 
Юань (- ақша бірлігі, юань бүгін де жалпы беттік қолданылу үстінде. 
Фын () - ақша бірлігі, қазір тыйын деп алынады. 
Жанбы (元宝): енді атқа мінді, жанбыға қарай жұрды, «Дийуана да келді» 
деп, мазақ қып ұлтан күледі... Атып тастап жамбыны, ұлтанға жетіп келеді. 
Атайын деп оқталып, түсіне садақ тіреді, (Алпамыс) . 


240
Түрліше салмақта, формада қойылған сом (кесек) күмістің ертеде Ямб 
деп аталғанын в. Далдың түсіндірме сөздігінен де, басқа материялдан да 
кездестіреміз. Қырғыз тілінде жамбы − Қытайда ақша орнына қолданған
салмағы мен формасы əр тұрлы кесек күміс, ұйғұрша Ямбы-Қытайның 52 сəрі 
(сəрі − 35 грəм) бағасындағы күміс кесегі. Ал Моңғұл тіліндегі юмбұ (юамбұұ) 
− елулəн бағасындағы күміс, ауыспалы мағанада Ямба дəрежеде, право, шен 
ұғымын білдіреді, жамбы қытайша – Юань 元 жəне бау 宝 деген екі сөзден 
құралған. Қытай тілінде元 мөнетə, 宝 − құнды, бағалы, Яғни, құнды, бағалы 
ақша деген сөз. Қытайдың 元宝 атауы Моңғұл тілінде юамбұұ// юмұу деп 
айтылады, ал бұл сұз ұйғұр тілінде юмбұ// юмұ, қазақ тілінде жамбы болып 
қалыптасқан деуге негіз бар. Жамбы атауы Қазақ ортасына Моңғұлдар арқылы 
немесе саудамен ертерек шұғылданған Ұйғұр, Өзбектер арқылы тараған болу 
керек. (т. б. ) 
“Жиыны бір жың 2 сəрі 4 мысқал лазы ұрығы бар, 4 парникке лазы егілді. 
Көктемде 25 мудай жерге лазы егуге 5 фын 5 ли жер жаңду, секілді басқа 
сəйлердің көшетін салуға əзірленді” [2]


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   92




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет