Қазақ филологиясы кафедрасы
жүктеу/скачать 489,64 Kb. Pdf көрінісі
|
Ежелгі дәуір және орта ғасыр әдебиеті
| №10 дəріс Жүсіп Баласағұни (ХІ ғасыр) «Құтты білік» дастаны.
Жүсіп Хас Хажиб Баласағұн – ХІ ғасырдың аса көрнекті ақыны, данышпан ойшылы, ғалымы, белгілі қоғам қайраткері. Жүсіптің есімін əлемдік əдебиет тарихына мəңгілікке өшпестей етіп жазып қалдырған бірден – бір əдеби мұрасы – « Құтадғу біліг» (« Құтты білік») дастаны.Бұл дастан қазіргі түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы тарихы, қоғамдық- саяси өмірі, ғылымы, əдебиеті мен мəдени дəрежесі, əдет- ғұрпы, наным- сенімі, т.б жөнінде аса қызықты, əрі қыруар мол деректер беретін көркем туынды. « Құтты білік » дастанының бізге үш нұсқасы – Вена / яки Герат/ , Каир жəне Намаган нұсқалары жетті. « Құтты білік» дастанын зерттеуші ғалымдар, аудармашылар, бастырып шығарушылар : Ж. Амадес, Г.Вамбери, В.В. Радлов, Е.Э.Бертельс, А.Валитова, С.Е.Малов, С.Муталлибов, К.Каримов, С.Иванов, А.Егеубаев, Б.Сағындықов, т.б. Бұл дастанның негізгі идеясы мемлекетті дұрыс басқару мəселесі.Дастанның басты идеясы төрт принципке негізделіп жазылған: əділдік, бақ- дəулет, ақыл- парасат, қанағат.« Құтты білік» - дидактикалық дастан. Төрт принциптің символы ретінде көрінетін төрт қаһарманы: Күнтуды патша, уəзірі Айтолды, уəзірдің баласы Ұғдулміш, дəруіш Одгурміш. « Құтты білік » дастанының негізгі сюжеттік желісі, шығарманың негізгі төрт қаһарманының өзара əңгімесінен, сұрақ- жауаптарынан, бір-біріне жазған хаттарынан тұрады. «Құтты білік» дастанында ел басқарған əкімдер мен қалың бұқара арасындағы қарым- қатынас мəселесі қозғалады. «Құтты білік» дастанында ел басқаратын əкімдерге қойылатын талаптар: əділдік, ақыл-парасат, өнер-білімге жетік болу, ниеті түзу, сөзі шырын, пейілі кең, кек сақтамайтын болу. Дастанда ақыл - парасат, өнер-білім, əдептілік, тəлім-тəрбие, мінез-құлық, кішіпейілдік, жомарттылық, мейірімділік, тіл мəдениеті, əке-шешені құрметтеу, т.б. мəселелер сөз болады. Дастанның көркемдік ерекшелігі, түркі тілінде аруздың «ықшамдалған» мутакарриб деп аталатын өлшем түрімен жазылғандығы. жүктеу/скачать 489,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|