ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНДЕ ДУАЛДЫ ОҚЫТУ ЖҮЙЕСІНІҢ
ТИІМДІЛІГІ
Дуалды оқыту Европалық білім беру жүйесінің тәжірибесі бойынша білім беру мен жұмыс беру
мекемелерінің жемісінің тығыз байланысы және жас маманның келешектегі кәсібін жетік меңгеруіне ықпал
етуі болып табылады.
182
Storm on the learning experience in the educational system of the European institutions of education and work
in close connection, and the fruit is the influence on the young master the profession of the future.
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында «Мен
сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер жаңа бағыттың қозғаушы күшіне
айналуға тиіссіздер» деген болатын. Ал ол жастарға терең білім беретін, ойлау жүйесін дамытатын ,
жауапты шешімдер қабылдай алуға үйрететін, қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыратын ұстаз екені
белгілі. Ал ұстаздың әдістемелік шеберлігі, ізденгіштігі, білім сапасын көтеретін технологияларды
қолдана білуі алғы шарты [1].
Ендеше, бірнеше жыл сабақ беру барысында қолданып жүрген дуалдық оқыту жүйесінің
тиімділігіне тоқталайын.
Мақсатым – өз бетімен дами алатын, өмірдің қиындықтарынан шешім таба алатын, белсенді,
білімді оқушыны тәрбиелеу.
Қазіргі қоғам талабы білім беру жүйесіне өз әсерін тигізіп, жас ұрпақты оқыту мен
тәрбиелеудің технологиясын жаңартуға бағытталған көптеген міндеттерді жүктеп отыр. Әсіресе, бұл
мәселені өндіріс ошақтарында кәсіптік-іскерлік жағдайда мамандығындағы бәсекелестікке төтеп
беретін кәсіби маман даярлау. Қазіргі таңда, озық индустриялы елдерде – Германияда, Англияда,
АҚШ-та, Оңтүстік Кореяда, Сингапурда жұмысшы мамандарды даярлаудың дуалды оқыту жүйесі
өзін жақсы жағынан көрсетуде, осы себепті біздің еліміз дамыған мемлекеттер қатарына ілесуі керек.
«Жаңғырту – Қазақстан жолының негізін құрушы, қоғамның шешуші құндылықтарының бірі,
келер күнге кемел келешекке жетелейтін жарқын жолымыз» деп Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
айтқандай, қазіргі уақытта еліміздің инновациялық тұрғыдан дамуын басты назарға алып отыр. Яғни,
барлық салада жаңаны енгізу, үздіксіз жаңғырту жаңаша бастау деген сөз. Елбасының
«Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы» атты бағдарламасында дуалды білім беру жүйесін енгізу
қажеттілігіне баса мән беріліп отыр. Осының арқасында мемлекетімізде білім беру деңгейі
жоғарылап, білікті мамандар қатары көбеймек. Теориялық біліммен қатар тәжірибелік дайындыққа
ие болатын білікті мамандар дайындау мәселесін шешуге бағытталған және кәсіпорындар мен білім
беру мекемелерінде сұранысқа ие болатын дуалды білім беру жүйесін енгізу қазіргі заман талабынан
туындап отыр [1].
Дуалды оқыту жүйесі дегеніміз - еорияны өндіріспен ұштастыра оқыту технологиясы. Ол
алғаш Германияда пайда болып, негізі қаланды. Дуалды оқыту жүйесінің кәсіби мамандар даярлауда
тиімділігі мен нәтижелілігі зор екендігі тәжірибеде дәлелденген.
Дуалды оқыту жүйесінің негізгі мақсаты – техникалық – кәсіптік оқу орындарының жұмыс
беруші жеке сектордағы өндіріс, шаруашылық мекемелерімен серіктестік ретінде бірлесе отырып,
нарық заманында бәсекелестікке төтеп бере алатын, жаңа инновациялық-технологиялық
бағдарламаларды меңгеруге дайын жұмысшы мамандар даярлау [3].
Бүгінгі таңда еңбек нарығында жоғары білікті мамандар тапшылығы орын алуда. Қалыптасқан
жағдайдың негізгі себепшісі – білім беру үрдісін ұйымдастыру және жүйедегі мәселелер, яғни жас
маманның бойынан табылуға тиісті тәжірибелік дағды, білім мен тәжірибені талап ететін нақты
өндірістік жағдайлардан теориялық білім берудің алшақтап кетуі. Осы жағдайда теория мен
тәжірибенің арасындағы алшақтықты жою мәселесі туындайды. Кез-келген мекеме, яғни жұмыс
беруші білікті маманды жұмысқа алуға мүдделі, себебі білікті маманның көп болуы – бұл жетістікке
қол жеткізудің кепілі. Мұндай жағдайда жас мамандардың оқу үрдісінде алған білімдерін жүзеге
асыру жоспарланатын кәсіпорын қызметінің ерекшелігін ескере отырып, қосымша оқу, тәжірбиеден
өту, қайта даярлау қажеттілігі туындайды [2].
Оқу үрдісіне дуалды білім беру жүйесін сәтті енгізу келесі мәселелерді шешуге мүмкіншілік
берді:
– оқу мекемесінің беделінің артуы, оқушылар контингентінің жоғарылауы;
– оқушылардың қызығушылығы мен әлеуметтік серіктестердің сұраныстарына қарай
бағдарламалар, арнайы курстар әзірлеу қажеттілігі;
– мамандықты тереңірек ойланып таңдауға, тапқырлық пен шығармашылыққа бейімдейтін
біліктіліктің дамуы;
– оқушының біліктілік пен еңбек дағдыларына, кәсіби білімге ие болып, еңбек нарығында
сұраныс деңгейінің жоғарылуы;
– бітірушілердің жұмысқа орналасуы және әлеуметтік бейімделуі;
– білім беру мекемелерінің кәсіпорындармен өзара әрекеттесу аясының кеңейуі;
– білім беру мекемелерінің бәсекеге қабілеттілігінің артуы.
183
Осы жүйе бойынша кәсіптік оқу орындарының студенттері бір мезгілде өндірісте шәкірт
ретінде жұмыс істей алады.
Кәсіптік шеберлікті қамтамасыз етудің нақты жолы – жас мамандарды оқытып үйрету, жаңа
мамандыққа бейімдеу.
Озық индустриялы елдерде – Германияда, Англияда, АҚШ-та, Оңтүстік Кореяда, Сингапурда
жұмысшы мамандарды даярлаудың дуалдық жүйесі өзін жақсы жағынан көрсете білді. Мысалы,
біздің ұстаздарымыз Сингапур мемлекетіндегі Наньянг Политекник оқу орнында және Германия
мемлекетінің German academiaсында біліктілікті арттыру курсын оқып қайттық. Бұл оқу
орындарының жұмыс тәжірибесі бізге үлгі боларлықтай. Қоғам мен үкіметтің, өндіріс пен өскелең
ұрпақтың қажеттілігін қанағаттандыру ұранын алға қойып біздің колледж кәсіптік және техникалық
мамандар даярлауда әлемдік деңгейге көтерілуге мақсат қойдық. Өндірістің қажеттілігін алдыңғы
жылдарға жоспарлай отырып, оқу жоспары мен бағдарламасын жасауда оқу орны өндіріспен тығыз
байланыста жұмыс атқарудамыз.
Алматы қалалық Білім басқармасының басшысы Р.С. Шимашеваның бұйрығымен Алматы
мемлекеттік энергетика және электронды технологиялар колледжі дуалды жүйе бойынша
экспериментальды база болып тағайындалғаннан кейін, алғашында екі мамандық бойынша, бірнеше
жылдан бері бірлесе жұмыс жасап жүрген әлеуметтік серіктестік «АлматыЭнергоСервис» ЖШС
ұжымымен жұмыс, оқу бағдарламалары бекітіліп, жоспар құрылды. Кейіннен АҚ «АлЭС» және
ЖШС «RG Brands Kazakhstan» ұжымдарымен келісімге келіп тағы екі мамандықты дуалды жүйеде
оқытудың жоспары мен оқу бағдарламасы құрылды. 2012 жылдан бастап білім алушылар аталған
жүйе бойынша оқуларын бастаған болатын. Курстың жоғарылауына байланысты аптасына бір, екі,
үш күн өндіріске барып, тәжірибелік жұмыстар жасаған оқушылардың мамандыққа деген түсінігі
артып, оқуларында жаңа бір серпіліс пайда болғандай әсер қалдыруда.
Білім алушылар колледж тарапынан көлікпен және өндірістегі жетекшімен қамтамасыз етілсе,
серіктестер тарапынан арнайы киіммен, түскі аспен қамтамасыз етілуде. Колледж білім алушылары
жайлы әлеуметтік серіктестеріміз де жоғары бағасын беруде. Жоғары білімді, өндірістегі
тәжірибелері мол білікті мамандар энергетика мен машина жасау салаларының даму бағыттары
жөнінде дәріс беріп, таңдаған мамандықтарының қыр-сырын үйретіп, оқушылардың өз
мамандығына деген қызығушылығын арттыруда.
Оқу-жұмыс бағдарламасы бойынша І курстың ІІ семестрінде оқушылар өндірісте тәжірибе
сағаттарын өтеді. Семестр бойынша бұл тәжірибе 120 сағатқа жетеді. ІІ курста аптасына 2 күннен,
жалпы 396 сағат өндірісте болады. Сонымен қатар, ІІ курста 4 апталық оқу тәжірибесі де өндірісте
өткізіліп, ал 2 апталық оқу тәжірибесін колледж базасында өткізу жоспарланып отыр. ІІІ курста
аптасына 3 күн – 504 сағат және жұмысшы мамандығын алу тәжірибесі 360 сағат (10 апта) өндірісте
өтпек.
ІV курста 198 сағат теориялық сабақтары колледжде өтіліп, қалған уақытта оқушылар
толығымен өндірісте болады деп жоспарланып өткізілуде.
Жыл сайын бір техникалық мамандық бойынша әлеуметтік серіктестермен келіссөздер
жүргізіліп, келісімшарт негізінде дуалды оқыту жүйесін колледж ұжымы одан әрі дамытуда.
Алматы қалалық №1-ші Жылу Электр Орталығында біздің мамандығымыз бойынша ЭЭС
тобына көптеген заттар үйретілуде. әрбір аудандарға және әрбір үйге жылу мен жарықтың қалай
берілетінін білді және барлығы тәжірбие жүзінде жүзеге асырылуда.
Жылудың химиялық жолдары да көрсетіледі. Химиялық жолында улы газдардың және
улылығы жоқ газдардың қалай жүзеге асатындығы мен олардың жылумен байланысы айтылады.
Жылу электр орталығы Қазақстанда негізгі энергия өндіру көзі болып отыр, осы уақытқа дейін көмір
қолданылады, алайда болашақта газға толықтай көшу туралы жоспарлар бар. Біз ЖЭО-на
тәжірбиеден өтуге барған кезде көмірдің келу жолын үйретті. Балалардың күнделікті тәжірбиесі
таныстыру әрі дағдыны қалыптастыру ретінде өтуде. Білім алушылар кәмелеттік жасқа
толмағандықтан өз бетінше жұмысқа көктемде ЖЭО-ғы жылу беруді тоқтатқаннан кейін және күзгі
жылуды қосқанға дейінгі аралықта істеуде.
Жылу электр орталығында жүру тәртібімен және қауіпсіздік ережесімен толық таныстырды.
Және күнделікті тәжірбиеден өтуге барғанда әр бөлімшеде өзіндік жұмысты бастамас бұрын жеке
бастың қауіпсіздігі үшін техника қауіпсіздігімен таныстырып отырады.
Дуальды жүйемен оқытудың жетістігі:
Біріншіден, бітіруші түлектердің жұмысқа орналасу көрсеткіші жоғары болады, себебі оқу
барысында өндіріспен тығыз байланыста болған білім алушы жұмыс берушінің барлық талаптарын
игеріп, меңгерген жұмысшы маман болады.
Екіншіден, жақсы білімді, болашақ жұмысшы маман психологиялық жағынан жаңа ортаға
бейімделген дайын маман болып шығады. Өндірісте өздігінен шешім қабылдай алады. Теория мен
тәжірибені меңгеріп, бекітілген жұмысқа деген жауапкершілік сезімі жоғарылайды. Өндірісте
184
болғандықтан ұжыммен жұмыс жүргізеді және өндірістегі жұмыстарға бейімделеді. Үшіншіден,
«тәжірибеден теорияға» принципімен жұмыс жүреді, оқушы теориялық, яғни текстпен айтудан гөрі,
өндірістегі жағдаяттарға сәйкес жұмыс жүргізеді. Теориядағы қиындық келетін терминдер мен
есептерді тәжірибе жүзінде шешеді. Төртіншіден, оқытушы тек қана теорияны ғана меңгермей,
өндірістегі соңғы жаңалықтарды біліп, заманауи талаптарды меңгереді.
Қорыта айтқанда, дуалды оқыту арқылы оқушылардың өзіндік танымын жетілдірсек, тек
ақылды емес, сонымен қатар өз іс- әрекетін сараптап, жан- жүрегімен сезіне алатын, жоғарғы білімді
ұрпақ тәрбиелей аламыз деген сенімдеміз.
Кадр мәселесін шешуде, маман тапшылығын жоюда дуалды жүйенің пайдасы зор. Бұл жүйе
жұмыссыздықты азайтып, халықтың әлеуметтік тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Бұл, шын мәнінде,
заман талабынан туындаған оңтайлы шешім. Жаңа идеямен принциптерді ұстанған адам ғана көшке
ілесе алады.
Дуaлды оқыту жүйесі бойыншa атқaрылaтын жұмыстaр:
1. Техникалық және кәсіптік жүйенің мәртебесін беделін көтеру үшін ақпараттық түсіндіру
жұмыстарын жүргізу;
Мамандығы бойынша дуалды оқыту жүйесінің экспериментaлдық алаңының білім алушылары
туралы электрондық базасын дайындау;
Республикалық және жергілікті БАҚ-да дуaлды оқыту турaлы мaтериaлдaр жaриялaу;
2. Оқытушыларды тәжірибеден өткізу графигін жасақтау, тәжірибелік жұмыстардың
орындалуын қадағалау, атқарылған жұмыстар бойынша есеп беру, білім алушылардың білімі мен
біліктілігін анықтау.
3. Өндірістік тәжірибеден өту кезеңдерінде үш жақты келісім шартқа отырған мекемелерден
тәлімгер тағайындау.
Егер дуалды жүйемен оқыту әдістемесі жетілдіріліп, заңды түрде күшіне енгізілсе, жақсы
нәтиже береді деп есептеймін:
1. Дуaлды жүйе – оқытудың дәстүрлі түрлері мен әдістерінің негізгі кемшілігін, яғни теория
мен тәжірибенің арaсындaғы алшaқтықты жояды;
2. Техникaлық және кәсіптік білім беру мекемелері бітіруші түлектерін кәсіпорындaрғa
жұмысқa орнaлaстырaды;
3. Жұмыс берушімен тығыз бaйлaныста жұмыс жaсaйтын оқу орны болашақ мaмaндaрғa
қойылaтын тaлaптaрды ескеріп отырaды;
4. Әлеуметтік серіктестіктер өндіріс тaлaбынa сaй, білім aлушығa қойылaтын біліктілік
тaлaптaрды дaйындaуғa, кәсіптік стaндaрттaрды, дуaлды оқыту жүйесі бойыншa өзгеретін
модульдық бағдарламаны, оқу бағдарламасын дайындауға және оқытушыларды кәсіби дaярлықтaн
өткізуге қaтысaды;
5. Әлеуметтік серіктестіктер мaмaндaр дaйындaу бойыншa мемлекеттік тaпсырмaны
қaлыптaстыруғa қaтысaды;
6. Білім aлушының кәсіби дaйындық деңгейін бaғaлaу және біліктілікті тaғaйындaу үшін
құзырлы мaмaндaр мемлекеттік емтихан комиссиясы мүшесі ретінде қaтысaды;
7. Білім aлушы дуaлды жүйемен оқыту нәтижесінде белгілі құзіреттерді меңгерген кәсіби
дaғдығa ие болaды;
8. Оқу орнын бітіруші жұмысқа орналасу мүмкіндігіне ие болады.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасы
2. «Дуалды оқыту жүйесі: кәсіби біліктілікті арттырудың жаңа мүмкіндігі»
3.«ТжКБ жүйесіне халықаралық тәжірибелерге негізделген оқытудың дуалды жүйесін енгізу перспективасы».
А.Г. Данилова
РАЗВИТИЕ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИХ УМЕНИЙ ОБУЧАЮЩИХСЯ – ПРИОРИТЕТ НОВОЙ
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ПОЛИТИКИ РОССИЙСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ. ОПЫТ РАБОТЫ
ТВЕРСКОГО КОЛЛЕДЖА СЕРВИСА И ТУРИЗМА
Организация аудиторной и внеаудиторной научно-исследовательской деятельности студентов, основанной на
целенаправленном обучении исследованию, становится эффективным средством развития нового мышления будущих
профессионалов.
Organization of classroom and extracurricular research activities becoming an effective development tool new thinking of
future professionals, if there is a system of training research.
185
Ключевые слова: ключевые компетенции, исследовательские умения, аудиторная и внеаудиторная деятельность,
качество профессионального образования;
Keywords: кey competencies, research skills, classroom and extracurricular activities, the quality of vocational education.
Одной из главных задач современного профессионального образования является развитие
ключевых компетенций обучающихся, обеспечивающих постоянное саморазвитие обучающихся и
их конкурентоспособность на рынке труда.
В Тверском колледже сервиса и туризма с целью развития ключевых компетенций
обучающихся создана компетентно-ориентированная образовательная среда. Это система
взаимосвязанных действий и мероприятий, направленных на целенаправленное развитие, ключевых
компетенций, прежде всего, исследовательских умений обучающихся. Научно-исследовательская
деятельность, организованная в Тверском колледже сервиса и туризма, представляет собой комплекс
мероприятий научно-исследовательского характера. Сюда входят аудиторные и внеаудиторные
занятия, охватывающие учебную и творческую деятельность студентов. Результаты научно-
исследовательской деятельности находят отражение в курсовых и дипломных работах, в
выступлениях на научно-практических конференциях, публикациях в сборниках научно-
практических конференций, методических пособиях преподавателей. Обучающиеся развивают свои
способности на уроках и в работе лабораторий, исследовательских обществ, творческих групп, при
разработке и реализации проектов.
Многолетняя образовательная практика Тверского колледжа сервиса и туризма показывает, что
умело организованная научно-исследовательская деятельность студентов становится эффективным
средством развития нового мышления будущих профессионалов.
Преподаватели Тверского колледжа сервиса и туризма организуют процесс обучения
исследованию в двух направлениях: обучение исследованию обучающихся на уроках и во
внеаудиторной деятельности.
Исследовательская работа студентов, используемая в образовательном процессе Тверского
колледжа сервиса и туризма, основана на трудах отечественных и зарубежных учёных: М.И.
Махмутова, Д. Хассарда, Д. Шваба, А.М. Матюшкина, М.Н. Скаткина, И.Я. Лернера, В. Оконь.
Исследовательская работа обучающихся организуется лабораторией «Исследователь» в
соответствии требованиям федерального государственного образовательного стандарта и
рекомендательным письмам министерства образования РФ
Далее представлен положительный опыт работы педагогического коллектива Тверского
колледжа сервиса и туризма по формированию и развитию исследовательских умений обучающихся
как ведущих ключевых компетенций.
Важную роль в формировании исследовательских умений обучающихся играют уроки.
Преподаватели на уроках-исследованиях планируют дополнительные дидактические цели. Кроме
предметных знаний, на уроках обучающиеся изучают и осваивают процессы исследования. При
этом содержание урока, будь то химия, физика или литература, становится средством обучения
исследованию. На уроке целенаправленно раскрываются такие понятия, как: «проблема»,
«гипотеза», «выдвижение гипотезы», «поиск информации», «метод исследования». На уроке
обучающиеся самостоятельно делают анализ и вывод по результатам исследования, усваивают
понятия: «обработка полученных данных», «оформление полученных данных», «интерпретация
полученных данных», «вывод». Все этапы исследования обозначаются педагогом и раскрываются в
определении в ходе самого исследования на уроке. Это позволяет обучающимся овладевать
методикой организации и проведения исследования и эффективно повышать культуру мышления.
Приведём примеры уроков-исследований. Уроки-исследования хорошо «накладываются» на
учебные предметы естественнонаучного цикла, к примеру, химию, физику, биологию. Уроки-
исследования по химии, к примеру, организуются, в первую очередь, при проведении практических
работ и лабораторных опытов. Однако, уроки – исследования проводятся и на уроках теоретического
освоения материала, например, по таки темам, как: «Идентификация органических соединений»,
«Обнаружение витаминов», «Получение, собирание и распознавание газов и изучение их свойств»,
«Сравнение свойств неорганических и органических соединений», а также «Решение
экспериментальных задач: выявление генетической связи между классами органических и
неорганических соединений».
Уроки-исследования применяются и на учебных предметах гуманитарного цикла: на истории,
литературе. Примерами уроков по литературе, проводимых на основе обучения исследованию, могут
послужить темы: «М.Ю. Лермонтов. Язык произведения «Герой нашего времени», «Л.Толстой,
«Война и мир». Исследование исторических документов о войне 1812 года»; «Н. Островский,
186
«Гроза», «Бесприданница». Исследование трагизма в драмах Н. Островского»; «Н. Некрасов.
Исследование проблемы счастья в поэме «Кому на Руси жить хорошо»; «А. Пушкин, «Евгений
Онегин». Исследование традиций и обычаев в дворянстве»; «Ф. Достоевский. «Преступление и
наказание» – учебник жизни или художественное произведение?»; «А. Ахматова. Исследование
понятия гражданственности и патриотизма в лирике А. Ахматовой».
К урокам-исследованиям также относятся уроки проблемного обучения. Развитие на уроках
таких умственных действий, как выделение проблемы, планирование её решения и доказательство с
применением анализа, синтеза, сравнения, обобщения, выделения главного и других универсальных
умственных действий рассматривается как развитие исследовательских умений. Сутью
проблемного обучения является моделирование на уроках проблемной ситуации и решение
учебной проблемы самими обучающимися. Моделирование проблемной ситуации является
ключевым и самым трудным моментом в процессе подготовки преподавателя к уроку. Проблема
должна быть заложена в логике учебного процесса, в содержании изучаемого материала, в
методах организации учебно-познавательной деятельности. Проблемная организация учебного
процесса осуществляется с меньшим или большим ролевым участием обучающихся в нём. Под
ролевым участием обучающихся в учебном процессе понимается самостоятельное выполнение
ими тех функций, которые при обычной организации учебного процесса выполняются самим
преподавателем. Особенностью и главным условием постановки учебной проблемы является
лаконичность и относительная простота проблемных вопросов.
Ниже приведены примеры учебных ситуаций, в ходе которых обучающиеся самостоятельно
определяют и решают учебные проблемы на уроках «Биология с основами экологии», «Физиология
питания с основами товароведения».
Пример 1. Учебная дисциплина «Физиология питания с основами товароведения»
Учебная проблема: хранение сыров в магазинах, на складах, дома в холодильнике.
Учебная ситуация: Прочитайте рассказ работника продовольственного склада.
«В процессе хранения продовольственных товаров в магазинах и на складах в поступивших
товарах наблюдаются изменения. Большим изменениям подвергаются, к примеру, сыры. Сыры могут
«перезревать» в результате накопившихся в них продуктов распада белков. При низких
температурах выпадает «молочный камень», зрительно воспринимающийся белыми точками на
сырной поверхности. При разжёвывании сыра с «молочным камнем» ощущается хруст. При
длительном хранении на поверхности сыров часто развиваются плесень, дрожжи, гнилостные
бактерии. После деформации сыров, возникающей иногда во время транспортировки продуктов, из
сыров вытекает влага в виде сока, осыпается парафиновая корка, консистенция сыра становится
«крошкой». В процессе хранения сыры теряют часть влаги и «усыхают» Такие же изменения с
сырами можно наблюдать и в домашних условиях, в холодильнике.
О какой проблеме говорит работник продовольственного склада? Сформулируйте проблему.
Используя выданную литературу, разработайте рекомендации по грамотному хранению сыров,
позволяющие сохранить их товарные свойства.
Пример 2. Учебная дисциплина «Биология с основами экологии».
Учебная проблема: сохранение здоровья своевременным определением испорченной рыбы на
торговом прилавке.
Учебная ситуация: Сформулируйте проблему, которую поднимает съемочная группа Первого
канала в телевизионной программе «Среда Обитания».
«Хороший покупатель – невнимательный покупатель. Продавец должен продать любой товар,
даже подпорченный. Недобросовестные продавцы рынков идут на любые хитрости и подделки.
Покупатель должен разгадать обман, его ставка – собственное здоровье. Проигрывает тот, кто хуже
подготовлен. Самый опасный продукт для невнимательного покупателя - рыба. Срок хранения очень
короткий, свежая рыба портится за один день. Вместо того чтобы выбросить протухшую семгу или
форель в помойку, некоторые продавцы чудесным образом придают её товарный вид, превращают ее
в копченую».
Используя справочный материал, разработайте рекомендации покупателю по определению
испорченной рыбы. Оформите рекомендации в виде таблицы.
«Рыба – это скоропортящийся продукт. При длительном нахождении в тепле, в тесном садке,
при транспортировке рыба начинает портиться. В пищу блюда из такой рыбы употреблять не
рекомендуется, потому что это может способствовать последующими кишечными заболеваниями. У
испорченной рыбы красивый, ярко-красный или оранжевый цвет пропадает. Рыба становится серой,
бледной, не красивой. Жабры и рот покрываются плохо пахнущей слизью. Глаза у рыбы впадают и
187
приобретают серый оттенок. По степени серости глаз можно судит о степени испорченности рыбы.
Со временем противный запах от тушки становится сильнее. В области позвоночника мясо
становится красноваты, брюшная полость становится бледной, а внутренности приобретают резкий
неприятный запах. Чешуя испорченной рыбы легко отделяется от тела, мясо становится мягким. Его
можно легко продавить нажатием пальца. Такое мясо постепенно начинает отделяться от
позвоночника».
Большую роль в развитии исследовательских умений обучающихся играет внеаудиторная
исследовательская деятельность. Внеаудиторная исследовательская работа осуществляется в
несколько этапов и включает: подготовительный, собственно исследование, заключительный этап и
защиту исследования.
На подготовительном этапе предполагается формирование и развитие у студентов навыков
осуществления научного исследования. Исследовательская работа организуется как индивидуально,
так и в группах. В процессе коллективной работы над исследованием формируются такие качества
личности, как умение работать в коллективе, брать на себя ответственность за выбранное решение,
анализировать результаты деятельности, чувствовать себя членом команды, подчинять свой
темперамент, характер, время интересам общего дела.
Непосредственная работа над исследованием включает планирование хода исследования,
рабочую формулировку темы, сбор информации по проблеме исследования, создание базы данных.
Далее студент под руководством преподавателя определяет структуру исследовательской работы:
обозначает актуальность проблемы; формулирует цель, задачи; определяет объект и предмет
исследования; выбирает методы и методики, необходимые для осуществления исследования. На
следующем этапе студент проводит литературный обзор или эмпирическое исследование и
приступает к описанию его этапов, что в дальнейшем составит основную часть исследования.
На заключительном этапе научного исследования подводятся итоги: формулируются
результаты исследования; делаются выводы; анализируются итоги работы. В процессе оформления
результатов исследования выявляются недоработки и намечаются пути их устранения, готовится
необходимая документация, определяются формы его презентации. Главная задача на этом этапе –
выявление и устранение недостатков выполненной работы, планирование презентации. Презентация
исследования – это его публичная зашита. Публичная защита на конференции предоставляет
студентам возможность продемонстрировать их исследовательские умения и уровень развития
профессионального мышления.
Внеклассная проектно-исследовательская деятельность обучающихся управляется и
контролируется педагогами, входящими в состав лаборатории «Исследователь». Проектно-
исследовательская деятельность обучающихся осуществляется в соответствии нормативно-
правовым актам, утверждённым директором образовательного учреждения. Система внеклассного
обучения исследованию представлена следующими мероприятиями. В начале учебного года
проводится обучающий семинар для педагогов и обучающихся, являющихся членами лаборатории
«Исследователь». В течение года осуществляется активная индивидуальная работа педагогов с
обучающимися по выбранной тематике. Тема исследовательской работы обучающихся, как правило,
связана с профессией. В конце учебного года проводится научно-практическая конференция
обучающихся «К профессиональным вершинам!», на которой обучающиеся защищают свои
проектные и исследовательские работы: на I этапе – внутри лицея, на II этапе – на областном
уровне.
Педагогами разработаны рекомендации для обучающихся к оформлению проектных и
исследовательских работ, представленные ниже.
Работа должна быть напечатана на белой бумаге формата А-4 на одной стороне листа. Объем
работы – не менее 18 страниц, не более 30 страниц (без приложений). Все страницы, кроме
титульного листа, должны быть пронумерованы. Цифру, обозначающую порядковый номер
страницы, ставят в правом углу верхнего или нижнего поля страницы. Каждый новый раздел работы
должны начинаться с новой страницы. Объем приложения не ограничивается. Листы должны быть
сброшюрованы или представлены в папке с файлами.
На титульном листе указывается: вид творческой работы (реферативная, исследовательская или
проектная), учебная дисциплина, тема работы, исполнитель, руководитель. Второй лист содержит
оглавление и может называться «Оглавление» или «Содержание». Оглавление включает названия
разделов, глав, параграфов, приложений с указанием номера страницы без слов «страница» или
«стр».
188
После названия темы, подраздела, главы, параграфа (а также таблицы, рисунка) точка не
ставится. В заголовках не допускается разрыв слова. После каждого заголовка должны быть
пропущены две строки (через пробел). Текст форматируется «по ширине». Все цифровые данные и
прямые цитаты должны быть подтверждены сносками об источниках, включая страницу. Работа
включает следующие разделы: введение, содержательную часть заключение, список использованных
источников информации и приложение. Во введении раскрывается актуальность темы, указывается
значение работы для образовательного учреждения, социума.
Содержательная часть включает краткий обзор литературы по избранной теме (не менее 3
первоисточников) с кратким выводом реферативной части. В содержательную часть входят:
постановка проблемы, выдвижение гипотезы, определение целей и задач работы, указание методов
работы. В этой части даётся описание модели или программы действий, указываются сроки и этапы
реализации программы, указываются индикаторы, позволяющие диагностировать достижение
поставленных целей и задач. В содержательной части описываются процессы управления
программой или проектом, условия реализации программы или проекта, риски, мониторинг
программы или проекта. Не большим, но важным разделом содержательной части является описание
методологии работы. Результаты экспериментальной работы (при наличии) помещаются либо в
содержательной части, либо в виде выводов в содержательной части, и остальное - в приложении.
В заключительную часть входят: общие выводы, практическая значимость работы,
распространение результатов работы, перспективы дальнейшего развития темы. Список
использованных источников информации включает список литературы (в соответствии
требованиям) и перечень информационных ресурсов сети Интернет. В приложение помещают
таблицы, иллюстрации, схемы, фотографии, графики, копии архивных документов, расчёты и
другие материалы.
Далее приведены используемые рекомендации к устному выступлению, разработанные
педагогами Тверского колледжа сервиса и туризма.
Участники конференции выступают с десятиминутным сообщением, отвечают на вопросы
членов комиссии и слушателей конференции. В сообщении докладчика должны быть освещены
вопросы: тема, проблема исследования; обоснование выбора темы; разработанность темы (краткий
обзор литературы), методика исследования; полученные результаты; выводы; новизна полученных
данных; практическая значимость работы. Критерии оценки выступления: соответствие выступления
заявленной теме; полнота раскрытия; логичность, последовательность изложения; выдерживание
регламента; свободное владение материалом; грамотность оформления презентации; ораторское
искусство.
Далее приведены некоторые темы проектных и исследовательских работ, предлагаемые
обучающимся в рамках обучения химии: «Экологическая оценка посуды, электроприборов,
используемых
при
приготовлении
различных
блюд»,
«Сравнительная
характеристика
полисахаридов, используемых человеком в качестве пищи», «Тяжёлые металлы и здоровье
человека», «Изменения, происходящие с белками при производстве пищевых продуктов», «Соевые
продукты: плюсы и минусы», «Способы защиты продуктов питания от плесневых грибов»,
«Переработка и утилизация отходов продуктов питания». Примеры тем исследовательских
студенческих работ по специальным предметам: «Инновационная модель организации учебной
практики обучающихся колледжа», «Молекулярная гастрономия: новые возможности кулинарного
искусства»; «Виртуальные экскурсии по Твери и Тверской области для обучающихся с
ограниченными возможностями здоровья».
Выбор нового приоритета образовательной политики колледжа, заключающийся в
целенаправленном развитии ключевых исследовательских компетенций обучающихся, является, на
наш взгляд, правильным управленческим решением, обеспечивающим достижение качества
профессионального образования. Целенаправленное обучение исследованию студентов на
аудиторных занятиях и во внеаудиторной деятельности эффективно развивает культуру мышления
обучающихся. Мышление студентов, формируемое в соответствие духу нового времени,
обеспечивает высокую конкурентоспособность будущих профессионалов на рынке труда.
Библиография:
1.
Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике: обучение на основе исследования, игры и дискуссии (анализ
зарубежного опыта), - Рига, 1995.
2.
Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. – М., 1981.
3.
Матюшкин А.М. Проблемные ситуации в мышлении и обучении. – М., 1
189
Т.К. Даутова
Достарыңызбен бөлісу: |