Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты т.Қ. Қойбағарова информатика
Ctrl + F4 - Файлдарды кеңейтімі бойынша іріктеу; Ctrl + F5
жүктеу/скачать 7,08 Mb.
|
| Ctrl + F4 - Файлдарды кеңейтімі бойынша іріктеу;
Ctrl + F5 – Файлдардың құрылған датасы және уақыты бойынша іріктеу; Ctrl + F6 - Файлдарды көлемі бойынша іріктеу; Ctrl + F7 – Файлдарды іріктемеу (дискіге жазылған тәртібімен шығару). MS DOS және Norton жүйелері бойынша анықтама
191
MS DOS жүесінде параметр тұтас бос орынсіз жазылады. 192
Директориядағы файлдар тобының белгенуін қайтару Enter, "-" цифрлық пернетақтада Өзінің ххх - кеңейтімімен атқаршуы файл жасау үшін – Norton NC.EXT-де ххх: ууу !.! жолын қыстыру керек, мұнда ууу – атқарушы ЕХЕ немесе ВАТ файлының атауы. Осындай кеңейтімімен файлдың атауының үстінен Enter-ді басып, yyy.bat немесе ууу.ехе программасын орындаймыз. Мысалы, директориядағы 1st кеңейтімімен барлық файлдарды жою үшін lst:del*.lst жолын қыстырамыз. Оқуға ғана рұқсат етілген файлды жасау үшін – оны Insert пернесімен ерекшелеп, F9 + ФАЙЛ Установка атрибутов және керек нұсқауды бос орынмен басу (Установить Только чтение). Файлдар тобы үшін дәл солай жасалады, егер олар Insert пернесімен ерекшеленген болса. Кейбір файлдарды экранда көрсетпеу керек болса – оларды алдымен ерекшелеу F9 + Наcmpouкu + Настройки және керек анықтауыштарын (орысша атрибуты) бос орынмен басу Показывать скрытые файлы, белгісін алып тастау керек. Директорияда байқаусызда жойылған файлдарды қайта қалпына келтіру үшін – сол директорияға кіріп UNDELETE немесе UNERASE теру керек (жойылған файлдарда ? орнына олардың бірінші әрпін қалпына келтіру керек). Жойылған файлдарды қалпына келтіру өте қиын, сәті түссе ғана. AUTOEXEC.BAT – жүйе жүктелген кезде жіберілетін командалық файл. Онда файлдарды іздеу тізбегі (PATH), резиденттік программалардың қайсысын жіберуді (экранның, пернетақтаның орысша драйверлері), Нортон қабықшасының, Windows жүйесінің жіберілуі беріледі. CONFIG.SYS — DOS, Windows 9x және OS/2 тектес операциялық жүйелердің конфигурациясын анықтайтын файл. Ол жүйені баптайтын нұсқаулардан және драйверлерді жүктейтін командалардан тұратын мәтіндік файл, жүктеуші құрылғының (Boot disk) түбірлі каталогында орналасуы қажет. Мысал AUTOEXEC.BAT rem Бұл мысал @ECHO OFF SET BLASTER=A220 17 Dl Tl PROMPT $P$G LH /L: 1,12512 C:\SYS\UNISCR LH /L: 1,4128 C:\I\SYSMY\UNIKBD /IS /IBM /R /K:54
193
LH C:\WIN95\COMMAND\MSCDEX.EXE /S /D:MTMIDE01 /M.10
SET PATH=C:\WIN95;C:\WIN95\COMMAND;C:\;C:\DOS\;C:\NC; SET TEMP=C:\WIN95\TEMP
MODE CON CODEPAGE PREPARE=((866) C:\WIN95\COMMAND\EGA3.CPI) MODE CON CODEPAGE SELECT=866 LH KEYB RU,,C:\WIN95\COMMAND\KEYBRD3.SYS @ECHO OFF Мысал CONFIG.SYS DEVICE =C:\WIN95\HIMEM.SYS REM DEVICE=C:\WIN95\EMM386.EXE ON RAM HIGHSCAN NOEMS DEVICE=C-\WIN95\EMM386.EXE RAM 1024 FRAME=D000 DOS=HIGH,UMB FILES=80
BREAK=ON
SHELL=C:\COMMAND.COM C:\ /P /E:1024 DEVICEHIGH /L:2,12048 =C:\WIN95\SETVER.EXE REM-----------MTM ATAPI CD-ROM-----------
DEVICEHIGH=C:\WIN95\COMMAND\D1SPLAY.SYS CON=(EGA,,1) COUNTRY=007,866,C:\WIN95\COMMAND\COUNTRY.SYS Көмекші программалар (утилиттер) Утилит (utility немесе tool) – арнайы, өзіндік қызметті орындайтын, аппараттық жабдықтаманың және операциялық жүйенің стандартты мүмкіндіктерін кеңейтетін компьютерлік программа. Утилиттер көптеген мүмкіндіктерге (параметрлерге, баптауларға, қоюға) жол ашады, немесе кейбір параметрлерді өзгерту үрдісін автоматтандырады. Утилиттер көбінесе операциялық жүйелердің құрамына кіреді немесе мамандандырылған аппаратты жасақтама топтамасымен келеді. 194
рeзepвтеу программалары – компьютердің қатты дискісінде тұрған керек ақпаратты, дискеталарға, алмалы-салмалы дискілерге, стример кассетасына тез көшірмелеуге мүмкіндік береді; aнтивиpycтық пpoгpaммалар — компьютерлік вирусты жұқтырудан сақтап қалу үшін және оның зардабын жоюға арналған; қаттау программалары (упаковщики) – (apxивaтopлар) – ақпаратты «қаттаудың» арнайы әдістерін қолдану арқылы, дискіде ақпаратты қысуға, яғни файл көшірмелерінің кішкентай көлемін жасау, сонымен қатар бірнеше файлдардың көшірмелерін бір архивтік файлға біріктіруге мүмкіндік береді; рyсcификaтop npoгpaммалары – орыс әріптерімен (мәтіндермен, пайдаланушылармен және т.б.) жұмыс жасау үшін басқа программаларды (әдетте ОЖ) икемдейді; кoмnьютepге дuaгнocmuка жасайтын npoгpaммалар – компьютердің конфигурациясын және оның құрылғыларының жұмысқа дайындығын тексеруге мүмкіндік береді; кэштеу программалары– дискіде көбінесе жиі қолданылатын учәскесінен тұратын, жедел жадыда кэш-буферін ұйымдастыру арқылы, дискідегі ақпараттарға кіруді (қатынасуды) жылдамдатады; тиімдестіру (оптимизациялау) программалары– дискіде деректердің орналастыруын тиімдестіру арқылы, дискідегі ақпараттарға жылдамдау кіруді (қатынасуды) қамтамасыз етеді; дискілерді динамикалық сығу программалары – файлдар түрінде компьютердің дағдылы (кәдуескі) дискілеріне, ақпарат сығылған түрінде сақталып, жалған (орысша псевдодиски) дискілер құрылады, бұл дискілерде көбірек деректерді сақтауға мүмкіндік береді. кіруді (қатынасуды) шектеу программалары – компьютерде сақталған деректерді, біліксіз немесе керексіз пайдаланушылардан қорғау мүмкіндігін жасайды. 1.3 Қолданбалы пpoгpaммалар 1.3.1 Мәтіндік редакторлар Мәтіндік редактор– мәтіндік файлдарды құру және өзгерту үшін, сонымен қатар, оларды экранда қарау, баспаға шығару, мәтіннің кесінділерін іздеу және т.б. арналған компьютерлік программа. Мәтіндік файлдар үшін MS-DOS және Microsoft Windows жүйелерінде «.txt» кеңейтімі қолданылады. Бірақ та, кез келген басқаша кеңейтімімен мәтіндік файлдар болуы мүмкін. Мысалы, қандайда бір программалау тілінде жазылған 195
программалардың бастапқы кодтары, кеңейтімі сол тілге сәйкес файлдарда сақталады.
Lotus WordPro Microsoft Word Microsoft Works WordPad — MS Windows-ң дистрибутивіне кіреді OpenOffice.org Writer PolyEdit WordPerfect 1.3.2 Электрондық кестелер Электрондық кестелер (немесе кестелік процессорлар) – бұл кестелік есептеулерді жүргізуге арналған қолданбалы программалар. Электрондық кестелердің (ЭК) есептеу саймандары, күрделі статистикалық, қаржылық және басқа есептеулерді жүргізуге болатын, қуатты математикалық функциялардан тұрады. ЭК негізгі қасиеті — формулаға кіретін операндтардың мәндері өзгерген кезде, формулалардың лезде қайта есептелуі. Осы қасиетінің арқасында, кесте сандық тәжрибені (экспериментті) ұйымдастырудың ыңғайлы сайманы болып табылады, олар: параметрлерді іріктеп алу; модельдену жүйесінің жүру болжамы; тәуелділіктерді сараптау; жоспарлау. Microsoft Excel (Windows үшін), Lotus 1-2-3 және Quattro Pro (DOS және Windows үшін) ең белгілі кестелік процессорлар. 1.3.3 Графикалық редакторлар Графикалық редактор – компьютердің көмегімен екі өлшемді бейнелерді жасауға және түзетуге мүмкіндік беретін программа (немесе программалар дестесі). 196 Графикалық редакторлардың түрлері: векторлық, растрлық және гибридтік. Векторлық графикалық редакторлары пайдаланушыға тікелей компьютер экранында векторлық бейнелерді жасауға және түзетуге, сонымен қатар, оларды әртүрлі векторлық форматта сақтауға мүмкіндік береді, мысалы: CDR, AI, EPS, WMF немесе SVG. Ең белгілі графикалық редакторлар: Corel Draw, Adobe Illustrator, Macromedia Free Hand – Microsoft Windows және Mac OS X операциялық жүйелері үшін, ал еркін таратылатын Inkscape редакторы – барлық ОЖ үшін. Векторлық редакторлар беттерге белгі қоюды жасауға, типографиялық бейнелерді, логотиптерді, sharp-edged artistic иллюстацияларын (мысалы, мультипликация, clip art, күрделі геометриялық шаблондар), техникалық иллюстациялар, диаграммаларды жасауға және блок-схемаларды құруға жақсы. Векторлық графика — бұл геометриялық қарапайымдарды қолдану: Сызықтар және сынық сызық. Көпбұрыштар. Шеңберлер және эллипстер. Безье қисықтары.
197
Ең кең тараған: Microsoft Windows үшін – Adobe Photoshop, және GNU/Linux және басқа POSIX-сәйкестер үшін – Mac OS X, GIMP растрлық редакторлары.
және басқа. 3.2-сурет. Растрлық графиканың сақталу схемасы Растрлық графика фотоаппатармен, сканерлермен, тікелей растрлық редакторлармен, сонымен қатар векторлық редакторларынан экспорттау арқылы немесе скриншоттар түрінде жасалады. Экранның суреті (скриншот, screenshot) —монитор экранынан немесе басқа шығару құрылғысынан пайдаланушының не көргенін дәл көрсететін, компьютермен алынған бейне. Гибридтік графикалық редакторлар. Көбіне белгілі: AutoCAD үшін – RasterDesk, Microsoft Windows ОЖ үшін – Spotlight. RasterDesk – AutoCAD LT және AutoCAD-та сканерленген, құжаттармен жұмыс жасауға арналған кәсіби растрлық редактор және векторизатор. §5. 5.6- пункті «Графикалық ақпараттың ұсынылуы» 198
1.3.4 Деректер қорын басқару жүйесі Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) – деректер қорын енгізуге және ұйымдастыруға арналған мамандандырылған (специализированная) программасы. Әдетте қазіргі ДҚБЖ келесі компоненттерден тұрады: ядросы, ол сыртқы және ішкі жадыдағы деректерді басқару және жорналдау жұмыстарына жауап береді; деректер қоры тілдерінің процессоры, деректерді шығару және өзгерту сұраныстарын (запросы). оңтайландыруды (оптимизациялау) және машинаға тәуелсіз ішкі орындаушы кодын жасауды қамтамасыз етеді. орындалу уақытын қолдайтын ішкі жүйесі, ДҚБЖ-мен пайдаланушы интерфейсін жасайтын, деректермен манипуляция жасау программаларын түсіндіріп береді (интерпретирует); және де, ақпараттық жүйеге қызмет етудің қосымша мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін сервистік программалар. Өзгерістерді жорналдау – логикалық қателік немесе физикалық бұзылу әсерінен, қабылдану болмай қалған жағдайда, деректер қорын алдыңғы қалпына қайта келтіруге қажет ақпаратты сақтайтын, ДҚБЖ- қызметі. Кішірек ақпараттық жүйелерді жасау қажеттілігі туындаған жағдайда, Microsoft Access, FoxPгo, Clarion және т.б. жиі қолданылады. Үлкен көп пайдалаланушыларға арналған ақпараттық жүйелерді жасауға клиeнт-cepвep типті ДҚБЖ қолданған ыңғайлы. Ондай үлкен ақпараттық жүйелерді жасау үшін, Oracle, Microsoft SQL Serveг, Sybase SQL Serveг, Informix және т.б. кеңінен қолданылады. 1.4 Пpoгpaммалау жүйелері Пpoгpaммалау жүйелері – бұл, программалау тілдерінің біреуінде жазылған программалармен жұмыс жасауға арналған, аспаптық программалық құралдар кешені. Программалау жүйелері программалаушыға өзінің компьютерлік программаларын құруға, жасауға қызметшілік мүмкіндіктерін ұсынатын программалар. Қазіргі кезде, кез келген жүйелік және қолданбалы программалық камтамасыз ету программалары, программалау жүйелерінің көмегімен іске асырылыды, олардың құрамына мыналар кіреді: жоғарғы деңгейдегі тілдердің трансляторлары; программаларды редакциялау, құрастыру және жүктеу құралдары; 199 макроассемблерлік (машиналы-бағытталған) тілдер; машиналық программаларды жөндеушілері (отладчики). Әдетте, программалау жүйелерінің ішіне қоса кіретіні мыналар: программаның бастапқы мәтінін жазу және редакциялау қызметтерін жүзеге асыратын, мәтіндік редакторы (Edit); директориядан қажет программаның мәтіндік файлын таңдауға мүмкіндік беретін, программалар жүктеушісі (Load); программалардың орындалу үрдісін жүзеге асыратын, программаларды жіберуші (Run); синтаксистік және семантикалық (мағыналық, логикалық) қателерді диагностикалауымен қатар, программаның бастапқы мәтінінің машиналық кодын түсінуге (интерпретациялауға) және түрлендіруге (компиляциялауға) арналған, компилятор (Compile); программаның тестіленуі және жөнделуі бойынша сервистік қызметтерін атқаратын, жөндеуші (Debug); файлдармен: сақтау, іздеу, жою және т.б. амалдардын орындауға мүмкіндік беретін, файлдар диспетчері (File). Программалау жүйелерінің ядросын тіл құрайды. Программалау тілі – компьютерлік программаны жазуға арналған формальді таңбалық жүйе. Программалау тілі, программаның сыртқы түріне және оның басқаруымен орындаушы (компьютер) орындайтын әрекеттерге тапсырыс беретін, лексикалық, синтаксистік және семантикалық ережелердің жиынтығын анықтайды. Процедуралық программалау тілі программалаушыға есепті шығару үрдісінде әр қадамды анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай программалау тілдерінің ерекшеліктері, есептерді бөлшектерге бөлу және әр бөлім бірінен кейін бірі қадаммен шығару болып табылады. Процедуралық тілді қолданып, программалаушы алгоритмдік қадамдар тізбегін орындау үшін, тілдік конструкцияларды анықтайды. Ең белгілі программалау жүйелерін атап өтейік: Бейсик (BASIC – Beginner’s All-purpose Symbolic Instruction Code – тұңғыш үйренушілер үшін, символдық нұсқаулардың әмбебап коды; basic – басты, негіздік) – жоғарғы деңгейлі программалау тілдері тектес. Тіл программалауды оқытуға арналған және әртүрлі диалектілер түрінде кең таралған. 200
Паскаль (Pascal – ғалым Блез Паскальдің1) құрметіне аталған – жалпыға арналған жоғарғы деңгейлі программалау тілі. Мамандар арасында және программалауды оқып үйренуде өзінің қарапайымдылығымен дүние жүзінде кеңінен орын алды. Turbo Pascal («турбо паскаль» деп айтылады) – Borland фирмасы шығарған Паскаль тілінің диалектісі, Windows үшін программалық қамтамасыз етудің интеграцияланған (біріктірілген, ықпалданған) ортасы және осы ортаның программалау тілі. Object Pascal – 1986 жылы Apple Computer фирмасы құрастырған программалау тілі. Паскальдің ертеректе болған объектілі-бағытталған нұсқаларынан шыққан. Дельфи (Delphi) – қазіргі кезде ең белгілі және кең тараған, объектілі-бағытталған программалау тілі. Си (C) – 1970 жылдардың басында ойлап табылып дүниеге келген, стандартталған процедуралық программалау тілі. Жүйелік жасақтама программалары жасалғанда кеңінен қолданылады. Джава (Java) – интерактивті веб-беттерін жасау үшін өте тиімді, программалаудың объектілі-бағытталған тұғырнамалы-тәуелсіз тілі. Тест сұрақтары Операциялық жүйе — ол: a компьютердің негізгі құрылғыларының жиынтығы; b төменгі деңгейдегі тілде программалау жүйесі; c компьютердің барлық аппараттық құрылғыларының жұмысын басқаратын және оны пайдаланушынының әрекеттерімен үйлестіретін программалар жиынтығы; d құжаттармен амалдар жасау үшін пайдаланатын программалар жиынтығы; e компьютерлік вирустарды жоюға арналған программа. Операциялық жүйе мына топқа кіреді: a қолданбалы программалық жасақтамаға; b жүйелік программалық жасақтамаға; c деректер қорын басқару жүйесіне; d программалау жүйесіне; e бірегей программалық жасақтамаға. Norton Commander —ол: a операциялық жүйе; b MS-DOS программалық қабықшасы; 1 Блез Паскаль (1623 —1662)— француз математигі, физигі, әдебиетшісі және философы. Француз әдебиетінің классигі, математикалық талдау, ықтималдық теориясы және жобалау геометриясының негізін қалаушылардың бірі, есептеу техниканың бірінші үлгілерін жасаушы, негізгі гидростатика заңының авторы. 201
Windows программалық қабықшасы; спрайттар редакторы; программалау тілінің интерпретаторы. MS-DOS жүктелгенде файлдардың қайсысы ертерек жүктеледы: CONFIG.SYS;
COMMAND.COM; MSDOS.SYS; IO.SYS.
“Артық” программаны атаңыз: Turbo-Pascal; Excel;
Access;
Internet Explorer. Тұрақты жадыға «тігілген» программалар ненің құрамына кіреді: ОЖ жүктеуішінің; IO.SYS файлының; BIOS-тың; MSDOS.SYS файлының; COMMAND.COM файлының. Архиватор деп аталатын: ақпараттық көлемді азайту программасы (файлдарды қысу);
транслятор; деректер қорын басқару жүйесі.
бейнелерді адамның қабылдау ерекшеліктері; кодталатын суреттің ақпараттық артығының аздаулығы; суретті кодтайтын, бірдей байттардың қайталану саны. Arj архиваторын қолданғанда бәрінен де жақсы қысылатын: мәтіндер; суреттер; фотосуреттер; бейнефильмдер;
202 ойын программалары. 10. Архивтелген файлмен аталған әрекеттердің қайсысын орындауға болады: қайта форматтау; қаттаманы шешу; көру; орындалуға жіберу; редакциялау.
операциялық жүйенің бұзылу салдары; программалаушылардың ермектері;
программалаушыларды дайындаудың қажетті компоненті. 12. Компьютерлік вирустар: a компьютердің аппараттық құралдарының жұмысының жаңылуына байланысты пайда болады; дербес компьютердің пайдаланушыларына зиян келтіру үшін адамдар әдейі жазады; дұрыс жазылмаған программалық құралдардың жұмысының барысында пайда болады; операциялық жүйенің қателерінің салдарынан болады; түп тегі биологиялық болады. 13. Файлдық вирус: дискінің жүктеуіш секторларын ақаулайды; ұдайы жұққан файлдың кодын өзгертеді; ұдайы файлдың ұзындығын өзгертеды; ұдайы файлдың басын өзгертеді; ұдайы файлдың басын және ұзындығын өзгертеді.
драйверлер; трансляторлар; компиляторлар; интерпретаторлар.
DOS-тың ішкі командалары; DOS-тың жүктеуші файлдарын жадыға оқу командалары; DOS-тың сыртқы командалары; драйверлері;
203 трансляторлары. 16. MS-DOS-та DIR командасы бойынша .... атаулары шығады: дискідегі барлық каталогтардың; ағымды каталогтың файлдарының және ішкі каталогтарының; түбірлі каталогтан барлық файлдардың; түбірлі каталогтан барлық ішкі каталогтардың; ағымды каталогтан барлық ішкі каталогтардың. 17. MS-DOS-та COPY командасы .... көшіру үшін арналған: файлдарды және каталогтарды; тек қана мәтіндік файлдарды; тек қана каталогтарды; тек қана командалық файлдарды;
түбірлі каталогтың SYS ішкі каталогына; DOC каталогының *.SYS файлдарына; DOC каталогының SYS ішкі каталогына; түбірлі каталогтың DOC ішкі каталогына;
мәтіндік файл; IO.SYS файлы; каталогтар жийынтығы; командалық файл; бос каталог. 20. Файлды қысу дәрежесі .... байланысты: тек қана файлдың типіне; файлдың типіне және архивтеуші программаға; тек қана архивтеуші программаға; компьютердің өнімділігіне;
204
жүктеу/скачать 7,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||