Список использованной литературы

179 

Жоғарыдағыларды  ескере  келе,  ересек  педагогтардың  тілдік  қҧзіреттілігін  жетілдіруде  курс  аясында 

тренингтерді ҿткізуді дҧрыс жоспарлаудың маңызы зор. Мҧғалімдерге курс уақытында талантты жҽне дарынды 

балалармен жҧмысты ҧйымдастыруды ҥйрету мақсатында ҥш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) ҧйымдастырылған 

кҥрделі  тапсырмалар  мен  ойындар,  пікір-таластар  (мысалы,  «Ойлар  нарығы»,  «Мҽселелер  ағашы»  т.с.с. 

тақырыптарда) ҿткізуге, проблемаларды шешуге арналған тапсырмаларды орындауға тарту ҿз жетістігін берді. 

«Ойлар нарығы» атты  жҧмысты  ҧйымдастырудағы  мақсат: азғантай топтағы негізгі  нҽтижені кҿру. Ҽрбір топ 

болашақ  плакаттың  жоғары  жағына  ҿзінің  бҥгінгі  жҧмысының  нҽтижесін  жазады.  Оның  бір  ғана  сҿйлем 

болғаны маңызды. Барлық топ плакаттары аудитория қабырғаларына ілінеді. Ҽрбір плакат қасында сол топтың 

бір  мҥшесі  тҧрады  жҽне  сҧрақтарға  жауап  беріп,  қажетті  тҥсініктерді  береді.  Барлық  қатысушылар  плакат 

кҿрмелерімен танысады. Плакаттың тҿменгі жағына қатысушылардың контраргументері, сҧрақтары, жағымды 

жазба  пікірлері  жазылады.  Плакаттың  жанында  тҧратын  мҥшелер  ҥнемі  алмасып  тҧрады,  сҿйтіп  жҧмысқа 

қатысуға барлық мҥшелер мҥмкіндік алады. Одан соң топ жиналып, жазба тҥрінде алынған пікірлерді ҥш тілде 

талдайды.  Немесе  «Мҽселелер  ағашы»  тақырыбына  пікір-сайыс  ҿткізудегі  мақсат:  проблеманың  себептерін 

анықтау, шешімін табу, ҥш тілде жоба қорғау. Қабырғаға ағаштың суреті салынған, оның тамыры, діңі, желегі 

бар ватман ілінеді. Діңіне «Оқудағы кедергілер» деп жазылады. Ҽрбір топ ҿзінен-ҿзі жабысатын 6 парақшалар 

алады. Олардың міндеті 5 минут ішінде оқудағы кедергілердің актуалды себептерін жҽне салдарларын анықтап, 

3  тезистен  дайындайды,  сосын  тезистерді  парақшаларға  жазып,  кедергі  себептерін  ағаштың  тамырына,  ал 

салдарларын діңіне ілу. Парақшалар ілінген соң жалпы пікір-талас бірнеше тілде ҿтеді. Егер бір парақша дҧрыс 

ілінбесе (мысалы, себебі тамырына ілінбей, қате діңіне ілінсе, онда жҥргізуші орынын алмастырады, себептер 

мен  салдарлар  қайталанып  тҧрса,  бірінің  ҥстіне  бірін  жапсырады).  Пікір-сайыс  барысында  жҥргізуші  жҽне 

қатысушылар  нақты  себептер  мен  салдарларды  талдай  келе  қандай  себептен  қандай  салдар  шығып  тҧрғанын 

немесе  қандай  салдарларға  осы  себептер  ҽкелетінін  анықтайды.  Барлық  байланыстарды  жҥргізуші  ағашта 

нҧсқағышпен  кҿрсетеді.  Кейде  себеп  те,  салдар  да  тамырда  немесе  діңде  тҧруы  мҥмкін,  ондай  жағдайда 

нҧсқағышты  екі  бағытта  қоямыз.  Барлық  байланыстарды  анықтаған  соң,  жҥргізуші  акцентті  проблемаларды 

шешуде оның себептеріне кҿңіл аудару керек жҽне оларды жоюға тырысу біздің міндет екеніне аударады. Бҧл 

тренингтер  тыңдаушылардың  тілдік  мҽдениетін  кҿтеруге  ықпалы  зор.  Демек,  «Тілі  бірдің-тілегі  бір»,  «Тіл 

тағдыры-ел  тағдыры»  екендігін  жадымызда  ҧстай  отырып,  ел  бірлігінің  негізі  –  тіл  бірлігіне  қол  жеткізу 

жолында  қызмет  ету  қазақстандықтардың  ортақ  парызы.  Ендеше  жас  ҧрпақтың  қазақ  тіліне  деген 

сҥйіспеншілігін,  ҿзге  тілдерді  оқып  білуге  деген  қызығулары  мен  ҧмтылыстарын  арттыру  арқылы  олардың 

Отанға  деген  махаббаттарын  оятып,  ҿз  тағдырын  ел  тағдырымен  мҽңгілікке  байланыстыратын  ҧрпақ  болып 

қалыптасуына қол жеткізу мақсатына ҿз ҥлесімізді қосу парыз. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ. Назарбаевтың «Қазақстан - 2050» Стратегиясы – қалыптасқан 

мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауы. «Егемен Қазақстан» -15 желтоқсан, 2012. 

2.

 

Солташҧлы Ы. Заман Талабы – Кҿптілді болу // Ақиқат. 26 қараша – 2012 ж.№11. 

3.

 

Қазақстан  Республикасының  тілдерді  дамыту  мен  қолданудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасы. 

4.

 

А.А.Сыродеева Поликультурное образование: Учебное - методическое пособие. - М.,2001. 

 

 

КӚПТІЛДІЛІК – БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖАҢА САТЫСЫ 

 

Мухамбетова А.Ж., 

химия пҽнінің мҧғалімі 

Cамиева Қ.Т., 

№41 жалпы білім беретін орта мектебінің қазақ тілі мен ҽдебиеті пҽні мҧғалімі 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Кҿптілді  оқыту  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым 

қҧпияларына  ҥңіліп, ҿз  қабілетін танытуына  мҥмкіншілік беретін бҥгінгі  кҥнгі ең қажеттілік. Ҥш  тілде оқыту 

заман  талабы.  Негізгі  мақсаты:  бірнеше  тілді  меңгерген,  ҽлеуметтік  жҽне  кҽсіптік  анықтауға  қабілетті 

мҽдениетті  тҧлғаны  дамыту  жҽне  қалыптастыру.  Мемлекетімізде  кҿптілді  орта  қалыптастыру  мақсатында  ҥш 

тілде оқытатын мамандандырылған мектептер ашылып, бҥгінгі таңда оның саны жыл асып кҿбеюде. Ҥштілдік 

туралы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаев білім жҽне ғылым саласы қызметкерлерінің III 

съезінде  сҿйлеген  сҿзінде:  «Ағылшын  тілінің  қажеттілігі  ҽлемге  тҽн  қажеттілік,  бҥгінгі  кҥн  талабы.  Ал  орыс 

тілін  жақсы  білу  –  біздің  байлығымыз»  десе,  2007  жылғы  «Жаңа  ҽлемдегі  жаңа  Қазақстан»  атты 

Жолдауында: «Қазақстан бҥкіл ҽлемде халқы ҥш тілді пайдаланатын жоғары білімді ел ретінде танылуға тиіс. 

Бҧлар: қазақ тілі-мемлекеттік тіл, орыс тілі- ҧлтаралық қатынас тілі жҽне ағылшын тілі-жаһандық экономикаға 

ойдағыдай кірігу тілі» деген болатын [3,11]. 

Кҿптілді білім беру – кҿп қырлы мҽселе. Оның ҽр міндетін ҽр қырынан қарастыру  – мектеп ҧжымының 

алдында  тҧрған  басты  міндеттердің  бірі.  Осы  мҽселені  шешуде  мектептің  негізгі  мақсаты  –  кҿптілді  жҽне 

кҿпмҽдениетті қҧзіреттілікті игерген жеке тҧлғаны тҽрбиелеу. [1,16]. 

180 

Қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  меңгеру  адамның  жеке  жҽне  кҽсіби  қызметінің  қазіргі  қоғамның 

ажырамас компоненті болып отыр. Осының ҿзі  ҥлкен кҿлемде адамдардың практикалық жҽне  кҽсіби тҧрғыда 

кҿп  тілді  меңгеру  қажеттілігін  тудыруда.  Ағылшын  тіліне  ерте  жастан  оқыту  жақсы  ҽрі  еркін  меңгеруге  ғана 

емес, сонымен бірге адамның интеллектуалдық, тҽрбиелілік жҽне рухани потенциалын жақсартатынын бҥгінгі 

таңда тҥсіндіріп жатудың қажеті жоқ. 

Кҿпжылдық  зерттеу  кҿрсеткендей,  ағылшын  тіліне  ерте  жастан  оқыту  балалардың  жалпы  жҽне  тілдік 

дамуын  реттейді,  бастауыш  мектепте  тҽрбиенің  жалпыбілімдік  қҧндылығын  кҿтереді,  балаларды  ҿзге  ҧлт 

мҽдениетін  білуге  ҥйретеді.  Бҥгінде  еліміз  жаңа  ғасырдың  табалдырығын  абыройлы  кҿрсеткіштермен  аттап, 

дамыған  елу  елдің  қатарына  қосылуға  бет  бҧрғандықтан,  еліміздің  білім  беру  жҥйесі  де  ҽлемдік  білім 

талаптарына  сҽйкес  болуы  тиіс.  Сондықтан  ақпараттық  жҽне  коммуникативтік  қҧзыреттілікпен  қатар,  бҥгінгі 

таңда полимҽдениеттілік білімнің базалық қҧзыреттілігі ретінде танылып отыр. 

Тіл  –  халықтың  ең  негізгі  байлығы.  Қазір  заман  талабына  сай  ҥш  тҧғырлы  тіл  саясатын  бҽріміз  де 

қолдаймыз.  Жас  ҧрпақ  ҥш  тілді  білу  керек.  «Ҿзге  тілдің  бҽрін  біл,  ҿз  тіліңді  қҧрметте»  –  деген  даналық 

сҿзді.Сонымен  қатар  қазіргі  уақытта  кҿп  тіл  білу  –  байлық.  Ҽсіресе,  ҿркениетті  еліміздің  дамуына  ҥлес 

қосқымыз  келсе,  кҿп  тілді  игерген  азаматтарға  қарап  қуанатынымыз  да  белгілі.  Ҥштҧғырлы  тіл  ҿмірдің 

қажеттілігі.  Бҧл  бҥгінгі  елдің  тыныс-тіршілігін  айқындайды  жҽне  жалпыға  ортақ  қалыпты  норма  болып 

саналады.  Ҥш  тілді  қатар  меңгеру  бҽсекеге  қабілетті  ел  азаматының  міндеті.  Қазақстанның  білікті,  білімді  ҽр 

азаматын  ғаламдық  ақпараттар  мен  инновациялық  ағынына  ілесу  ағылшын  тілін  ҥйренуге  жетелейді.  Қай 

кезеңде  болмасын,  кҿп  тілді  меңгерген  халықтар  мен  ҧлттар  алдыңғы  қатарлы  елдің  қатарына  кіріп,  ҿзінің 

коммуникациялық  жҽне  интеграциялық  қабілетін  кеңейтіп  отырғаны  тарихтан  белгілі.  Мҽселен,  ежелгі 

Мысырдың  ҿзінде  бірнеше  тілді  білетін  мамандар  иерархиялық  сатымен  жоғарылап,  кҿбіне  салық  тҿлеуден 

босатылған кҿрінеді.  

Қазіргі таңда ҽлемнің алпауыт мемлекеттері кҿп тілді, ҽсіресе халықаралық тілдерді меңгеруді маңызды 

міндет деп санайды. Сондықтан біз де ҿз халқымыздың қарыштап дамып, ҿркениеттен кенже қалмау ҥшін кҿп 

тілді меңгеруіміз қажет. Бҧл заман талабынан туындап отырған қажеттілік. Себебі, бірнеше тілде еркін сҿйлей 

де,  жаза  да  білетін  маман  бҽсекеге  қабілетті  тҧлғаға  айналатыны  сҿзсіз.  Осы  ретте,  президентіміз 

Н.Ҽ.Назарбаевтың:  «Қазір  біз  балаларымыз  қазақ  тілімен  қатар  орыс  жҽне  ағылшын  тілдерін  де  белсенді 

меңгеру  ҥшін  жағдай  жасауға  шаралар  қабылдап  жатырмыз.  Ҥштілділік  мемлекеттік  деңгейде 

ынталандырылуы керек», – деген болатын 2012 жылы 14 желтоқсандағы Жолдауында.[2,8]. 

Кҿптілді  оқыту  –  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым 

қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіншілік  беретін  бҥгінгі  кҥнгі  ең  қажеттілік.  Қазақ,  орыс, 

ағылшын тілдерін меңгеру адамның жеке жҽне кҽсіби қызметінің қазіргі қоғамның ажырамас компоненті болып 

отыр. Осының ҿзі ҥлкен кҿлемде адамдардың практикалық жҽне кҽсіби тҧрғыда кҿп тілді меңгеру қажеттілігін 

тудыруда.  Бҥгінде  ҧстаз  қасиетті  міндетін  атқара  отырып,  білім  беруді  одан  ҽрі  ізгілендіру,  жеке  тҧлғаны 

қалыптастыруда озық, жаңғыртылған ҽдістемелік жҥйені меңгеру, ҽлемдік білім беру кеңістігіндегі ел дамуына 

оңтайлы  ізгі  қадамдарды  игеру  сияқты  жаңа  талаптарға  сҽйкес  істерді  жҥзеге  асыруға  бет  бҧрды.  Сапаға 

жетелейтін,  оны  қадағалайтын  тҥрлі  тетіктер  жеткілікті.  Реформаны  жҥзеге  асыру  ҽрбір  ҧстаздың  басты 

міндеті.  Сондай  міндеттердің  бірі  ретінде  командалық  оқыту  ҽдістемесі  негізінде  кіріктірілген  білім  беру 

бағдарламасының ҥштілдік саясатының мақсатын жҥзеге асыру болатын.  

Пҽн мен тілді кіріктіріп оқыту ҽдісі негізінде сабақта берілетін тапсырмалар мен жҧмыстар тілді дамыту 

бағытында жҥреді. Яғни тілдік емес пҽн оқытушылары тек пҽннің мазмҧнына ғана емес, сонымен қатар сол пҽн 

арқылы  оқушылардың  тілдік  дағдыларын  дамытады.  Бҧл  ҽдіс  арқылы  бірден  екі  мақсатқа  жетуге  болады: 

ағылшын  тілі  арқылы  сабақ  мазмҧнын  тҥсіндіру  жҽне  пҽндерді  меңгеру  арқылы  ғылыми  тіл  дағдыларын 

дамыту.  Қазақ  тілін  екінші  тіл  ретінде  оқыту  –  білім  саласындағы  жҽне  педагогика  ғылымындағы  келелі 

мҽселелердің  бірі.  Қазақ  тілінің  мемлекеттік  тіл  ретінде  дамып  ҽлеуметтік  міндеттердің  толық  мағынада  іске 

асуы оның қолдану аясының кеңеюдің кепілі. Қазақ тіліне толық ену арқылы оқу ҥдерісін ҧйымдастыру сондай 

басатмалардың  бірі  боп  табылады.  Орыс  тілді  оқушыны  мектеп  табалдырығын  аттаған  сҽттен  бастап  қазақ 

тіліне толық ену ортасын жасаған жағдайда оның екінші тілді меңгеруі табиғи жолмен іске асады. Тілге толық 

енудің  оқу  ортасы  қазақ  тілінің  екінші  тіл  ретінде  міндеттерінің  іске  асырудың  жаңа  мҥмкіндіктерін  ашады. 

Демек, тіл қарым-қатынас қҧралы ретіндегі міндеттерін іске асырудың жаңа мҥмкіндіктерімен қоса ойлау мен 

таным қҧралы ретінде адам, қоғам жҽне табиғат туралы білім мен білікті меңгеру қҧралы болады. 

Кҿптілділік біздің  қоғам ҥшін Елбасының  «ҥш  тҧғырлы  тіл»  тҧжырымдамасынан бастау алғаны  мҽлім. 

Тҽуелсіз елімізде негізгі ҥш тілді дамытуға басымдық беріле отырып, мемлекетімізде ҿмір сҥріп жатқан басқа 

халықтардың  тілдері  де  назардан  тыс  қалған  жоқ.  Ҿйткені,  мҽдениет  мен  тілдердің  сан  алуандығы  –  бҧл 

Қазақстанның  ҧлттық  байлығы.  Яғни,  еліміздегі  кез-келген  этностың  ҿкілі  қай  тілде  білім  алатынын  ерікті 

тҥрде  таңдай  алады.  Қоғамымызда  барлық  этностардың  мҽдениеті  мен  тілін  дамытудың  бірегей  формуласы 

жасалып отыр оны Қазақстан халықтарының Ассамблеясынан кҿруге болады. 

Білім  беру  жҥйесінің  тҥпкілікті  модернизациялану  ҥрдісінде  шетел  тілдері  де  алдыңғы  қатарлы  рҿл 

атқарады. Ҥштілді білім беруге ҧмтылу Еуропалық кеңес елдер тенденцияларына то- лыққанды сҽйкес келеді. 

Ағылшын тілін ҥйренгеннен біз мҽңгҥрттенбейміз. Ағылшын тілі қазақ тілін ҥйренуге ешқандай кедергі 

жасамайды. Тек соны тҥсіне білуіміз керек. Ия, расында да, ағылшын тілі қазақ жерінде ҿз ҥстемдігін жҥргізе 

алмайды.  Қазақстанда  тек  қазақ  тілі  ғана  билік  қҧра  алады.  Ағылшын  тілі  –  қазақ  жерінің  жаңа  ҽлемге  ашар 

181 

есігі.  Ҥштілділікті  халық  ҥрейлі  кейіпте  елестетеды  жҽне  де  мҧны  ең  соңғы  ҿлу  деп  те  қорқатындығын 

жасырмайды. Жоқ! Біз ҿзге тілдерден қорықпауымыз керек. Керісінше, сол тілдерді пайдалана отырып ҿзімізді 

ҿзгелерге  таныта  білуіміз  қажет.  Себебі,  ағылшын  тілі  мемлекеттік  тілмен  бҽсекелес  емес.  Ағылшын  тілін 

ҥйренгеннен біз мҽңгҥрттенбейміз. Ағылшын тілі - ҽлемдік бизнес тілі, мемлекеттік тіл – ҧлт тілі. Мемлекеттік 

тілде  сҿйлеу  -  ҽрбір  Қазақстан  азаматының  борышы.  Ағылшын  тілі  қазақ  тілін  ҥйренуге  ешқандай  кедергі 

жасамайды.  Тек  соны  тҥсіне  білу  керек.  Ҽлемдік  ғаламдандырудың  ҿткізгіші,  ғаламдандыру  тілі  болып 

танылған ағылшын тілін білу  - ағылшын тілді елдермен тиімді байланысқа тҥскен ҽлемдік деңгейде ҿз орнын 

ойып  тҧрып  ала  бастаған  Қазақстан  ҥшін  қажеттілік.  Қиындық  туғызатыны  -  аталған  ҥш  тілді  меңгерген 

мамандардың  кездесе бермейтіні.  Ендеше, аталған  компоненттерден  тҧратын,  яғни қазақ, ағылшын, орыс тілі 

қатысқан  ҥштілділік  сҿйлермендерін  дайындау  кезек  кҥттірмейтін  мҽселе.  Мҽселені  тҥбегейлі  шешу  ҥшін 

Қазақстанның  жоғары  оқу  орындарында  ағылшын, қазақ тілінен маман болып шыққан қазақ тілді қазақ жҽне 

басқа ҧлт ҿкілдерін ҥштілділікке ыңғайлап қайта дайындаудан ҿткізіп, оларға ҥштілділік маманы деген қҧжат 

табыс еткен жҿн. 

Ҽбу  Насыр  ҽл-Фараби  атамыз  ҿз  заманында  жетпіс  тілді  жетік  меңгерген  дейді.  Біз  сол  ҥшін  ҿзіміздің 

ҧлы  тҧлғаларымыздан  ҥлгі  алуымыз  керек.  Тарихқа  ҥңілетін  болсақ  біз  заманында  қауһарлы  елдердің  ҽлсіз 

елдерді  басып  алып  ҿзінің  саясатын  жҥргізіп  сол  елге  білімі  мен  тілін  ҥйреткенін  байқадық,  кейбір  елдер  ҿз 

тілін ҧмытып жоғалтып алса, кейбіреуі кҿзінің қарашығындай сақтап қалды. Қолдағы бар алтынның қадірі жоқ 

демекші,  біз  ҿзімізге  қазіргі  уақытта  маңызды  қҧндылықтарымызды  бағалай  алуымыз  жҽне  оны  ары  қарай 

дамытуымыз ертеңгі ел болашағына зор ҥлес қосу деп санаймын. Болашақ жастар кҿп тіл білгеннен ҧтылмайды 

керісінше кҿп нҽрсені талдау, саралау кезінде ҧтымды кҿзқарас жасай алады. Қазақстандышетелгетанытуға да 

кҿпкҿмегінбереді.[4,21]. 

Қарасҿзбен  ҽлемге  таңдай  қақтырған, ҽлем ҽдебиетімен тереземізді теңестірген  Абайдың, қазақ  қанына 

ғанатҽнсуырып  салма  ҿнері  мен  талайжырды  жырлаған  ақын-жыраулардың  ҧрпағы,  біздер,  Қазақ  жастарына 

ҥштілді  жетік  меңгеру  қиын  емес  деп  ойлаймыз.«Оянқазақ»деп  ҧрандаған  Алаш  азаматтары  қаншама  тҥркі 

тілдерін жетік меңгергені бізге мҽлім. Ғылыми ҽдебиетте «кҿптілді білім беру – бҧл білім беру мекемелерінде 

оқу  пҽндерін  екі  немесе  одан  да  кҿп  тілде  аудармасыз  оқыту»  деген  ҧғым  қалыптасқан.  Қазақстан 

Республикасының  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру  стандарттарының  талаптарына  жҥгінсек,  бҥгінгі 

тҥлек кҿптілді коммуникативтік жҽнеа қпараттық қҧзыреттілігі дамыған, кҿпмҽдениетті, рухани-адамгершілік, 

ҧлтаралық  қатынастар  мҽдениетінің  жоғары  деңгейін  меңгерген,  қазақ  елінің  жҽне  жалпы  қазақстандық 

қҧндылықтарды  қастерлейтін,  тілдерді  меңгеруге  тҧрақты  қызығушылық  танытатын,  отансҥйгіштік  жҽне 

азаматтық  сана-сезімдері  дамыған  тҧлға.  «Кҿптілділік»  кез-келген  тҧлғаның  қалыптасуына  жҽне  болашақта 

Қазақстан  Республикасының  жан  –  жақты  дамуына  ҽсеретуі  ҥшін  қажетті  қҧралдардың  бірі,  сонымен  қатар, 

«модернизациялану»,  «жаһандану» ҥрдістерін қабылдаудың бірден-бір қҧралы  болып табылады. Қорыта  келе, 

кҿптілділікті жеке тҧлғақылаптастырудың негізі ретінде қарастырып, зияткер тҧлға қалыптастыруды заманауи 

халықаралық деңгейде білім беру кеңістігіне шығатын дара жолдың зерттеу нысаны есебінде санау қажет. 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

«Қазақстан мектебі» журналы, № 5 , 2016ж 

2.

 

Ақиқат.  2013  жыл,  №1.  «Қазақстан  –  2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты. 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. 

3.

 

Ақиқат.  2011жыл,  №5.  «Қазақтілінбілу  –  ҽншейінбірҧранемес»,  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқы 

ассамблеясының ХҤІІ сессиясында сҿйлеген сҿзі 

4.

 

Хасанҧлы Б. Тілдікқатынаснегіздері,А, 2008ж.  

 

 

ҤШТІЛДІ БІЛІМ БЕРУДЕ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ ТҦЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 

Муханбедиярова Д.Б., Нугуманова А.Е., 

Ғ.Ақтаев атындағы №6 орта мектебінің қазақ тілі жҽне ҽдебиеті пҽні мҧғалімдері 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Ҽр халықтың тағдырына табиғатпен тартылған сыйы: біріншісі – жері, екіншісі – тілі. Тіл – қай ҧлттың 

болмасын тарихы мен тағдыры, тҽлімі мен тҽрбиесінің тҥп тамыры, қатынас қҧралы. Ал, ҥштілділік – бҽсекеге 

қабілетті  елдер  қатарына  апарар  басты  баспалдақтардың  бірі.  Осыған  орай  Елбасы  жыл  сайынғы  Қазақстан 

халқына  арнайтын  дҽстҥрлі  жолдауларында:  ―Қазақстан  халқы  бҥкіл  ҽлемге  ҥш  тілді  пайдаланатын  жоғары 

білімді, мҽдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бҧлар: қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі — ҧлтаралық қатынас 

тілі  жҽне  ағылшын  тілі  —жаһандық  экономикаға  ойдағыдай  кірігу  тілі‖,  —  деген  болатын.Ҥш  тілде  оқыту  – 

заманның қажеттілігі десек, оның негізгі мақсаты: бірнеше тілді меңгерген, ҽлеуметтік жҽне кҽсіптік бағдарға 

қабілетті, мҽдениетті тҧлғаны дамыту жҽне қалыптастыруболып табылады.Бҥгінгі таңда кҿп тілді оқыту – жас 

ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік  ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін 

танытуына  мҥмкіндік  беретін  қажеттілік.  Кҿптілді  болу  –  уақыт  талабы.  Мемлекет  басшысы:  ―Қазақ  тілі  ҥш 

тілдің біреуі болып қалмайды.  

182 

Ҥш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді. Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының 

мемлекеттік  тілі.  жҽне  оған  қамқорлық  та  сондай  дҽрежеде  болады‖  деп  сендірді.  «Ҧрпағы  білімді  халықтың 

болашағы бҧлыңғыр болмайды» дегендей, жас ҧрпаққа саналы, мағыналы, ҿнегелі тҽрбие мен білім беру бҥгінгі 

кҥннің талабы. Тіл адам ҿміріндегі ең шешуші рҿл атқарады. Ол танудың, тҥсінудің, дамудың қҧралы. Ал ҥш 

тіл  білу  біздің  мемлекетіміздің  халықаралық  байланыстарын  дамытуға  мҥмкіндік  беретін  тҧлғааралық  жҽне 

мҽдениаралық  қарым-қатынастардың  аса  маңызды  қҧралы  болып  табылады.  Қазіргі  уақытта  Қазақстан 

Республикасының  шет  елдермен  халықаралық  байланыстары  кҥннен-кҥнге  арта  тҥсуде.  Сол  байланыстарды 

дамыту ҥшін кҿп тіл білетін жас ҧрпақ тҽрбиелеу қажет-ақ. Ендеше ҥш тілді білу бҥгінгі заман талабы.  

Елбасы Н.Ҽ.Назарбаев тілдерді меңгерудің қисынды жҥйесін қалыптастыру қажет: ҽліпбиі  – балабақша 

деңгейінде,  мектепте  –  базалық  деңгей,  университет  пен  колледжде  –  мамандық  бойынша  кҽсіби  тіл»,  -  деп, 

кҿптілді  білім беруді дамытуға  басымдық  танытты. Сондай-ақ, білім беру  жҥйесінде ҥш  тілдің  –  мемлекеттік 

тіл  ретінде  қазақ  тілін,  ҧлтаралық  қатынас  тілі  ретінде  орыс  тілін  жҽне  ҽлемдік  экономикаға  ҥйлесімді  кірігу 

тілі ретінде ағылшын тілін  меңгерген, бҽсекеге қабілетті маман даярлау міндетін  атап кҿрсетті.  Бҧл дегеніміз 

оқу орындарына жаңа міндеттер, жаңа талап, жаңа мақсаттар қойып отыр дегенді тҥсіндіреді. Негізгі мақсат  – 

ҿмірден ҿз орнын таңдай алатын ҿзара қарым – қатынаста ҿзін еркін ҧстап, кез келген ортаға тез бейімделетін, 

белгілі  бір  ғылым саласында  білімі мен білігін  кҿрсете алатын, кҿптілді  жҽне кҿпмҽдениетті  қҧзіреттіліктерді 

игерген полимҽдениетті жеке тҧлға қалыптастыру. 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру жҥйесінің басты міндеті – 

оқытудың  жаңа  технологияларын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру,  халықаралық  коммуникациялық 

желілерге шығу, ҧлттық жҽне жалпы адамзаттық қҧндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке 

тҧлғаны  қалыптастыруға,  дамытуға  жҽне  кҽсіби  шыңдауға  бағытталған  білім  алу  ҥшін  қажетті  жағдайлар 

жасау»  -  деп  атап  кҿрсеткендей,  қазіргі  кезеңде  ҽрбір  мҧғалімнің  алдына  қойып  отырған  басты  міндеттерінің 

бірі  –  оқытудың  ҽдіс-тҽсілдерін  ҥнемі  жетілдіріп  отыру  жҽне  жаңа  педагогикалық  технологияны  меңгеру.  Ал 

білім беру жҥйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі инновациялық педагогикалық оқыту технологияларын 

пайдаланып  білім  сапасын  арттыру.  Қазіргі  кездегі  жаңа  білім  саласына  қойылатын  талап  инновациялық 

технологиялар мен ҽдістемелерді кҿптеп қолдану болып табылады.  

Бҥгінгі  таңда  мектептерде  шет  тілін  бастауыш  сыныптардан  бастап  оқыту  енгізілуде.  Себебі,  ағылшын 

тіліне ерте жастан оқытудың тілді жақсы ҽрі еркін меңгеруге тигізер ҽсері мол. Ол адамның интеллектуалдық, 

тҽрбиелік  жҽне  рухани  ҽлеуетін  жақсартады.  Кҿпжылдық  зерттеу  кҿрсеткендей,  ағылшын  тіліне  ерте  жастан 

оқыту  балалардың  жалпы  жҽне  тілдік  дамуын  реттейді,  бастауыш  мектепте  тҽрбиенің  жалпы  білімдік 

қҧндылығын  кҿтереді,  балаларды  ҿзге  ҧлт  мҽдениетін  білуге  жҽне  қҧрметтеуге  ҥйретеді.  Ғалымдардың 

зерттеулері  кҿрсеткендей,  ҥлкен  адамға  қарағанда  кішкентай  бала  ағылшын  тілін  тез  меңгереді.  Баланың 

ағылшын тілін ҥйренуге деген қабілеттілігі ҿсе келе бҽсеңдейді. Дегенмен, сол кҿптілділік іргетасы ана тілден 

қалануы керек.  

Еліміздің  кемел  келешегі  ҥшін  ҿскелең  ҧрпақтың  кҽсіби  маман  болуына  мемлекет  тарапынан  барлық 

жағдай  жасалып  отыр.  Мҧндай  мҥмкіндікті  мҥлт  жібермей,  ҿз  тілін  қҧрметтеп,  ҿзге  тілдерді  меңгерген 

маманның  болашағы  жарқын  болмақ.  Сондықтан  кҿптілділіктің  іргетасы  ана  тілінен  қаланады.  Ол  ҥшін  кҿп 

ізденіп,  кітаптарды  кҿп оқудан  бастау  керек.  Бҧл  біздің  жастарымыз  ҥшін  аса  қажет.  Бҧл  балаларды  ҿзге  ҧлт 

мҽдениетін  білуге  жҽне  қҧрметтеуге  ҥйретеді.  Алайда  «Ҿзге  тілдің  бҽрін  біл,  ҿз  тіліңді  қҧрметте»,-деп  ақын 

жырлағандай, ҿз тілінде еркін сҿйлеп, ҿз тілін қҧрметтейтін тҧлғаны баулысақ, ҿзге тілді қадірлейтін тҧлғаны 

баулитынымызға  кҿз  жеткіземіз. Сондықтан да  «Мемлекеттік тілді ҥйрету балабақшадан басталуы  тиіс. Бҧл  - 

заман  талабы»,-  деген  Елбасының  қағидасына  сҥйене  отырып,  қазіргі  таңда  балабақшадан  бастап  мектеп 

табалдырығын  аттаған  сҽттен  ана  тілін  меңгертуге,  сауаттылыққа  кҥш  салынудамыз.  Осы  орайда  ауыр  жҥк 

артылып  отырған  мҧғалімдер  мен  тҽрбиеші-ҧстаздардың  бҽсекеге  қабілетті  тҧлғаны  тҽрбиелеудегі  еңбегі 

орасан  зор.Осыған  орай,  мектебімізде  тҥрлі  байқаулар,іс-  шаралар  ҿткізіліп  тҧрады.  Байқауға  ҥш  тілді:  қазақ, 

орыс  жҽне  ағылшын  тілдерін  жақсы  меңгерген  оқушылар  қатысып,  бақ  сынасуда.  Сонымен  қатар  мектепте 

қазақ тілін оқыту барысында орыс тілі, ағылшын тілі пҽндерін бірлікте алу мҧғалімнің шеберлігіне байланысты 

жҥргізіліп  жҥр. Қазақ  тілі  сабағын  ҥш  тілде  ҽртҥрлі  кҿрнекі  қҧралдарды  –  интерактивті  тақта,электронды 

оқулықтар, кесте пайдалана отырып, ағылшын тілінде қазақ тілін пҽнін меңгереді. 

Осыдан кҥтілетін нҽтиже: 

-Ҥш тілде ауызекі жҽне маманданған стильдегі мҽтінді тҥсінеді; 

-Ғылыми сҿздерді ҥш тілде меңегере алады; 

-Ҽр  тілде  ҥлгісіз,  ҿз  бетінше  сҿйлеуге,  қазақ  тілінде  сҿйлей  алуына,  терминдерді  жазуға,  оқып  айтуға 

дағдыланады; 

-Ҥш тілде де қарым – қатынас жасауға ҥйренеді.  

Жалпы адам неғҧрлым кҿп тілдерді білген сайын, соғҧрлым мҥмкіндіктері де арта тҥседі.Ҧлтқа тілінен қымбат 

еш  нҽрсе  болмасқа  тиіс.  Бір  ҧлттың  тілінде  сол  ҧлттың  сыры,  тарихы,  тҧрмысы,  мінезі  айнадай  кҿрініп 

тҧрады. Сондықтан,  орыс  тілі  ҽр  елге,  ағылшын  тілі  ҽлемге  есік  ашатынын  ҧмытпауымыз  керек  жҽне  де  ҥш 

тілдік  оқыту  жҥйесі  ҽлеуметтік  жҽне  кҽсіби  бағытталған  қарым-  қатынас  аясында,  тілдерді  белсенді  тҥрде 

меңгеруге ынта-ықылас туғызып, болашағымыздың біліктілігін арттыруға кҿмектеседі. 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: